Ethĩwa Eetĩkĩlilwe Nĩ Ngai

MAŨNDU MAYAĨ LAISI AYAMBĨĨA KŨSUMBĨKA

Solomoni nĩwe waĩ ĩthe wa Leovoamu, na asumbĩkie Isilaeli myaka 40. (1 Asu. 11:42) Solomoni akwie mwaka wa 997 mbee wa Klĩsto. Na ĩndĩ Leovoamu ambata kuma Yelusaleme athi Sekemu nĩ kana aketĩkĩwʼe mauta atwʼĩke mũsumbĩ. (2 Mav. 10:1) We wĩona ta watelemaa ata asũanĩa kana aĩle kũatĩĩa matambya ma ĩthe, ũla weesĩkĩe na ũĩ wake ũte maela? Leovoamu o na ndeesĩ kana o mĩtũkĩ ũĩ wake wa kũmina mathĩna maito nũũtatwa.

Ĩndĩ no nginya wĩthĩe Leovoamu nĩwaeleawa kana ũsumbĩ wa Isilaeli ĩvindanĩ yĩu waĩ na mathĩna. Ĩtina wa ĩvinda Aisilaeli nĩmatũmie andũ makamũelesye thĩna ũla maĩ nawʼo. Mamwĩie: “Ĩthe waku nĩwatwʼĩkĩthĩtye ĩsoki yitũ ĩito: yu kwondũ wa ũu vũthangya ũthũkũmi ũsu mũito wa ĩthe waku, na ĩsoki yake ĩito yĩla watwĩkĩie, na tũkakũthũkũma.”—2 Mav. 10:3, 4.

Leovoamu nũtonya kwĩthĩwa eewie atuanĩwa nĩ nthĩ. Kĩtumi nũndũ eetĩkĩlana namo, aĩ no nginya aolange syĩndũ imwe we na mũsyĩ wake vamwe na ala angĩ mekalaa nyũmbanĩ yake ya ũsumbĩ matanĩaa, na aiolanga syĩndũ ila weetasya andũ. Na asisya ngalĩ ĩla ĩngĩ, no weesĩ kana alea kwĩka ũndũ mekwenda nĩmatonya kũlea kwĩnyivĩsya ũsumbĩ wake. Kwoou we ekie ata? Mbee ambie kũkũlya ũtao vala ve atumĩa ala maĩ atai ma Solomoni. Ĩndĩ no wasyokie aneena na aũme angĩ ma ĩika yake. Leovoamu aatĩĩie ũtao wa aũme asu ma ĩika yake, na oona aĩle kwetesya andũ maũndũ. Asũngĩie ala matũmĩtwe atĩĩ: “Ĩsoki yenyu . . . nyie ngayongeleela: ĩthe wakwa amũsilĩlaa na mĩsalisa, ĩndĩ nyie ngamũsilĩlaa na ingʼauũ.”—2 Mav. 10:6-14.

We nũkwona ngewa ĩsu yĩ na ĩsomo? Ngewa ĩsu yĩonanyʼa ũtheinĩ kana wĩthĩawa wĩ ũndũ wa ũĩ kwĩthukĩĩsya ũtao wa andũ akũangũ na aima kĩ-veva. Nũndũ methĩawa meyoneete maũndũ maingĩ, nĩ laisi makamanya kĩla ũtwi mũna ũtonya kumĩlya, na nũndũ wa ũu no matũnenge ũtao mũseo.—Yovu 12:12.

‘NĨMEETHUKĨĨISYE NDETO YA YEOVA’

Ĩla Leovoamu woonie mbaĩ isu syeetila, oombanisye ita syake okite nasyo. Ĩndĩ Yeova nĩwasiĩĩie mũvango ũsu. Atũmie mwathani Semaia akatavye Leovoamu atĩĩ: “Mũtikambate, o na mũtikokite na ana-a-ĩthe menyu ana ma Isilaeli: syokai kĩla mũndũ nyũmbanĩ yake; nũndũ ũndũ ũũ wumĩte kwakwa.”—1 Asu. 12:21-24.a

Aĩ ndakatate kũkita namo? Kwasũanĩa ũndũ Leovoamu weewie atavwʼa ũndũ ũsu. No kwĩthĩwa ambĩĩe kũsũanĩa andũ memwosa ata aekana na andũ asu metilile nake nĩwe watavĩtye andũ akamasilĩlaa “na ingʼauũ.” (Sianĩsya na 2 Mavinda 13:7.) Ĩndĩ mũsumbĩ ũsu vamwe na ita syake “meethukĩĩsya ndeto ya Yeova, na masyoka na meeendea, kwĩanana na ndeto ya Yeova.”

Ũndũ ũsu wĩtũmanyĩsya kyaũ? Nĩ ũndũ wa vata mũno kũmwĩwʼa Ngai o na ethĩwa tweeka ũu nĩtũtonya kũvũthwʼa nĩ andũ. Kũmwĩwʼa Ngai nĩkũtumaa atwĩtĩkĩla na aitũathima.—Kũt. 28:2.

Leovoamu atethekie ata? Nĩwaekanie na mũvango ũsu waĩ nawʼo wa kũkita na ũsumbĩ ũsu weetilile na ambĩĩa kwaka ndũa kĩsionĩ kya Yuta na kya Mbenyamini kĩla wasumbĩkĩte. Ve ndũa siana ũna waakĩĩie ailũlũmĩlya na “asyĩkĩa vinya mũno.” (2 Mav. 11:5-12) Na ũndũ ũla wa vata vyũ nĩ kana nĩwakwatie mĩao ya Yeova kwa kavinda. Ũsumbĩ ũla wasumbĩkĩtwe nĩ Yelovoamu waĩ na mbaĩ ĩkũmi sya Isilaeli walikile vyũ ũthaithinĩ wa mĩvwʼanano, ĩndĩ ve andũ aingĩ maumaa o kũu ‘mamwongeleelaa Leovoamu vinya’ kwa kũthi nginya Yelusaleme nĩ kana makwate mbau ũthaithi wa wʼo. (2 Mav. 11:16, 17) Nũndũ wa ũu, ũĩkĩĩku wa Leovoamu watuma ũsumbĩ ũendeea kũlũlũmĩla.

NĨWEEKIE NAĨ NA NO WATATIE KWĨLILA

Ĩndĩ ũsumbĩ wa Leovoamu wakililye walũlũmĩla eeka ũndũ ũsaanĩtye. Aekanie na mĩao ya Yeova na alikana na ũthaithi wa mĩvwʼanano. Ĩndĩ eekie ũu nĩkĩ? We nũtonya kwĩthĩwa akengetwe nĩ inyia, ũla waĩ Mũamimoni? (1 Asu. 14:21) O na atwʼĩke eekaa ũu nĩkĩ, nĩwatumie mbaĩ yonthe ĩmũatĩĩa. Kwoou Yeova nĩweetĩkĩlilye Mũsumbĩ Sisaki wa Misili atave ndũa mbingĩ sya Yutia o na kũtwʼĩka Leovoamu nĩwaĩ anasyakĩĩa akailũlũmĩlya.—1 Asu. 14:22-24; 2 Mav. 12:1-4.

Maũndũ mathũkie ĩla Sisaki wavikie Yelusaleme vala kĩvĩla kya ũsumbĩ kya Leovoamu kyaĩ. Nĩvo ĩndĩ ũla mwathani weetawa Semaia watavisye Leovoamu na anene me mbee ũsumbĩnĩ ũtũmane wa Ngai amea atĩĩ: “Nĩmũndiĩte, kwondũ wa ũu nakwa nĩnĩmũtiĩte kwʼokonĩ kwa Sisaki.” Leovoamu eekie ata eewʼa ũkanyʼo ũsu? Awosie nesa. Mbivilia yaĩtye atĩĩ: “Nĩvo ĩndĩ anene me mbee ũsumbĩnĩ ma Isilaeli na mũsumbĩ meenyivisye; na masya, Yeova nĩ mũlũngalu.” Nũndũ wa ũu, Yeova nĩwavonokisye Leovoamu na ndũa ya Yelusaleme.—2 Mav. 12:5-7, 12.

Ĩtina wa vau, Leovoamu aendeeie o kwĩthĩwa e mũsumbĩ wa ũla ũsumbĩ wa mbaĩ ilĩ. Atanamba kũkwʼa nĩwanengie aũme ala wasyaĩte mĩthĩnzĩo mingĩ. Veoneka eekie ũu nũndũ nĩwavangĩte kũtiĩa mwanae, Aviya, ũsumbĩ, na ndendaa asu masyaanĩwʼe mayĩsa kũmũetee thĩna. (2 Mav. 11:21-23) Ĩtambya yĩu Leovoamu woosie yaĩ ya ũĩ kwĩ ĩtambya yĩla yĩngĩ woosete mbeenĩ.

LEOVOAMU AĨ MŨSEO KANA AĨ MŨTHŨKU?

O na kũtwʼĩka Leovoamu nĩwatatie kwĩka maũndũ maseo, ndaamwendeesya Ngai vyũ. Mbivilia yaĩtye ũũ ĩũlũ wa ũsumbĩki wake wʼonthe: “Na eeka ũla waĩ ũthũku.” Nĩkĩ? Ĩsũngĩĩte ĩkasya: “Nĩkwĩthĩwa ndaaelekelya ngoo yake amũmanthe Yeova.”—2 Mav. 12:14.

Kwamba kũsuanĩa maũndũ aa: Ve mavinda Leovoamu wamwĩwʼaa Ngai. Na ve maũndũ maseo weekie kwondũ wa andũ ma Yeova. Ĩndĩ nĩwaemiwe nĩ kwĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo na Yeova, na ndaaĩthĩwa na wendi mwingĩ wa kũmwendeesya. Nũndũ wa ũu, nĩwaekie kwĩka ũla waĩle na esa kũlika ũthaithinĩ wa ũvũngũ. Nũtonya kwĩkũlya atĩĩ: ‘Ĩla Leovoamu weethukĩĩasya akanwʼa nĩ Ngai, we ko wĩthĩwa eekaa kũatĩĩa angĩ ate na wendi umĩte ngoonĩ wa kũmwendeesya Yeova? Na kwa wʼo nĩweethĩawa elilĩte kuma ngoonĩ?’ (2 Mav. 11:3, 4; 12:6) Akũanga nĩwasyokie ĩtina na aendeea kwĩka ũla waĩ ũthũku. Leovoamu aĩ kĩvathũkanyʼo vyũ na ũmae wake, Mũsumbĩ Ndaviti! Nĩ wʼo kana Ndaviti nĩweekie mavĩtyo, ĩndĩ vai ĩvinda waaeka kũmwenda Yeova. Nĩweeyumĩtye kwondũ wa ũthaithi wa wʼo, na nĩweelilile kuma ngoonĩ nũndũ wa mavĩtyo ala weekie.—1 Asu. 14:8; Sav. 51:1, 17; 63:1.

Ve ũndũ tũkwĩmanyĩsya ngewanĩ ya Leovoamu. Nũseo kũmanthĩa mũsyĩ witũ na kwĩka maũndũ angĩ maseo. Ĩndĩ nĩ kana twĩtĩkĩlwe nĩ Yeova, no nginya twambe kũkwata mbau ũthaithi wa wʼo na tũilũmanyʼa nawʼo.

Nĩ kana twĩanĩsye ũndũ ũsu, no nginya twĩkĩe kĩthito tũmwende Yeova vyũ. O ũndũ tũkitanasya mwaki nĩ kana ndũkavoe, no nginya tũendeee kwongeleela wendo witũ kwa kwĩmanyĩsya Ndeto ya Ngai tũteũtĩĩa, kũvindĩĩsya kĩla tũũsoma, na kwĩkala na ũlũmu mboyanĩ. (Sav. 1:2; Alo. 12:12) Tweeka ũu tũkamwendaa Yeova mũno, na wendo ũsu ũkatumaa twenda kũmwendeesya maũndũnĩ maitũ onthe. Na ĩla ve vata, wendo ũsu ũkatumaa twĩlila kuma ngoonĩ. Tũikekaa ta Leovoamu, ĩndĩ tũkalũmanasya vyũ na ũthaithi wa wʼo.—Yuta 20, 21.