Wʼo Mũminũkĩlyo Wa Nthĩ Wĩ vakuvĩ?

1. Nĩ va tũtonya kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa ĩvinda yũkĩte?

WAAĨTHUKĨĨSYA maũvoo letiũnĩ kana televiseninĩ na ũkekũlya-ĩ, ‘Yo nthĩ ĩno yelekele va?’ Kwĩ na mĩisyo mingĩ na ũngʼendu mwingĩ, na ũu nũtumaa andũ masya kana no nginya twĩthĩwe twĩ vakuvĩ na mũminũkĩlyo wa nthĩ. Ĩndĩ ũu nĩ wʼo? Ve kĩndũ kĩtonya kũtũtetheesya tũkamanya kĩla kĩkekĩka ĩvinda yũkĩte? Ĩĩ kĩ vo. O na kau andũ maitonya kũmanya ũndũ kũkethĩwa ĩvinda yũkĩte, Yeova Ngai nũtonya. Nũtũtavĩtye Mbivilianĩ ũndũ ĩvinda yitũ yũkĩte yĩkethĩwa yĩilyĩ, na ũndũ nthĩ ĩkethĩwa yĩilyĩ.—Isaia 46:10; Yakovo 4:14.

2, 3. Amanyĩwʼa ma Yesũ mendaa kũmanya kyaũ, na Yesũ amasũngĩie ata?

² Ĩla Mbivilia ĩkũweta ĩũlũ wa mũminũkĩlyo wa nthĩ, ndĩthĩawa ĩyonanyʼa kana nĩ nthĩ ĩno twĩkalaa ĩkanangwa, ĩndĩ nĩ ala athũku makanangwa. Yesũ nĩwamanyĩisye andũ kana Ũsumbĩ wa Ngai ũkasumbĩka nthĩ. (Luka 4:43) Amanyĩwʼa make mendaa kũmanya ĩla Ũsumbĩ wa Ngai wĩũka na nĩkyo kĩtumi mamũkũlilye Yesũ atĩĩ: “Maũndũ asu makethĩwa ĩndĩĩ? na wonanʼyo nĩ wĩva wa kũka kwaku, na wa wĩanĩu wa ĩvinda yĩĩ?” (Mathayo 24:3) Yesũ ndaamatavya mũthenya ũla Ũsumbĩ wa Ngai ũkoka, ĩndĩ amatavisye maũndũ ala mesaa kwĩkĩka mũminũkĩlyo wa nthĩ ũtanamba kũvika. Maũndũ ala Yesũ wawetie nĩmaendeee kwĩkĩka ũmũnthĩ.

³ Kĩlungunĩ kĩĩ nĩtũũneenea maũndũ meũtũĩkĩĩthya kana twĩkalĩte vakuvĩ vyũ na mũminũkĩlyo wa nthĩ. Mbee, twĩamba kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa kaũ weethĩiwe ĩtunĩ nĩ kana tũmanye nĩkĩ maũndũ methĩĩtwe me mathũku ĩũlũ wa nthĩ.

KAŨ WEETHĨIWE ĨTUNĨ

4, 5. (a) Kweethĩiwe ata ĩtunĩ ĩla Yesũ watwʼĩkie Mũsumbĩ? (b) Kwosana na ĩandĩko ya Ũvuanʼyo 12:12, nĩ ũndũ mwaũ waĩ wĩthĩwe Satani ekwʼa ĩũlũ wa nthĩ?

⁴ Kĩlungunĩ kya 8 nĩtũneemanyĩisye kana Yesũ atwʼĩkie Mũsumbĩ ĩtunĩ mwaka wa 1914. (Ndanieli 7:13, 14) Ĩvuku ya Ũvuanʼyo nĩyĩtũtavĩtye ũndũ kweethĩiwe asumbĩka. Yaĩtye atĩĩ: “Kwaĩ kaũ ĩtunĩ: Mikaeli [ũla nĩ Yesũ] na alaĩka make maithi kũkita na ũla mũkũnga mũnene [ũla nĩ Satani]; na mũkũnga ũsu na alaĩka mawʼo mokita.”a Satani na ndaimoni syake nĩmasindiwe na mekwʼa kũũ nthĩ. Kwasũanĩa ũtanu ũla alaĩka meewie! Ĩndĩ nĩ kyaũ kyakwatie andũ vaa ĩũlũ wa nthĩ? Mbivilia yaĩtye kana nĩmeethĩiwe na mathĩna maingĩ kuma ĩvinda yĩu. Nĩkĩ? Nũndũ Ndevili ethĩĩtwe na ũthilĩku mwingĩ “akĩmanya kana e na kavinda o kanini.”—Ũvuanʼyo 12:7, 9, 12.

⁵ Ndevili nĩ ũetete mathĩna maingĩ ũndũ vatonyeka ĩũlũ wa nthĩ. E na ũthilĩku nũndũ vatiele kavinda o kanini nĩ kana Ngai amwanange. Ekai yu twone maũndũ ala Yesũ waisye makekĩka mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo.—Soma Maelesyo ma Mũthya namba 24.

MĨTHENYA YA MŨMINŨKĨLYO

6, 7. Ndeto sya Yesũ ĩũlũ wa makaũ na yũa iendeee kwĩanĩa ata?

⁶ Kũkeethĩwa kaũ. Yesũ aisye atĩĩ: “Mbaĩ ĩkookĩlĩla mbaĩ, na ũsumbĩ ũkookĩlĩla ũsumbĩ.” (Mathayo 24:7) Kuma mwaka wa 1914, andũ aingĩ nĩmakwʼĩte nũndũ wa kaũ kwĩ myakanĩ ya navu ĩtina. Livoti ĩmwe kuma kĩkundinĩ kĩkaa ũkunĩkĩli wa maũndũ ala maendeee ĩũlũ wa nthĩ (Worldwatch Institute) yonanĩtye kana kuma mwaka wa 1914, andũ mbee wa milioni 100 nĩmakwʼĩte nũndũ wa kaũ. Andũ ala makwie nũndũ wa kaũ kuma mwaka wa 1900 nginya mwaka wa 2000 maĩ aingĩ kwĩ ala mooaiwe myaka 1,900 ĩla yaĩ mbee. Kwasũanĩa kyeva na woo ũla andũ milioni mbingĩ makwatĩte nũndũ wa kaũ!

⁷ Kũkeethĩwa mayũa. Yesũ aisye atĩĩ: “Kũkeethĩwa mayũa.” (Mathayo 24:7) O na kau yu kwĩ na lĩu mwingĩ kwĩ ĩvinda yĩngĩ o na yĩva, andũ aingĩ mayĩthĩawa na lĩu ũtoetye. Nĩkĩ? Nũndũ mayĩthĩawa na mbesa itoetye sya kũthooa lĩu, kana mĩũnda yĩanĩtye ya kũĩma. Andũ mbee wa mbilioni ĩmwe ĩũlũ wa nthĩ mayĩthĩawa na mbesa itoetye sya kũtũmĩa kĩla mũthenya. Ngwatanĩo ya Nthĩ Yonthe ya Ũiiti (World Health Organization) yaĩtye kana syana milioni mbingĩ nikusaa kĩla mwaka nũndũ wa kũkosa lĩu wĩanĩtye ũtonya kũitetheesya kwĩthĩwa na mĩĩ mĩseo.

8, 9. Nĩ kyaũ kĩkwonanyʼa kana wathani wa Yesũ ĩũlũ wa itetemo sya nthĩ na mowau nĩwĩanĩĩte?

⁸ Kũkeethĩwa itetemo sya nthĩ. Yesũ athanie kana kũkeethĩwa na “itetemo nene sya nthĩ.” (Luka 21:11) Kĩla mwaka nĩkwĩthĩawa na itetemo sya nthĩ nene mũno. Kuma mwaka wa 1900, andũ mbee wa milioni ilĩ nĩmakwʼĩte nũndũ wa ithingitho sya nthĩ. Na o na kau tekinolongyia nĩtetheesye kũkethĩwa na masinĩ sya kũthima ithingitho itanaumĩla, andũ no makusaa nũndũ wa ithingitho.

⁹ Kũkeethĩwa na mowau. Yesũ athanie kana kũkeethĩwa na “mĩimũ.” Mowau mathũku maĩ manyaĩĩke na mĩtũkĩ na mayũaa andũ aingĩ. (Luka 21:11) O na kau matakĩtalĩ nĩmasomeete ũndũ matonya kũiita mowau maingĩ, kwĩ o mowau mate ndawa. O na ve livoti ĩmwe ĩeleetye kana kĩla mwaka andũ milioni mbingĩ nĩmakusaa nũndũ wa mowau ta kĩthũi (tuberculosis), ndetema, na kĩvĩndũvĩndũ. O na eka mowau asu, matakĩtalĩ nĩmesĩte kũmanya kana kwĩ mowau angĩ 30 maumĩlĩte, na amwe mai ndawa.

ŨNDŨ ANDŨ MAĨ METHĨWE MAILYĨ MĨTHENYANĨ YA MŨMINŨKĨLYO

10. Ndeto ila syĩ ĩandĩkonĩ ya 2 Timotheo 3:1-5 iendeee kwĩanĩa ata ũmũnthĩ?

¹⁰ Ĩvuku ya 2 Timotheo 3:1-5 yaĩtye atĩĩ: “Mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo kũkeethĩwa mavinda ma mũisyo.” Mũtũmwa Vaulo nĩwaeleisye ũndũ andũ aingĩ makethĩwa mailyĩ mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo. Aisye andũ makeethĩwa

• makĩyenda ene

• makyenda mbesa

• matewʼaa asyai

• mate atheu

• mate na wendo waĩle

• mate na wĩtingʼo

• ai

• endi ma motanu ma nthĩ mbee wa kũmwenda Ngai

• me na mũvwʼano wa kĩkĩo kwa Ngai, ĩndĩ nĩmakaĩĩte vinya wakyo

11. Kwosana na ĩandĩko ya Savuli 92:7, andũ ala athũku makeekwa ata?

¹¹ Andũ aingĩ kĩsionĩ kyenyu mailyĩ ũu? Vate nzika, andũ aingĩ ĩũlũ wa nthĩ mailyĩ ũu. Ĩndĩ o mĩtũkĩ Ngai nũkwosa ĩtambya. Atwathĩte atĩĩ: “Yĩla athũku maumĩlanga ta nyeki, na yĩla onthe ala mekaa ũthũku maĩlaa; ũu wĩthĩawa nĩ kana makanangwa tene na tene.”—Savuli 92:7.

ŨVOO MŨSEO MĨTHENYANĨ YA MŨMINŨKĨLYO

12, 13. Nĩ maũndũ meva Yeova ũtũmanyĩĩtye mĩthenyanĩ ĩĩ ya mũminũkĩlyo?

¹² Mbivilia nĩyathanie kana mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo nthĩ ĩkeethĩwa yusĩe mathĩna. Ĩndĩ nĩwetete ĩngĩ kana ve maũndũ maseo makethĩwa.

¹³ Kwongeleka kwa ũmanyi wa Mbivilia. Mwathani Ndanieli nĩwaandĩkie ĩũlũ wa mĩthenya ya mũminũkĩlyo. Aisye atĩĩ: “Ũmanyi ũkongeleka.” (Ndanieli 12:4) Ngai aĩ anenge andũ ũtonyi wa kũelewa Mbivilia nesanga kwĩ ĩvinda yĩngĩ o na yĩva. Yeova nĩwĩkĩte ũu, na mũno mũno kuma mwaka wa 1914. Kwa ngelekanyʼo, nũtũmanyĩĩtye ũwʼo ĩũlũ wa ĩsyĩtwa yake, kĩeleelo kyake kwa nthĩ, ũwʼo ĩũlũ wa wovosyo, ũndũ kwĩthĩawa ĩla mũndũ wakwʼa, na ũwʼo ĩũlũ wa ũthayũũkyo. Nĩtũneemanyĩisye kana Ũsumbĩ wa Ngai nowʼo ũtonya kũtũminĩa mathĩna onthe. O na nĩtwĩmanyĩĩtye ũndũ tũtonya kwĩthĩwa na ũtanu, na ũndũ tũtonya kwĩkala kwa nzĩa ĩkũmwendeesya Ngai. Ĩndĩ athũkũmi ma Ngai maĩle kũtũmĩa ata kĩla meemanyĩsya? Ve wathani ũngĩ ũtonya kũtũtetheesya kũkwata ũsũngĩo.—Soma Maelesyo ma Mũthya namba 21 na 25.

14. Ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ ũtavanĩtwʼe kũvika va, na naaũ maũtavanasya?

¹⁴ Wĩa wa kũtavanyʼa ĩũlũ wa nthĩ yonthe. Aiweta ĩũlũ wa mĩthenya ya mũminũkĩlyo, Yesũ aisye atĩĩ: “Ũvoo ũũ mũseo wa ũsumbĩ ũkatavanwʼa nthĩ yonthe.” (Mathayo 24:3, 14) Ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ nũtavanĩtwʼe nthĩ mbee wa 230, na kwa ithyomo mbee wa 700. Ngũsĩ sya Yeova kuma ‘mbaĩnĩ na ngo’ syonthe ĩũlũ wa nthĩ nitetheesye andũ mamanye Ũsumbĩ wa Ngai nĩ kyaũ, na ũndũ ũkatethya andũ. (Ũvuanʼyo 7:9) Na mekaa ũu vate ndĩvi. O na kau nĩmamenetwe na nĩmathĩnawʼa nĩ andũ aingĩ, vai kĩndũ kĩtonya kũsiĩĩa wĩa wa kũtavanyʼa ũiendeea, o tondũ Yesũ wathanie.—Luka 21:17.

WAĨLE KWĨKA ATA?

15. (a) We nũĩkĩĩaa kana twĩkalĩte mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo, na nĩkĩ ũĩkĩĩaa ũu? (b) Kũkeethĩwa ata kwa andũ ala mamwĩwʼaa Yeova na kwa ala matamwĩwʼaa?

¹⁵ We nũĩkĩĩaa kana twĩkalĩte mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo? Mawathani maingĩ ma Mbivilia ala maeleetye ĩũlũ wa mĩthenya ya mũminũkĩlyo maendeee kwĩanĩa. Yeova akilye kũũngamya wĩa wa kũtavanyʼa ũvoo mũseo, na ĩndĩ “mũminũkĩlyo” ũyũka. (Mathayo 24:14) Mũminũkĩlyo nĩ kyaũ? Mũminũkĩlyo nĩ ĩvinda yĩla Ngai ũkavetanga ũthũku wʼonthe, na akeeka ũu kaũnĩ wa Ali–Maketoni. Yeova akatũmĩa Yesũ Klĩsto na alaĩka make me vinya mũno kwananga andũ ala matamwĩwʼaa na matewʼaa Mwana wake. (2 Athesalonika 1:6-9) Ĩtina wa ũu, Satani na ndaimoni syake maikakenga andũ. Na onthe ala mekwenda kũmwĩwʼa Ngai na kwĩtĩkĩla Ũsumbĩ wake makoona maũndũ onthe ala ũtwathĩte mayĩanĩa.—Ũvuanʼyo 20:1-3; 21:3-5.

16. Nũndũ mũminũkĩlyo wĩ vakuvĩ vyũ, nĩ maũndũ meva waĩle kwĩka?

¹⁶ Nthĩ ĩno ĩsumbĩkĩtwe nĩ Satani ĩkilyĩ kwanangwa. Kwoou nĩ ũndũ wa vata mũno ũkekũlya atĩĩ: ‘Nyie naĩle kwĩka ata?’ Yeova eenda wĩmanyĩsye maũndũ maingĩ ũndũ vatonyeka kuma Mbivilianĩ. Nĩwaĩle kwosa kwa ũito maũndũ ala ũkwĩmanyĩsya. (Yoana 17:3) O na Ngũsĩ sya Yeova nĩsyĩthĩawa na maũmbano kĩla kyumwa ma kũtetheesya andũ mamĩelewe Mbivilia. Tata ũndũ ũtonya ũendae maũmbanonĩ asu ũteũtĩĩa. (Soma Aevelania 10:24, 25.) Wamanya kana nĩwaĩle kwĩka moalyũku maũndũnĩ mana, ndũkethĩwe na wia wa kwĩka ũu. Weeka moalyũku asu, ngwatanĩo yaku na Yeova ĩkaendeea kũlũlũmĩla.—Yakovo 4:8.

17. Nĩkĩ andũ aingĩ makasengʼa ĩla mũminũkĩlyo wĩũka?

¹⁷ Mũtũmwa Vaulo aeleisye kana kwanangwa kwa andũ athũku kũkavika andũ aingĩ matataĩĩe, “o ũndũ kĩngʼei kyũkaa ũtukũ.” (1 Athesalonika 5:2) Nake Yesũ athanie kana andũ aingĩ makavũthĩĩsya maũndũ ala mekwonanyʼa kana twĩkalĩte mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo. Aisye atĩĩ: “O ũndũ kwailyĩ matukũ ma Noa, nowʼo kũkethĩwa kũilyĩ Mwana wa mũndũ akyũka [kana, mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo]. Nũndũ o tondũ matukũnĩ asu ala maĩ mbee wa kĩla kĩwʼũ kingĩ, andũ meethĩiwe makĩya na makĩnywʼa, makĩtwaana na makĩtwawa, kũvika mũthenya ũla Noa walikile ngalawanĩ, na matyeesĩ mũvaka kĩla kĩwʼũ kingĩ kyooka, kyamatwaa onthe; nowʼo kũkethĩwa kũilyĩ Mwana wa mũndũ akyũka.”—Mathayo 24:37-39.

18. Nĩ ũkanyʼo wĩva Yesũ watũnengie?

¹⁸ Yesũ atũkanisye kana tũyaĩle kũemeewa nĩ “kũya mũno, na ũthengi, na mawĩmakĩo ma thayũ ũũ.” Aisye kana mũminũkĩlyo ũkooka na kĩthũlũmũko “ta kĩtei.” Asyokie asya kana “ũkamokĩa andũ onthe ala me ĩũlũ wa nthĩ yonthe.” Na ĩndĩ ongeleela kwasya atĩĩ: “Ĩkalai mũsyaĩĩsye matukũ onthe, mũkĩvoya, nĩ kana mũnengwe kũvonoka maũndũ asu onthe ala makoka, na kũũngama mbee wa Mwana wa mũndũ.” (Luka 21:34-36) Nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata mũno kwĩthukĩĩsya ũkanyʼo wa Yesũ? Nũndũ nthĩ ĩno nthũku ya Satani ĩkilyĩ kwanangwa. No ala meĩthĩwa metĩkĩlĩtwe nĩ Yeova na Yesũ makavonoka ĩla mũminũkĩlyo wĩũka, na andũ asu makekala tene na tene ĩũlũ wa nthĩ nzaũ.—Yoana 3:16; 2 Vetelo 3:13.