Mũnene Ũmwe Nũnaumisye Ũkanyʼo Kana Isese sya Kũea Ngewa Nitonya Kũũmĩsya Amũika—Mbivilia Yaĩtye Ata?

Matukũ 23, Mwei wa 5, 2023, mũnene ũmwe wa Amelika wa maũndũ makonetye ũima wa mwĩĩ, nũnaumisye ũkanyʼo aweta kana isese sya kũea ngewa niendeee kũetea amũika mathĩna.

• “O na kau isese sya kũea ngewa nitonya kũtethya syana na andũ amwe ma mũika, ve maũndũ maingĩ mekwonanyʼa kana isese isu nitonya kũmaetee mathĩna manene ma kĩlĩko, o vamwe na mathĩna angĩ ma mwĩĩ.”—Social Media and Youth Mental Health: The U.S. Surgeon General’s Advisory, 2023.

Ũtaonĩ ũsu ũnaumisye, nũnawetie maũndũ mekĩwe ũkunĩkĩli mekwonanyʼa nĩkĩ ũndũ ũsu waĩlĩte kũthĩnĩkĩwa.

• Amũika ala me na myaka 12 nginya 15 “ala matũmĩaa masaa mbee wa 3 kwa mũthenya isesenĩ sya kũea ngewa me mũisyonĩ mũnenange wa kũkwatwa nĩ mathĩna ma kĩlĩko, o vamwe na kũkwʼa ngoo mũno na kwĩmakĩa.”

• Namo ala me na myaka 14, “matũmĩa isese sya kũea ngewa mũno nĩmatonya kũkosa too, makathĩnwʼa nĩ angĩ isesenĩ isu, makambĩĩa kwona matombĩtwe nesa, makevũthya, na makakwʼa ngoo mũno. Eĩtu nĩmo me mũisyonĩ ũla mũnene wa kũkwatwa nĩ maũndũ asu kwĩ imwana.”

Asyai matonya kwĩka ata masũvĩe syana syoo iikalike mũisyonĩ ũũ? Mbivilia nĩnenganĩte motao matonya kũtethya.

Kĩla asyai matonya kwĩka

Tatai kũmanya kĩla kĩendeee. Inywʼĩ asyai, tatai kũmanya mĩisyo ĩla ĩtonya kũkwata amũika isesenĩ, na mũitwʼa ethĩwa mwana wenyu nĩwaĩle kũitũmĩa kana ndaĩle.

• Mwolooto wĩ Mbivilianĩ: “Manyĩsya kana nzĩa ĩla kaĩle kũendaa nayo.”—Nthimo 22:6.

• Nĩ kana wĩmanyĩsye maũndũ maingangĩ, soma kĩlungu “Mwana Wakwa Nĩwaĩle Kũtũmĩa Isese sya Kũea Ngewa?”

Mweetĩkĩlya mwana wenyu atũmĩae isese sya kũea ngewa, ĩthĩwai mwĩ metho mũmanye mĩisyo ĩla ĩtonya kumĩla na mũimanya kĩla wĩkaa isesenĩ isu. Mũtonya kwĩka ũu ata?

Sũvĩanai mwana wenyu na ũvoo ũtonya kũmũũmĩsya. Manyĩsyai mwana wenyu ũndũ ũtonya kũmanya na kwĩvathana na ũvoo ũtonya kũmũũmĩsya.

• Mwolooto wĩ Mbivilianĩ: “Ũlaalai na ũvuku wa kĩla mũthemba na ĩtomo o na iikawetwe katĩ wenyu, . . . o na mwĩkalĩle wĩ nthoni kana kũneena ndeto sya ũtumanu kana ngũĩ nthũku.”—Aeveso 5:3, 4.

• Nĩ kana mwone maũndũ angĩ mũtonya kwĩka, somai kĩlungu “Kũmanyĩsya Mwana Waku wa Mũika Kũtũmĩaa Isese sya Kũea Ngewa Esũvĩĩte.”

Ĩkĩai mĩvaka. Kwa ngelekanyʼo, no mumye mĩao yonanĩtye mwana wenyu atonya kũtũmĩa isese sya kũea ngewa ĩndĩĩ, na kwa ĩvinda yĩana ata.

• Mwolooto wĩ Mbivilianĩ: “Endeeai kũsisya nesa mwĩkalĩle wenyu . . . wĩthĩwe ũilye wa andũ oĩ, mũitũmĩa ĩvinda yenyu nesa.”—Aeveso 5:15, 16.

• Tũmĩai vitio ya katuni ũvwaũnĩ yĩ na kyongo, Tũmĩa na Ũĩ Isese sya Kũea Ngewa Indanetinĩ, mũtetheesye mwana wenyu amanye nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata kwĩthĩwa na mĩvaka yĩla ũkũtũmĩa isese.