Thĩnĩkĩaa Ala Angĩ

1. Kwosana na ĩandĩko ya 1 Vetelo 3:8, nĩkĩ tũtanĩaa kwĩkalanyʼa na andũ ala mathĩnĩkĩaa ũndũ tũkwĩwʼa na matwendeaa ũseo?

NĨTŨTANĨAA kwĩkalanyʼa na andũ ala mathĩnĩkĩaa ũndũ tũkwĩwʼa na matwendeaa ũseo. Nĩmatataa kũelewa kĩla tũũsũanĩa na kĩla tũkwĩwʼa. Mavinda amwe nĩmamanyaa mathĩna maitũ na makatũtetheesya o na tũtamatavĩtye. Ithyĩ nĩtũmendete na nĩtũmatũngĩaa mũvea ala ‘matwĩwʼĩaa tei.’b—Soma 1 Vetelo 3:8.

2. Nĩkĩ twaĩle kwĩkĩa kĩthito tũmewʼĩe ala angĩ ĩnee?

² Ithyĩ twĩ Aklĩsto nĩtwendaa kũmewʼĩa andũ ala angĩ tei. Ĩndĩ nĩtwĩsĩ ti laisi kwĩka ũu. Nĩkĩ? Nũndũ twĩ ene naĩ. (Alo. 3:23) Tũsyaĩtwe twĩ andũ mendete kwĩsũanĩa o ithyĩ ene na kwoou, no nginya twĩkĩe kĩthito twĩwʼĩae ala angĩ tei. O na ĩngĩ, no nginya amwe maitũ matate mũno kũmewʼĩa ala angĩ ĩnee nũndũ wa ũndũ twaeiwe kana maũndũ ala tũkomanĩte namo thayũnĩ. Ũndũ ũngĩ nĩ kana, mawoni ma andũ ala matũthyũlũlũkĩte nĩmatonya kũtuma tũeka kwĩwʼĩa ala angĩ tei. Mĩthenyanĩ ĩno ya mũminũkĩlyo, andũ aingĩ maitindĩaa kũsũanĩa ũndũ ala angĩ mekwĩwʼa. Vandũ va ũu, methĩawa “makĩyenda ene.” (2 Tim. 3:1, 2) Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũsinde maũndũ asu matonya kũtuma twona ne ũndũ wĩ vinya kũthĩnĩkĩa ũndũ ala angĩ mekwĩwʼa?

3. (a) Nĩ kwa nzĩa yĩva tũtonya kwĩthĩwa na tei mwingĩ? (b) Nĩ maũndũ meva tũũneenea ĩsomonĩ yĩĩ?

³ Nĩtũtonya kwĩthĩwa na tei mwingĩ twaatĩĩa ngelekanyʼo ya Yeova Ngai na ya Mwana wake, Yesũ Klĩsto. Yeova nĩ Ngai wa wendo, na nũtwiĩe ngelekanyʼo ĩla nzeo vyũ ya kũthĩnĩkĩa ala angĩ. (1 Yoa. 4:8) Yesũ nĩwaatĩĩie nesa vyũ ngelekanyʼo ya Ĩthe wake ya kũthĩnĩkĩa ala angĩ. (Yoa. 14:9) Yĩla waĩ kũũ nthĩ, nĩwoonanisye ũndũ mũndũ ũtonya kwĩthĩwa na ĩnee. Ĩsomonĩ yĩĩ, twĩamba kũneenea ũndũ Yeova na Yesũ monanĩtye kana nĩmathĩnĩkĩaa ũndũ andũ mekwĩwʼa. Na ĩndĩ tũineenea ũndũ tũtonya kũatĩĩa ngelekanyʼo syoo.

NGELEKANYʼO YA YEOVA YA KŨTHĨNĨKĨA ALA ANGĨ

4. Ĩandĩko ya Isaia 63:7-9 yonanasya ata kana Yeova nũthĩnĩkĩaa ũndũ athũkũmi make mekwĩwʼa?

⁴ Mbivilia ĩmanyĩĩtye kana Yeova nũthĩnĩkĩaa ũndũ athũkũmi make mekwĩwʼa. Kwa ngelekanyʼo, sũanĩa ũndũ Yeova weewʼaa yĩla Aisilaeli ma tene makwatwa nĩ mathĩna me kĩvathũkanyʼo. Ndeto ya Ngai yaĩtye: “Thĩnanĩ woo wʼonthe nake nĩwathĩnawʼa.” (Soma Isaia 63:7-9.) Ĩtina wa ĩvinda, Yeova nĩwaneenie kwĩsĩla mwathani Nzekalia asya kana yĩla andũ make meũthĩnwʼa, ewʼaa tawe ũkũthĩnwʼa. Yeova ameie athũkũmi make atĩĩ: ‘Ũla ũmũkiitaa akiitaa kyũma kya itho yakwa.’ (Nzek. 2:8) Ĩsu nĩ ngelekanyʼo nzeo mũno Yeova watũmĩie nĩ kana onanyʼe ũndũ ũthĩnĩkĩaa andũ make.

5. Nengane ngelekanyʼo ĩkwonanyʼa ũndũ Yeova woosie ĩtambya atetheesye andũ make yĩla maĩ thĩnanĩ.

⁵ Ve ũndũ ũngĩ Yeova wĩkaa eka o kũmewʼĩa ĩnee athũkũmi make ala meũthĩnwʼa. Nĩwosaa ĩtambya ya kũmatetheesya. Kwa ngelekanyʼo, yĩla Aisilaeli mathĩnĩaa Misili me ngombo, Yeova nĩwaeleiwe nĩ thĩna woo, na ũu watuma enda kwosa ĩtambya aũmine. Yeova eeie Mose atĩĩ: “Nĩ wʼo, nĩnonete thĩna wa andũ makwa . . . , na ngewʼa ũkayo woo . . . Nĩnĩsĩ mathĩna moo; nakwa nĩtheete nĩmavonokye mokonĩ ma Amisili.” (Kuma 3:7, 8) Yeova nĩwamewʼĩie andũ make ĩnee na kwoou amaumya ũkombonĩ. Myaka mingĩ ĩtina wa vau, Aisilaeli me Nthĩ ya Watho nĩmavithũkĩawa nĩ amaitha. Yeova eekaa ata? Mbivilia yaĩtye: “Nĩweewʼĩaa andũ ma Ĩsilaeli tei nũndũ wa kĩĩo kyoo yĩla maendee kũthĩnwʼa na kwĩwʼĩthwʼa woo nĩ amaitha moo.” Ĩvindanĩ yĩu, Yeova nĩwamewʼĩie andũ make ĩnee na amatetheesya. Atũmie asili mavonokye Aisilaeli kuma kwa amaitha moo.—Asi. 2:16, 18, The Holy Bible in Current Kikamba Language.

6. Nengane ngelekanyʼo ĩkwonanyʼa ũndũ Yeova wamũthĩnĩkĩie mũndũ waĩ na mosũanĩo me mavĩtyo.

⁶ Yeova nũthĩnĩkĩaa ũndũ andũ make mekwĩwʼa, o na yĩla mosũanĩo moo me mavĩtyo. Kwasũanĩa ngelekanyʼo ya Yona. Ngai amũtũmie mwathani ũsu akatavye andũ ma Nineva ũvoo wa ũsilĩlo. Yĩla meelilile, Ngai nĩwatwie kana ndemananga. Ĩndĩ ũndũ ũsu ndwaamũtanĩthya Yona. Mwathani ũsu ‘nĩwathatie’ mũno nũndũ wathani wake ndwaaĩanĩa. Ĩndĩ Yeova aĩ na wũmĩĩsyo na amũtetheesya Yona aalyũle woni wake. (Yona 3:10–4:11) Ĩtina wa ĩvinda, Yona nĩwaeleiwe nĩ kĩla Yeova wamũmanyĩasya, o na nĩwamũtũmĩie kũandĩka ũvoo ũsu nĩ kana ũtũtethye.—Alo. 15:4.c

7. Ũndũ Yeova wĩkaa yĩla andũ make makwatwa nĩ mathĩna ũtũĩkĩĩthasya kyaũ?

⁷ Ũndũ Yeova wĩkaa yĩla andũ make makwatwa nĩ mathĩna ũtũĩkĩĩthasya kana nũmewʼĩaa ĩnee. Yeova nĩwĩthĩawa esĩ mathĩna ma kĩla ũmwe witũ, nũndũ “nĩwĩsĩ ngoo sya mbaa andũ.” (2 Mav. 6:30) O na ĩngĩ, nĩwĩthĩawa esĩ vyũ mosũanĩo maitũ, ũndũ tũkwĩwʼa, na maũndũ ala tũtatonya kwĩanĩsya. Na ‘ndakaeka tũtatwe kũvĩtũka ũndũ tũtonya kũmĩĩsya.’ (1 Ako. 10:13) Ndeto isu nĩ sya kũkiakisya ta kĩ!

NGELEKANYʼO YA YESŨ YA KŨTHĨNĨKĨA ALA ANGĨ

8-10. Nĩ maũndũ meva matonya kwĩthĩwa matumaa Yesũ athĩnĩkĩa angĩ?

⁸ Yĩla Yesũ waĩ kũũ ĩũlũ wa nthĩ, nĩwamathĩnĩkĩaa mũno andũ ala angĩ. Ve maũndũ ta atatũ ala matumaa athĩnĩkĩa andũ. Ũndũ wa mbee, o tondũ vawetiwe, Yesũ nĩwaatĩĩaa nesa vyũ ngelekanyʼo ya Ĩthe wake wa ĩtunĩ ya kũthĩnĩkĩa ala angĩ. O ta Ĩthe wake, nĩwendete andũ. O na kau Yesũ nĩwatanĩie syĩndũ syonthe ila watetheeisye Yeova kũseũvya, mũno mũno ‘ũtanu wake waĩ na ana ma andũ.’ (Nth. 8:31) Wendo nĩwatumaa Yesũ athĩnĩkĩa ũndũ andũ ala angĩ mekwĩwʼa.

⁹ Ũndũ wa kelĩ, Yesũ nũtonya kũsoma ngoo sya andũ, o ta Yeova. Yesũ nĩwamanyaa kĩla kĩũtuma andũ meka ũndũ mũna na ũndũ mekwĩwʼa. (Mt. 9:4; Yoa. 13:10, 11) Kwoou yĩla Yesũ wamanya kana andũ nĩmakwʼĩte ngoo, nĩwamathĩnĩkĩaa na ũu ũituma amakiakisya.—Isa. 61:1, 2; Luka 4:17-21.

¹⁰ Ũndũ wa katatũ, o nake Yesũ nĩwakwatawa nĩ mathĩna ta ala makwataa andũ. Kwa ngelekanyʼo, nĩvatonyeka Yesũ akethĩwa eanĩie mũsyĩ wa andũ ngya. Yesũ nĩweemanyĩisye kũtethya wĩa mũito aithũkũma na Yosevu, ĩthe wake ũla wamũeie. (Mt. 13:55; Mko. 6:3) Veonekana kana Yosevu akwie Yesũ ataminĩte wĩa wake kũũ nthĩ. Kwoou nĩvatonyeka Yesũ nĩweewie woo ũla mũndũ wĩwʼaa akwʼĩĩwa nĩ mũndũ wendete. Na Yesũ nĩweesĩ ũndũ vethĩawa vailye ethĩwa andũ ma mũsyĩ ũmwe me na mĩĩkĩĩo yĩ kĩvathũkanyʼo. (Yoa. 7:5) Maũndũ asu na angĩ maingĩ nĩmamũtetheeisye Yesũ amanye maũndũ metu ala andũ makomanaa namo na ũndũ mewʼaa.

11. Nĩ ĩndĩĩ mũno mũno Yesũ woonanisye nũkũthĩnĩkĩa andũ? Elesya. (Sisya visa ĩthangũnĩ ya mbee vyũ.)

¹¹ Syama ila Yesũ weekaa nĩsyo mũno mũno syoonanasya kana nĩwathĩnĩkĩaa andũ. Yesũ ndeekaa syama atĩ nũndũ no waĩle kwĩka ũu. ‘Eewʼĩaa tei’ ala mathĩnaa. (Mt. 20:29-34; Mko. 1:40-42) Kwa ngelekanyʼo, kwasũanĩa ũndũ Yesũ weewʼaa yĩla woosie ũla mũndũ waĩ mwau matũ amũtwaa ũtee na andũ ala angĩ nĩ kana amũvosye, kana kwasũanĩa yĩla wathayũũkasya ũla mwana wa mũndũ mũka ndiwa. (Mko. 7:32-35; Luka 7:12-15) Yesũ nĩweewʼĩaa andũ asu tei na nĩwendaa kũmatetheesya.

12. Ĩandĩko ya Yoana 11:32-35 yonanasya ata kana Yesũ nĩweewʼĩie Matha na Meli tei?

¹² Yesũ nĩwamewʼĩie tei Matha na Meli. Yĩla woonie me na kyeva nũndũ wa kũkwʼĩĩwa nĩ mwana-a-inyia Lasalo, ‘Yesũ nĩwaĩie.’ (Soma Yoana 11:32-35.) Ndaaĩa atĩ nũndũ nĩwaasya mũnyanyae. Nĩkĩ tũkwasya ũu? Nũndũ nĩweesĩ nũkũthayũũkya Lasalo. Vandũ va ũu, aĩie nũndũ nĩwaeleawa ũndũ anyanyae mekwĩwʼa na ũndũ maũmĩĩte nũndũ wa kĩkwʼũ kya Lasalo.

13. Kũmanya kana Yesũ nĩwĩwʼĩaa andũ tei kũtwĩkĩaa vinya ata?

¹³ Nĩtũtethekaa mũno kũmanya kana Yesũ nĩweewʼĩaa andũ tei. Nĩ wʼo kana ithyĩ twĩ kĩvathũkanyʼo nake nũndũ twĩ ene naĩ. Ĩndĩ nĩtũmwendete nũndũ nĩweewʼĩaa andũ ala angĩ ĩnee. (1 Vet. 1:8) Nĩtwĩkĩawa vinya kũmanya kana ũmũnthĩ Yesũ nĩ Mũsumbĩ wa Ũsumbĩ wa Ngai. Na o mĩtũkĩ, nũkũveta mathĩna onthe. Yesũ nĩwe waĩlĩte vyũ kũtetheesya andũ maume mathĩnanĩ ala mamakwataa ungu wa ũsumbĩki wa Satani, nũndũ we nĩwekalile kũũ ĩũlũ wa nthĩ e o mũndũ. Vate nzika, nĩ ũathimo mũnene kwĩthĩwa na Mũsumbĩ ũtonya “kũtwĩwʼĩa tei mawonzunĩ maitũ.”—Aevl. 2:17, 18; 4:15, 16.

ATĨĨA NGELEKANYʼO YA YEOVA NA YA YESŨ

14. Kwosana na ĩandĩko ya Aeveso 5:1, 2, twĩkĩawa vinya twĩke ata?

¹⁴ Yĩla twasũanĩa ngelekanyʼo ya Yeova na ya Yesũ, o naitũ nĩtwĩkĩawa vinya twĩthĩwe na tei mwingĩ. (Soma Aeveso 5:1, 2.) Ithyĩ tũitonya kũsoma ngoo tamo. O na vailye ũu, no tũtate kũelewa mavata ma andũ ala angĩ na ũndũ mekwĩwʼa. (2 Ako. 11:29) Kĩvathũkanyʼo na andũ ma nthĩ ĩno, ala mesũanĩaa o mo ene, ithyĩ ‘tũimanthaa kwĩyĩuna o ithyĩ ene, ĩndĩ kũmauna ala angĩ o namo.’—Avi. 2:4.

15. Naaũ mũno mũno maĩle kwĩthĩwa na tei?

¹⁵ Atumĩa ma kĩkundi nĩmo mũno mũno maĩle kwĩthĩwa na tei. Nĩmesĩ kana makaumya ũtalo kwa Yeova kwosana na ũndũ masũvĩaa malondu ala me ungu wa ũsũvĩo woo. (Aevl. 13:17) Na nĩ kana methĩwe matonya kũtetheesya athaithi ala angĩ, atumĩa nĩmaĩle kwĩthĩwa na ĩnee. Nĩ kwa nzĩa yĩva atumĩa matonya kwonanyʼa tei?

16. Mũtumĩa wĩ tei ekaa ata, na nĩkĩ ũndũ ũsu nĩ wa vata?

¹⁶ Mũtumĩa wĩ tei nĩwosaa ĩvinda ya kwĩthĩwa vamwe na ana-a-asa na eĩtu-a-asa make. Nũmakũlasya makũlyo na ĩndĩ aimethukĩĩsya nesa e na wũmĩĩsyo. Na ũndũ ũsu nĩ wa vata mũno ethĩwa ũmwe wa malondu asu ma vata nũkwenda kũelesya kĩla kĩ ngoonĩ ĩndĩ ũyĩthĩa nũkũemwa nĩ kwĩyĩelesya nesa. (Nth. 20:5) Yĩla mũtumĩa weethĩwa eyũmbanĩtye kwosa ĩvinda ya kwĩka ũu, ana-a-asa na eĩtu-a-asa nĩmamũĩkĩĩaa, makethĩwa na ũnyanya nake, na wendo katĩ wake namo ũilũlũmĩĩlwʼa.—Meko 20:37.

17. Ana-a-asa na eĩtu-a-asa maasya nĩ nguma yĩva ya vata vyũ atumĩa maĩle kwĩthĩwa nayo? Nengane ngelekanyʼo.

¹⁷ Ana-a-asa na eĩtu-a-asa aingĩ maasya kana nguma ĩla ya vata vyũ atumĩa ma kĩkundi maĩle kwĩthĩwa nayo nĩ kũthĩnĩkĩa ũndũ andũ ala angĩ mekwĩwʼa. Nĩkĩ? Mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Adelaide aĩtye, “Wĩthĩawa wĩ ũndũ wĩ laisi kũneena namo nũndũ nĩwĩsĩ kana nĩmeũkũelewa.” Asyokete akasya: “No ũmanye kana nĩmeũkwĩwʼĩa tei kwosana na ũndũ mekwĩka waneena namo.” Nake mwana-a-asa ũmwe aĩtye ũũ aitũnga mũvea: “Nĩnoonie mũtumĩa ũmwe akelemya methoi yĩla namũeleasya ũndũ mũna wangwatĩte. Ndikolwa nĩ mũtumĩa ũsu.”—Alo. 12:15.

18. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya twĩwʼĩae ala angĩ tei?

¹⁸ Ti o atumĩa me oka maĩle kwĩthĩwa na tei. Ithyonthe no twĩthĩwe na nguma ĩsu. Kwa nzĩa yĩva? Kwa kũtata kũelewa maũndũ ala meũthĩnyʼa andũ maitũ ma mũsyĩ na athaithi ala angĩ. O na ĩngĩ, nĩtwaĩle kũthĩnĩkĩaa andũ ma mũika kĩkundinĩ, o vamwe na ala awau, ala akũũ, na ala makwʼĩĩwe nĩ endwa moo. No tũmakũlye ũndũ maendeee, na tũimethukĩĩsya nesa yĩla mekwĩyĩelesya. Eka mamanye kana nĩtũkũelewa nesa nĩ maũndũ ala makomanĩte namo. O na nĩtwaĩle kwĩyumya tũtetheesye vala tũtonya. Tweeka ũu, tũkeethĩawa tũyonanyʼa wendo ũla wa wʼo.—1 Yoa. 3:18.

19. Nĩkĩ twaĩle kwĩthĩwa twĩyũmbanĩtye kũalyũla mawoni maitũ yĩla tũũtetheesya ala angĩ?

¹⁹ Nĩtwaĩle kwĩthĩwa twĩyũmbanĩtye kũalyũla mawoni maitũ yĩla tũũtetheesya ala angĩ. Nĩkĩ? Nũndũ andũ mekaa maũndũ me kĩvathũkanyʼo yĩla makwatwa nĩ mathĩna. Amwe nĩmendete kũneenea mathĩna moo, ĩndĩ angĩ mayendete kwĩka ũu. Kwoou, o na ethĩwa nĩtũkwenda kũmatetheesya, tũyaĩle kũmakũlya makũlyo matonya kũtuma mewʼa mate eanĩe. (1 Ath. 4:11) O na yĩla angĩ matũtavya ũndũ mekwĩwʼa, ti mavinda onthe tũtonya kwĩtĩkĩlana na woni woo. O na ũu wĩ o vo, nĩtwaĩle kũmanya kana kĩu matũtavya nĩkyo mo mekwĩwʼa. No nginya twĩthĩwe twĩ na mĩtũkĩ ya kwĩthukĩĩsya na tũte na mĩtũkĩ ya kũneena.—Mt. 7:1; Yak. 1:19.

20. Twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩla yĩatĩĩe?

²⁰ Ti o kĩkundinĩ ve voka twaĩle kwonanyʼa nguma ĩsu ya vata. Nĩtwaĩle kwĩthĩwa na tei o na yĩla twĩ wĩanĩ wa kũtavanyʼa. Nĩ kwa nzĩa yĩva tũtonya kwĩthĩwa na tei yĩla tũũmanyĩsya andũ Mbivilia? Nĩtũũneenea ũndũ ũsu ĩsomonĩ yĩla yĩatĩĩe.