KĨLUNGU KYA KWĨMANYĨSYA 32
Endanasya na Ngai Waku Wĩnyivĩtye
“[Ĩkalanasya] na Ngai waku wĩ na wĩnyivyo.” —MIKA 6:8, The Holy Bible in Current Kikamba Language.
WATHI 31 Endanasya na Ngai!
KWA ŨKUVĨa
1. Ndaviti aisye ata ĩũlũ wa wĩnyivyo wa Yeova?
KWA wʼo no twasye Yeova e wĩnyivyo? Ĩĩ, no twasye ũu. Ĩvinda yĩmwe Ndaviti aisye ũũ ĩũlũ wa Yeova: ‘Nũnengete ngao ya ũtangĩĩo waku; na ũuu waku [kana, wĩnyivyo waku] nũnenevetye.’ (2 Sam. 22:36; Sav. 18:35) Ndaviti aiandĩka ndeto isu nũtonya kwĩthĩwa asũanĩaa mũthenya ũla mwathani Samueli wookie mũsyĩ kwoo, nĩ kana etĩkĩsye mauta mũsumbĩ wa Isilaeli ũla waatĩĩe. Kwoo masyaĩtwe me ivĩsĩ nyanya, na nĩwe waĩ ĩlumaita. Ĩndĩ o na vailye ũu, nĩwe wanyuviwe nĩ Yeova esumbĩka vandũ va Mũsumbĩ Saulo.—1 Sam. 16:1, 10-13.
2. Twĩĩmanyĩsya kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ?
2 Tũi na nzika kana Ndaviti ndaĩ alea kwĩtĩkĩlana na ndeto sya mũandĩki ũmwe wa Savuli, ũla waisye ũũ ĩũlũ wa Yeova: “[Nĩwĩnyivasya] asisye syĩndũ syĩ ĩtunĩ na nthĩ . . . Nĩwũkĩlasya ngya kũmyumya kĩtoonĩ, na kũkĩlya ũla mũthĩni . . . nĩ kana amwĩkalye nthĩ vamwe na anene me mbee ũsumbĩnĩ.” (Sav. 113:6-8) Ĩsomonĩ yĩĩ twĩamba kwona mavinda mana Yeova woonanisye wĩnyivyo, nĩ kana twĩmanyĩsye maũndũ ma vata ĩũlũ wa nguma ĩsu. Ĩtina wa ũu, nĩtũkwona kĩla tũtonya kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa wĩnyivyo ngewanĩ ya Mũsumbĩ Saulo, mwathani Ndanieli, na Yesũ.
NGELEKANYʼO YA YEOVA YĨTŨMANYĨSYA KYAŨ?
3. Yeova atũkuaa ata, na kĩu kĩĩkĩĩthasya kyaũ?
3 Nĩtwonaa nesa kana Yeova e wĩnyivyo twasũanĩa ũndũ ũkuaa athaithi make, o na kau mo nĩ ene naĩ. Nĩwĩtĩkĩlaa ũthaithi witũ, na eka ũu, atũtalaa ta anyanyae. (Sav. 25:14) Nĩ kana Yeova atũvingũĩe nzĩa ya kũtwʼĩka anyanyae, we mwene nĩwatwie kũnengane Mwana wake ethĩwe nthembo kwondũ wa naĩ sitũ. Vate nzika, Yeova atwĩwʼĩie ĩnee yingĩ mũno!
4. Nĩ kyaũ Yeova ũtũnengete, na nĩkĩ?
4 Kwasũanĩa ũndũ ũngĩ wonanasya kana Yeova e wĩnyivyo. Nũndũ nĩwe Mũmbi, aĩ atonya kũvanga kana etũmba tũte na ũtonyi wa kwĩnyuvĩa kĩla tũkwenda kwĩka thayũnĩ. Ĩndĩ ndaaĩka ũu. Atũmbie na mũvwʼano wake na atũnenga ũthasyo wa kwĩnyuvĩa maũndũ. O na kau twĩ andũ mate vala maĩ twaelekanwʼa nake, endaa tũmũthũkũme kuma ngoonĩ nũndũ nĩtũmwendete na nĩtwĩsĩ nĩtũkũathimĩka twamwĩwʼa. (Kũt. 10:12; Isa. 48:17, 18) Tũtũngaa mũvea ta kĩ twasũanĩa ũndũ ũsu Yeova wĩkĩte akonanyʼa kana e wĩnyivyo!
Yesũ onanĩtwʼe e ĩtunĩ. Ũtee wake vaũngamĩte amwe makasumbĩka nake. Onthe masyaĩtye nguthu nene ya alaĩka. Alaĩka amwe matheeete nthĩ meanĩsye wĩa ũla manengwa. Yeova nĩwe ũolele onthe ala monanĩtwʼe visanĩ ũũ mawĩa (Sisya kalungu ka 5)
5. Nĩ kyaũ Yeova wĩkĩte kĩtũmanyĩasya ũndũ tũtonya kwonanyʼa wĩnyivyo? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya mbee vyũ.)
5 Kũsũanĩa ũndũ Yeova wĩkalanasya naitũ nĩkũtũmanyĩasya ũndũ tũtonya kwonanyʼa wĩnyivyo. Vai ũngĩ wĩ ũĩ ta wa Yeova. Ĩndĩ we nĩwĩtĩkĩlaa kũtetheewʼa mawĩa na nũatĩĩaa na ngenda mawoni ma angĩ. Kwa ngelekanyʼo, nĩweetĩkĩlilye Mwana wake amũtetheesye wĩanĩ wa wũmbi. (Nth. 8:27-30; Ako. 1:15, 16) O na ĩngĩ, Yeova nũnengae angĩ ũkũmũ wa kwĩka maũndũ mana o na kau nĩ mwene vinya wʼonthe. Kwa ngelekanyʼo, nĩwanyuvie Yesũ atwʼĩke Mũsumbĩ wa Ũsumbĩ wake, na ĩvinda yũkĩte akanenga ala andũ 144,000 makasumbĩka vamwe na Yesũ ũkũmũ wĩana ũna. (Luka 12:32) Nĩ wʼo, Yeova nĩwamanyĩisye Yesũ nĩ kana ethĩwe atonya kũkwatĩĩa kĩanda kya Mũsumbĩ na Mũthembi Mũnene. (Aevl. 5:8, 9) O na nũmanyĩasya ala makasumbĩka na Yesũ ũndũ matonya kwĩanĩsya kĩanda kyoo, ĩndĩ ndakalikĩlĩĩla kĩla kaũndũ makethĩwa mayĩka wĩanĩ woo. Ethĩawa aĩkĩĩe kana makeanĩsya kwenda kwake.—Ũvu. 5:10.
Tũatĩĩaa ngelekanyʼo ya Yeova yĩla twamanyĩsya angĩ na twamanenga mawĩa (Sisya kalungu ka 6-7)b
6-7. Kũmanya kana Ĩthe witũ wa ĩtunĩ nũnengae angĩ mawĩa mana kwĩtũtethya ata?
6 Ethĩwa Ĩthe witũ wa ĩtunĩ nũnengae angĩ ũkũmũ wa kwĩka maũndũ mana na we nde na vata wa kũtetheewʼa maũndũnĩ, ithyĩ tyo twaĩle kwĩka ũu mũnango? Kwa ngelekanyʼo, wĩ na mũsyĩ kana wĩ mũtumĩa kĩkundinĩ? Atĩĩa ngelekanyʼo ya Yeova kwa kũnenga angĩ mawĩa, na ũitata mũno ndũkalikĩlĩĩle kĩla kaũndũ mekwĩka. Weeka take, wĩa ũla ũkwendaa ũtethwʼe ũkeekwa, na ũkatuma ala wamanenga ũ wĩa makwata ũtũĩka na mayĩyĩĩkĩĩa mũnango. (Isa. 41:10) Ngelekanyʼo ya Yeova ĩtonya kũtethya ala me na ũkũmũ wĩana ũna ũndũnĩ ũngĩ wĩva?
7 Mbivilia nĩyonanĩtye kana Yeova nĩwĩthukĩĩasya mawoni ma syũmbe syake sya ĩtunĩ. (1 Asu. 22:19-22) Inywʼĩ asyai, mũtonya kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Yeova ata? Yĩla ve na wĩa ũkwenda kwĩkwa, kũlyai syana syenyu ũndũ iũsũanĩa ta ũtonya kũtethwʼa ethĩwa nĩmũkwona vaĩlĩte. Na syaumya woni ũtethya, atĩĩai.
8. Yeova oonanisye ata kana nĩwoomĩĩisye Avalaamu na Sala?
8 Ũndũ ũngĩ Yeova wĩkaa akonanyʼa e wĩnyivyo nĩ kwĩthĩwa na wũmĩĩsyo. Kwa ngelekanyʼo, Yeova nĩwũmĩĩasya athũkũmi make yĩla meethĩwa na makũlyo ĩũlũ wa motwi wĩkĩte, ethĩwa meĩka ũu kwa ndaĩa. Kwoosa ngelekanyʼo ya Avalaamu. Yeova nĩwamwĩthukĩĩisye yĩla wamũtavasya kana ndekwona ta wĩkie ũtwi mũseo wa kwananga Sotomo na Ngomola. (Mwa. 18:22-33) O na kwalilikana ngewa ya Sala, mũka wa Avalaamu. Yĩla Yeova wamwĩie nũkũitava akũĩte ũndũ wakũĩte, nĩwathekie, ĩndĩ Yeova ndaathata. (Mwa. 18:10-14) Na ndaamwĩka ũndũ ũũmwanangĩa ndaĩa.
9. Asyai na atumĩa matonya kwĩmanyĩsya kyaũ ngelekanyʼonĩ ya Yeova?
9 Inywʼĩ asyai na atumĩa, ngelekanyʼo ya Yeova yĩmũmanyĩsya kyaũ? Kwasũanĩa kĩla wĩkaa yĩla ala me ungu waku malea kwĩtĩkĩlana na motwi maku. Ũsembeaa kwĩtetea? Kana wambaa kũtata kũelewa mawoni moo? Ala me na ũkũmũ maatĩĩa ngelekanyʼo ya Yeova, mĩsyĩ yoo na ikundi nitethekaa. Kũvika vau, ngelekanyʼo ya Yeova nĩyatũmanyĩsya maũndũ mana ĩũlũ wa wĩnyivyo. Yu ekai twone kĩla tũtonya kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa wĩnyivyo ngewanĩ sya ala mawetetwe Ndetonĩ ya Ngai.
NGEWA SYA ANGĨ ITONYA KŨTŨMANYĨSYA KYAŨ?
10. Yeova atũmĩaa ata ngelekanyʼo sya angĩ?
10 Nũndũ Yeova nĩwe ‘Mũmanyĩsya’ witũ ũla mũnene, nũtũnengete ngelekanyʼo mbingĩ Ndetonĩ yake nĩ kana itũmanyĩsye. (Isa. 30:20, 21) Yĩla twavindĩĩsya ngewa ila syĩ Mbivilianĩ sya ala maĩ na nguma nzeo ta wĩnyivyo, nĩtũtethekaa. O na nĩtũtethekaa yĩla twavindĩĩsya kĩla kyakwatie ala mataaĩthĩwa na nguma nzeo.—Sav. 37:37; 1 Ako. 10:11.
11. Ngewa ya Saulo yĩtũmanyĩsya kyaũ?
11 Kwavindĩĩsya kĩla kyakwatie Mũsumbĩ Saulo. E mwanake aĩ wĩnyivyo. Ĩvinda yĩu nĩweesĩ ve maũndũ ũtatonya. O na nĩwakĩaa kwongeleelwa ianda. (1 Sam. 9:21; 10:20-22) Ĩndĩ nĩwesie kũkwatwa nĩ mĩtũlyo. Kĩu kyoonekie kavinda kakuvĩ amina kũtwʼĩkĩthwʼa mũsumbĩ. Ĩvinda yĩmwe nĩwaemiwe nĩ kũmĩĩsya nginya mwathani Samueli avike. Vandũ va kwĩnyivya na aimwĩkwatya Yeova atethye andũ make, atwie kũvĩvya nthembo o esĩ ndaĩ na ũkũmũ wa kwĩka ũu. Nũndũ wa ũu, Yeova nĩwamũleile na mũthya amũvena ũsumbĩ. (1 Sam. 13:8-14) Nũseo tũkaeka ngewa ĩsu ĩtũmanyĩsye kana tũyaĩle kwĩthĩwa na mĩtavyo.
12. Ndanieli oonanisye ata kana aĩ na wĩnyivyo?
12 Kĩvathũkanyʼo na ngelekanyʼo nthũku ya Saulo, mwathani Ndanieli aĩ ngelekanyʼo nzeo. Ndanieli amũthũkũmie Yeova thayũnĩ wake wʼonthe enyivĩtye, na kĩla ĩvinda nĩwamwĩkwatasya amũtongoesye. Kwa ngelekanyʼo, ndaaĩyosea nguma yĩla Yeova wamũtũmĩie kũalyũla ndoto ya Nevukatilesa. Vandũ va ũu, nĩweenyivisye na anenga Yeova nguma na ndaĩa syonthe. (Nda. 2:26-28) Twĩĩmanyĩsya kyaũ? Ethĩwa ana-a-asa nĩmatanĩaa maũvoo maitũ, kana ethĩwa nĩtũkwataa mosyao maseo ũtavanyʼanĩ, twaĩle kũekaa nguma syonthe ikamũsyokea Yeova. Wĩnyivyo nĩwaĩle kũtũtetheesya kũmanya kana tũyĩsa kwĩanĩsya maũndũ asu tũte na Yeova. (Avi. 4:13) Tweethĩwa na mawoni ta asu, tũkeethĩawa tũiatĩĩa ngelekanyʼo ya Yesũ. Ata?
13. Ndeto sya Yesũ ila syĩ nthĩnĩ wa Yoana 5:19, 30 syĩtũmanyĩsya kyaũ ĩũlũ wa wĩnyivyo?
13 O na kau Yesũ aĩ Mwana wa Ngai ũte na naĩ, nĩwamwĩkwatasya Yeova. (Soma Yoana 5:19, 30.) Vai ĩvinda waatata kũvena Ĩthe wake wa ĩtunĩ ũkũmũ wake. Ĩandĩko ya Avilivi 2:6 yĩtwĩĩte kana Yesũ “ndaasũanĩa kwosa ũkũmũ wa Ngai, na ũu nĩ kwasya kana ndaasũanĩa kwĩthĩwa eanene na Ngai.” Nũndũ Yesũ aĩ na wĩnyivyo, nĩweesĩ ve maũndũ ũtatonya na nĩwanengete ndaĩa ũkũmũ wa Ĩthe wake.
Yesũ nĩweesĩ mĩvaka ya ũkũmũ wake na ndamĩkĩlaa (Sisya kalungu ka 14)
14. Yesũ eekie ata yĩla wakũlilwʼe eke ũndũ ũtaĩ na ũkũmũ wa kũwĩka?
14 Kwasũanĩa ũndũ Yesũ weekie yĩla amanyĩwʼa make elĩ, Yakovo na Yoana, vamwe na inyia woo maendie vala ũĩ, na mamũkũlya amanenge mwanya wa kwĩkala ũmwe kwʼokonĩ kwake kwa aũme, na ũngĩ kwʼokonĩ kwake kwa aka Ũsumbĩnĩ. Nũndũ Yesũ nĩweesĩ ndaĩ na ũkũmũ wa kũnengane mwanya ũsu, amasũngĩie vau kwa vau amea kana no Ĩthe wake wa ĩtunĩ e weka ũtonya kwĩka ũu. (Mt. 20:20-23) Kĩu kyoonanisye kana Yesũ nĩweesĩ ve mĩvaka ũtaĩle kũkĩla. Aĩ na wĩnyivyo. Ndavĩtũkaa maũndũ ala Yeova wamwĩĩte eke. (Yoa. 12:49) Tũtonya kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Yesũ ata?
Tũtonya kũatĩĩa ata ngelekanyʼo ya Yesũ ya wĩnyivyo? (Sisya kalungu ka 15-16)c
15-16. Tũtonya kũatĩĩa ata ũtao ũla wĩ ĩandĩkonĩ ya 1 Akolintho 4:6?
15 Twĩthĩawa na wĩnyivyo ta wa Yesũ yĩla twaatĩĩa ũtao ũla wĩ ĩandĩkonĩ ya 1 Akolintho 4:6. Ĩandĩko yĩu yaĩtye: “Mũikavĩtũke maũndũ ala maandĩke.” Kwoou yĩla twakũlwʼa ũtao, tũyaĩlĩte kwĩsa kũthingʼĩĩsya angĩ maatĩĩe woni witũ, na tũyaĩlĩte kũmatavya o kĩla kyooka kĩlĩkonĩ mbee. Twaĩlĩte kũmanenga ũtao tumĩtye Mbivilianĩ kana mavukunĩ maitũ. Tweeka ũu, twĩthĩawa tũyonanyʼa kana nĩtũkũelewa tũyĩsĩ kĩla kĩndũ. Na kĩu kĩĩkĩĩthasya nĩtwĩnyivĩtye nũndũ twĩthĩawa tũyonanyʼa kana Ngai Mwene Vinya Wʼonthe no we wĩthĩawa na ‘mĩao mĩlũngalu.’—Ũvu. 15:3, 4.
16 Ve itumi ingĩ nzeo sya kwĩthĩwa na wĩnyivyo eka o kũmũtaĩa Yeova. Yu twĩenda kũmanya ũndũ wĩnyivyo ũtonya kũtũtetheesya twĩkale twĩ atanu, na tũyĩkalanyʼa na ala angĩ nesa.
ŨNDŨ TŨTETHEKAA TWEETHĨWA NA WĨNYIVYO
17. Nĩkĩ tũtonya kwasya kana andũ ala me wĩnyivyo mekalaa me atanu mũnango?
17 Nĩ laisi tũkekala twĩ atanu mũnango yĩla tweethĩwa na wĩnyivyo. Nĩkĩ tũkwasya ũu? Nũndũ wĩnyivyo ũkatumaa tũmanya ve maũndũ tũtatonya, na nũndũ wa ũu, tũkatanaa na kũtũnga mũvea yĩla twatetheewʼa nĩ angĩ. Kwa ngelekanyʼo, sũanĩa ĩvinda yĩla Yesũ wavoisye ala andũ ĩkũmi mawaĩte mangũ. No ũmwe waendie kũmũtũngĩa mũvea nũndũ wa kũmũvosya ũwau ũsu mũthũku. Mũndũũme ũsu weenyivĩtye nĩwamanyie kana ndaĩ esa kwĩvosya, na kwoou nĩwatũngie mũvea na amũtaĩa Ngai nũndũ wa ũu.—Luka 17:11-19.
18. Kwĩthĩwa na wĩnyivyo kũtũtetheeasya ata kwĩkalanyʼa nesa na ala angĩ? (Alomi 12:10)
18 Andũ ala mekalaa menyivĩtye mekalanasya nesa na andũ ala angĩ, na nĩmakothaa kũkwata anyanya aseo. Nĩkĩ? Nũndũ nĩmonaa nguma nzeo sya angĩ na nĩmamaĩkĩĩaa. O na ĩngĩ, nĩmatanaa yĩla angĩ meanĩsya wĩa woo nesa, na nĩmamakathaa kuma ngoonĩ na kũmanenga ndaĩa.—Soma Alomi 12:10.
19. Mũndũ wĩ mĩtũlyo ethĩawa ailye ata?
19 Kĩvathũkanyʼo na ũu, andũ ala me mĩtũlyo monaa wĩ ũndũ wĩ vinya kũkatha ala angĩ, na mendaa kũkathwa nemo. Makothaa mũno kwĩyĩelekanyʼa na angĩ, na methĩawa na veva wa masindano. Na vandũ va kũmanyĩsya angĩ na kũmanenga wĩa, nĩmatonya kwasya, “Ethĩwa nũkwenda ũndũ mũna wĩkwe nesa, no we mwene waĩle kwĩyĩkĩa.” Monaa vai mũndũ ũngĩ ũtonya kwĩka ũndũ mũna nesa tamo. Mavinda maingĩ mũndũ wĩ mĩtũlyo onaa e wa vata mũno kwĩ ala angĩ, na nĩwĩwʼĩaa angĩ kĩwĩu oona maendeee nesa kwĩ we. (Aka. 5:26) Andũ ma mũthemba ũsu mayĩsa kũlũmya anyanya. Twesa kũmanya nĩtwambĩĩe kwĩthĩwa na mĩtũlyo, twaĩlĩte kwosa ĩtambya ya kũmwĩsũva Yeova atũtetheesye “kwĩthĩwa na kĩlĩko kyeũ” nĩ kana mũtuo ũsu mũthũku ndũkese kwĩkinyĩa vyũ.—Alo. 12:2.
20. Nĩkĩ twaĩle kwĩthĩwa na wĩnyivyo?
20 Twaĩle kũtũngaa mũvea mũno nũndũ Yeova nũtwiĩe ngelekanyʼo nzeo. Nĩtwonaa wĩnyivyo wake twasũanĩa ũndũ wĩkalanasya na athũkũmi make, na twĩenda kwĩka take. O na ĩngĩ, twĩenda kũatĩĩa ngelekanyʼo nzeo syĩ Mbivilianĩ sya ala maendanasya na Ngai menyivĩtye. Na ekai kĩla ĩvinda tũmũnengae Yeova nguma na ndaĩa syonthe. (Ũvu. 4:11) Tweeka ũu, tũkatwʼĩka anyanya ma Ĩthe witũ wa ĩtunĩ, nũndũ we endete andũ ala me wĩnyivyo.
WATHI 123 Kũatĩĩa Mĩvango ya Ũseũvyo wa Yeova
a Mũndũ wĩnyivĩtye nĩwĩwʼĩaa angĩ tei na ĩnee. Nũndũ wa ũu, no twasye kana Yeova e wĩnyivyo. O tondũ ĩsomo yĩĩ yonanĩtye, no twĩmanyĩsye kwĩnyivya twasũanĩa ngelekanyʼo ya Yeova. O na nĩtũkwĩmanyĩsya maũndũ mana ĩũlũ wa wĩnyivyo ngewanĩ ya Mũsumbĩ Saulo, mwathani Ndanieli, na ya Yesũ.
b MAELESYO MA VISA: Mũtumĩa ũũ wa kĩkundi oosa ĩvinda nĩ kana amanyĩsye mwana-a-asa wa mũika ũndũ ũtonya kũvangĩthya isio sya ũtavanyʼa. Ĩtina mũtumĩa ũsu nĩwatata mũno ndakalikĩlĩĩle kĩla mwana-a-asa ũsu wa mũika ũkwĩka, ĩndĩ nĩwamwĩtĩkĩlya eanĩsye wĩa ũsu we mwene.
c MAELESYO MA VISA: Mwĩĩtu-a-asa ũũ ekũlya mũtumĩa ethĩwa nĩwaĩle kwĩtĩkĩla kũthi alũsinĩ ĩkethĩwa kanisanĩ. Mũtumĩa ũsu ndanamũtavya o kĩla wasũanĩa, ĩndĩ emwonyʼa myolooto ya Mbivilia.