Endeeai “Kwakana Inywʼĩ kwa Inywʼĩ”

1. Kwosana na 1 Athesalonika 5:11, nĩ wĩa wĩva ithyonthe tũtethasya?

KĨKUNDI kyenyu kyaatetheesya kwaka kana kũtũngĩĩa Nyũmba ya Ũsumbĩ? Ethĩwa mwaaĩka ũu, ndũlea kwĩthĩwa ũlilikanaa ũmbano wa mbee kũmbanĩa vau. Wamũtũngĩie Yeova mũvea mwingĩ mũno. O na noĩthwa ũndũ ũsu waũkiitie ngoo mũno nginya wakelemya methoi na weethĩa o na ndwinĩkya wathi wa mbee. Nyũmba sya Ũsumbĩ syĩthĩawa syakĩtwe nesa mũno na nimũtaĩaa Yeova. Ĩndĩ ve wĩa ũngĩ wa mwako tũtethasya, na wĩa ũsu nĩwʼo ũmũtaĩaa mũnango. Wĩa ũsu ti wa kwaka nyũmba. Ĩndĩ nĩ wa kwaka andũ ala mokaa nyũmbanĩ isu sya ũthaithi. Wĩa ũsu wa kwaka andũ nĩwʼo mũtũmwa Vaulo waneeneaa yĩla waandĩkie ndeto ila syĩ ĩandĩkonĩ yitũ ya mũsingi ya 1 Athesalonika 5:11.—Soma.

2. Twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ?

² Mũtũmwa Vaulo nĩ ngelekanyʼo nzeo mũno ya mũndũ weesĩ kwaka athaithi ala angĩ. Nĩwatataa kũelewa ũndũ mekwĩwʼa. Ĩsomonĩ yĩĩ nĩtũkwona ũndũ watetheeisye ana-a-asa na eĩtu-a-asa make (1) kũmĩĩsya matatwa, (2) kwĩkalanyʼa nesa, na (3) kũmũĩkĩĩa Yeova mũnango. Ekai twone ũndũ ngelekanyʼo yake ĩtonya kũtũtetheesya twake ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ.—1 Ako. 11:1.

VAULO NĨWATETHEEISYE ANA-A-ASA NA EĨTU-A-ASA MAKE KŨMĨĨSYA MATATWA

3. Vaulo aĩ na woni wĩva mũseo ĩũlũ wa wĩa wake na ũtavanyʼa?

³ Vaulo nĩwendete ana-a-asa make mũno. Mathĩna ala mamũkwatĩte nĩmatumĩte ethĩwa atonya kwĩwʼĩa athaithi ala angĩ ĩnee na kũelewa ũndũ mekwĩwʼa yĩla makomana na matatwa. Kwa ngelekanyʼo, ĩvinda yĩmwe nĩwatheleilwe, na aĩ no nginya amanthe wĩa nĩ kana eanĩsye mavata make na ma ala waĩ namo. (Meko 20:34) Vaulo aĩ mũseũvya wa maeema. Na kwoou yĩla wavikie ndũanĩ ya Kolintho ambie kũthũkũma na Akwila na Vilisila, ala o namo matethasya wĩa ũsu. Ĩndĩ “kĩla mũthenya wa savato” nĩwatavasya Ayuti na Akiliki ũvoo mũseo. Na ĩndĩ yĩla Sila na Timotheo mookie kũla ũĩ, “nĩwambĩĩie kũtavanyʼa ĩla ndeto na kĩthito mũno.” (Meko 18:2-5) Vaulo ndaaĩtĩkĩla kũlwa nĩ kũmũthũkũma Yeova; ũsu nĩwʼo waĩ ũndũ ũla wa vata vyũ thayũnĩ wake. Na kwoou nũndũ aĩ ngelekanyʼo nzeo mũno ya mũndũ wĩ kĩthito, nĩweekĩie ana-a-asa na eĩtu-a-asa make vinya. Ngelekanyʼo yake nĩyamalilikanilye kana mayaaĩlĩte kwĩmakĩa mũno nũndũ wa mathĩna ala mamakwatĩte kana nũndũ wa mavata ma mĩsyĩ yoo nginya molwe nĩ “maũndũ ala ma vata,” kana kwa ndeto ingĩ, maũndũ onthe ala maaĩlĩte kwĩanĩsya ũthaithinĩ wa Yeova.—Avi. 1:10.

4. Vaulo na Timotheo matetheeisye athaithi ala angĩ ata yĩla mathĩnawʼa?

⁴ Kavinda kakuvĩ ĩtina wa kĩkundi kĩla kyaĩ Thesalonika kwambĩĩwʼa, Aklĩsto ala maĩ vau nĩmavĩngiwe mũno. Yĩla andũ angʼendu maumĩlilye nduuthĩ na maema kwona Vaulo na Sila, makusũlanilye “ana-a-asa amwe na mamatwaa kũla kwĩ anene ma ndũa,” makyasya ũũ na wasya mũnene: “Andũ aa . . . nĩmaleanaa na mĩao ya Kaisali.” (Meko 17:6, 7) We wĩona Aklĩsto asu eũ ta matelemile ata yĩla mesie kwĩthĩa andũ ma ndũa ĩsu nĩmatwie kũmokĩlĩla? Methĩwa maolile kĩthito kyoo kya kũmũthũkũma Yeova, ĩndĩ Vaulo ndendaa mayĩka ũu. O na kau e na Sila nĩmaumie kĩsionĩ kĩu, matiie maĩkĩĩthya kana kĩkundi kĩu kyeũ nĩkĩũthĩnĩkĩwa nesa. Vaulo esie kũmalilikanyʼa ũũ: “[Twamũtũmie] Timotheo, mwana-a-asa waitũ . . . , amwĩkĩe vinya na aimũkiakisya mũĩkĩĩonĩ wenyu, nĩ kana mũndũ o na wĩva ndakathingithwʼe nĩ mathĩna asu.” (1 Ath. 3:2, 3) Timotheo nũtonya kwĩthĩwa eeyoneete Aklĩsto maithĩnĩwʼa ndũanĩ yoo ya mũsyĩ ĩla yeetawa Lisitela. Na nĩweeyoneie ũndũ Vaulo wamekĩie vinya. Na kwoou nũndũ Timotheo nĩweeyoneete ũndũ Yeova watwʼĩĩkĩte ana-a-asa ma Lisitela, aĩ atonya kũĩkĩĩthya ana-a-asa na eĩtu-a-asa ma Thesalonika kana maũndũ nĩmeũthi nesa.—Meko 14:8, 19-22; Aevl. 12:2.

5. Mwana-a-asa wĩtawa Bryant atetheeiwʼe ata nĩ mũtumĩa ũmwe?

⁵ Nĩ ũndũ ũngĩ wĩva Vaulo weekie nĩ kana ekĩe vinya athaithi ala angĩ? Yĩla we na Valanava masyokie ndũanĩ ya Lisitela, Ikonio, na Andiokia, “nĩmanyuvie atumĩa nthĩnĩ wa kĩla kĩkundi.” (Meko 14:21-23) Vate nzika, atumĩa asu manyuviwe nĩmakiakĩisye mũno ikundi isu, o tondũ atumĩa mekaa ũmũnthĩ. Kwasũanĩa ndeto ii sya mwana-a-asa wĩtawa Bryant: “Yĩla naĩ na myaka 15, ĩthe wakwa nĩwaumie mũsyĩ na inyia wakwa atengwa. Neewʼaa ta nyioka na nĩnakwie ngoo.” Nĩ kyaũ kyamũtetheeisye kũmĩĩsya? Easya: “Mũtumĩa wĩtawa Tony nĩwaeaa ngewa nakwa twĩ maũmbanonĩ na mavindanĩ angĩ. Nĩwandavasya ĩũlũ wa andũ mekalaa me atanu o na kau nĩmakwatĩtwe nĩ mathĩna. Nĩwasomie nakwa ĩandĩko ya Savuli 27:10, na kaingĩ nĩwandavasya ĩũlũ wa Esekia, ũla waendeeie kũmũthũkũma Yeova e mũĩkĩĩku o na kau ĩthe ndaĩ ngelekanyʼo nzeo.” Kĩu kyatethisye Bryant ata? Aĩtye, “Nũndũ wa kwĩkĩwa vinya nĩ Tony, nĩnesie kũlika ũthũkũminĩ wa ĩvinda yonthe na nĩwʼaa nĩ mwĩanĩe vyũ.” Inywʼĩ atumĩa, ĩthĩwai mwĩ metho mwone ala, o ta Bryant, matonya kwĩthwa mayenda o kũtavwʼa “ndeto nzeo” ya kũmekĩa vinya.—Nth. 12:25.

6. Vaulo atũmĩie ata ngewa sya athũkũmi ma Yeova kwĩkĩa vinya ana-a-asa na eĩtu-a-asa make?

⁶ Vaulo alilikanilye athaithi ala angĩ kana Yeova nĩwatetheesye ‘ngũsĩ mbingĩ’ ikomĩĩsya mathĩna. (Aevl. 12:1) Nĩweesĩ kana kũtavya ana-a-asa na eĩtu-a-asa make ũndũ ngũsĩ isu syomĩĩisye matatwa me kĩvathũkanyʼo nĩkũũtuma methĩwa na ũkũmbaũ, na kũimatetheesya mekĩe kĩthito masyaĩĩsye ĩla “ndũa ya Ngai ũla wĩ thayũ.” (Aevl. 12:22) No ta ũu ũmũnthĩ. Nũũ ũtekĩawa vinya yĩla wasoma ũndũ Yeova watetheeisye Ngiteoni, Mbalaka, Ndaviti, Samueli, na angĩ aingĩ? (Aevl. 11:32-35) Nata ngewa sya ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ ũmũnthĩ? Syo nitwĩkĩaa vinya? Mavinda maingĩ ana-a-asa na eĩtu-a-asa nĩmatũmaa mavalũa ovisinĩ witũ ũla mũnene mawetete ũndũ maneekĩiwe vinya ĩtina wa kũsoma ngewa ya ũmwe wa athũkũmi ma Yeova ũmũnthĩ.

VAULO NĨWATETHEEISYE ANA-A-ASA NA EĨTU-A-ASA MAKE KWĨKALANYʼA NESA

7. Wĩĩmanyĩsya kyaũ wasũanĩa ũtao ũla Vaulo wanenganie ĩandĩkonĩ ya Alomi 14:19-21?

⁷ Nĩtwakaa ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ yĩla tweekĩa kĩthito tũmanthe mũuo kĩkundinĩ. Tũyĩtĩkĩlasya mawoni ala twĩ namo matũaanyʼe. Na tũikwatĩĩaa mawoni maitũ mũno yĩla vate mwolooto wa Maandĩko ũũtũlwa. Kwaekai twone ngelekanyʼo ĩmwe. Kĩkundi kĩla kyaĩ Lomi kyaĩ na Aklĩsto ma mbaĩ ya Ayuti na ma mbaĩ ingĩ. Yĩla Mĩao ya Mose yavetangiwe, athaithi ma Yeova mayaĩ na vata wa kũkwata ĩla mĩao yamavatĩte kũya malĩu mana. (Mko. 7:19) Kuma ĩvinda yĩu, Aklĩsto amwe Ayuti mayakĩaa kũya malĩu ma mĩthemba yonthe. Ĩndĩ Aklĩsto angĩ maĩ o Ayuti nĩmaemiwe vyũ nĩ kwĩka ũu. Nũndũ wa ũu, kĩkundi nĩkyaaanĩkie. Kĩu kyatumie Vaulo amakindĩlĩĩla vata wa kũmantha mũuo. Ameie: “Nĩ ũseo kũlea kũya nyama kana kũnywʼa mbinyu kana kwĩka ũndũ o na wĩva ethĩwa nũũtuma mwana-a-asa waku alulutĩka.” (Soma Alomi 14:19-21.) Ndeto isu sya Vaulo nĩsyatetheeisye athaithi ala angĩ kwona ũndũ kũete mĩaanĩko kũtonya kũetee thĩna Mũklĩsto ũmwe ũmwe na kĩkundi kyonthe. O nake mwene nĩweeyũmbanĩtye kũvĩndũka nĩ kana ndakalulutĩkye ala angĩ. (1 Ako. 9:19-22) O naitũ no twake ala angĩ na tũkamantha mũuo tweesũvĩa tũikatindĩae kũkananĩa namo ĩũlũ wa maũndũ matonya kwĩnyuvĩa mo ene.

8. Vaulo eekie ata yĩla vaumĩlile ũndũ mũnene waĩ ũtonya kũaanyʼa kĩkundi?

⁸ Vaulo mwene nĩwatũtiĩe ngelekanyʼo nzeo ya kũmantha mũuo yĩla twaema kũkwatĩanĩa na angĩ maũndũnĩ ma vata. Kwa ngelekanyʼo, ĩvinda yĩmwe amwe maĩ kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto kya ĩvinda ya atũmwa mavangie kana nĩ lasima Andũ-ma-mbaĩ-ingĩ ala matwʼĩka Aklĩsto maĩkwe. Nĩmatonya kwĩthĩwa maasya ũu nĩ kana Ayuti ala angĩ maikamaumanyʼe. (Aka. 6:12) Vaulo nĩwaleanile vyũ na woni ũsu. Ĩndĩ vandũ va kũthingʼĩĩsya ala angĩ maatĩĩe woni wake, nĩweenyivisye na atwaĩa atũmwa na atumĩa ala maĩ Yelusaleme ũndũ ũsu. (Meko 15:1, 2) Nũndũ wa kĩu weekie, Aklĩsto kĩkundinĩ kĩu nĩmavotie kwĩkalanyʼa nesa me na ũtanu.—Meko 15:30, 31.

9. Tũtonya kũatĩĩa ata ngelekanyʼo ya Vaulo?

⁹ Kĩkundinĩ vakesa kumĩla ũndũ mũnene ũtonya kũete mũaanĩko, nũseo tũkamantha mũuo kwa kũkũlya ũtao kuma kwa ala Yeova ũnyuvĩte masũvĩe kĩkundi. Kaingĩ, mavukunĩ maitũ na myolootonĩ ĩla tũnengawe nĩ ũseũvyo no tũkwate mĩtalatala yosanĩte na Mbivilia ĩtonya kũtũtetheesya. Twasũanĩa mũno ũndũ tũtonya kũatĩĩa mĩtalatala ĩsu vandũ va kũkwatĩĩa mawoni maitũ, tũkatetheeasya kĩkundi kĩthĩwe na mũuo.

10. Vaulo eekie ũndũ ũngĩ wĩva nĩ kana atetheesye kĩkundi kĩthĩwe na mũuo?

¹⁰ Vaulo nĩwamanthaa mũuo kwa kũweta nguma nzeo sya ana-a-asa na eĩtu-a-asa make vandũ va kũtindanĩa na mawonzu moo. Kwa ngelekanyʼo, aiminĩĩa valũa ũla waandĩkĩie Alomi, nĩwatalanilye andũ aingĩ na masyĩtwa moo, na aingĩ moo nĩwamawetanĩisye na nguma nzeo maĩ nayo kana kaũndũ kangĩ kaseo ĩũlũ woo. No tũatĩĩe ngelekanyʼo ya Vaulo kwa kũwetaa nguma nzeo sya ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ kuma ngoonĩ. Kwĩka ũu kũtumaa ana-a-asa na eĩtu-a-asa menda kũtuma ndũũ ngamu na ala angĩ, na kĩu nĩkĩlũlũmĩĩlasya wendo ũla wĩ kĩkundinĩ.

11. Tũtonya kwĩka ata tũtũngĩĩe mũuo yĩla twaemanwa na ala angĩ?

¹¹ Mavinda angĩ o na Aklĩsto aimu kĩ-veva no maeme kwĩtĩkĩlana ũndũnĩ mũna kana makatetanyʼa. Ũndũ ũsu nĩweekĩkie katĩ wa Vaulo na mwana-a-asa maĩ ndũũ weetawa Valanava. Makananĩie mũno ĩũlũ wa kũendanyʼa na Maliko kyalonĩ kĩla kyaatĩĩe kya ũmisonalĩ. Vaĩ na “ĩteta ĩvyũ” katĩ woo, na nũndũ wa ũu, mataanĩsya. (Meko 15:37-39) Ĩndĩ Vaulo, Valanava, na Maliko nĩmeekĩie kĩthito meewʼana, na kĩu kyoonanisye kana moonaa mũuo na ngwatanĩo ya kĩkundi yĩ ya vata mũnango. O na Vaulo nĩwesie kũweta maũndũ maseo ĩũlũ wa Valanava na Maliko. (1 Ako. 9:6; Ako. 4:10) O ta ũu, ethĩwa tũikwĩwʼana na ala angĩ kĩkundinĩ, nĩtwaĩlĩte kũmina thĩna ũla wĩ vo na tũiendeea kwĩkĩa kĩthito twonae nguma syoo nzeo. Kĩu kĩkatumaa kĩkundi kĩthĩwa na mũuo na ngwatanĩo.—Aev. 4:3.

VAULO NĨWALŨLŨMĨĨILYE MŨĨKĨĨO WA ANA-A-ASA NA EĨTU-A-ASA

12. Nĩ matatwa ta meva ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ makomanaa namo?

¹² Nĩtwakaa ana-a-asa na eĩtu-a-asa yĩla twamatetheesya mamũĩkĩĩe Yeova mũnango. Kwa ngelekanyʼo, amwe nĩmathekeeawa nĩ andũ ma mũsyĩ mate Ngũsĩ, ala mathũkũmaa ĩmwe, kana ala masomaa namo. Namo angĩ nĩmathĩnawʼa nĩ mathĩna manene ma mwĩĩ kana nĩmatũlĩkĩte ngoo nũndũ wa kũũmĩwʼa nĩ andũ angĩ. Na ĩndĩ kwĩ angĩ mavatisiwe tene na mewʼaa mũthya wĩkalĩte mũno. Maũndũ ta asu no matate mũĩkĩĩo wa Mũklĩsto ũmũnthĩ. O nakyo kĩkundi kya Kĩklĩsto kya ĩvinda ya atũmwa nĩkyakomanie na mathĩna ta asu. Vaulo eekie ata nĩ kana alũlũmĩĩlye ana-a-asa na eĩtu-a-asa make?

13. Vaulo atetheeisye ata ala mathekeeawa nũndũ wa mũĩkĩĩo woo?

¹³ Vaulo nĩwatũmĩie Maandĩko kwaka mũĩkĩĩo wa ana-a-asa na eĩtu-a-asa make. Kwa ngelekanyʼo, Aklĩsto amwe Ayuti maĩ na andũ ma mũsyĩ mate etĩkĩli, ala mameaa kana ndĩni ya Kĩyuti nĩ nzeo kwĩ ya Kĩklĩsto. Na kwoou no kwĩthĩwa mateesĩ ũndũ matonya kũmasũngĩa. Tũi na nzika kana valũa ũla Vaulo waandĩkĩie Aevelania nĩwalũlũmĩĩilye Aklĩsto asu mũno. (Aevl. 1:5, 6; 2:2, 3; 9:24, 25) Valũanĩ ũsu aeleisye maũndũ kwa nzĩa nzeo mũno na kwoou maĩ matonya kũtũmĩa maũndũ asu kũsũngĩa ala mamavĩngaa. Ũmũnthĩ no tũtetheesye ana-a-asa na eĩtu-a-asa ala mathekeeawa nũndũ wa mũĩkĩĩo woo. No tũmonyʼe ũndũ matonya kũtũmĩa mavuku maitũ kũtetea mũĩkĩĩo woo. Na ethĩwa amũika maitũ nĩmeũthekeewa nũndũ wa kũĩkĩĩa kana syĩndũ syeekie kũmbwa, no tũmonyʼe ũndũ matonya kũtũmĩa mbulosua Uhai—Ulitokana na Muumba? na Makũlyo Atano ma Vata Ĩũlũ wa Vala Thayũ Waumie kũelesya nĩkĩ maĩkĩĩaa kana syĩndũ syeekie kũmbwa.

14. Nĩ ũndũ wĩva Vaulo weekie o na kau nĩwakwatene mũno wĩanĩ wa kũtavanyʼa na kũmanyĩsya?

¹⁴ Vaulo nĩwathuthisye ana-a-asa na eĩtu-a-asa make monanyʼe wendo kwĩsĩla “meko maseo.” (Aevl. 10:24) Ndaamatetheesya kwĩsĩla ndeto syĩ syoka, ĩndĩ o na kwĩsĩla meko make. Kwa ngelekanyʼo, yĩla Aklĩsto ma Yutia makwatiwe nĩ yũa, nĩwamatwaĩe syĩndũ imwe maĩ na vata nasyo. (Meko 11:27-30) O na kau Vaulo nĩwakwatene mũno wĩanĩ wa kũtavanyʼa na kũmanyĩsya, mavinda onthe nĩwamanthaa ũndũ ũtonya kũtetheesya ala mekwenda ũtethyo. (Aka. 2:10) Kĩu nĩkyatumie ana-a-asa na eĩtu-a-asa mekala mate na nzika kana Yeova akamasũvĩaa. O ta ũu, yĩla twatũmĩa ĩvinda yitũ, vinya witũ, na ũtũĩka witũ kũtetheesya ana-a-asa na eĩtu-a-asa yĩla kwaumĩla mĩisyo, nĩtwakaa mũĩkĩĩo woo. Ũu nowʼo vethĩawa vailye yĩla twaumya mĩvothi kĩla ĩvinda kwondũ wa wĩa wa nthĩ yonthe. Kwĩka maũndũ asu na angĩ maingĩ nĩkũtumaa ana-a-asa na eĩtu-a-asa maĩkĩĩa kana Yeova ndesa kũmatia nongi.

15-16. Twaĩle kũkua ata Aklĩsto ala me na mũĩkĩĩo mwonzu?

¹⁵ Vaulo ndaaĩkĩsya ngoo ala maĩ na mũĩkĩĩo mwonzu. Nĩwamewʼĩaa ĩnee na aneenaa namo nesa na kwa nzĩa ĩtonya kũmekĩa vinya. (Aevl. 6:9; 10:39) Kwa ngelekanyʼo, valũanĩ ũla waandĩkĩie Aevelania nĩwatũmĩie mũno ndeto syĩkwonanyʼa kana ũtao ũla wamanengie o nake nĩwamũkonetye. Nĩwatũmĩie ndeto ta “tũikese” na “matũĩkĩĩthya.” (Aevl. 2:1, 3) O ta Vaulo, tũyĩkĩasya ngoo ala me na mũĩkĩĩo mwonzu. Vandũ va ũu, twĩkaa kũmaka kwa kũmonyʼa kana nĩtũkwendeewʼa nĩmo kuma ngoonĩ. Kĩu kĩmaĩkĩĩthasya kana nĩtũmendete. O na ĩngĩ, twamaneenyʼa nesa na twĩ auu, ndeto sitũ no imake mũno.

¹⁶ Vaulo nĩwaĩkĩĩthisye ana-a-asa na eĩtu-a-asa make kana Yeova nĩweene maũndũ onthe maseo ala meekaa. (Aevl. 10:32-34) No twĩke oou yĩla tũũthangaasya Mũklĩsto wĩ na mũĩkĩĩo mwonzu. No tũmũkũlye atũtavye ũndũ wakwatie ũwʼo, kana tũkamwĩkĩa vinya alilikane mavinda Yeova waamũtwʼĩĩka. No tũmũĩkĩĩthye kana Yeova ndaaũlwa nĩ maũndũ ala weekie tene mekwonanyʼa kana nũmwendete, na kana vai ĩvinda o na yĩmwe ũkamũtia. (Aevl. 6:10; 13:5, 6) Kũneenea maũndũ asu na ana-a-asa na eĩtu-a-asa asu endwa no kũtume methĩwa na wendi wa kũendeea kũmũthũkũma Yeova.

“ENDEEAI KŨTHANGAANYʼA”

17. Nĩ ũtũĩka wĩva tũtonya kwaĩlangya?

¹⁷ O tondũ ũtũĩka wa vundi wa myako waĩlaa o ũndũ ĩvinda yĩvĩtĩte, nowʼo o naitũ tũtonya kwaĩlya ũtũĩka witũ wa kwaka ala angĩ. Kũneenea na angĩ ngewa sya andũ moomĩĩisye mathĩna ĩvinda ĩvĩtu no kũmanenge vinya wa kũmĩĩsya matatwa ala mamakwatĩte. No tũmanthe mũuo kwa kũwetaa moseo ma ala angĩ, kũsũvĩa mũuo ũla wĩ vo ndũkanangĩke, na kũũtũngĩĩa yĩla kweethĩwa na ivathũkanyʼo. Na no tũendeee kũlũlũmĩĩlya mũĩkĩĩo wa ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ kwa kũneenea namo maũndũ ma vata ala me Mbivilianĩ, kũmanenga ũtethyo yĩla me na thĩna, na kũtwʼĩĩka ala matonya kwĩthĩwa me na mũĩkĩĩo mwonzu.

18. We ũtwʼĩte kwĩka ata?

¹⁸ Ala matetheesya kwaka myako ĩkonetye maũndũ ma Ũsumbĩ nĩmatanaa mũno na mewʼaa me eanĩe. O ta ũu, no twĩkale twĩ atanu na twĩ eanĩe yĩla twatetheesya kwaka ana-a-asa na eĩtu-a-asa kĩ-veva. Myako ĩla twakaa mũthya nĩombokangaa na ĩyanangĩka. Ĩndĩ ũseo wa kwaka ana-a-asa na eĩtu-a-asa tũkawonaa tene na tene! Kwoou ekai ĩndĩ tũtwʼe vyũ kũendeea “kũthangaanyʼa na kwakana.”—1 Ath. 5:11.