Mwana Waku Nĩwanangĩtwe nĩ Isese sya Kũea Ngewa?—Ũndũ Mbivilia Ĩtonya Kũtetheesya Asyai

“Nĩkwĩthĩĩtwe na wongeleku mũnene wa mathĩna ma kĩlĩko andũnĩ ma mũika na ũndũ ũsu wĩthĩĩtwe mũno mũno nũndũ wa isese sya kũea ngewa.”—Dr. Vivek Murthy, U.S. surgeon general, New York Times, Matukũ 17 Mwei wa 6, 2024.

Asyai matonya kũsũvĩana syana syoo ata na mĩisyo ĩla ĩtonya kũetwe nĩ isese sya kũea ngewa? Mbivilia nĩnenganĩte ũtao ũtonya kũtethya.

Kĩla asyai matonya kwĩka

Sũanĩa myolooto ĩno yaatĩĩe ya Mbivilia.

“Ũla wĩ kĩlĩko asiasya ũndũ ũendaa.”—Nthimo 14:15.

Nũndũ wa mĩisyo ĩla ĩtonya kũetwe nĩ isese sya kũea ngewa, ndũkewʼe vinya kũvata mwana waku kũitũmĩa. Ũtanamba kwĩtĩkĩlya mwana waku kũtũmĩa isese sya kũea ngewa ĩyĩkĩĩthye kana nĩ mũimu ũndũ ũtonya kũlũmanyʼa na mĩao ĩla ũmwĩkĩĩe ĩkonetye ĩvinda yĩla waĩle kũtũmĩa isesenĩ sya kũea ngewa, kwĩthĩwa na anyanya ala maĩlĩte, na kwĩvathana na kwĩloela maũndũ mataĩlĩte.

• Nĩ kana wĩmanyĩsye mũnango, soma ilungu “Mwana Wakwa Nĩwaĩle Kũtũmĩa Isese sya Kũea Ngewa?” na “Kũmanyĩsya Mwana Waku wa Mũika Kũtũmĩaa Isese sya Kũea Ngewa Esũvĩĩte.”

“[Tũmĩai] ĩvinda yenyu nesa, nũndũ mĩthenya ĩno nĩ mĩthũku.”—Aeveso 5:16.

Weetĩkĩlya mwana waku kũtũmĩa isese sya kũea ngewa mwĩkĩĩe mĩvaka ĩũlũ wa ũndũ ũkaitũmĩaa na ũimũelesya ũndũ ĩkamũsũvĩaa. Ĩthĩwa wĩ metho wone ethĩwa ve ũndũ mwĩkalĩlenĩ wa mwana waku ũkwonyʼa kana nĩwaĩle kũmwĩkĩĩa mĩvaka ya kũtũmĩa isese sya kũea ngewa mbeange.

• Tũmĩa vitio ya katuni ũvwaũnĩ Tũmĩa na Ũĩ Isese sya Kũea Ngewa Indanetinĩ kũtetheesya mwana waku aelewe nĩkĩ vaĩle kwĩthĩawa na mĩvaka yĩla ũkũtũmĩa isese sya kũea ngewa.

Ĩmanyĩsye Mũnango

Mbivilia yaĩtye kana twĩkalĩte “mavinda ma mũisyo na momũ.” (2 Timotheo 3:1-5) O na vailye ũu, Mbivilia nĩnenganĩte ũtao ũtesa kũvĩtwa nĩ ĩvinda ũla ũtonya kũtũtetheesya kũmĩĩsya. Syongo mbee wa 20 ineneete Mbivilia ila iseũvĩtwʼe kwondũ wa asyai na syana syoo no ikwatĩkane kĩlungunĩ kĩĩ kĩneneete mathĩna ma kĩlĩko kwa amũika.