Yeova Nũtũkiakiasya Mathĩnanĩ Maitũ Onthe

1, 2. Yeova atũkiakiasya ata mathĩnanĩ maitũ, na Ndeto yake ĩtũĩkĩĩthĩtye ata?

MŨTHENYA ũmwe, mwanake tũũmũtwʼĩĩa ĩsyĩtwa Eduardo nĩwaneenie na mũtumĩa ũmwe ũtwaanĩte wĩtawa Stephen ĩũlũ wa kathĩna waĩ nako. Kathĩna kake kakonetye ndeto ii wasomete ĩandĩkonĩ ya 1 Akolintho 7:28: “Ala [matwaana] maitĩa kwĩthĩwa na mathĩna mwĩĩnĩ.” Akũlilye Stephen atĩĩ: “‘Mathĩna’ asu nĩ meva, na ngeeka ata mangwata ĩla nĩtwaana?” Stephen atanamba kũmũnenga ũsũngĩo amũkũlilye ambe kũsũanĩa ũndũ ũmwe mũtũmwa Vaulo waandĩkie. Vaulo aandĩkie kana Yeova nĩwe “Ngai wa ũkiakisyo wʼonthe; ũla ũtũkiakiasya mathĩnanĩ maitũ onthe.”—2 Ako. 1:3, 4.

² Yeova nĩ Asa witũ ũtwendete, na nĩwe ũtũkiakiasya ĩla twĩ thĩnanĩ. No kwĩthĩwa ũtonya kũlilikana mavinda Ngai waũtwʼĩĩkie na aũtongoesya atũmĩĩte Ndeto yake. Tũi na nzika atwendeaa ũseo o tondũ wĩthĩĩtwe ayĩka kuma tene.—Soma Yelemia 29:11, 12.

3. Twĩmantha ũsũngĩo wa makũlyo meva?

³ Nĩtwĩsĩ nesa kana ethĩwa mũndũ nĩwĩsĩ mathĩna make maumanĩte na kyaũ, ethĩawa e na vinya mwingangĩ wa kũmĩanĩsya namo. Ũu nowʼo vethĩawa vailyĩ ethĩwa mũsyĩ wĩ na mathĩna, kana ala matwaanĩte me na mathĩna. Kwoou-ĩ, nĩ maũndũ ta meva matonya kũtuma ala matwaanĩte methĩwa na “mathĩna mwĩĩnĩ”? Nĩ andũ meva mawetetwe Mbivilianĩ na ma ĩvinda yĩĩ tũĩ matonya kũtũtetheesya tũkwate ũkiakisyo ũla twĩ na vata nawʼo? Kũsũanĩa ngewa yoo no kũtũnenge wũmĩĩsyo.

“MATHĨNA MWĨĨNĨ”

4, 5. Nĩ maũndũ ta meva maetae “mathĩna mwĩĩnĩ”?

⁴ Vaaya mwambĩĩonĩ Ngai aisye atĩĩ: “Mũndũ mũũme akatia ĩthe na nyinyia, na akalũmanʼya na mũka wake: nao makeethĩwa mwĩĩ ũmwe.” (Mwa. 2:24) Yeova awetie ndeto isu ĩla wanengie Atamu mũka wake, Eva. Ĩndĩ nũndũ twĩ ene naĩ, kũtwaana na kwĩka mũsyĩ nĩkwĩthĩawa kũtonya kumĩlya mathĩna mũsyĩ. (Alo. 3:23) Kwa ngelekanyʼo, mũndũ mũka atanatwawa ethĩawa e ungu wa ũkũmũ wa asyai, ĩndĩ atwawa ethĩawa mũno mũno ungu wa ũkũmũ wa mũũme. Ngai anengete mũndũũme kĩanda kya kwĩthĩwa e mũtwe wa mũka. (1 Ako. 11:3) Ũsu ti ũndũ mũnini kwa ala matwaanie o mĩtũkĩ. Kwosana na Ndeto ya Ngai, kĩveti kyaĩle kũmanya kana mũũme nĩwe waĩle kũkĩtavya ũndũ kĩkwĩka ĩndĩ ti asyai makyo. Kĩndũ kĩngĩ nĩ kana, ndũũ katĩ wa ala matwaanie na athoni, kana andũ ma mũsyĩ wa mũũme, no ĩlike thĩna na yĩu no yĩthĩwe yĩ ĩtatwa kwa asu matwaanie.

⁵ Thĩna ũngĩ ũlikaa ĩla kĩveti kyeea mũũme, “Nĩwĩsĩ nĩ mũito?” O na kau no matane nũndũ yu nĩmamanya nĩmeteele mwana, mailea kũthĩnĩka masũanĩa mathĩna ala matonya kũlika kĩveti kĩkaambĩĩa kũthĩnwʼa nĩ ĩvu yĩu, kana ala matonya kũka mwana aminĩte kũsyawa. O na ĩngĩ, ngalama yĩthĩawa yongeleka kuma vu na kũendeea. Na eka ũu, mwana asyawa no nginya meke moalyũku. Kwa ngelekanyʼo, kĩveti nĩkĩtonya kũtũmĩa masaa ala maingĩ kĩisianyʼa na mwana. Nũndũ wa ũu, aũme aingĩ monaa ta maeka kwendwa moona kĩveti kĩkwatene na mwana mũno kũte mo. Twathi ngalĩko ya mũndũũme, wĩthĩaa yu e na wĩa mũitango wa kwĩanĩsya. Wĩa wake wingĩvaa nũndũ ethĩawa akwata mwana waĩlĩte kũewa na kũsũvĩwa.

6-8. Ala matwaanĩte matonya kwĩwʼa ata mesa kwĩthĩa maitonya kũkwata syana?

⁶ Ve thĩna ũngĩ wĩ kĩvathũkanyʼo ũlikaa mĩtwaanonĩ ĩmwe. Amwe nĩmendaa mũno kũkwata syana ĩndĩ ũyĩthĩa nĩvaemelile. Kĩveti kĩthĩnĩkaa mũno kyoona kĩtekũitava. Kũtwawa kana kũtwaana na kũsyaa syana ti wʼo mũthya wa mathĩna, ĩndĩ kwenda mũno kwĩthĩwa na mwana na ũyĩthĩa vaitonyeka nĩ ũndũ ũmwe ũtonya kũtalwa ta “mathĩna mwĩĩnĩ.” (Nth. 13:12) Ĩvindanĩ ya tene kĩveti kyeewʼaa nthoni mbingĩ mũno kyamanya nĩ ngũngũ. Kwasũanĩa ĩũlũ wa mũka wa Yakovo weetawa Lakeli. Kĩveti kĩu kyeewʼaa thĩna mwingĩ mũno kyoona mwĩĩtu-a-inyia e na syana. (Mwa. 30:1, 2) Ũmũnthĩ amisonalĩ ala matũmĩtwe nthĩ ila andũ methĩawa na mĩsyĩ mĩnene makothaa kũkũlwʼa nĩkĩ mate na syana. O na kau no matate kũelesya angĩ nesa nĩkĩ mate na syana, ti vinya kwĩwʼa mayĩwa, “Mũikamake nĩtũũmũvoyea!”

⁷ O na kwasũanĩa ĩũlũ wa mwĩĩtu-a-asa ũmwe wa nthĩ ya England waĩ na mea maingĩ ma kũkwata mwana. Ĩndĩ wendi ũsu ndwaaĩsa kwĩanĩwʼa nũndũ ekalile nginya avikya ĩla myaka mũndũ mũka ũtesa kũsyaa. Aasya kana myaka ĩsu yavika, eewie akwʼa ngoo vyũ nũndũ amanyie vau wavika ndakesa kũsyaa ate o e nthĩ nzaũ. Kwoou e na mũũme nĩmatwie kwosa mwana kũla kũnenganawe syana. Ĩndĩ o na mekĩte ũu easya: “Kĩu kĩyaambetea kyeva. Nĩneesĩ kana mwana wa kũnengwa ti ũndũ ũmwe na mwana nĩsyaĩe.”

⁸ Mbivilia nĩwetete kana mũndũ mũka Mũklĩsto “akatangĩĩwa” nũndũ wa ‘kũsyaa syana.’ (1 Tim. 2:15) Ĩla ĩkwasya kũtangĩĩwa, ndĩkwasya kana kũsyaa syana kana kũea no kũtetheesye mũndũ ekwata thayũ ũtathela. Yĩweta kana ĩla mũndũ mũka wĩ na syana sya kũea, vamwe na mawĩa angĩ ma vau mũsyĩ, kĩu no kĩmũtetheesye ndakese ũkwatwa nĩ mũtuo wa kũsukana kana kwĩlikya maũndũnĩ meene. (1 Tim. 5:13) Ĩndĩ o na e na syana isu, no akwatwe nĩ mathĩna ala methĩawa mĩtwaanonĩ na mĩsyĩ.

9. Nĩkĩ kũkwʼĩĩwa nĩ mũndũ ũtwaanĩte nake nĩ ĩtatwa ya mwanya?

⁹ Mavinda maingĩ ĩla tũũweta mathĩna ala maumĩlaa mũtwaanonĩ, ve thĩna ũmwe ũtokaa kĩlĩkonĩ mĩtũkĩ. Thĩna ũsu nĩ kũkwʼĩĩwa nĩ ũla ũtwaanĩte nake. Vate nzika, yĩu nĩ ĩtatwa yĩmwe ya mwanya yĩkwatĩte andũ aingĩ. Twĩasya ũu nũndũ ũla watiwa nũtonya kwĩthĩwa o na ataasũanĩa kana akakwʼĩĩwa nĩ mũũme kana mũka nthĩ nzaũ ĩte mbiku. Ithyĩ Aklĩsto tũyĩthĩawa na nzika kana kũkeethĩwa na ũthayũũkyo o tondũ Yesũ wathanie. (Yoa. 5:28, 29) Wĩkwatyo ũsu ũtethasya ata ũla watiwa? Ũmũkiakiasya mũno. Ĩsu nĩ nzĩa ĩngĩ Asa witũ wĩ wendo ũtũmĩaa kwĩsĩla Ndeto yake nĩ kana atwʼĩĩke na aikiakisya ala me thĩnanĩ ta ũsu. Ekai yu tũneenee ngewa sya athũkũmi amwe ma Ngai twone ũndũ meewie amakiakisya, na ũndũ matethekie.

ŨKIAKISYO ĨVINDANĨ YA THĨNA

10. Nĩ kyaũ kyatetheeisye Aana thĩnanĩ wake? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 4.)

¹⁰ Aana nĩwakwatĩtwe nĩ thĩna ũmwe mũnene o na kau nĩwendetwe mũno nĩ mũũme, Elikana. Aana aĩ ngũngũ, ĩndĩ mwĩue, Venina, aĩ na syana. (Soma 1 Samueli 1:4-7.) “Kĩla mwaka” Aana nĩwavũthawʼa nĩ Venina. Ũndũ ũsu watumaa Aana athĩnĩka mũno na kwĩwʼa woo. Ĩndĩ kĩla kyamũtethisye nĩ kũtavya Yeova thĩna wake. Mbivilia yaĩtye kana “nĩwaendeeie kũvoya Mwĩai Ngai vandũ va ĩvinda ĩasa.” We nĩweesilasya Yeova ta ũtonya kũmũnenga kĩla wendaa? Ndalea kwĩthĩwa aĩ na wĩkwatyo ũsu. Ĩndĩ o na kwĩthĩwe kwailyĩ ata, kĩveti kĩu kyamina kũvoya, “ũthyũ wakyo ndwaatuka ĩngĩ.” (1 Sam. 1:12, 17, 18; The Holy Bible in Current Kikamba Language) Nĩweesĩ kana Yeova akamũtetheesya akwate mwana, kana ethĩwa ti ũu amũtwʼĩĩke na nzĩa ĩngĩ.

11. Mboya ĩtonya kũtũkiakisya ata?

¹¹ Tũtesie kũvetewa naĩ na nthĩ ĩno ĩtongoewʼe nĩ Satani ĩtesie kũvetwa, twĩendeea kũkomana na matatwa na mathĩna. (1 Yoa. 5:19) Ĩndĩ kũmanya kana Yeova nĩ “Ngai wa ũkiakisyo wʼonthe” nĩkũtwĩkĩaa vinya. Kũvoya nĩ ũndũ ũmwe ũtũtetheeasya kũmĩanĩsya na mathĩna ala twĩ namo. Aana nĩwamũtulũĩle Yeova ngoo yake. O ta ũu, ĩla twĩ thĩnanĩ, ve ũndũ ũngĩ twaĩle kwĩka eka o kũmũwetea Yeova ũndũ tũkwĩwʼa. Twaĩle kũmwĩsũva, kana kwa ndeto ingĩ, kũmũvoya na kĩthingʼĩĩsyo kingĩ tũimũelesya ũndũ tũkwĩwʼa ngoonĩ.—Avi. 4:6, 7.

12. Nĩ kyaũ kyatumie Ana akwata ũtanu?

¹² O na ethĩwa twĩ na kyeva kingĩ nũndũ wa kwĩthĩwa tũtatonya kũkwata mwana, kana nũndũ wa kũkwʼĩĩwa nĩ mũndũ tũtwaanĩte nake, no tũkwate ũkiakisyo. Kwa ngelekanyʼo, ĩvindanĩ ya Yesũ kwaĩ mwathani mũndũ mũka weetawa Ana wakwʼĩĩwe nĩ mũũme ĩtina wa kwĩkalanyʼa nake o kwa kavinda ka myaka mũonza. Mbivilia ndĩwetete kana aĩ na syana. Ĩndĩ nĩwetete kĩla Ana weekaa o na e na myaka 84. Ĩandĩko ya Luka 2:37 yaĩtye: “O na ndaumaa ĩkalũnĩ, akĩthaitha na kũtĩĩa kũya na kwĩsũvana ũtukũ na mũthenya.” Ndeto isu sionanyʼa nesa vyũ kana kũmũthũkũma Yeova nĩkwanengie Ana ũkiakisyo na ũtanu.

13. Nengane ngelekanyʼo ĩkwonanyʼa ũndũ anyanya ma wʼo matonya kũkiakisya mũndũ andũ ma mũsyĩ maema kwĩka ũu.

¹³ No tũkwate atindanyʼa aseo na ma wʼo katĩ wa ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ. (Nth. 18:24) Mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Paula nũlilikanaa ũndũ weemakĩĩte ĩla inyia watiie ũwʼo. Ĩvinda yĩu aĩ o na myaka ĩtano. Kũkĩlya vinya ĩtatwa yĩu kũyaĩ laisi. Ĩndĩ aendeangĩe nĩweekĩiwe vinya mũno nĩ vainia wĩtawa Ann meethĩawa kĩkundinĩ kĩmwe, ũla weeyumisye amũtetheesye aendeee nesa kĩ-veva. Paula easya: “O na kau ndyailenyʼe ũndũ na Ann, nĩwandethisye mũno.” Aendeee kwasya: “Ũseo ũsu wambĩkie nĩwandetheeisye nĩendeee kũmũthũkũma Yeova.” Kũvika ũmũnthĩ ũũ, Paula nĩ mũĩkĩĩku. O na nũtanaa nũndũ inyia wake nĩwasyokie kĩkundinĩ na yu me ĩmwe maimũthũkũma Yeova. O nake Ann e na ũtanu nũndũ nĩwĩthĩĩtwe ta inyia wa Paula aimũtetheesya ekale e mũĩkĩĩku.

14. Ala mathĩnĩkĩaa angĩ makwataa moathimo meva?

¹⁴ Ũndũ wa kwendeesya nĩ kana ĩla twoonyʼa ala angĩ kana nĩtũũmathĩnĩkĩa, nĩtũekaa kũsũanĩa mũno mathĩna amwe twĩ namo. Kwa ngelekanyʼo, eĩtu-a-asa atwae na ala mate atwae nĩmesĩ nesa vyũ kana kũtavanyʼa nĩkũmaeteae ũtanu mwingĩ mũno nũndũ ĩla meĩka ũu methĩawa atethya ma wĩa vamwe na Ngai. Kĩeleelo kyoo kĩthĩawa kĩ kũmũtaĩa Ngai kwa kwĩka kwenda kwake. O na angĩ monaa ũtavanyʼa ta ndawa. Vate nzika, ithyonthe nĩtũtumaa kĩkundi kĩthĩwa na ngwatanĩo ĩla twathĩnĩkĩa angĩ kĩsionĩ kĩla tũtavanasya na ĩla twathĩnĩkĩa ala me kĩkundinĩ. (Avi. 2:4) Mũtũmwa Vaulo nĩwatwiĩe ngelekanyʼo nzeo ũndũnĩ ũsu. Athĩnĩkĩie Aklĩsto ala maĩ Thesalonika o tondũ “mũei,” kana inyia wa syana, ũsũvĩaa syana syake. O na nĩwamathĩnĩkĩie o tondũ ĩthe wa syana ũthĩnĩkĩaa syana syake.—Soma 1 Athesalonika 2:7, 11, 12.

KŨKIAKISYA ANDŨ MA MŨSYĨ

15. Kĩanda kya kũmanyĩsya syana kĩnengetwe aaũ?

¹⁵ Ũndũ ũmwe waĩle kũsũanĩwa nĩ ũndũ mĩsyĩ yaĩle kũkiakiwʼa na kũtetheewʼa. Ve mavinda ala eũ kĩkundinĩ matonya kũkũlya Aklĩsto aima kĩ-veva mamatetheesye mamanye ũndũ matonya kũmanyĩsya syana syoo ũwʼo, kana o makamakũlya maimanyĩsye Mbivilia nemo. Kwosana na Maandĩko, kĩanda kya kũmanyĩsya syana kĩnengetwe mũsyai. (Nth. 23:22; Aev. 6:1-4) Ĩndĩ mavinda amwe, wĩthĩaa asyai nĩmaĩle kũtetheewʼa na nĩmatũngaa mũvea mũno angĩ meeka ũu. Ĩndĩ ũu ti kwasya kana mũsyai nĩwavetewa kĩanda kyake kya kũmanyĩsya syana. Mũsyai nĩwaĩle kũendeea kũea ngewa na syana syake kĩla ĩvinda.

16. Twaĩle kũlilikana kyaũ ĩla tũũtetheesya syana?

¹⁶ Ethĩwa mũsyai nĩwatwʼa kana nũkwenda mũndũ ũngĩ emanyĩsye na syana syake, ũsu ũkũkũlwʼa eke ũu ndaĩle kwĩyosea kĩanda kya mũsyai. Mavinda amwe ana-a-asa kana eĩtu-a-asa nĩmatonya kũkũlwʼa memanyĩsye Mbivilia na syana sya asyai matendeeawʼa nĩ ũwʼo. Ũla wakũlwʼa eke ũu nĩwaĩle kũlilikana kana o na kũtwʼĩka nĩwe ũkũtetheesya mwana ũsu kĩ-veva, ti we mũsyai wake. Na atwʼĩka nũkwĩmanyĩsya Mbivilia na mwana ta ũsu, wĩthĩwa wĩ ũndũ wa ũĩ akeka ũu me mũsyĩ kwa mwana ũsu, asyai ma mwana me vo kana ve Mũklĩsto ũngĩ mũima. Ethĩwa ti ũu maĩle kũsomea vandũ vaseo menekee nĩ andũ. Meeka ũu mainenga mũndũ o na ũmwe kĩtumi kya kũmasũanĩĩa naĩ. O na vailyĩ ũu, ve wĩkwatyo kana ĩvinda yĩkavika asyai asu meanĩsye kĩanda kĩla manengetwe nĩ Ngai kya kũsũvĩa syana syoo kĩ-veva.

17. Syana itonya kũkiakisya andũ ma mĩsyĩ yoo ata?

¹⁷ Syana ila syĩmanyĩasya kũmwenda Ngai wa wʼo na kũatĩĩa ũtao wake nitonya kũkiakisya mĩsyĩ yoo. Itonya kwĩka ũu kwa kũnenga asyai masyo ndaĩa na kũmatetheesya vala ve na vata. O na ĩngĩ, syekala syĩ ndĩkĩĩku, no syĩkĩe vinya ala angĩ mũsyĩ. Kwa ngelekanyʼo, mbua ya ĩvinda ya Noa ĩtanamba kua, ve nzyawa ĩmwe ya Sethi yeetawa Lameki yamũthaithaa Yeova. Ĩvinda yĩmwe Lameki aisye ũũ ĩũlũ wa mwanae, Noa: “Nĩwe ũkatũkiakisya wĩanĩ witũ na thĩnanĩ wa moko maitũ, kwondũ wa nthĩ ĩla Yeova waumanĩe.” Wathani ũsu weanĩiwʼe ĩla kĩumo kĩla kyaumanĩwe nthĩ kyavetiwe. (Mwa. 5:29; 8:21) O nasyo syana ila syĩtĩkĩlaa kũlũmanyʼa na ũthaithi wa wʼo nitonya kũkiakisya andũ ma mũsyĩ, na ikamatetheesya momĩĩsye mathĩna ma ĩvinda yĩĩ na mũthya maivonoka mũisyo mũnene kwĩ ĩla mbua ya ĩvinda ya Noa.

18. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũkomĩĩsya twĩ na ũkũmbaũ ĩla twĩ matatwanĩ kana mathĩnanĩ?

¹⁸ Kũvoya, kũsũanĩa ngelekanyʼo sya andũ ala mawetetwe Mbivilianĩ, na kũtindanyʼa na andũ ma Yeova nĩ maũndũ matumĩte andũ milioni mbingĩ ĩvindanĩ yĩĩ makwata ũkiakisyo mathĩnanĩ moo. (Soma Savuli 145:18, 19.) Kũmanya kana Yeova nĩwe Ngai wa ũkiakisyo wʼonthe nĩkũtũtetheeasya kũmĩĩsya twĩ na ũkũmbaũ mathĩna o na meva ala matonya kũtũkwata ũmũnthĩ na ĩvindanĩ yũkĩte.