Kyama Kĩla Yesũ Weekie kya Kũnenga Andũ Mũkate Kĩtũmanyĩasya Kyaũ?

1. Mũkate waĩ wa vata mũno wĩana ata ĩvindanĩ ya tene?

MŨKATE nĩwʼo waĩ lĩu ũla waĩ wa vata vyũ ĩvindanĩ ya tene. (Mwa. 14:18; Luka 4:4) O na waĩ wa vata mũno nginya mavinda amwe Mbivilia ĩtũmĩaa ndeto “mũkate” yĩla ĩkũneenea lĩu. (Mt. 6:11) O na ĩngĩ, Yesũ nĩwatũmĩie mũkate nthĩnĩ wa syama syake ilĩ, ila syĩsĩkĩe mũno. (Mt. 16:​9, 10) Kyama kĩmwe katĩ wa isu kĩneenewe nthĩnĩ wa Yoana kĩlungu kya 6. Tũineenea ngewa ĩsu, nĩtũkwona maũndũ amwe tũkwĩmanyĩsya ala tũtonya kũmatũmĩa ũmũnthĩ.

2. Nĩkĩ andũ ngili mbingĩ mendaa kũnengwa lĩu?

² Ĩtina wa amanyĩwʼa ma Yesũ kũmina kyalo kyoo kya ũtavanyʼa, Yesũ nĩwalikile ĩsiwanĩ e namo na mathi ngalĩko ĩla ĩngĩ ya Ũkanga wa Kalilii nĩ kana makathũmũe. (Mko. 6:​7, 30-32; Luka 9:10) Nĩmavikie vandũ vate andũ kĩsionĩ kya Vethisaita. Ĩndĩ ĩtina wa kavinda, andũ ngili mbingĩ nĩmeewie kana aĩ vau, na kwoou mathi kũmwona. Yesũ ndaamalũngya. Vandũ va ũu, nĩwoosie ĩvinda amamanyĩsya ĩũlũ wa Ũsumbĩ na avosya ala awau. Na nũndũ kwaĩ kũnambĩĩa kũtuka, amanyĩwʼa nĩmasengʼaa ũndũ andũ asu onthe maĩ matonya kũkwata kĩndũ maya. Amwe moo nĩmatonya kwĩthĩwa makuĩte o lĩu mũnini, ĩndĩ yaĩ no nginya aingĩ moo mathi ndũanĩ ila syaĩ vakuvĩ makathooe lĩu. (Mt. 14:15; Yoa. 6:​4, 5) We Yesũ eekie ata?

YESŨ NĨWANENGIE ANDŨ MŨKATE KWA NZĨA YA KYAMA

3. Yesũ eeie atũmwa make meke ata? (O na ĩngĩ, sisya visa ĩthangũnĩ ya mbee vyũ.)

³ Yesũ eeie atũmwa make atĩĩ: “Vaiĩ vata wa mathi; manengei kĩndũ maye.” (Mt. 14:16) Ũndũ ũsu woonekaa ũtatonyeka nũndũ vaĩ na aũme ta 5,000. Na twongela aka na syana, nĩvatonya kwĩthĩwa vaĩ andũ 15,000 mendaa kũnengwa lĩu. (Mt. 14:21) Mũmanyĩwʼa ũmwe wa Yesũ weetawa Endelea aisye: “Vaa ve kamwana ke na mĩkate ĩtano ya mbaale na tũkũyũ twĩlĩ. Ĩndĩ isu nĩ kĩndũ kwa andũ aa maingĩvĩte ũu?” (Yoa. 6:9) Mĩkate ya mbaale yaĩsawa nĩ andũ onthe, na mũno mũno nĩ ala ngya, natwʼo tũkũyũ tũu nĩtũtonya kwĩthĩwa tweekĩĩtwe mũnyũ na tũkanyawʼa. Ĩndĩ o na vailye ũu, lĩu ũsu wakuĩtwe nĩ kamwana kau ndweanĩtye kũĩthya andũ asu onthe.

4. Ngewa ĩla yĩ Yoana 6:​11-13 yĩtũmanyĩsya kyaũ? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

⁴ Nũndũ Yesũ nĩwendaa kwonyʼa andũ asu ũlau, nĩwameie mekale nthĩ ikundi ikundi nyekinĩ. (Mko. 6:​39, 40; soma Yoana 6:​11-13.) Na ĩndĩ Mbivilia yaĩtye kana nĩwatũngĩie Ĩthe wake mũvea nũndũ wa ĩla mĩkate na tũla tũkũyũ. Nĩweekie nesa kũtũngĩa Ngai mũvea nũndũ nĩwe wamanengie lĩu ũsu. Nĩ ũndũ wa vata kwitũ kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Yesũ ya kũvoyaa tũtanamba kũya, twĩthĩwe twĩ ithyoka kana twĩ na andũ angĩ. Ĩtina wa ũu, Yesũ nĩweeie amanyĩwʼa make manenge andũ lĩu ũsu, na onthe nĩmaĩe mavũna. O na ve lĩu mwingĩ watialile, ũla Yesũ ũtendaa wanangĩke. Kwoou nĩwatavisye amanyĩwʼa make mawosanyʼe nĩ kana wĩthĩwe ũtonya kũtũmĩwa ĩvinda yĩngĩ. Nũndũ wa ũu, nĩwatwiĩĩe ngelekanyʼo nzeo ya kũtũmĩaa syĩndũ ila twĩ nasyo nesa. Ethĩwa wĩ mũsyai, no ũtũmĩe ngewa ĩno kũmanyĩsya syana syaku vata wa kũvoyaa itanamba kũya, kwĩkaa angĩ nesa, na kwonanasya ũlau.

5. Andũ meekie ata moona maũndũ ma kũsengyʼa ala Yesũ weekie mũthenya ũsu, nake atwie kwĩka ata?

⁵ Andũ nĩmatanĩthiwʼe mũno nĩ nzĩa ya Yesũ ya kũmanyĩsya na syama ila weekaa. Na nũndũ nĩmeesĩ kana Mose nĩwamathĩte kana Ngai akamokĩlĩlya mwathani wa mwanya, nĩmatonya kwĩthĩwa meekũlilye ũũ, ‘We Yesũ nĩwĩthĩwa newe mwathani ũsu?’ (Kũt. 18:​15-18) Ethĩwa ũu nĩ wʼo, nĩmatonya kwĩthĩwa masũanĩaa kana Yesũ no atwʼĩke mũtongoi mũseo, wĩ na ũtonyi wa kũĩthya andũ onthe ma mbaĩ ya Isilaeli. Nũndũ wa ũu, andũ asu nĩmendaa “kũmũkwata mamũtwʼĩkĩthye mũsumbĩ.” (Yoa. 6:​14, 15) Keka Yesũ nĩweetĩkĩlile kũtwʼĩkĩthwʼa mũsumbĩ, ethĩwa eelikilye siasanĩ sya Ayuti ala masumbĩkĩtwe nĩ Alomi. Ĩndĩ we nĩweekie ũu? Aiee. Mbivilia yaasya kana Yesũ ‘nĩwaumie vau athi kĩĩmanĩ.’ Kwoou o na kũtwʼĩka nĩwathingʼĩĩiwʼe nĩ angĩ elikye siasanĩ, ndaaĩtĩkĩla kwĩka ũu o na vanini. Yĩu nĩ ĩsomo ya vata mũno kwitũ!

6. Tũtonya kwonanyʼa ata kana nĩtũkwenda kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Yesũ? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

⁶ Vate nzika, andũ mayĩsa kũtũkũlya tũmanenge lĩu kwa nzĩa ya kyama, tũvosye awau moo, o na mayĩsa kũtata kũtũtwʼĩkĩthya asumbĩ kana atongoi moo. Ĩndĩ no matwĩsũve twĩlikye siasanĩ kwa kũtũkũlya tũkũne kula kana tũkwate mbau mũtongoi meũsũanĩa kana no aĩlangye maũndũ. O na ũu wĩ o vo, Yesũ nĩwatũtiĩe ngelekanyʼo nzeo. We nĩwaleile kwĩlikya maũndũnĩ ma siasa. O na ĩtina nĩwesie kwasya atĩĩ: “Ũsumbĩ wakwa ti wa nthĩ ĩno.” (Yoa. 17:14; 18:36) O namo Aklĩsto ũmũnthĩ nĩmekĩaa kĩthito masũanĩe ta Yesũ na maiatĩĩa ngelekanyʼo yake. O take, nĩtũkwataa mbau Ũsumbĩ ũsu, tũkatavya angĩ ĩũlũ wawʼo, na tũkavoya wũke. (Mt. 6:10) Ekai tũsyoke ĩla ngewanĩ ĩneeneete ũndũ Yesũ wanenganie mũkate kwa nzĩa ya kyama na tũyona maũndũ angĩ tũtonya kwĩmanyĩsya.

“KĨLA KYOONANAWʼA NĨ ĨLA MĨKATE”

7. Nĩ ũndũ wĩva Yesũ weekie, namo atũmwa make meekie ata moona ũu? (Yoana 6:​16-20)

⁷ Ĩtina wa Yesũ kũĩthya ĩkomano, nĩwakũlilye amanyĩwʼa make malike ĩsiwanĩ masyoke Kavelinaumi, ĩndĩ we auma vau athi kĩĩmanĩ, na nũndũ wa ũu, ĩkomano ĩyaavota kũmũtwʼĩkĩthya mũsumbĩ. (Soma Yoana 6:​16-20.) Amanyĩwʼa maendeee na kyalo kyoo me ĩsiwanĩ, kĩuutani kĩ na vinya nĩkyaumĩlile, kĩla kyaĩ na kĩseve kingĩ na itulumo syĩ na vinya. Matataĩĩe, Yesũ nĩwookie vala maĩ akinyĩle ũkanganĩ. Na nĩwakũlilye mũtũmwa Vetelo o nake eke oou. (Mt. 14:​22-31) Na yĩla Yesũ wavikie ĩsiwanĩ yĩu oou, kĩseve kĩu nĩkyauisye. Yĩla amanyĩwʼa make moonie ũu, nĩmasengʼie na masya: “Kwa wʼo we wĩ Mwana wa Ngai.”a (Mt. 14:33) O na vailye ũu, mayaaona ũndũ kyama kĩĩ kyakonanĩtye na kĩla weekĩte mbeenĩ kya kũĩthya ĩkomano. Kwoona kĩla Maliko wesie kũweta ĩũlũ wa ũndũ ũsu. Aandĩkie: “[Na amanyĩwʼa] moona ũu masengʼa mũno, nũndũ mayaaelewa nĩ kĩla kyoonanawʼa nĩ ĩla mĩkate, ĩndĩ ngoo syoo syaendeea kwĩthĩwa ite na ũmanyi.” (Mko. 6:​50-52) Kwa wʼo, mayaaelewa ũtonyi ũla Yeova wanengete Yesũ wa kwĩka syama. Ĩndĩ ĩvinda ĩkuvĩ ĩtina wa ũu, Yesũ nĩwaneeneie ĩngĩ kĩla kyama weekĩte kya kũnenga andũ mũkate, na atũmanyĩsya ũndũ ũngĩ wa vata.

8-9. Nĩkĩ andũ ala Yesũ wanengete lĩu mamũmanthaa? (Yoana 6:​26, 27)

⁸ Andũ ala Yesũ waĩthisye mendaa o kwĩanĩĩwʼa mavata moo ma kĩ-mwĩĩ na mawendi moo. Moonanisye ũu ata? Mũthenya ũla waatĩĩe, nĩmookie vala Yesũ wamanengeie lĩu, ĩndĩ mayaamwĩthĩa, o na amanyĩwʼa make mayaĩ vo. Na kwoou andũ asu nĩmatwie kũlika masiwanĩ ala maumĩte Tivelia na mathi Kavelinaumi nĩ kana makamũmanthe Yesũ. (Yoa. 6:​22-24) Yo maendete kũu me na kĩeleelo kya kwĩwʼa maũndũ maingangĩ ĩũlũ wa Ũsumbĩ? Aiee. Kĩeleelo kĩnene kĩla maĩ nakyo nĩ kana mendaa o Yesũ amanenge mũkate. Twĩsĩ ũu ata?

⁹ Kwoona kĩla kyeekĩkie yĩla andũ asu mamwĩthĩie Yesũ vakuvĩ na Kavelinaumi. Amatavisye sanzũ kana mookĩte kũmwona nĩkwĩthĩwa mendaa o kwĩanĩwʼa mavata moo ma kĩ-mwĩĩ. O na ĩngĩ, asyokie amatavya kana o na kũtwʼĩka ‘nĩmanaĩe mĩkate mavũna,’ ũsu waĩ “lĩu ũla wanangĩkaa.” Ĩtina wa ũu, nĩwamathuthisye matethye wĩa kwondũ wa “lĩu ũla ũetae thayũ wa tene na tene.” (Soma Yoana 6:​26, 27.) Andũ asu nĩmatonya kwĩthĩwa masengʼie mũno yĩla mamanyie kana ve lĩu waĩ ũtonya kũmanenga thayũ wa tene na tene! Wʼo ũsu waĩ lĩu wa mũthemba mwaũ, na mesaa kwĩka ata maũkwate?

10. Nĩ kyaũ Ayuti maaĩlĩte kwĩka nĩ kana makwate “thayũ wa tene na tene”?

¹⁰ Ayuti asu nĩmendaa kũmanya kĩla maaĩle kwĩka nĩ kana makwate lĩu ũsu. Nĩmatonya kwĩthĩwa masũanĩaa “maũndũ” amwe Mĩao ya Mose yaĩtye no nginya meke. Ĩndĩ Yesũ ameie atĩĩ: “Ũũ nĩwʼo Ngai wendaa mwĩke, endaa mũmũĩkĩĩe ũla watũmie.” (Yoa. 6:​28, 29) Nĩ kana andũ makwate “thayũ wa tene na tene,” nĩmaĩlĩte kũmũĩkĩĩa ũla watũmiwe nĩ Ngai. Na Yesũ nĩwaneeneete kĩu ĩvinda ĩvĩtu. (Yoa. 3:​16-18, 36) O na eka ũu, nĩwesie kũneenea maũndũ maingangĩ ĩũlũ wa kĩla andũ maĩlĩte kwĩka nĩ kana makwate thayũ wa tene na tene.—Yoa. 17:3.

11. Ayuti moonanisye ata kana ũndũ ũla mendaa mũno no kũnengwa mũkate? (Savuli 78:​24, 25)

¹¹ Ayuti asu mayaaĩtĩkĩla kana yaĩ no nginya mamũĩkĩĩe Yesũ. Mamũkũlilye: “Nĩ kyama kĩva ũtonya kwĩka nĩ kana tũkyone na tũikũĩkĩĩa?” (Yoa. 6:30) O na nĩmasyokie maweta kana aa-ũmae moo ma ĩvinda ya Mose nĩmakwatie mana kwa nzĩa ya kyama, ĩla yaĩ ĩtonya kũelekanwʼa na mũkate. (Nee. 9:15; soma Savuli 78:​24, 25.) Ũwʼo nĩ kana kĩla mendaa mũno no kũnengwa mũkate. Na yĩla Yesũ wesie kũneenea “mũkate wa wʼo kuma ĩtunĩ,” ũla waĩ kĩvathũkanyʼo na mana nũndũ waĩ ũtonya kũmanenga thayũ wa tene na tene, mayaamũkũlya kĩla woonanasya. (Yoa. 6:32) Matũngĩte ilĩko syoo mavatanĩ moo ma kĩ-mwĩĩ nginya mavũthĩĩsya ũwʼo ũla Yesũ watataa kũmamanyĩsya. Ngewa ĩsu ĩtonya kũtũmanyĩsya kyaũ?

NĨ ŨNDŨ WĨVA WAĨLĨTE KWĨTHĨWA WĨ WA VATA VYŨ KWITŨ?

12. Yesũ atũtetheeisye ata kũmanya ũndũ ũla twaĩle kwonaa wĩ wa vata vyũ?

¹² Ve ũndũ wa vata tũkwĩmanyĩsya nthĩnĩ wa Yoana kĩlungu kya 6. Kĩla twaĩle kwonaa kĩ kya vata vyũ kwitũ no kwĩanĩsya mavata maitũ ma kĩ-veva. Lilikana kana o na yĩla Yesũ watatawa nĩ Satani, nĩwoonanisye kana kwĩanĩsya mavata maitũ ma kĩ-veva nĩkwʼo kwaĩ kwa vata kwĩ kwĩanĩsya mavata ma kĩ-mwĩĩ. (Mt. 4:​3, 4) Na nthĩnĩ wa ũla Ũtavanyʼa wa Kĩĩmanĩ, nĩwamanyĩisye kana nĩ ũndũ wa vata mũndũ ethĩwe esĩ kana e na nzaa ya kĩ-veva. (Mt. 5:3) Kwoou no twĩkũlye-ĩ, ‘Nyie nĩnonanasya thayũnĩ wakwa kana ũndũ ũla nonaa wĩ wa vata vyũ nĩ kwĩanĩsya mavata ma kĩ-veva kwĩ ala ma kĩ-mwĩĩ?’

13. (a) Nĩkĩ ti ũthũku kũtanĩa lĩu? (b) Nĩ ũtao wĩva twaĩle kwosa kwa ũito? (1 Akolintho 10:​6, 7, 11)

¹³ Ti ũthũku kũvoyaa kwondũ wa mavata maitũ ma kĩ-mwĩĩ na tũitanĩa kũmeanĩsya. (Luka 11:3) Mbivilia yaĩtye kana nĩ ũndũ mũseo mũndũ “kũya na kũnywʼa” na kũtanĩa wĩa wake, nĩkwĩthĩwa ũsu nĩ ũndũ “wumĩte kwʼokonĩ kwa Ngai.” (Mũta. 2:24; 8:15; Yak. 1:17) Ĩndĩ nĩtwaĩle kwĩthĩwa twĩ metho nĩ kana syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ iikethĩwe nesyo sya vata vyũ thayũnĩ witũ. No twone kĩu nesa twasũanĩa kĩla mũtũmwa Vaũlo waandĩkĩie Aklĩsto. Nĩwawetie maũndũ mathũku ala Aisilaeli meekĩte tene me weũnĩ, o vamwe na ala meekie me vakuvĩ na Kĩĩma kya Sinai. Nĩwakanisye Aklĩsto maikethĩwe “na wendi wa maũndũ mathũku, o tondũ [Aisilaeli] mamendie.” (Soma 1 Akolintho 10:​6, 7, 11.) Yeova nĩwanengete Aisilaeli lĩu kwa nzĩa ya kyama, ĩndĩ nũndũ wa ĩtomo yoo, lĩu ũsu nĩwatwʼĩkie ‘ũndũ mũthũku’ kwoo. (Mot. 11:​4-6, 31-34) Na yĩla Aisilaeli mathaithie kasaũ ka thaavu, moonanisye kana mathĩnĩkĩaa mũnango o kũya, kũnywʼa, na kwĩtanĩthya kwĩ kũmwĩwʼa Yeova. (Kuma 32:​4-6) Vaũlo atũmĩie ngelekanyʼo isu kũkanyʼa Aklĩsto ala matwĩe ĩvinda yĩla Yelusaleme na ĩkalũ yayo syakilyĩ kwanangwa mwakanĩ wa 70 ĩtina wa Klĩsto. O naitũ twĩkalĩte mũthyanĩ wa nthĩ ĩno nthũku, na kwoou nĩtwaĩle kwosa ũtao ũsu wa Vaũlo kwa ũito.

14. Nĩ ũndũ wĩva tweteele na mea nthĩnĩ wa nthĩ nzaũ?

¹⁴ Yĩla Yesũ waisye tũvoyae kwondũ wa “mũkate witũ ũtwĩanĩe,” nĩwasyokie amanyĩsya kana twaĩle kũvoya Ngai eke kwenda kwake “kũũ nthĩ o ta kũya ĩtunĩ.” (Mt. 6:​9-11) Wĩsũanĩa maũndũ makeethĩwa mailye ata ĩvindanĩ yĩu? Mbivilia yonanĩtye kana Ngai endaa andũ ĩũlũ wa nthĩ methĩwe na lĩu mũseo. Ĩandĩko ya Isaia 25:​6-8 yĩtũtavĩtye kana ungu wa Ũsumbĩ wa Yeova, kũkeethĩwa lĩu mwingĩ na mũseo andũ matonya kũũtanĩa. Nayo ĩandĩko ya Savuli 72:16 yaĩtye: “Kũkeethĩwa lĩu mwingĩ mũno wa mbaa ngetha nthĩ iĩmanĩ ĩũlũ.” We wĩ na mea ma kũtũmĩa ngetha ĩsu kũua lĩu ũla wendete kana kĩndũ kĩngĩ ũtaaua? O na ĩngĩ, no wĩthĩwe na mea ma kũtanĩa kũvanda mĩũnda ya mĩsavivũ na kũtanĩa ũsyao wayo. (Isa. 65:​21, 22) Na kĩla mũndũ ĩũlũ wa nthĩ akatanĩa maũndũ asu maseo.

15. Ala methayũũkwʼa makamanyĩwʼa maũndũ meva? (Yoana 6:35)

¹⁵ Soma Yoana 6:35. Kwasũanĩa ĩngĩ ĩũlũ wa andũ ala Yesũ wanengie mĩkate na makũyũ. O na ethĩwa aingĩ moo mayaamũĩkĩĩa, no kwĩthĩwa makathayũũkwʼa, na nĩvatonyeka ũkesa kũkomana na amwe katĩ woo. (Yoa. 5:​28, 29) Andũ ta asu makendeka memanyĩsye kĩla Yesũ woonanasya yĩla waisye: “Nyie ninyie mũkate wa thayũ. Mũndũ o na wĩva ũla wũkaa kwakwa ndakewʼa nzaa o na ĩndĩĩ.” Makendeka maĩkĩĩe nthembo ya wovosyo ya Yesũ, kana kwa ndeto ingĩ, maĩkĩĩe kana anenganie thayũ wake kwondũ woo. Ĩvindanĩ yĩu, vakeethĩwa na mũvango wa kũmanyĩsya ala makathayũũkwʼa o vamwe na syana ila ikasyawa. Mwa tũkatanĩa mũno kũmanyĩsya andũ ĩũlũ wa Yeova na ieleelo syake! Kwĩka ũu kũkatũetea ũtanu mwingangĩ o na kwĩ kũya mũkate. Kwa wʼo, maũndũ ma kĩ-veva nĩmo makethĩawa me ma vata vyũ kwitũ.

16. Twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩla yĩatĩĩe?

¹⁶ Nĩtwaneenea maũndũ amwe mawetetwe nthĩnĩ wa Yoana kĩlungu kya 6, ĩndĩ ve maũndũ maingangĩ Yesũ wamanyĩisye ĩũlũ wa “thayũ wa tene na tene.” Ayuti ala waneenaa namo nĩmaaĩle kwĩthukĩĩsya maũndũ asu nesa, na o naitũ nĩtwaĩle kwĩka oou. Ĩsomonĩ yĩla yĩatĩĩe, nĩtũkwona maũndũ angĩ maneenewe nthĩnĩ wa Yoana kĩlungu kya 6.