Endeea ‘Kũmwĩwʼa’

1-2. (a) Ala atũmwa atatũ ma Yesũ meeaĩwe meke ũndũ wĩva, na meekie ata? (b) Twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ?

ĨTINA wa Vasaka ya 32, Vetelo, Yakovo, na Yoana nĩmoonie woni wa kũsengyʼa mũno. Moonie mũvwʼano wa Yesũ ũialyũka, na ũndũ ũsu weethĩiwe mũthyanĩ wa vandũ vamwe vatũlu mũno vatonya kwĩthĩwa vaĩ Kĩĩmanĩ kya Elimoni. Moonie “ũthyũ wake watisa ta syũa, na ngũa syake sya ĩũlũ syakena ta kyeni.” (Mt. 17:1-4) Woni ũsu ũkilyĩ kũthela, atũmwa asu meewie Ngai asya atĩĩ: “Ũũ nĩwe Mwana wakwa mwendwa, ũla nendeeawʼa nĩwe. Mwĩwʼei we.” (Mt. 17:5) Atũmwa asu me atatũ nĩmoonanisye thayũnĩ woo wʼonthe kana nĩmamwĩwʼaa Yesũ. O naitũ twĩenda kwĩka o tamo.

² Ĩsomo ĩvĩtu yonanĩtye kana kwĩthukĩĩsya wasya wa Yesũ kwonanasya kũeka kwĩka maũndũ amwe. Nayo ĩsomonĩ yĩĩ twĩneenea maũndũ elĩ Yesũ waisye nĩtwĩke.

LIKĨLA “MBINGĨLONĨ ĨLA NTHEKE”

3. Kwosana na Mathayo 7:13, 14, nĩ ũndũ wĩva twaĩle kwĩka?

³ Soma Mathayo 7:13, 14. Nĩwoona kana Yesũ awetie mbingĩlo ilĩ syĩ kĩvathũkanyʼo sya kũlika nzĩanĩ ilĩ syĩ kĩvathũkanyʼo? Nzĩa ĩmwe nĩ “mbaamu” na ĩla ĩngĩ nĩ “mbivinyanu.” Yesũ ndaaweta kana ve nzĩa ya katatũ. Kwoou no nginya twĩnyuvĩe ithyĩ ene nzĩa ĩla tũkwĩsĩla. Na ũsu nĩwʼo ũtwi ũla wa vata mũno vyũ tũtonya kwĩka, nũndũ no ũtume tũkwata thayũ wa tene na tene kana tũũkosa.

4. Nzĩa ĩla “mbaamu” ĩilye ata?

⁴ Twaĩle kwĩkalaa tũlilikene kĩvathũkanyʼo kĩla kĩ vo katĩ wa nzĩa isu syelĩ. Nzĩa ĩla “mbaamu” yendetwe nĩ andũ aingĩ nũndũ nĩ laisi kũmĩsĩla. Ũndũ wa kũmakya nĩ kana andũ aingĩ nĩmanyuvĩte kwĩkala nzĩanĩ ĩsu na kũatĩanĩa na mwĩmbĩsĩ wa andũ ala me nzĩanĩ ĩsu. Kĩla matesĩ nĩ kana Ndevili nĩwe wendaa andũ mesĩle nzĩanĩ ĩsu, nayo ĩelete wanangĩkonĩ.—1 Ako. 6:9, 10; 1 Yoa. 5:19.

5. Amwe mekĩte ata mone nzĩa ĩla “mbivinyanu” na mayambĩĩa kũmĩsĩla?

⁵ Kĩvathũkanyʼo na nzĩa ĩla “mbaamu,” nzĩa ĩla ĩngĩ ya kelĩ nĩ “mbivinyanu” na Yesũ aisye no anini ala mamyonaa. Nĩkĩ? Wasisya mũsoa ũla ũatĩĩe wĩĩthĩa Yesũ akanĩtye aatĩĩi make mesũvĩane na athani ma ũvũngũ. (Mt. 7:15) Andũ amwe maasya kana kwĩ ndĩni ngili mbingĩ, na syonthe ivangaa imanyĩasya ũwʼo. Nũndũ wa ũu, andũ milioni mbingĩ nĩmatũlĩkĩte ngoo kana makavũavũana ũkethĩa o na maitata kũmantha nzĩa ĩla ĩelete thayũnĩ. Ĩndĩ nzĩa ĩsu no yoneke. Na twĩasya ũu nũndũ Yesũ aisye atĩĩ: “Ethĩwa mũkekalaa ndetonĩ yakwa, inywʼĩ kwa wʼo mwĩ amanyĩwʼa makwa, na mũkamanya ũla wʼo, na ũla wʼo ũkamũthasya.” (Yoa. 8:31, 32) Na mwa nĩtũũkũkatha mũno nũndũ ndwaaĩtĩkĩla kũatĩĩa mwĩmbĩsĩ. Vandũ va ũu, nĩwamanthie ũla wʼo. Nĩwambĩĩie kwĩmanyĩsya Ndeto ya Ngai na kĩthito nĩ kana ũmanye maũndũ ala wendaa twĩke, na weethukĩĩsya momanyĩsyo ma Yesũ. Maũndũ amwe weemanyĩisye nĩ kana Yeova endaa tũlee momanyĩsyo onthe ma ndĩni sya ũvũngũ, na tũieka kũtanĩa sikũkũ syumanĩte na andũ matamũthaithaa kana syĩthĩo syoo. O na nĩwamanyie kana kwĩka maũndũ ala Yeova wendaa twĩke na kũtiana na syĩthĩo ila itamwendeeasya, no kwĩthĩwe kũte laisi. (Mt. 10:34-36) Nĩ wʼo, nũtonya kwĩthĩwa ũtaĩ ũndũ wĩ laisi kwaku kwĩka moalyũku. Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, nĩweekĩie kĩthito nũndũ nũmwendete Ĩthe waku wa ĩtunĩ na nĩwendaa kũmũtanĩthya. Nake ndalea kwĩthĩwa atanaa mũno akwona!—Nth. 27:11.

ŨNDŨ ŨTONYA KWĨKALA NZĨANĨ ĨLA MBIVINYANU

6. Kwosana na Savuli 119:9, 10, 133, nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya twĩkale nzĩanĩ ĩla mbivinyanu?

⁶ Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya twĩkale nzĩanĩ ĩla mbivinyanu ĩtina wa kwambĩĩa kũkinyĩla vo? Kwasũanĩa ngelekanyʼo ĩno. Nzĩa imwe syĩsĩle kĩĩmanĩ syĩthĩawa syĩ ntheke, na kwoou nĩsyakĩĩawa wiio wa kyũma ũtee wasyo nĩ kana ũsũvĩe ndeleva na ngalĩ yake. Wiio ũsu ũsũvĩaa ndeleva nũndũ nũmũtetheeasya mũno ndakathengeee ũtee ũla wĩ na kĩvaũũko kana ndakangʼokele vo. Vai ndeleva wĩsa kũlalamĩka ayasya kana ve kĩndũ kya vata mũno wiio ũsu ũũmũsiĩĩa kũkwata! Myolooto ya Yeova ĩla yĩ Mbivilianĩ yĩthĩawa ĩilye ta wiio ũsu. Nĩtũtetheeasya kwĩkala nzĩanĩ ĩla mbivinyanu.—Soma Savuli 119:9, 10, 133.

7. Yeova endaa amũika mone ata nzĩa ĩla mbivinyanu?

⁷ Inywʼĩ amũika, mavinda amwe nĩmwĩwʼaa myolooto ya Yeova ta ĩmũvinyĩĩe? Ũu nĩwʼo Satani wendaa mũsũanĩe. Endaa mũsũanĩe mũno ĩũlũ wa maũndũ mekwoneka ta ma kũtanĩthya, ala mekwĩkwa nĩ ala mesĩle nzĩanĩ ĩla mbaamu. Nũtonya kũtũmĩa maũndũ ala mekwĩkwa nĩ ala mũsomaa ĩmwe kana maũndũ ala ũkwona Indanetinĩ atume wĩwʼa ta ve kĩndũ ũkosete. Satani endaa ũsũanĩe kana myolooto ya Yeova nĩyo ĩtumaa ũtatanĩa thayũ ũndũ vaĩle.b Ĩndĩ lilikana ũndũ ũũ: Satani ndendaa nongi ala mesĩle nzĩanĩ yake mamanye kĩla kĩmeteele. Ĩndĩ Yeova e kĩvathũkanyʼo vyũ nake nũndũ nũkũeleetye nesa maũndũ ala wiĩe ala mekalaa nzĩanĩ ĩla ĩelete thayũnĩ.—Sav. 37:29; Isa. 35:5, 6; 65:21-23.

8. Amũika matonya kwĩmanyĩsya kyaũ ngelekanyʼonĩ ya Olaf?

⁸ Kwoona kĩla ũtonya kwĩmanyĩsya ngelekanyʼonĩ ya mwana-a-asa wa mũika wĩtawa Olaf.c Syana ila masomaa ĩmwe nĩsyatatie kũmũthingʼĩĩsya alike mwĩkalĩlenĩ mũthũku. Yĩla waeleisye kana Ngũsĩ sya Yeova iatĩĩaa myolooto ya mwĩkalĩle ĩla yĩ Mbivilianĩ, eĩtu amwe kĩlasinĩ kyake moosie ũsu ta mwanya wa kũmũthingʼĩĩsya mũnango eke ũlaalai namo. Ĩndĩ Olaf ndaathingithĩka o na vanini. Na ũndũ ũsu tiwʼo wĩ wʼoka wathingʼĩĩawʼa eke. Olaf aĩtye: “Alimũ makwa nĩmatatie kũnthingʼĩĩsya nĩsembanyʼe na kĩsomo kya ĩũlũ nũndũ maasya neeka ũu andũ makanengae ndaĩa. Mambĩie kana ndyĩsa kũendeea nesa thayũnĩ ndekĩte ũu.” Ĩndĩ nĩ kyaũ kyamũtetheeisye kũũngama na ĩvĩndĩ ya mũongo? Aĩtye: “Nĩnatumie ndũũ ngamu na ala me kĩkundinĩ. Namonaa o ta andũ ma mũsyĩ. O na nĩnambĩĩie kwĩmanyĩsya Mbivilia na kĩthito kingangĩ. Na o ũndũ naendeeie kwĩmanyĩsya kwa ũliku, nowʼo naendeeie kũĩkĩĩa mũnango kana nĩnĩkwatĩte ũla wʼo. Na kĩu kyatumie nĩtwʼa vyũ kũmũthũkũma Yeova.”

9. Ala mekwenda kwĩkala nzĩanĩ ĩla mbivinyanu maĩle kwĩka ata?

⁹ Satani endaa ũtie nzĩa ĩla ĩelete thayũnĩ. Endaa ũatĩĩe mwĩmbĩsĩ ũla wĩ nzĩanĩ ĩla mbaamu “ĩelete wanangĩkonĩ.” (Mt. 7:13) Ĩndĩ no tũendeee kwĩkala nzĩanĩ ĩla mbivinyanu twaendeea kũmwĩthukĩĩsya Yesũ na kwonaa nzĩa ĩsu ta ũsũvĩo. Yu ekai tũneenee ũndũ ũngĩ Yesũ waisye nĩtwĩke.

ĨWʼANA NA MWANA-A-ASA WAKU

10. Kwosana na Mathayo 5:23, 24, Yesũ aisye twĩke ũndũ wĩva?

¹⁰ Soma Mathayo 5:23, 24. Mĩsoanĩ ĩsu, Yesũ nĩwaeleisye ũndũ weethĩawa wĩ wa vata mũno kwa Ayuti ala mamwĩthukĩĩsye. Kwasũanĩa mũndũ wĩ ĩkalũnĩ akilyĩ kũnenga mũthembi nyamũ ĩla ũkwenda kumya ta nthembo. Ethĩwa ndatĩkanĩ ĩsu nĩwalilikana kana mwana-a-asa wake e na ũndũ nake, aaĩle kũmĩtia vau na ‘aithi.’ Nĩkĩ? Nũndũ ve ũndũ ũngĩ wa vata mũnango waaĩle kwĩka atanamba kũmumĩsya Yeova nthembo ĩsu. Nĩ ũndũ wĩva ũsu? Yesũ aisye ũũ ũtheinĩ: ‘Amba kwĩwʼana na mwana-a-asa waku.’

11. Elesya kĩla Yakovo weekie nĩ kana ewʼane na Esau.

¹¹ No twĩmanyĩsye maũndũ ma vata mũno ĩũlũ wa kwĩwʼana na ala angĩ twasũanĩa ũndũ wamũkwatie Yakovo. Yakovo aminĩte ta myaka 20 ũtakinya nthĩ ĩla wasyaĩwe. Ĩndĩ mũthenya ũmwe Ngai atũmie mũlaĩka wake amwĩe nasyoke kũu. (Mwa. 31:11, 13, 38) Ĩndĩ vaĩ thĩna. Navu mbeenĩ mũkũũe, ũla weetawa Esau, nĩwendaa kũmũaa. (Mwa. 27:41) Yakovo asũanĩa kana mwana-a-inyia no kwĩthĩwa o aendeee kwoveea ũthatu ngoonĩ, nĩwambĩĩie ‘kũkĩa mũno na kũũũya.’ (Mwa. 32:7) Kwoou we eekie ata nĩ kana ewʼane na mwana-a-inyia? Mbee, nĩwamũvoyie Yeova na kĩthingʼĩĩsyo ĩũlũ wa ũndũ ũsu. Ĩtina wa ũu, nĩwatũmanie Esau atwaĩwe mĩthĩnzĩo mingĩ. (Mwa. 32:9-15) Mũthya, yĩla aũme asu elĩ makomanie ũthyũ kwa ũthyũ, Yakovo nĩwoosie ĩtambya ya kwonanyʼa kana nũmũnengete Esau ndaĩa. Eekie ũu kwa kũmũkunamĩa Esau, ti ĩmwe kana kelĩ, ĩndĩ mavinda mũonza! Yakovo nĩwavotie kwĩwʼana na mwana-a-inyia nũndũ nĩweenyivisye na oonanyʼa nũmũnengete ndaĩa.—Mwa. 33:3, 4.

12. Ngelekanyʼo ya Yakovo yĩtũmanyĩsya kyaũ?

¹² No twĩmanyĩsye ũndũ wa vata twasũanĩa ũndũ Yakovo weeyũmbanisye atanakomana na mwana-a-inyia, na kĩla weekie makomana. Nĩwamũvoyie Yeova enyivĩtye amũtetheesye. Na ĩndĩ nĩweekie kwĩanana na mboya yake kwa kwĩka kyonthe kĩla ũtonya aĩkĩĩthye nĩweewʼana na mwana-a-inyia. Na yĩla makomanie, Yakovo ndaatindĩa kũkananĩa na Esau ĩũlũ wa nũũ ũla waĩ mavĩtyo na nũũ ũla ũtaĩ mavĩtyo. Kĩeleelo kyake kyaĩ kwĩwʼana na mwana-a-inyia. Tũtonya kũatĩĩa ngelekanyʼo ya Yakovo ata?

ŨNDŨ ŨTONYA KWĨWʼANA NA ALA ANGĨ

13-14. Twaĩle kwĩka ata ethĩwa nĩtwavĩtĩsya mũthaithi ũngĩ?

¹³ Nũndũ ithyĩ twĩ nzĩanĩ ĩla ĩelete thayũnĩ, nĩtwaĩle kũtata ũndũ tũtonya twĩthĩawe na mũuo na ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ. (Alo. 12:18) Kwoou twaĩle kwĩka ata twamanya nĩtũvĩtĩisye mũthaithi ũngĩ? O ta Yakovo, nĩtwaĩle kũmũvoya Yeova na kĩthingʼĩĩsyo. Mboyanĩ sitũ no tũmũkũlye aathime kĩthito kitũ kya kwĩwʼana na mwana-a-asa witũ.

¹⁴ Kwongela ũu, nĩtwaĩle kwosa ĩvinda twĩyĩosye. No twĩkũlye makũlyo ta aa: ‘Nyie nĩnĩyũmbanĩtye kwĩtĩkĩla mavĩtyo makwa, kwĩnyivya nĩtye ũekeo, na ĩndĩ nditũngĩĩa mũuo na mwana-a-asa wakwa? We Yeova na Yesũ meĩwʼa ata noosa ĩtambya ya kwĩwʼana na mwana-a-asa wakwa?’ Kũsũngĩa makũlyo asu no kũtũtetheesye kũmwĩthukĩĩsya Yesũ, na ĩndĩ tũyĩnyivya na tũithi vala ve mũthaithi ũla ũngĩ twĩ na kĩeleelo kya kwĩwʼana nake. No tũatĩĩe ngelekanyʼo ya Yakovo ũndũnĩ ũsu.

15. Kũatĩĩa mwolooto ũla wĩ Aeveso 4:2, 3 kũtonya kũtũtetheesya ata twĩwʼane na mwana-a-asa witũ?

¹⁵ Kwasũanĩa ta keka Yakovo nĩwoonanisye mĩtũlyo yĩla wakomanie na mwana-a-inyia! Mwa maũndũ mayĩthĩwa maathi nesa. Kwoou yĩla twathi vala ve mwana-a-asa witũ nĩ kana twĩwʼane nake, twaĩle kwĩka ũu twĩnyivĩtye. (Soma Aeveso 4:2, 3.) Nthimo 18:19 yaĩtye: “Mwana-a-asa alulutĩkwʼa nĩ vinya kũtũngĩka kwĩ ndũa yĩ vinya; na ngananĩo ta isu nĩ ta ivingi sya nyũmba nene yĩ kĩemo.” Mwana-a-asa ũvĩtĩwʼe no ta “nyũmba [ĩsu] nene yĩ kĩemo,” ĩndĩ twamwĩtya ũekeo twĩnyivĩtye, no atwĩtĩkĩlye kũlika nyũmbanĩ ĩsu kwa kwĩwʼana naitũ.

16. Nĩ kyaũ twaĩle kũsũanĩa nesa, na nĩkĩ?

¹⁶ O na ĩngĩ, nĩtwaĩle kũsũanĩa nesa kĩla tũũthi kũtavya mwana-a-asa witũ na ũndũ tũũkĩweta. Na ĩndĩ tweeka ũu, nĩtwaĩle kũthi vala ve mwana-a-asa ũla tũvĩtĩsye twĩ na kĩeleelo kya kwĩwʼana nake. Mbeenĩ no aneene maũndũ makakũũmĩsya. Vathi ũu, nĩ laisi ũkathata mĩtũkĩ kana ũkambĩĩa kwĩtetea. Ĩndĩ kwʼo kwĩka ũu no kũtume mwĩwʼana? Aiee. Kwoou lilikana kana kĩndũ kĩla kya vata mũnango nĩ kũtũngĩĩa mũuo na mwana-a-asa waku, ĩndĩ ti kũmantha nũũ ũla ũvĩtĩtye.—1 Ako. 6:7.

17. Ngelekanyʼo ya Gilbert yaũmanyĩsya kyaũ?

¹⁷ Mwana-a-asa wĩtawa Gilbert nĩweekĩie kĩthito kingĩ ethĩwe mũndũ ũmanthaa mũuo. Aĩtye: “Ve ĩvinda ndeewʼanaa na mwĩĩtu wakwa. Vandũ va myaka mbee wa ĩlĩ, nĩnatwie kũneenaa nake nesa na nĩuĩtye nĩ kana nĩtũngĩĩe ngwatanĩo yakwa nake.” Ĩndĩ nĩ ũndũ ũngĩ wĩva Gilbert weekie? Aĩtye: “Ndanamba kũneena nake nambaa kũvoya na ndyũmbanyʼa kĩlĩko kyakwa nĩ kana ndikathate, o na andavya maũndũ mailye ata. Nĩneesĩ kana naaĩle kwĩthĩwa nĩyũmbanĩtye kũmũekea. Nĩneemanyĩisye kana ndyaaĩle kũtinda nĩteteete, na kana kĩla naaĩle kwĩka nĩ kũtata nĩmanthe mũuo nake.” Kwaendie ata? Gilbert aĩtye, “Ũmũnthĩ nĩthĩawa na mũuo wa kĩlĩko nũndũ nĩthĩawa na ngwatanĩo nzeo mũno na andũ onthe ma mũsyĩ wakwa.”

18-19. Twaĩle kũtwʼa kwĩka ata yĩla twamanya nĩtũvĩtĩsye mũndũ ũngĩ, na nĩkĩ?

¹⁸ Kwoou waĩle kũtwʼa kwĩka ata wamanya nũvĩtĩsye Mũklĩsto ũngĩ? Atĩĩa ũtao ũla Yesũ ũtũnengete nĩ kana wĩwʼane nake. Mũvoye Yeova ĩũlũ wa ũndũ ũsu, na ũyĩkwatya veva wake mũtheu ũũtetheesye kũmantha mũuo. Weeka ũu, ũkekalaa wĩ mũtanu, na ũkoonanasya nesa vyũ kana nũmwĩthukĩĩasya Yesũ.—Mt. 5:9.

¹⁹ Nĩtũmũtũngĩaa Yeova mũvea mũno nũndũ nũtũnengae ũtao mũseo mũno atũmĩĩte “mũtwe wa kĩkundi,” Yesũ Klĩsto. (Aev. 5:23) Ekai tũtwʼe vyũ ‘kũmwĩwʼa,’ o ta Vetelo, Yakovo, na Yoana. (Mt. 17:5) Nĩtwoona ũndũ tũtonya kwĩka ũu kwa kũmantha mũuo na Mũklĩsto tũvĩtĩsye. Tweeka ũu na twaendeea kwĩkala nzĩanĩ ĩla mbivinyanu ĩelete thayũnĩ, tũkatanĩaa moathimo maingĩ ĩvindanĩ yĩĩ, na tũikwata ũtanu ũtakathela ĩvindanĩ yũkĩte.