‘Ĩthukĩĩsye, Ũmanye’

1, 2. Nĩkĩ andũ aingĩ ala mamwĩthukĩĩasya Yesũ mataeleawa nĩ maũndũ ala wamanyĩasya?

ĨLA mũndũ ũkũneena naku, nũtonya kwĩw’a wasya wake, o na no ũmanye ũndũ we ũkwĩw’a. Ĩndĩ yo ve vata mũndũ akatindĩa ũkũtavya ũndũ na ndũkũelewa nĩ kĩla ũkũũtavya? (1 Ako. 14:9) O ta ũu, andũ amwe ala meew’aa Yesũ aimanyĩsya mayaeleawa nĩ kĩla wamanyĩasya o na kũtw’ĩka atũmĩaa kĩthyomo matonya kũelewa. Na nũndũ wa ũu, Yesũ ameie atĩĩ: “Mbĩthukĩĩsyai inyw’onthe, mũmanye.”—Mko. 7:14.

² Nĩkĩ andũ aingĩ mataeleawa nĩ maũndũ ala Yesũ wamanyĩasya? Amwe moo maĩ na mosũanĩo na mawoni mataĩle. Yesũ ameie andũ asu atĩĩ: “Nĩmũleaa vyũ ĩla mĩao ya Ngai nĩ kana mwĩkalae na mokũũ menyu.” (Mko. 7:9) Andũ asu mayendaa kũelewa nĩ kĩla Yesũ wamanyĩasya, o na mayendaa kũalyũla syĩthĩo na mawoni moo. O na kau nĩmeethĩawa methukĩĩsye, mayavingũĩte ngoo syoo. (Soma Mathayo 13:13-15.) Ĩndĩ ĩkũlyo nĩ, Tũtonya ata kũvingũa ngoo sitũ nĩ kana tũtetheke nĩ momanyĩsyo ma Yesũ?

TWAĨLE KWĨKA ATA NĨ KANA TŨTETHEKE NĨ MOMANYĨSYO MA YESŨ?

3. Nĩkĩ amanyĩw’a ma Yesũ maeleawa nĩ kĩla wamanyĩasya?

³ Twaĩlĩte kũatĩĩa ngelekany’o ya amanyĩw’a ma Yesũ ala maĩ na wĩnyivyo. Yesũ aisye ũũ ĩũlũ woo: “Nĩmaathime metho menyu, nĩkwĩthĩwa nĩmekwona; na matũ menyu, nĩkwĩthĩwa nĩmekwĩw’a.” (Mt. 13:16) Nĩkĩ amanyĩw’a ma Yesũ maeleawa nĩ kĩla wamanyĩasya na andũ ala angĩ mailea kũelewa? Mbee, nĩmakũlasya makũlyo na nĩmendaa kũelewa nesa nĩ kĩla wamanyĩasya. (Mt. 13:36; Mko. 7:17) Kelĩ, nĩmendaa kwongeleela ũmanyi ũla maĩ naw’o. (Soma Mathayo 13:11, 12.) Katatũ, o vamwe na kwĩthĩwa mayenda kũtũmĩa maũndũ ala meewie na mamaelewa, nĩmendaa kũmatũmĩa ĩla meũtetheesya andũ angĩ.—Mt. 13:51, 52.

4. Nĩ kana tũelewe nĩ ngelekany’o ila Yesũ watũmĩaa, nĩ maũndũ meva atatũ twaĩle kwĩka?

⁴ Ethĩwa nĩtũkwenda kũelewa nĩ ngelekany’o ila Yesũ watũmĩaa, twaĩle kwĩka o ũndũ amanyĩw’a make aĩkĩĩku meekaa. Nĩ kana twĩanĩsye ũndũ ũsu, ve maũndũ atatũ twaĩle kwĩka. Ũndũ wa mbee, twaĩle kwĩthĩwa na wendi wa kwĩmanyĩsya na kũsũanĩa kwa ũliku ndeto sya Yesũ, kwĩka ũkunĩkĩli, na kũkũlya makũlyo. Tweeka ũu tũkwataa ũmanyi. (Nth. 2:4, 5, NW) Ũndũ wa kelĩ, twaĩle kũsũanĩa ũndũ ũmanyi ũsu twakwata ũkwosana na maũndũ ala twĩmanyĩĩtye, na kwoou tũimanya ũndũ ũmanyi ũsu mweũ ũtonya kũtũtethya. Ũu ũtũtetheeasya kũelewa. (Nth. 2:2, 3, NW) Ũndũ wa mũthya, twaĩle kũtũmĩa kĩla tweemanyĩsya. Kwĩka ũu nĩkw’o ũĩ.—Nth. 2:6, 7.

5. Umya ngelekany’o ĩkwonany’a kĩvathũkany’o katĩ wa ũmanyi, kũelewa, na ũĩ.

⁵ Ve kĩvathũkany’o kyaũ katĩ wa ũmanyi, kũelewa, na ũĩ? Nĩ kana tũmanye kĩvathũkany’o kĩla kĩ vo eka tũsũanĩe ngelekany’o ĩno: Twasye ũũngye lelũnĩ katĩ na ũyona ngalĩ yũkĩte ũkũkonga. Ũndũ wa mbee, ũmanyi nũtumaa ũmanya kana ĩsu nĩ ngalĩ yũkĩte. Ũndũ wa kelĩ, kũelewa nĩ kũũtuma ũmanya kana waendeea kũũngama lelũ nũũkongwa. Na mũthya, ũĩ ũituma ũthaanyũka ume lelũ ndũkakongwe. Kwoou nĩkyo kĩtumi Mbivilia ĩtwĩĩte ‘tũsũvĩe ũĩ’ nũndũ no ũtume tũkwata kana tũkasya thayũ!—Nth. 3:21, 22; 1 Tim. 4:16.

6. Nĩ makũlyo meva ana tũkekũlasya ĩla tũũneenea ngelekany’o mũonza ila Yesũ waumisye? (Sisya ĩsandũkũ.)

⁶ Nthĩnĩ wa ĩsomo yĩĩ na yĩla yĩatĩĩe, nĩtũũneenea ngelekany’o mũonza ila Yesũ watũmĩie. Nthĩnĩ wa kĩla ngelekany’o, tũkekũlasya makũlyo aa: Ngelekany’o ĩno yonanasya ata? (Ĩkũlyo yĩĩ yĩtũtetheesya kũkwata ũmanyi.) Nĩkĩ Yesũ waumisye ngelekany’o ĩsu? (Ĩkũlyo yĩĩ yĩtũtetheesya kũelewa.) Ngelekany’o ĩno ĩtonya kũtũtethya ata na tũtonya kũmĩtũmĩa ata kũtetheesya angĩ? (Ĩkũlyo yĩĩ yĩtũtetheesya kũkwata ũĩ.) Na ĩkũlyo ya mũthya, ngelekany’o ĩsu yĩtũmanyĩsya kyaũ ĩũlũ wa Yeova na Yesũ?

NGELEKANY’O YA MBEKE YA KALATALI

7. Ngelekany’o ya mbeke ya kalatali yonanasya ata?

⁷ Soma Mathayo 13:31, 32. Ngelekany’o ya Yesũ ya mbeke ya kalatali yonanasya ata? Mbeke ĩsu ĩelekanĩtw’e na ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ vamwe na kĩkundi kya Kĩklĩsto. O tondũ mbeke ĩsu yĩthĩawa yĩ “nini kwĩ mbeũ syonthe,” now’o kĩkundi kya Kĩklĩsto kyambĩĩie kĩ kĩnini mũno mwakanĩ wa 33. Ĩndĩ ĩtina wa ĩvinda, kĩkundi kĩu nĩkyeanie na mĩtũkĩ kũthonoka ũndũ andũ masũanĩaa. (Ako. 1:23) Kwĩana kũu kwaĩ kwa vata nũndũ Yesũ awetie kana “nyũnyi sya yayaya” syaĩ ‘syĩkale mbongenĩ sya kĩtĩ’ kĩu. Nyũnyi isu ielekanĩtw’e na andũ me na ngoo nzeo ala makwataa lĩu wa kĩ-veva, muunyĩ, na ũthũmũo nthĩnĩ wa kĩkundi kya Kĩklĩsto.—Sianĩsya na Esekieli 17:23.

8. Nĩkĩ Yesũ waumisye ngelekany’o ya mbeke ya kalatali?

⁸ Nĩkĩ Yesũ waumisye ngelekany’o ĩsu? Atũmĩie ngelekany’o ya mbeke ya kalatali kwonany’a ũndũ Ũsumbĩ wa Ngai wĩthĩawa na ũtonyi wa kwĩana, kũsũvĩa, na kũkĩlya vinya kĩndũ kyonthe kĩla kĩtonya kũũsiĩĩa. Kuma mwaka wa 1914, kĩlungu kya ũseũvyo wa Ngai kya kũũ nthĩ nĩkĩanĩte mũno. (Isa. 60:22) Ala methĩawa nthĩnĩ wa ũseũvyo ũsu nĩmatanĩaa ngwatanĩo nzeo vamwe na Yeova. (Nth. 2:7; Isa. 32:1, 2) O na ĩngĩ, vai mũndũ kana kĩndũ o na kĩva kĩtonya kũsiĩĩa kĩkundi kya Kĩklĩsto kĩikaendeee na kwĩana.—Isa. 54:17.

9. (a) Twĩĩmanyĩsya kyaũ kumana na ngelekany’o ya mbeke ya kalatali? (b) Ngelekany’o ĩsu yĩtũmanyĩsya kyaũ ĩũlũ wa Yeova na Yesũ?

⁹ Twĩĩmanyĩsya kyaũ kumana na ngelekany’o ya mbeke ya kalatali? No twĩthĩwe twĩkalaa kĩsionĩ kĩte Ngũsĩ mbingĩ kana tũkethĩwa twĩkalaa kũndũ andũ matendeeaw’a nĩ ũvoo ũla tũtavanasya. O na vailyĩ ũu, no tũmĩĩsye twalilikana kana Ũsumbĩ wa Ngai ndwĩsa kũsiĩĩwa nĩ kĩndũ o na kĩva. Kwa ngelekany’o, ĩla Mwana-a-asa Edwin Skinner wavikie nthĩ ya India mwaka wa 1926, kwaĩ o Ngũsĩ sya ũtala nthĩ ĩsu. Mwambĩĩonĩ, no andũ anini meetĩkĩlaa ũw’o, na kũtavany’a nthĩ ĩsu kũyaĩ laisi. Ĩndĩ mwana-a-asa ũsu nĩwaendeeie kũtavany’a na oona andũ mambĩĩa kwĩtĩkĩla ũvoo wa Ũsumbĩ o na kau kwaĩ isiĩĩi mbingĩ. Ũmũnthĩ nthĩ ya India yĩ na Ngũsĩ mbee wa 37,000, na andũ mbee wa 108,000 nĩmoombanie kũlilikana kĩkw’ũ kya Yesũ mwaka wa 2013. Kwasũanĩa ngelekany’o ĩngĩ ĩkwonany’a ũndũ andũ aingĩ maendeee kwĩtĩkĩla ũvoo mũseo. Mwakanĩ o ũsu Mwana-a-asa Skinner wavikie nthĩ ya India nĩw’o wĩa wa kũtavany’a wambĩĩaa nthĩ ya Zambia. Ũmũnthĩ nthĩ ĩsu yĩ na atavany’a mbee wa 170,000 na andũ 763,915 nĩmoombanie kũlilikana kĩkw’ũ kya Yesũ mwaka wa 2013. Ũu wĩonany’a kana mũndũ 1 katĩ wa andũ 18 nthĩ ĩsu aĩ ũmbanonĩ wa kũlilikana kĩkw’ũ kya Yesũ. Ũsu nĩ wongeleku mwingĩ mũno!

NGELEKANY’O YA ĨLAWA

10. Ngelekany’o ya ĩlawa yonanasya ata?

¹⁰ Soma Mathayo 13:33. Ngelekany’o ya Yesũ ya ĩlawa yonanasya ata? Ngelekany’o ĩno yonanasya ũvoo wa Ũsumbĩ, na ũndũ ũvoo ũsu ũalyũlaa andũ. Mũtu “w’onthe” ũelekanĩtw’e na mbaĩ syonthe, nakw’o kũkaata kũkaelekanw’a na ũndũ ũvoo wa Ũsumbĩ ũnyaĩĩkĩtw’e kwĩsĩla wĩa wa kũtavany’a. Kĩvathũkany’o na ũndũ mbeke ya kalatali yĩanaa yenekee, mwambĩĩonĩ ĩlawa ĩyonekaa ũndũ yĩendeee na kũkaatya mũtu. No nginya ĩvinda yĩvĩte mũtu ũyĩsa kũmanyĩka kana nũkaatie.

11. Nĩkĩ Yesũ waumisye ngelekany’o ya ĩlawa?

¹¹ Nĩkĩ Yesũ waumisye ngelekany’o ĩno? Yesũ atũmĩie ngelekany’o ya ĩlawa kwonany’a kana ũvoo wa Ũsumbĩ nũnyaĩĩkaa mũno na nũetae moalyũku. Ũvoo wa Ũsumbĩ nũnyaĩĩkĩte ũkavika “itulu sya nthĩ.” (Meko 1:8) Kwoou kĩla ĩvinda ũvoo wa ũsumbĩ nũetae moalyũku, o na kau moalyũku amwe nĩmatonya kũlea kwĩsa kwoneka, namo angĩ mesaa kwoneka ĩtina wa ĩvinda. Moalyũku asu monekaa kwĩsĩla wongeleku ũla twonaa ũseũvyonĩ wa Yeova, na ĩla twoona andũ mayĩalyũla mwĩkalĩle woo.—Alo. 12:2; Aev. 4:22, 23.

12, 13. Umya ngelekany’o ikwonany’a ũndũ ũvoo wa Ũsumbĩ ũendeee kũnyaĩĩka o ta yĩla ĩlawa nthĩnĩ wa ngelekany’o ya Yesũ.

¹² Mavinda maingĩ moalyũku ala wĩa wa kũtavany’a ũetae mesaa kwoneka ĩtina wa myaka mingĩ. Kwa ngelekany’o, Franz na mũka wake Margit, ala yu mathũkũmaa ovisinĩ ũngĩ wa ũvonge, mwaka wa 1982 mathũkũmaa ovisinĩ wa ũvonge wa Brazil. Me kũu nĩmaendie kũtavany’a ndũanĩ ĩmwe. Ĩvinda yĩu nĩmaambĩĩie kwĩmanyĩsya na mũndũ mũka ũmwe na syana syake inya. Kamwana kala kakũũ kaĩ na myaka 12 na kaĩ nthoni mbingĩ nũndũ o na mavinda maingĩ nĩkeevithaa ĩla ala angĩ mekwĩmanyĩsya. Ĩtina wa ĩvinda, atavany’a asu nĩmathamie kuma kĩsionĩ kĩu na weethĩa maitonya kũendeea kwĩmanyĩsya na mũndũ mũka ũsu na syana syake. Ĩndĩ ĩtina wa myaka 25, nĩmakwatie mwanya wa kũtembea ndũanĩ ĩsu ĩngĩ. Ĩla mavikie kũu meethĩie ve kĩkundi kĩ na atavany’a 69, na 13 katĩ wa asu maĩ mavainia ma kĩla ĩvinda, o na maĩ na Nyũmba nzaũ ya Ũsumbĩ. Na ũndũ ũla wa kũtanĩthya nĩ kana kala kamwana kaĩ na nthoni mbingĩ nĩko kaĩ mũvangĩthya wa nzama ya atumĩa! O ta yĩla ĩlawa nthĩnĩ wa ngelekany’o ya Yesũ, ũvoo wa Ũsumbĩ nĩwanyaĩĩkĩte na ũkaalyũla ekali aingĩ ma ndũa ĩsu. Ũndũ ũsu nĩwamũtanĩthisye mũno Franz na mũka wake Margit.

¹³ Nĩtwonaa nesa ũndũ ũvoo mũseo ũalyũlaa andũ ĩla twasisya nthĩ ila wĩa witũ wa kũtavany’a ũkũnĩtwe maluvuku. Ũyĩthĩawa wĩ ũndũ wĩ laisi kũmanya nĩ andũ meana mavikĩwe nĩ ũvoo wa Ũsumbĩ nthĩnĩ wa nthĩ ta isu, ĩndĩ mavinda maingĩ nĩtũseng’aa twesa kũmanya ũndũ maũndũ mailyĩ. Kwa ngelekany’o, ũvoo mũseo wavikie nthĩ ya Cuba mwaka wa 1910, nake Mwana-a-asa Russell atembeie nthĩ ĩsu mwaka wa 1913. Mwambĩĩonĩ kũyaĩ maendeeo. Ĩndĩ ũmũnthĩ kĩthama kĩu kĩ na atavany’a mbee wa 96,000 na andũ 229,726 maĩ ũmbanonĩ wa kũlilikana kĩkw’ũ kya Yesũ mwaka wa 2013. Ũu nĩ kwasya kana mũndũ 1 katĩ wa andũ 48 nĩwaendie ũmbanonĩ ũsu. Ũu wĩonany’a kana o na nthĩ ila atavany’a me na ũthasyo, ũvoo wa Ũsumbĩ no wĩthĩwe ũvikĩte isionĩ ila atavany’a monaa ite laisi kũvikĩwa.a—Mũta. 8:7; 11:5.

14, 15. (a) Ngelekany’o ya ĩlawa ĩtonya kũũtethya ata? (b) Ngelekany’o ĩsu yĩtũmanyĩsya kyaũ ĩũlũ wa Yeova na Yesũ?

¹⁴ Tũtonya kũtetheka ata kumana na ngelekany’o ya ĩlawa? Ĩla twasũanĩa ĩũlũ wa ngelekany’o ĩsu ya Yesũ, nĩtũmanyaa kana tũyaĩlĩte kũthĩnĩka mũno ĩũlũ wa ũndũ ũvoo wa Ũsumbĩ ũkavikĩa andũ milioni mbingĩ ala mataawĩw’a. Nĩkĩ? Nũndũ Yeova nĩwe ũtongoesye maũndũ. Ĩndĩ o na vailyĩ ũu, Yeova eenda twĩke ata? Ndeto ya Ngai yaĩtye ũũ: “Kĩoko vuĩa mbeũ syaku, na wĩoo ndũkasiĩĩe kw’oko kwaku; nũndũ ndwĩsĩ ila ikaĩla, ethĩwa nĩ ii kana iya, kana ethĩwa syelĩ ikeethĩwa nzeo ũndũ ũmwe.” (Mũta. 11:6) O na ĩngĩ, nũseo tũkavoyaa nĩ kana wĩa wa kũtavany’a ũendeee nesa na mũno mũno nthĩnĩ wa nthĩ ila ũkũnĩtwe maluvuku.—Aev. 6:18-20.

¹⁵ Ũndũ ũngĩ tũkwĩmanyĩsya nĩ kana tũyaĩle kũkw’a ngoo o na ĩla twoona andũ mate kwendeew’a nĩ ũvoo mũseo mwambĩĩonĩ. Tũyaĩlĩte kũvũthĩĩsya “mũthenya wa maũndũ manini.” (Nzek. 4:10) Twaema kũkw’a ngoo, no twĩse kwona andũ aingĩ metĩkĩlĩte ũvoo mũseo o na kũvĩtũka ũndũ tũnasũanĩaa.—Sav. 40:5; Nzek. 4:7.

NGELEKANY’O YA MŨTANDĨTHYA NA YA ŨTHWII MŨVITHE

16. Ngelekany’o ya mũtandĩthya na ya ũthwii mũvithe syonanasya kyaũ?

¹⁶ Soma Mathayo 13:44-46. Ngelekany’o ya mũtandĩthya na ya ũthwii mũvithe syonanasya kyaũ? Ĩvindanĩ ya Yesũ, atandĩthya amwe nĩmaendaa kũasa mũno maimantha mavia ma thooa mũnene. Nthĩnĩ wa ngelekany’o ĩno ya Yesũ, mũtandĩthya aelekanĩtw’e na andũ me ngoo nzeo ala mekaa kyonthe kĩla matonya maimantha ũw’o. Naw’o “lũlũ ũmwe wa thooa mũnene” ũelekanĩtw’e na ũmanyi wa w’o ĩũlũ wa Ũsumbĩ. Ĩtina wa kũmanya kana lũlũ ũsu nĩ wa vata mũno, mũtandĩthya ũsu nĩweeyũmbanĩtye ‘kũthi’ na mĩtũkĩ athoosye kyonthe kĩla waĩ nakyo nĩ kana aũthooe. O na ĩngĩ Yesũ nĩwaumisye ngelekany’o ya mũndũũme ũmwe weethĩie ũthwii ‘mũvithe’ aithũkũma mũũndanĩ. Kĩvathũkany’o na mũtandĩthya, mũndũ ũsu ndamanthaa ũthwii. Ĩndĩ o ta mũtandĩthya, mũndũ ũsu nĩweeyũmbanĩtye kũthoosya syĩndũ “syonthe” ila waĩ nasyo nĩ kana akwate ũthwii ũsu.

17. Nĩkĩ Yesũ waumisye ngelekany’o ya mũtandĩthya na ya ũthwii mũvithe?

¹⁷ Nĩkĩ Yesũ waumisye ngelekany’o isu ilĩ? Oonanasya kana andũ makwataa ũw’o na nzĩa syĩ kĩvathũkany’o. Kwa ngelekany’o, andũ amwe nĩmamanthaa ũw’o na maithĩnĩka mũno mayĩsa kũũkwata. Namo angĩ o na mayĩũmanthaa ĩndĩ mekaa kũũetewa. O na ethĩwa mũndũ eekie ata nĩ kana akwate ũla w’o, ngelekany’o ya Yesũ yoonany’a kana andũ asu nĩmoonie kĩla makwatie kĩ kya vata mũno. Na nũndũ wa ũu, nĩmeeyũmbanĩtye kwĩka kyonthe kĩla maĩ matonya nĩ kana makĩthooe.

18. (a) Ngelekany’o isu ilĩ Yesũ waumisye itonya kũtũtethya ata? (b) Ngelekany’o isu itũmanyĩasya kyaũ ĩũlũ wa Yeova na Yesũ?

¹⁸ Ngelekany’o isu ilĩ itonya kũtũtethya ata? (Mt. 6:19-21) Ĩkũlye atĩĩ: ‘Nĩ na woni ta wa ũla mũtandĩthya na ũla mũndũ weethĩie ũthwii mũvithe? O ta aũme asu nyie nĩnonaa ũw’o wĩ wa vata? Nĩnĩyũmbanĩtye kwĩka kyonthe kĩla kyendekaa nĩ kana nĩlũmye ũw’o, kana nĩnĩekaa maũndũ ta mawĩmakĩo ma kĩla mũthenya matume nelelũka?’ (Mt. 6:22-24, 33; Luka 5:27, 28; Avi. 3:8) Ethĩwa nĩtwendete ũw’o kuma ngoonĩ, tũkeekaa kyonthe kĩla tũtonya nĩ kana wĩthĩwe ne w’o wa vata vyũ kwitũ.

19. Twĩneenea kyaũ nthĩnĩ wa ĩsomo yĩla yĩatĩĩe?

¹⁹ Kwoou, nĩtwaĩle kwonany’a kana nĩtwĩthukĩĩsye na tũkaelewa nĩ kĩla Yesũ wamanyĩasya aitũmĩa ngelekany’o isu ĩũlũ wa Ũsumbĩ. Lilikana kana twĩkaa ũu kwa kũmanya kĩla Yesũ woonanasya nthĩnĩ wa ngelekany’o isu, na kũtũmĩa maũndũ ala twĩmanyĩasya kumana nasyo. Ĩsomonĩ yĩla yĩatĩĩe nĩtũũneenea ngelekany’o ingĩ itatũ na tũyona nĩ maũndũ meva itũmanyĩasya.