ĨSOMO YA 03
We no Ũĩkĩĩe Mbivilia?
Mbivilia nĩyathanĩte maũndũ maingĩ na ĩkatũnenga motao maingĩ. Nĩvatonyeka ũkethĩwa wendaa kũmanya kĩla ĩmanyĩasya ĩndĩ ũyĩwʼa wĩ o na nzika kana nĩyakwĩkwatwʼa. Wʼo nĩ ũndũ ũkwosana na kĩlĩko kũĩkĩĩa mawatho na motao maumĩte ĩvukunĩ yĩĩ ya tene? No ũĩkĩĩe kĩla Mbivilia yaasya ĩũlũ wa kũtanĩa thayũ ĩvindanĩ yĩĩ na ĩvindanĩ yũkĩte? Andũ milioni mbingĩ nĩmaĩkĩĩaa ũu. Eka twone kana o naku no ũĩkĩĩe ũndũ ũsu.
1. Yo Mbivilia nĩ ĩvuku ya mbano kana yĩwetete maũndũ ma wʼo?
Mbivilia yaĩtye kana yusĩe “ndeto sya wʼo.” (Mũtavanʼya 12:10) Nĩyĩeleetye ĩũlũ wa maũndũ ma wʼo ala meekiwe nĩ andũ. (Soma Luka 1:3; 3:1, 2.) O na andũ ala mandĩkaa isitoli vamwe na ala mavukũaa syĩndũ sya tene nĩmaĩkĩĩthĩtye kana Mbivilia ĩneenaa wʼo ĩiweta matukũ, andũ, isio, na maũndũ meekĩkie.
2. Nĩkĩ tũtaĩle kũsũanĩa kana Mbivilia nĩyavĩtiwe nĩ ĩvinda?
Mbivilia nĩwetete maũndũ maingĩ mateesĩkĩe ĩvindanĩ yĩla yaandĩkawa. Kwa ngelekanyʼo, nĩwetete ĩũlũ wa maũndũ ma saenzi. Andũ aingĩ mayoonaa maũndũ maingĩ ala ĩwetete ta ma wʼo. Ĩndĩ ũmũnthĩ saenzi nĩyĩĩkĩĩthĩtye kana kĩla Mbivilia ĩwetete nĩ kya wʼo. Maũndũ ala ĩwetete nĩ malũmu, “nĩmalũlũmĩlwʼe tene na tene.”—Savuli 111:7, 8.
3. Nĩkĩ twaĩle kũĩkĩĩa kĩla Mbivilia ĩwetaa ĩũlũ wa ĩvinda yũkĩte?
Mbivilia nĩwetete ĩũlũ wa wathania mwingĩ wa “maũndũ ala matanamba kwĩkwa.” (Isaia 46:10) Nĩyawetete ĩteũvĩtya maũndũ amwe ma isitoli myaka mingĩ ĩtina o na mataaĩsa kwĩkĩka. O na nĩsyokete ĩkaelesya maũndũ ala maendeee ũmũnthĩ nginya o na tũmaũndũ tũla tũnini mũno. Ĩsomonĩ yĩĩ nĩtũũneenea maũndũ amwe mathaniwe Mbivilianĩ. Nĩ ũndũ wa kwendeesya mũno kwona ũndũ meanĩiwʼe!
ĨMANYĨSYE MŨNANGO
Ĩmanyĩsye ũndũ ũmũnthĩ saenzi yosanĩte na kĩla Mbivilia ĩwetete na ũyona mawathani amwe ma kwendeesya me Mbivilianĩ.
4. Saenzi nĩyĩtĩkĩlanaa na Mbivilia
Tene andũ aingĩ maĩkĩĩaa kana nthĩ ĩkwatĩĩwe nĩ kĩndũ. Ĩloelei VITIO.
Kwasisya wone kĩla Mbivilia yawetie myaka mingĩ mĩvĩtu. Somai Yovu 26:7, na ĩndĩ mũineenea ĩkũlyo yĩĩ:
Nĩkĩ ne ũndũ wa kwendeesya kwona Mbivilia ĩwetete kana nthĩ ĩsũnzũlĩte vandũ “vate kĩndũ”?
Myakanĩ ya 1800 nĩwʼo mũthyũlũlũko wa kĩwʼũ wamanyĩkie nesa. Ĩndĩ o na vailye ũu, kwasisya wone kĩla Mbivilia yawetete myaka ngili mbingĩ mĩvĩtu. Somai Yovu 36:27, 28 na Mũtavanʼya 1:7, na ĩndĩ mũineenea makũlyo aa:
Nĩ kyaũ kĩũkwendeesya wasũanĩa ũndũ Mbivilia ĩeleetye mũthyũlũlũko wa kĩwʼũ kwa nzĩa yĩ laisi?
Mo maandĩko ala wasoma nĩmatuma ũĩkĩĩa Mbivilia mũnango?
5. Mbivilia nĩyathanie ĩũlũ wa maũndũ ma mwanya meekĩkie
Somai Isaia 44:27–45:2, na ĩndĩ mũineenea ĩkũlyo yĩĩ:
Nĩ maũndũ meva Mbivilia yathanie myaka 200 Mbaviloni ĩtanamba kũvalũka?
Isitoli nĩyĩĩkĩĩthĩtye kana Mũsumbĩ Kulusi, wa Velisia, vamwe na ita syake nĩmasindie Mbaviloni mwakanĩ wa 539, mbee wa Klĩsto. Nĩmaathũkisye kĩwʼũ kya ũsĩ ũla wasiĩĩe Mbaviloni. Na ĩndĩ malika ndũanĩ ĩsu o na mate kũkita nũndũ meethĩie mĩomo yayo yĩ mĩvingũe. Ũmũnthĩ, ĩtina wa myaka mbee wa 2,500 kuma Mbaviloni yavalũka, vai mũndũ waaĩsa kũmyaka ĩngĩ. Kwasisya wone kĩla Mbivilia yaathanĩte.
Somai Isaia 13:19, 20, na ĩndĩ mũineenea ĩkũlyo yĩĩ:
Wathani ũũ ũkonetye ata kĩla kyakwatie ndũa ya Mbaviloni?
Myako mĩombokangu ya Mbaviloni, ĩla yĩ nthĩ ya Iraq
6. Mbivilia nĩyathanie ĩũlũ wa maũndũ ala twonaa ũmũnthĩ
Mbivilia yaasya kana tũtwĩe “mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo.” (2 Timotheo 3:1) Kwasisya kĩla Mbivilia yathanie ĩũlũ wa ĩvinda yĩĩ.
Somai Mathayo 24:6, 7, na ĩndĩ mũineenea ĩkũlyo yĩĩ:
Nĩ maũndũ meva Mbivilia yaathanĩte kana makeethĩwa vo mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo?
Somai 2 Timotheo 3:1-5, na ĩndĩ mũineenea makũlyo aa maatĩĩe:
Mbivilia yaathanĩte andũ makeethĩwa mailye ata mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo?
Nĩ andũ meva katĩ wa asu ũmonete?
ANDŨ AMWE MAASYA: “Mbivilia nĩ ĩvuku ya mbano na ngewa ite sya wʼo.”
Nĩ kyaũ kĩũkũĩkĩĩthya vyũ kana Mbivilia nĩ ya wʼo?
KĨLA TWEEMANYĨSYA
Maũndũ ala mawetawa nĩ isitoli, saenzi, na wathani, no maũtetheesye kũĩkĩĩa Mbivilia.
Makũlyo ma Kũsyokeleela
Yo Mbivilia nĩ ĩvuku ya mbano-ĩ, kana ĩwetete maũndũ ma wʼo?
Nĩ maũndũnĩ ta meva saenzi yĩtĩkĩlanaa na kĩla Mbivilia ĩwetete?
We nũkwona Mbivilia ta ĩtonya kwathana ĩũlũ wa maũndũ ma ĩvinda yũkĩte? Nĩkĩ wasũngĩa ũu?
MAŨNDŨ ANGĨ MA KWĨMANYĨSYA
Ve maũndũ mate ma wʼo Mbivilia ĩwetete kwosana na saenzi?
Nĩ maũndũ meva mekwonanyʼa kana twĩ “mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo”?
“Mawathani 6 ma Mbivilia Ala Maendeee Kwĩanĩa Ũmũnthĩ” (Mũsyaĩĩsya, Ĩtukũ 1, Mwei wa 5, 2011)
Ĩloele wone ũndũ wathani ũla wakonetye Ũsumbĩ wa Ũkiliki weanĩie.
Soma wone ũndũ wathani wa Mbivilia watetheeisye mũndũũme ũmwe kũvĩndũa woni wake kwelekela Mbivilia.
a Wathani nĩ ũvoo umĩte kwa Ngai ũũweta ĩũlũ wa ĩvinda yũkĩte.