Ũsumbĩ wa Ngai Nũsumbĩkĩte!

1. Nĩ kyaũ tũte na nzika nakyo, na nĩkĩ?

YĨLA wasisya ũndũ maũndũ maendeee ĩũlũ wa nthĩ, nĩwĩthĩwa wĩwʼaa ve vinya kũĩkĩĩa kana maũndũ makaseũva? Kwa ngelekanyʼo, ngwatanĩo nthĩnĩ wa mĩsyĩ nĩthelete. Andũ kĩla vandũ maendeee kũngʼenda, na mailũnganaa na andũ ala angĩ. Eka ũu, aingĩ maiĩkĩĩaa ala me na ũkũmũ. Ĩndĩ maũndũ asu maendeee no maũkiakisye. Nĩkĩ? Nũndũ meonanyʼa kana kĩla Mbivilia yathanie ĩũlũ wa andũ ma “mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo” nĩkĩendeee kwĩanĩa. (2 Tim. 3:1-5) Vai mũndũ wĩsa kũkananĩsya kana wathani ũsu nĩwĩanĩĩte. Na ũsu nĩ ũĩkĩĩthyo wĩ ũtheinĩ kana Klĩsto Yesũ nĩwambĩĩie kũsumbĩka e Mũsumbĩ wa Ũsumbĩ wa Ngai. Ĩndĩ wathani ũsu no ũmwe katĩ wa mawathani maingĩ makonetye Ũsumbĩ wa Ngai. Mũĩkĩĩo witũ nũũlũlũmĩĩlwʼa mũno twaneenea mawathani angĩ meanĩĩtwʼe myakanĩ ya mĩtũkĩ.

2. Twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ, na nĩkĩ? (Elesya visa ũla wĩ ĩthangũnĩ ya mbee vyũ.)

² Ĩsomonĩ yĩĩ twĩneenea (1) wathani ũũtũtetheesya kũelewa yĩla Ũsumbĩ wa Ngai wambĩĩiwʼe, (2) mawathani meũtũtetheesya kũelewa kana Yesũ nĩwatwʼĩkie Mũsumbĩ wa Ũsumbĩ wa Ngai ĩtunĩ, na (3) mawathani mavuanĩtye ũndũ amaitha ma Ũsumbĩ wa Ngai makanangwa. Nĩtũkwona kana mawathani asu malikanĩte nesa vyũ kwa nzĩa ĩkũtuma twona nesa vala maũndũ mavikĩte mũvangonĩ wa Yeova, o tondũ tũlungu twa visa twakwatanwʼa nesa tumĩlasya visa mũima.

ŨNDŨ TŨTONYA KŨMANYA YĨLA ŨSUMBĨ WAMBĨĨIWʼE

3. Wathani ũla wĩ Ndanieli 7:13, 14 ũtũĩkĩĩthĩtye maũndũ meva ĩũlũ wa Mũsumbĩ wa Ũsumbĩ wa Ngai?

³ Wathani ũla wĩ Ndanieli 7:13, 14 ũtũĩkĩĩthĩtye kana Klĩsto Yesũ nĩwe Mũsumbĩ ũla waĩle vyũ wa Ũsumbĩ wa Ngai. Ũsyokete ũkaweta kana andũ kuma mbaĩnĩ syonthe makatanĩaa ‘kũmũthũkũma,’ na vai mũsumbĩ ũngĩ ũkasumbĩka vandũ vake. Wathani ũngĩ wĩ ĩvukunĩ o yĩu ya Ndanieli nĩwawetete kana Yesũ akambĩĩa kũsumbĩka Ũsumbĩnĩ ũsu mũthyanĩ wa mavinda mũonza. Ĩndĩ wʼo nĩ ũndũ ũtonyeka kũmanya yĩla Yesũ watwʼĩkie Mũsumbĩ?

4. Elesya ũndũ ĩandĩko ya Ndanieli 4:10-17 yĩtũtetheeasya kũmanya mwaka ũla Klĩsto watwʼĩkie Mũsumbĩ. (O na ĩngĩ, sisya maelesyo ma kwongeleela.)

⁴ Soma Ndanieli 4:10-17. “Mavinda mũonza” ala mawetetwe ĩandĩkonĩ yĩu monanasya ĩvinda ya myaka 2,520. Ĩvinda yĩu yambĩĩie mwaka wa 607 mbee wa Klĩsto, yĩla Ambaviloni maumisye mũsumbĩ wa mũthya ũla wanyuvĩtwe nĩ Yeova ndũanĩ ya Yelusaleme. Na yathelile mwaka wa 1914 ĩtina wa Klĩsto, yĩla Yeova wamũtwʼĩkĩthisye Yesũ Mũsumbĩ wa Ũsumbĩ wa Ngai, ‘ũla kĩanda kĩu ne kyake.’b—Esek. 21:25-27.

5. Nĩ kwa nzĩa yĩva tũtonya kũtetheka nĩ ũla wathani wa “mavinda mũonza”?

⁵ Wathani ũsu ũtonya kũtũtethya ata? Kũelewa wathani ũsu ũkonetye “mavinda mũonza” kũtũĩkĩĩthasya kana Yeova nĩwĩanĩasya maũndũ onthe ala wathanĩte ĩvindanĩ yĩla yaĩle vyũ. O tondũ watwie ĩvinda yĩla yaĩlĩte ya kwambĩĩwʼa kwa Ũsumbĩ wake, ũu nowʼo ũkaĩkĩĩthya kana mawathani ala angĩ onthe nĩmeanĩa ĩvindanĩ yĩla yaĩlĩte. Vate nzika, mũthenya wa Yeova “ndũkekala,” kana kwa ndeto ingĩ, ndũkaselewa!—Ava. 2:3.

ŨNDŨ TŨMANYAA KANA KLĨSTO NĨWATWʼĨKIE MŨSUMBĨ WA ŨSUMBĨ WA NGAI

6. (a) Nĩ kyaũ kĩũtũĩkĩĩthya kana Klĩsto nũsumbĩkĩte ĩtunĩ? (b) Wathani ũla wĩ Ũvuanyʼo 6:2-8 ũĩkĩĩthĩtye ũndũ ũsu ata?

⁶ Yesũ akilyĩ kũmina ũthũkũmi wake kũũ nthĩ, nĩwathanie maũndũ mana ala makatetheesya aatĩĩi make kũmanya kana nĩwambĩĩte kũsumbĩka ĩtunĩ. Amwe watalanilye nĩ kaũ, mayũa, na ithingitho sya nthĩ. O na ĩngĩ, nĩwathanie kana kũkeethĩwa na mĩimũ, kana mowau, “kũũ na kũũ,” na ngelekanyʼo ĩmwe nĩ ũwau ũla ũnyaĩĩkĩte mũno wa COVID-19. Maũndũ asu nĩ amwe katĩ wa ala Mbivilia ĩmetaa “wonanyʼo” wa kwĩthĩwa vo kwa Klĩsto. (Mt. 24:3, 7; Luka 21:7, 10, 11) Myaka mbee wa 60 kuma Yesũ akwʼa na kũsyoka ĩtunĩ, nĩwanengie mũtũmwa Yoana ũĩkĩĩthyo ũngĩ woonanasya kana maũndũ asu makeekĩka. (Soma Ũvuanyʼo 6:2-8.) Maũndũ asu onthe nĩmethĩĩtwe mayĩkĩka kuma yĩla Yesũ watwʼĩkie Mũsumbĩ mwakanĩ wa 1914.

7. Nĩkĩ maũndũ ĩũlũ wa nthĩ mathũkĩĩie ĩtina wa Yesũ kũtwʼĩka Mũsumbĩ?

⁷ Nĩkĩ maũndũ ĩũlũ wa nthĩ mathũkĩĩie ĩtina wa Yesũ kũtwʼĩka Mũsumbĩ? Ĩandĩko ya Ũvuanyʼo 6:2 nĩyĩtũtavĩtye ũndũ wa vata. Yonanĩtye kana wĩa wa mbee ũla Yesũ watethisye atwʼĩka Mũsumbĩ waĩ kũkita. Okitie naũ? Okitie na Ndevili na ndaimoni syake. Na kwosana na Ũvuanyʼo kĩlungu kya 12, Satani nĩwasindiwe, na e na ndaimoni syake mekwʼa kũũ nthĩ. Nũndũ Satani e na ũthilĩku mwingĩ, nũthĩnasya andũ, na kĩu nĩkĩtumĩte kwĩthĩwa “kyeva [kũũ] nthĩ.”—Ũvu. 12:7-12.

8. Tũtonya kũtetheka ata nĩ kwona mawathani ĩũlũ wa Ũsumbĩ maianĩa?

⁸ Mawathani asu matonya kũtũtethya ata? Maũndũ ala maendeee ĩũlũ wa nthĩ o vamwe na kwona mĩkalĩle ya andũ ĩialyũka metũtetheesya kũmanya kana Yesũ nĩwatwʼĩkie Mũsumbĩ. Kwoou vandũ va kũthata yĩla twoona andũ mayĩka maũndũ mekwonanyʼa kana nĩ angʼendu na nĩmeyendete, nũseo tũkalilikanaa kana meko moo maendeee kwĩanĩsya wathani ũla wĩ Mbivilianĩ. Kwa wʼo, Ũsumbĩ nũsumbĩkĩte! (Sav. 37:1) Na maũndũ meendeea kũthũkĩĩa o ũndũ Alimaketoni ĩthengeee. (Mko. 13:8; 2 Tim. 3:13) We tyo ũtanaa mũno kũmanya kana Ĩthe witũ wa Ĩtunĩ nũtũtetheesye kũelewa nĩkĩ maũndũ mailye ũndũ mailye ĩũlũ wa nthĩ?

ŨNDŨ AMAITHA MA ŨSUMBĨ WA NGAI MAKANANGWA

9. Wathani ũla wĩ Ndanieli 2:28, 31-35 ũeleetye ata ũla ũsumbĩ mũnene wa mũthya, na wambĩĩie kũsumbĩka ĩndĩĩ?

⁹ Soma Ndanieli 2:28, 31-35. Wathani ũũ nũendeee kwĩanĩwʼa ũmũnthĩ. Ndoto ya Nevukatilesa nĩyoonanĩtye kĩla kĩkekĩka “mĩthenya ya mũminũkĩlyo,” ĩtina wa Klĩsto kwambĩĩa kũsumbĩka. Ũmwe wa amaitha ma Yesũ vaa ĩũlũ wa nthĩ nĩ ũsumbĩ mũnene wa mũthya, ũla wathaniwe Mbivilianĩ na ũelekanĩtwʼe na nyaaĩ sya “kĩaa na yũmba.” Yu tũĩ, ũsumbĩ ũsu nũsumbĩkĩte. Wambĩĩie kũsumbĩka ĩvinda ya Kaũ wa Mbee wa Nthĩ Yonthe yĩla United Kingdom na Amelika mambĩĩisye ngwatanĩo ya mwanya, nayo nĩ Ũsumbĩ Mũnene wa Nthĩ wa United Kingdom na Amelika. O na ĩngĩ, mũvwʼanano ũla Nevukatilesa woonie ndotonĩ nĩwathanie maũndũ elĩ ĩũlũ wa ũsumbĩ ũsu, ala makaũvathũkanyʼa na mosumbĩ ala maĩ manasumbĩka mbee wawʼo.

10. (a) Wathani wa Ndanieli wonanĩtye nesa ata ũndũ Ũsumbĩ Mũnene wa Nthĩ wa United Kingdom na Amelika ũilye? (b) Nĩ mũisyo wĩva twaĩle kwĩvathana nawʼo? (Sisya ĩsandũkũ “Ĩvathane na Yũmba!”)

¹⁰ Mbee, kĩvathũkanyʼo na mosumbĩ manene ala mawetetwe mwambĩĩonĩ wa woni ũsu, Ũsumbĩ Mũnene wa Nthĩ wa United Kingdom na Amelika ndũelekanĩtwʼe na kyũma kĩthei ta thaavu kana vetha, ĩndĩ ũelekanĩtwʼe na mũvulanyʼo wa kĩaa na yũmba. Yũmba yĩu nĩ “ũsyao wa andũ,” kana andũ ala mate na ũkũmũ. (Nda. 2:43) Ũmũnthĩ nĩtwonaa kĩu ũtheinĩ nũndũ andũ asu nĩmalikĩlĩlaa ũnyuvani, nĩmavangaa kambeini sya kũkitĩa mavata ma laiaa, nĩmaandamanaa, na nĩmethĩawa na syama sya kũtetea athũkũmi. Maũndũ asu matumaa ũsumbĩ ũsu ũteanĩsya kĩla ũvangĩte.

11. Kũsumbĩka kwa Ũsumbĩ Mũnene wa Nthĩ wa United Kingdom na Amelika kũtũĩkĩĩthasya ata kana twĩkalĩte ĩvindanĩ ya mũminũkĩlyo?

¹¹ Kelĩ, Ũsumbĩ Mũnene wa Nthĩ wa United Kingdom na Amelika ũelekanĩtwʼe na nyaaĩ sya ũla mũvwʼanano mũnene, kwonanyʼa kana nĩwʼo ũsumbĩ mũnene wa mũthya wathanĩtwe Mbivilianĩ. Vai ũsumbĩ ũngĩ wa nthĩ ũkasumbĩka ĩtina wawʼo. Vandũ va ũu, ũsumbĩ ũsu vamwe na silikalĩ ila ingĩ syonthe sya andũ ikaanangwa nĩ Ũsumbĩ wa Ngai kaũnĩ wa Alimaketoni.c—Ũvu. 16:13, 14, 16; 19:19, 20.

12. Wathani wa Ndanieli ũwetete ũndũ ũngĩ wĩva ũũtũnenga ũkiakisyo na wĩkwatyo?

¹² Wathani ũsu ũtonya kũtũtethya ata? Wathani wa Ndanieli nũtũnengete ũĩkĩĩthyo ũngĩ ũkwonanyʼa kana twĩkalĩte ĩvindanĩ ya mũminũkĩlyo. Myaka mbee wa 2,500 mĩvĩtu, Ndanieli nĩwathanie kana ĩtina wa ũsumbĩ wa Mbaviloni, kũkeethĩwa na mosumbĩ angĩ ana manene, ala makasumbĩka kĩsio kĩ na athũkũmi aingĩ ma Ngai kana kũmathĩnyʼa. O na nĩwasyokie oonanyʼa kana Ũsumbĩ Mũnene wa Nthĩ wa United Kingdom na Amelika nĩwʼo ũkethĩwa wĩ wa mũthya katĩ wa asu. Kĩu kĩtũnenga ũkiakisyo na wĩkwatyo kana o mĩtũkĩ, Ũsumbĩ wa Ngai nũũvetanga silikalĩ syonthe sya andũ na ũisumbĩka nthĩ yonthe.—Nda. 2:44.

13. Ũla “mũsumbĩ wa nyanya” na ala “asumbĩ ĩkũmi” mawetetwe nthĩnĩ wa Ũvuanyʼo 17:9-12 monanasya kyaũ, na wathani ũsu wĩanĩĩtwʼe ata?

¹³ Soma Ũvuanyʼo 17:9-12. Wanangĩko ũla waetiwe nĩ Kaũ wa Mbee wa Nthĩ Yonthe nĩwatumie wathani ũngĩ wĩ Mbivilianĩ wĩanĩa ũkonetye mĩthenya ya mũminũkĩlyo. Atongoi ma nthĩ nĩmendie kũĩkĩĩthya kana nĩmaete mũuo ĩũlũ wa nthĩ. Kwoou twĩ Mweinĩ wa 1, 1920, nĩmambĩĩisye Wovano wa Mbaĩ, ũla mwanya wawʼo woosiwe nĩ Ngwatanĩo ya Nthĩ (UN) Mweinĩ wa 10, 1945. Ngwatanĩo ĩno nĩyo yĩtĩtwe “mũsumbĩ wa nyanya.” Ĩndĩ yo ti ũsumbĩ mũnene wa nthĩ. Ĩnengawe ũkũmũ nĩ silikalĩ ila imĩkwataa mbau. Mbivilia ĩelekanĩtye silikalĩ isu na “asumbĩ ĩkũmi.”

14-15. (a) Ĩandĩko ya Ũvuanyʼo 17:3-5 yĩvuanĩtye kyaũ ĩũlũ wa “Mbaviloni Ĩla Nene”? (b) Ndĩni sya ũvũngũ ikwatĩtwe nĩ kyaũ?

¹⁴ Soma Ũvuanyʼo 17:3-5. Mũtũmwa Yoana atongoewʼe nĩ veva mũtheu nĩwooniwʼe ĩlwaya woninĩ. Ĩlwaya yĩu nĩ “Mbaviloni Ĩla Nene,” ĩla yonanasya ndĩni syonthe sya ũvũngũ. Wʼo woni ũũ wĩanĩĩtwʼe ata? Kwa ĩvinda yĩasa, ndĩni sya ũvũngũ syĩthĩĩtwe iikwata mbau silikalĩ sya nthĩ na iyĩka maũndũ syĩ ngwatanĩo nasyo. Ĩndĩ o mĩtũkĩ, Yeova nũkwĩkĩa ngoonĩ sya silikalĩ isu “mũvango wa kwĩka kĩla ũsũanĩĩte.” Vakathi ata? Silikalĩ sya nthĩ, ila nĩsyo syĩtĩtwe “asumbĩ ĩkũmi,” ikavithũkĩa ndĩni syonthe sya ũvũngũ na kũsyananga vyũ.—Ũvu. 17:1, 2, 16, 17.

¹⁵ Twĩsĩ ata kana mũminũkĩlyo wa Mbaviloni Ĩla Nene wĩ vakuvĩ? Nĩ kana tũsũngĩe ĩkũlyo yĩu, nũseo tũlilikane kana kĩndũ kĩmwe kyaseseete ndũa ya tene ya Mbaviloni nĩ kĩwʼũ kya ũsĩ mũnene weetawa Euvalati. Nayo ĩvuku ya Ũvuanyʼo yĩelekanĩtye andũ milioni mbingĩ ala makwataa mbau Mbaviloni Ĩla Nene na “kĩwʼũ kingĩ.” (Ũvu. 17:15) O na ĩngĩ, nĩyĩvuanĩtye kana kĩwʼũ kĩu ‘kĩkangʼala,’ kwonanyʼa kana ndĩni syonthe sya ũvũngũ ikaasya andũ aingĩ katĩ wa ala maikwataa mbau. (Ũvu. 16:12) Ũmũnthĩ, wathani ũsu nĩwĩanĩĩte nũndũ andũ aingĩ nĩmakolete ndĩni na makathi kũmantha ũtethyo kũndũ kũngĩ.

16. Kũelewa wathani ũla ũkonetye kwambĩĩwʼa kwa Ngwatanĩo ya Nthĩ (UN) na kwanangwa kwa Mbaviloni Ĩla Nene kũtonya kũtũtethya ata?

¹⁶ Mawathani asu matonya kũtũtethya ata? Kwambĩĩwʼa kwa Ngwatanĩo ya Nthĩ (UN) o vamwe na kwona andũ maieka kũkwata mbau ndĩni sya ũvũngũ, kwĩonanyʼa kana twĩkalĩte mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo. O na kau andũ nĩmaekete kũkwata mbau Mbaviloni Ĩla Nene, kĩu ti kyo kĩkamina ndĩni sya ũvũngũ. O tondũ twĩĩ tũnoona, Yeova akeekĩa “mũvango wa kwĩka kĩla ũsũanĩĩte” ngoonĩ sya ala “asumbĩ ĩkũmi,” namo nĩ silikalĩ sya nthĩ ila ikwataa mbau Ngwatanĩo ya Nthĩ (UN). Kwanangwa kwa ndĩni sya ũvũngũ nĩ silikalĩ isu kũkooka na kĩthũlũmũko, na kĩu kĩkasengyʼa andũ ĩũlũ wa nthĩ.d (Ũvu. 18:8-10) Kwanangwa kwa Mbaviloni Ĩla Nene kũkatelemya nthĩ yonthe na kũkatuma maũndũ moma, ĩndĩ andũ ma Ngai makeethĩwa na itumi ilĩ sya kũtana. Mbee, ndĩni sya ũvũngũ, ila syĩthĩĩtwe syĩ mũmaitha wa Ngai kwa ĩvinda yĩasa, ikeethĩwa inaanangwa. Kelĩ, tũkeethĩwa tũkilyĩ kwovowʼa kuma nthĩ ĩno nthũku!—Luka 21:28.

ĨKĨĨA VYŨ KANA YEOVA AKASŨVĨAA ANDŨ MAKE

17-18. (a) Tũtonya ata kũendeea kũlũlũmĩĩlya mũĩkĩĩo witũ? (b) Twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩla yĩatĩĩe?

¹⁷ Ndanieli nĩwathanie kana “ũmanyi ũkongeleka.” Na vate nzika, nĩwongelekete! Yu nĩtwatetheewʼa kũelewa mawathani makonetye ĩvinda yĩĩ yitũ. (Nda. 12:4, 9, 10) Mawathani asu meanĩĩte nesa vyũ, na kĩu kĩtumĩte tũmũnenga Yeova ndaĩa nene o vamwe na Ndeto yake mbeveee. (Isa. 46:10; 55:11) Kwoou endeea kũlũlũmĩĩlya mũĩkĩĩo waku kwa kwĩmanyĩsya Maandĩko na kĩthito, na kwa kũtetheesya angĩ methĩwe na ngwatanĩo nzeo na Yeova. We akamasũvĩa onthe ala mamĩkwatasya vyũ, na akamanenga ‘mũuo mwĩanĩu.’—Isa. 26:3.

¹⁸ Ĩsomonĩ yĩla yĩatĩĩe, twĩneenea mawathani makonetye kĩkundi kya Kĩklĩsto ĩvindanĩ yĩĩ ya mũminũkĩlyo. Na o tondũ tũkwĩmanyĩsya, mawathani asu malikanĩte nesa na mawathani ala angĩ makonetye mĩthenya ya mũminũkĩlyo. O na nĩtũkwona maũndũ angĩ mekũĩkĩĩthya kana Mũsumbĩ witũ, Yesũ, nũendeee kũtongoesya aatĩĩi make aĩkĩĩku.