KĨLUNGU KYA KWĨMANYĨSYA KYA 28
WATHI 88 Manyĩsye Nzĩa Syaku
Nĩkĩ Twaĩle Kũmantha Ũtao?
“Kwa ala mataawa nesa kwĩ ũĩ.”—NTH. 13:10, BK.
KĨLA KĨNEENEWE
Kĩla twaĩle kwĩka nĩ kana tũtetheke vyũ nĩ ũtao ũla twanengwa.
1. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya twĩke motwi maseo na maũndũ maitũ maithi nesa? (Nthimo 13:10; 15:22)
KĨLA ũmwe witũ nĩwendaa kwĩka motwi maseo. O na kĩla ũmwe nĩwendaa maũndũ make mathi nesa. Ndeto ya Ngai nĩtũtavĩtye ũndũ tũtonya kwĩanĩsya maũndũ asu me elĩ.—Soma Nthimo 13:10; 15:22.
2. Nĩ watho wĩva Yeova ũtũnengete?
2 Vate nzika, Ĩthe witũ, Yeova, nĩwe ũtonya kũtũnenga ũĩ na ũtao ũla mũseo vyũ. Atwathĩte ũũ: “Ngakũtaa itho yakwa yĩkũketeee.” (Sav. 32:8, BK) Ndeto isu syĩonanyʼa kana Yeova ndekaa o kũtũnenga ũtao tu, ĩndĩ nĩwendeeawʼa nĩ kĩla ũmwe witũ na nũtũtetheeasya tũatĩĩe ũtao ũla watũnenga.
3. Twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ?
3 Ĩsomonĩ yĩĩ, nĩtũũtũmĩa Ndeto ya Ngai kũsũngĩa makũlyo aa ana: (1) Nĩ nguma syĩva naĩle kwĩthĩwa nasyo ethĩwa nĩngwenda kũtetheka nĩ ũtao mũseo ũla nanengwa? (2) Nũũ ũtonya kũnenga ũtao mũseo? (3) Ndonya kwonanyʼa ata kana kwa wʼo nĩngwenda kũnengwa ũtao? na (4) Nĩkĩ ndaĩle kũkũlasya angĩ mambĩkĩe motwi?
NĨ NGUMA SYĨVA NAĨLE KWĨTHĨWA NASYO?
4. Ethĩwa nĩtũkwenda kũtetheka nĩ ũtao mũseo ũla twanengwa, nĩ nguma syĩva twaĩle kwĩthĩwa nasyo?
4 Nĩ kana tũtetheke nĩ ũtao mũseo ũla twanengwa, no nginya twĩthĩwe na wĩnyivyo na tũyĩtĩkĩla kana ve maũndũ tũtesĩ. Nĩtwaĩlĩte kũmanya kana no twĩthĩwe tũte na ũtũĩka kana ũĩ wa kwĩka ũtwi mũseo tũtatetheewʼe. Kwoou twaema kwĩthĩwa na nguma isu, Yeova ndakethĩawa atonya kũtũtetheesya. Eka ũu, ũtao o na wĩva ũla twakwata yĩla tũũsoma Ndeto ya Ngai ũkeethĩawa ũilye o ta kũngʼithya mũtĩ mũmũ nũndũ tũikonaa vata wa kũũatĩĩa. (Mika 6:8; 1 Vet. 5:5) Kĩvathũkanyʼo na ũu, tweethĩwa na wĩnyivyo na tweetĩkĩla kana ve maũndũ tũtesĩ, tũkeethĩawa twĩyũmbanĩtye kwĩthukĩĩsya ũtao ũla tũũkwata Mbivilianĩ na tũiũatĩĩa.
5. Nĩ maũndũ meva Mũsumbĩ Ndaviti weanĩĩtye maĩ matonya kũtuma ethĩwa na ngathĩĩo?
5 Kwasũanĩa kĩla ngelekanyʼo ya Mũsumbĩ Ndaviti ĩkũtũmanyĩsya. Maũndũ ala weanĩĩtye maĩ matonya kũtuma ethĩwa na ngathĩĩo. Myaka mingĩ atanatwʼĩka mũsumbĩ, aĩ nguma nũndũ wa kĩnengo kyake kya kwina na kũtila mbathi. O na nĩwakũlilwʼe akakũnĩae mũsumbĩ mbathi. (1 Sam. 16:18, 19) Na ĩtina wa kwĩtĩkĩwʼa mauta nĩ kana etwʼĩka mũsumbĩ ũla ũatĩĩe, Yeova nĩwamũnengie veva wake mũtheu ũla watumie ethĩwa na vinya. (1 Sam. 16:11-13) Eka ũu, aĩ nguma mũno mbaĩnĩ ya Isilaeli nũndũ wa kũaa amaitha moo, ta ũla Mũvilisiti mũnene weetawa Ngoliathi. (1 Sam. 17:37, 50; 18:7) Keka Ndaviti aĩ mĩtũlyo, ethĩwa asũanĩie kana nũndũ nĩweanĩĩtye maũndũ manene mũno, ndaĩ na vata wa kũtawa nĩ angĩ. Ĩndĩ we ndaaĩka ũu.
6. Twĩsĩ ata kana Ndaviti nĩweeyũmbanĩtye kwĩthukĩĩsya ũtao wa angĩ? (O na ĩngĩ, sisya visa .)
6 Ĩtina wa Ndaviti kũtwʼĩka mũsumbĩ, nĩwatindanasya na aũme maĩ matonya kũmũnenga ũtao. (1 Mav. 27:32-34) Ũsu ti ũndũ wa kũsengyʼa nũndũ o na atanatwʼĩka mũsumbĩ, nĩweethĩawa eyũmbanĩtye kwĩthukĩĩsya ũtao mũseo. Na we ndeethukĩĩasya ũtao wa aũme tu, ĩndĩ o na nĩweethukĩĩisye ũtao wa mũndũ mũka weetawa Avikaili. Avikaili atwaĩtwe nĩ mũndũũme weetawa Navali ũla ũtanengete ala angĩ ndaĩa, ũtaĩ mũvea, na waĩ ngathĩĩo. Ĩndĩ Ndaviti nĩweenyivisye na aatĩĩa ũtao mũseo ũla wanengiwe nĩ Avikaili, na kĩu kyamũsiĩĩa kwĩka mavĩtyo manene.—1 Sam. 25:2, 3, 21-25, 32-34.
Mũsumbĩ Ndaviti nĩweenyivisye, eetĩkĩla ũtao ũla Avikaili wamũnengie, na aũatĩĩa (Sisya kalungu ka 6)
7. Ngelekanyʼo ya Ndaviti yĩtũmanyĩsya kyaũ? (Mũtavanʼya 4:13) (O na ĩngĩ, sisya visa.)
7 No twĩmanyĩsye maũndũ meana ũna twasũanĩa ngelekanyʼo ya Ndaviti. Kwa ngelekanyʼo, no twĩthĩwe na kĩnengo kĩna kana ũkũmũ wĩana ũna ĩũlũ wa angĩ. Ĩndĩ o na vailye ũu, tũyaĩle kwĩsa kũsũanĩa kana nĩtwĩsĩ kĩla kĩndũ na kana tũi na vata wa kũtawa. Na o ta Ndaviti, nĩtwaĩle kwĩthĩwa twĩyũmbanĩtye kwĩthukĩĩsya ũtao mũseo, o na ethĩwa twĩũnengwa nũũ. (Soma Mũtavanʼya 4:13.) Tweeka ũu, tũkeevathanaa na mavĩtyo manene ala matonya kũtũũmĩsya kana makaũmĩsya angĩ.
Nĩtwaĩle kwĩthĩwa twĩyũmbanĩtye kũatĩĩa ũtao mũseo ũla twanengwa, o na ethĩwa twaũnengwa nũũ (Sisya kalungu ka 7)c
NŨŨ ŨTONYA KŨNENGA ŨTAO MŨSEO?
8. Nĩkĩ Yonathani waĩ atonya kũnenga Ndaviti ũtao mũseo?
8 Kwoona ũndũ ũngĩ tũtonya kwĩmanyĩsya ngelekanyʼonĩ ya Ndaviti. Nĩweethukĩĩisye ũtao ũla wanengiwe nĩ andũ ala maĩ na ngwatanĩo nzeo na Yeova na ala maeleetwe nesa mathĩna ala mamũkwatĩte. Kwa ngelekanyʼo, yĩla wendaa kũmanya ethĩwa no atũngĩĩe ngwatanĩo yake na Mũsumbĩ Saũlo, nĩweethukĩĩisye ũtao wa Yonathani ũla waĩ mwana wa ũ Saũlo. Nĩkĩ Yonathani waĩ atonya kũmũnenga ũtao mũseo? Nũndũ aĩ na ngwatanĩo nzeo na Yeova na nĩweesĩ Saũlo nesa. (1 Sam. 20:9-13) Ũndũ ũũ wĩtũmanyĩsya kyaũ?
9. Nũũ twaĩle kũkũlya atũnenge ũtao? Nengane ngelekanyʼo. (Nthimo 13:20)
9 Yĩla tũkwenda ũtao, nũseo tũkakũlya mũndũ wĩ na ngwatanĩo nzeo na Yeova na wĩ na ũtũĩka ũndũnĩ ũla tũkwenda ũtethyo.a (Soma Nthimo 13:20.) Kwa ngelekanyʼo, twasye ve mwana-a-asa wa mũika ũkũmantha mũndũ wa kũtwaana nake ũmwaĩlĩte. Nũũ ũtonya kũmũnenga ũtao mũseo? Mũnyanyae ũtatwaanĩte no amũnenge ũtao mũseo ethĩwa umĩte Mbivilianĩ. Ĩndĩ mwana-a-asa ũsu no akwate ũtao wa ĩmwe kwa ĩmwe na ũmũkonetye akũlya mwana-a-asa na mũka me na ngwatanĩo nzeo na Yeova, mamwĩsĩ we mwene nesa, na methĩĩtwe maitanĩa mũtwaano woo kwa ĩvinda yĩasa.
10. Twĩenda kũneenea ũndũ ũngĩ wĩva?
10 Nĩtwoona nguma ilĩ twaĩle kwĩthĩwa nasyo, o na nĩtwoona nũũ ũtonya kũtũnenga ũtao mũseo. Yu ekai twone ũndũ tũtonya kwonanyʼa kana kwa wʼo nĩtũkwenda kũnengwa ũtao na ethĩwa nĩtwaĩle kũkũlya angĩ matwĩkĩe motwi.
NDONYA KWONANYʼA ATA KANA KWA WʼO NĨNGWENDA KŨNENGWA ŨTAO?
11-12. (a) Mavinda amwe, tũtonya kwĩka ata? (b) Mũsumbĩ Leovoamu eekie ata ĩvindanĩ yĩla waaĩle kwĩka ũtwi mũito?
11 Mavinda amwe, mũndũ no oneke ta ũkũmantha ũtao ĩndĩ ũyĩthĩa we eenda o kũmanya ethĩwa ala angĩ nĩmekwĩtĩkĩlana na ũtwi ũla wĩkĩte. Ĩndĩ kũneena ũwʼo, mũndũ ta ũsu ndethĩawa ayenda ũtao. Na ngelekanyʼo ya Mũsumbĩ Leovoamu no ĩmũmanyĩsye ũndũ wa vata.
12 Leovoamu atwʼĩkie mũsumbĩ wa Isilaeli ĩtina wa Mũsumbĩ Solomoni kũkwʼa. Ĩvinda yĩla Leovoamu watwʼĩkie mũsumbĩ, mbaĩ ya Isilaeli yaendeee nesa, ĩndĩ andũ meewʼaa Solomoni amaĩkĩtye mũio mũito mũno. Nũndũ wa ũu, nĩmamwĩsũvie amololoesye maũndũ. Kwoou nĩwamakũlilye mamũnenge ĩvinda nĩ kana asũanĩe ũtwi ũla ũkwĩka. Na eekie ũndũ mũseo nũndũ ambie kũkũlya ũtao atumĩa ala matetheeasya Solomoni. (1 Asu. 12:2-7) Ĩndĩ ndaatĩĩa ũtao ũla wanengiwe nĩ atumĩa asu. Nĩ kyaũ kĩtonya kwĩthĩwa kyatumie eka ũu? We nĩwĩthĩwa aminĩte kũtwʼa kĩla ũkwĩka na ũyĩthĩa ĩvindanĩ yĩu amanthaa mũndũ ũkwĩtĩkĩlana na ũtwi wake? Ethĩwa ũu nĩwʼo vailye, tũisengʼa kũmanya kana nĩwatanie yĩla anake ala maĩ ma ĩika yake meetĩkĩlanile nake. (1 Asu. 12:8-14) Na kĩla anyanyae asu mamũtavisye nokyo wasũngĩie andũ. Kĩu nĩkyatumie mbaĩ ya Isilaeli ĩaanĩka na kuma ĩvindanĩ yĩu, akwatwa nĩ mathĩna kĩatĩanĩsyo.—1 Asu. 12:16-19.
13. Tũtonya kũmanya ata ethĩwa kwa wʼo nĩtũkwenda kũnengwa ũtao?
13 Ngelekanyʼo ya Leovoamu yĩtũmanyĩsya kyaũ? Twaĩle kũkũlya ũtao o ethĩwa kwa wʼo nĩtũkwenda kũũnengwa. Tũtonya kwonanyʼa ũu ata? No twĩkũlye-ĩ, ‘Yo nĩngũlasya nĩnengwe ũtao na vau kwa vau ndilea kũũatĩĩa nũndũ kĩla natavwʼa tikyo ngwendaa kwĩwʼa?’ Ekai twone ngelekanyʼo yonanĩtye ũndũ ũsu.
14. No nginya tũlilikane ũndũ wĩva yĩla twanengwa ũtao? Nengane ngelekanyʼo. (O na ĩngĩ, sisya visa.)
14 Kwasũanĩa ĩũlũ wa mwana-a-asa wakwata wĩa wĩ na mũsaala mũnene. Ĩndĩ atanawĩtĩkĩla, aithi kũkũlya mũtumĩa wa kĩkundi ũtao. Na mwana-a-asa ũsu aielesya kana wĩa ũsu ũkatumaa ethĩwa e vaasa na mũsyĩ wake kwa ĩvinda yĩasa. Nake mũtumĩa ũsu wa kĩkundi aimũlilikanyʼa mwolooto wa Mbivilia ũla waĩtye kana kĩanda kĩla kya vata vyũ wĩ nakyo nĩ kwĩanĩsya mavata ma kĩ-veva ma mũsyĩ wake. (Avs. 6:4; 1 Tim. 5:8) Yu twasye mwana-a-asa ũsu nĩwaleana na ũtao ũsu na aithi akũlĩtye ana-a-asa angĩ nginya atavwʼe kĩla ũkwenda kwĩwʼa. We mwana-a-asa ũsu kwa wʼo ethĩwa aimantha ũtao-ĩ, kana ethĩwa aimantha mũndũ ũkwĩtĩkĩlana na ũtwi ũla ũminĩte kwĩka? No nginya tũlilikane kana ngoo sitũ nĩ ngengani. (Yel. 17:9) Mavinda amwe, wĩthĩaa ũtao ũla twĩ na vata nawʼo vyũ nĩwʼo tũtekwenda kũwĩwʼa.
Yo kwa wʼo twĩmantha ũtao mũseo kana twĩmantha mũndũ ũkwĩtĩkĩlana naitũ? (Sisya kalungu ka 14)
YO NĨNAĨLE KŨKŨLYA ANGĨ MAMBĨKĨE MOTWI?
15. Twaĩle kwĩsũvĩa tũikeke ata, na nĩkĩ?
15 Kĩla ũmwe witũ e na kĩanda kya kwĩyĩkĩa motwi. (Kal. 6:4, 5) O tondũ twoona, mũndũ mũĩ amanthaa ũtao Ndetonĩ ya Ngai na kũla kwĩ Aklĩsto aimu kĩ-veva atanamba kwĩka ũtwi. Ĩndĩ nĩtwaĩle kwĩsũvĩa tũikakũlye angĩ matwĩkĩe motwi. Amwe no meke ũu ĩmwe kwa ĩmwe kwa kũkũlya mũndũ manengete ndaĩa ũũ, “Ta keka nue ũkwatĩtwe nĩ ũndũ ũla ũngwatĩte ũtonya kwĩka ata?” Namo angĩ no matwʼe kũatĩĩa o kĩla mũndũ ũngĩ wĩkĩte o na matakĩsũanĩĩte nesa.
16. Nĩ thĩna wĩva waumĩlile kĩkundinĩ kya Kolintho ĩũlũ wa nyama ila syathembeawa mĩvwʼanano, na nũũ waaĩle kũtwʼa ethĩwa nyama isu nĩsyaaĩle kũĩwa? (1 Akolintho 8:7; 10:25, 26)
16 Kwasũanĩa ũtwi ũla Aklĩsto ma kĩkundi kya Kolintho maaĩle kwĩka ĩũlũ wa nyama ila itonya kwĩthĩwa syathembeawa mĩvwʼanano. Vaũlo amatavisye ũũ: “Nĩtwĩsĩ kana mĩvwʼanano ti kĩndũ ĩũlũ wa nthĩ na kana Ngai no ũmwe.” (1 Ako. 8:4) Nũndũ wa ndeto isu sya Vaũlo, amwe kĩkundinĩ nĩmatwie kana no maye nyama ila itonya kwĩthĩwa syathembeawa mĩvwʼanano na ĩtina iithi kũthoowʼa sokonĩ. Ĩndĩ angĩ nĩmatwie kana maikaĩsaa nyama isu nũndũ kĩu kyaĩ kĩtonya kũtuma wasya woo wa ngoo ũmathĩnyʼa. (Soma 1 Akolintho 8:7; 10:25, 26.) Kwoou kĩla mũndũ nĩwe waaĩle kwĩyĩkĩa ũtwi. Vaũlo ndaatavya Akolintho nĩmekĩe ala angĩ motwi kana nĩmaatĩĩe kĩla ala angĩ mekwĩka. Kĩla ũmwe woo esaa kumya “ũtalo kwondũ wake mwene mbee wa Ngai.”—Alo. 14:10-12.
17. Vatonya kũthi ata tũkatwʼa kũatĩĩa o kĩla ala angĩ mekwĩka? Nengane ngelekanyʼo. (O na ĩngĩ, sisya visa.)
17 Ũndũ ta ũsu ũtonya ata kumĩla ũmũnthĩ? Kwasũanĩa ũtwi ũkonetye tũlungu tũnini twa nthakame. Kĩla Mũklĩsto nĩwe waĩle kwĩtwʼĩĩa ethĩwa nũkwĩtĩkĩla kana nũkũlea tũlungu tũu twa nthakame.b No twĩwʼe wĩ ũndũ wĩ vinya kũelewa ũndũ ũsu nesa, ĩndĩ motwi amwe ta asu nĩ mũio kĩla ũmwe witũ waĩle kwĩkuĩa. (Alo. 14:4) Tũkatwʼa kũatĩĩa o kĩla mũndũ ũngĩ wĩkĩte, kĩu no kĩtume wasya witũ wa ngoo wonza. Na ũndũ ũmwe twĩthĩawa twaĩle kwĩka nĩ kana tũmanyĩsye na tũyaĩlangya wasya witũ wa ngoo nĩ yĩla twaũtũmĩa. (Evl. 5:14) Kwoou nĩ ĩndĩĩ twaĩle kũkũlya Mũklĩsto mũimu kĩ-veva atũnenge ũtao? Nĩ ĩtina wa kwĩyĩkĩa ũkunĩkĩli ithyĩ ene, na ĩndĩ ũyĩthĩa nĩtũkwenda kũtetheewʼa tũelewe ũndũ myolooto ya Mbivilia ĩkonetye ũndũ ũla ũtũkwatĩte.
Twaĩle kũkũlya tũnengwe ũtao o ĩtina wa kwĩyĩkĩa ũkunĩkĩli ithyĩ ene (Sisya kalungu ka 17)
ENDEEA KŨMANTHA ŨTAO
18. Nĩ ũndũ wĩva Yeova ũtwĩkĩte?
18 Yeova nĩwonanĩtye kana nũtũĩkĩĩe mũno kwa kũtwĩtĩkĩlya twĩyĩkĩe motwi. Nũtũnengete Ndeto yake, Mbivilia. O na nũtũnengete anyanya oĩ ala matonya kũtũtetheesya tũelewe ũndũ tũtonya kũatĩĩa myolooto ya Mbivilia. Kwoou no twasye kana we nĩwĩanĩĩtye kĩanda kyake e Ĩthe witũ. (Nth. 3:21-23) Ĩndĩ tũtonya kwĩka ata tũmwonyʼe kana nĩtũũmũtũngĩa mũvea?
19. Tũtonya kwĩka ata tũendeee kũmũtanĩthya Yeova?
19 Kwasũanĩa ũndũ ũũ: Asyai nĩmatanaa mũno yĩla moona syana syoo iyĩana na iyĩthĩwa athũkũmi oĩ ma Yeova na matonya kũtethya angĩ. O ta ũu, Yeova nũtanaa yĩla woona tũendeee kũima kĩ-veva, kũmantha ũtao, na kwĩka motwi meũmũtanĩthya.
WATHI 127 Ũndũ Nyie Naĩle Kwĩthwa Nĩilyĩ
a Mavinda amwe, Aklĩsto no matũmĩe ũĩ na maikũlya andũ ala matamũthaithaa Yeova ũtao ĩũlũ wa mbesa, ũiiti, kana o maũndũ angĩ.
b Nĩ kana ũkwate ũvoo mwingangĩ ĩũlũ wa ũndũ ũũ, sisya ĩvuku Tanĩa Thayũ Tene na Tene! ĩsomo ya 39, ũndũ mũnene wa 5 na kĩlungu “Maũndũ Angĩ ma Kwĩmanyĩsya.”
c MAELESYO MA VISA: Mũtumĩa wa kĩkundi ũkũnenga mũtumĩa ũngĩ ũtao ĩũlũ wa ũndũ ũnaneenie me ũmbanonĩ wa atumĩa.