Onanyʼa Kana Nũĩkĩĩaa Mawatho ma Yeova

1. Twaĩle kwĩthĩwa na woni mwaũ ĩũlũ wa mũĩkĩĩo wa Kĩklĩsto?

MŨĨKĨĨO wa Kĩklĩsto nĩ wa vata mũno. Ĩndĩ ti andũ onthe me mũĩkĩĩo ũsu. (2 Ath. 3:2) O na vailyĩ ũu, Yeova nũnengete kĩla ũmwe wa athaithi make ‘kĩthimo kĩna kya mũĩkĩĩo.’ (Alo. 12:3, The Holy Bible in Current Kikamba Language; Aka. 5:22) Na kwoou, onthe ala me mũĩkĩĩo nĩmaĩle kũtũnga mũvea mũno.

2, 3. (a) Mũndũ wĩ na mũĩkĩĩo ethĩawa atonya kũkwata moathimo meva? (b) Twĩneenea makũlyo meva?

² Yesũ Klĩsto aisye kana Ĩthe wake wa ĩtunĩ nũkusasya andũ mamũthengeee kwĩsĩla vala ve Mwana wake. (Yoa. 6:44, 65) Mũndũ ambĩĩa kũmũĩkĩĩa Yesũ nĩwĩthĩawa atonya kũekewa naĩ syake. Ũu nawʼo ũmũnengae mwanya wa kũtanĩa ngwatanĩo nzeo na Yeova tene na tene. (Alo. 6:23) Tweekie ata nĩ kana twĩthĩwe twaĩlwe nĩ kũkwata ũathimo ũsu ũseũvĩte ũu? Nũndũ twĩ ene naĩ, kĩla kĩtwaĩle no kĩkwʼũ. (Sav. 103:10) Ĩndĩ ĩla Yeova watũsyaisye oonie kana nĩtũtonya kwĩka maũndũ maseo. Na kwoou nũndũ wa mumo wake, nĩwavingũie ngoo sitũ nĩ kana twĩwʼe ũla ũvoo mũseo. Kuma vau nĩtwaambĩĩe kwonanyʼa kana nĩtũmũĩkĩĩe Yesũ, twĩ na wĩkwatyo wa kwĩsa kũkwata thayũ ũtathela.—Soma 1 Yoana 4:9, 10.

³ Ĩndĩ sũanĩa makũlyo aa: Wʼo mũĩkĩĩo nĩ kyaũ? Kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo no kwĩka kũmanya moathimo ala Ngai ũtwathĩte? Na ĩndĩ ũndũ ũla wa vata vyũ, twaĩle kwonanyʼa mũĩkĩĩo witũ kwa nzĩa syĩva?

‘ĨTĨKĨLA NGOONĨ YAKU’

4. Elesya nĩkĩ mũndũ wĩ na mũĩkĩĩo ti ũla wĩkĩte o kũelewa kĩeleelo kya Ngai.

⁴ Mũndũ wĩ na mũĩkĩĩo nĩwĩthĩawa aeleetwe nĩ kĩeleelo kya Ngai, ĩndĩ ti ũu wʼoka. Mũndũ ta ũsu ethĩawa na mea maingĩ mũno ma kwĩka kwenda kwa Ngai. Kũĩkĩĩa nzĩa ĩla Ngai ũtũmĩaa nĩ kana etũtangĩĩa nĩkũtumaa mũndũ wĩ mũĩkĩĩo atavya angĩ ũvoo mũseo. Nĩkyo kĩtumi mũtũmwa Vaulo waeleisye ũndũ ũsu kwa nzĩa ĩno: ‘Ethĩwa ũkamumbũla Yesũ na kanywʼa waku kana nĩwe Mwĩaĩi, na ũkeetĩkĩla ngoonĩ yaku kana Ngai nĩwamũthayũũkisye kũmumya akwʼũnĩ, ũkatangĩĩwa: Nũndũ mũndũ nĩwĩtĩkĩlaa na ngoo kũvikĩa ũlũngalu; na nĩwumbũlaa na kanywʼa kũvikĩa ũtangĩĩo.’—Alo. 10:9, 10; 2 Ako. 4:13.

5. Nĩkĩ mũĩkĩĩo nĩ wa vata mũno, na tũtonya kwĩka ata wĩkale wĩ mũlũmu? Nengane ngelekanyʼo.

⁵ Nĩtwĩsĩ nesa kana tũte na mũĩkĩĩo na tũtosete matambya ma kũũlũlũmĩlya, tũyĩsa kũkwata thayũ ũtathela nthĩnĩ wa nthĩ nzaũ ĩla twathĩtwe nĩ Ngai. No tũelekanyʼe mũĩkĩĩo na mũtĩ mũvande. Mũtĩ nĩwaĩle kũngʼithwʼa nĩ kana wĩane. Mũtĩ mũvande ndũtũaa vandũ vamwe ta mũtĩ wa kũseũvwʼa. Wangʼithwʼa nesa nũsanzamũkaa na ũyĩana, ĩndĩ ũkaa kĩwʼũ wĩka kũvoova. O na mũtĩ wĩĩendeee o nesa ũkaema kũngʼithwʼa nesa, ũendeea naĩ nginya ũkesa kũma. Ũu nowʼo mũĩkĩĩo witũ ũilyĩ. Ũkaema kũsiwʼa nesa wambĩĩa kwonza na mũthya ũikwʼa. (Luka 22:32; Aevl. 3:12) Ĩndĩ tũkasũvĩa mũĩkĩĩo witũ ũndũ vaĩle, wĩkala wĩ mũlũmu, ũkaendeea ‘kwĩana,’ na ithyĩ ene twĩthĩwa twĩ “aima mũĩkĩĩonĩ.”—2 Ath. 1:3; Tito 2:2.

ŨNDŨ MBIVILIA ĨELEETYE MŨĨKĨĨO

6. Ĩandĩko ya Aevelania 11:1 yĩeleetye mũĩkĩĩo kwa nzĩa syĩva ilĩ?

⁶ Mbivilia nĩeleetye mũĩkĩĩo nĩ kyaũ ĩandĩkonĩ ya Aevelania 11:1. (Soma.) Mũĩkĩĩo ũkonetye maũndũ aa elĩ ala tũtamba kũmona: (1) “Maũndũ ala mekwatĩtwʼe.” Asu nĩ maũndũ ma ĩvinda yũkĩte ala twathĩtwe ĩndĩ matanamba kwĩanĩa, ta kũminwa kwa ũthũku wʼonthe ĩũlũ wa nthĩ na kwona ĩla nthĩ nzaũ twathĩtwe. (2) “Maũndũ ala matonekaa.” Maũndũ asu nĩ ta kũmanya kana Yeova Ngai, Yesũ Klĩsto, na alaĩka me kwʼo o na kau tũyaamona. O na ĩngĩ nĩ vamwe na kũmanya kana Ũsumbĩ wa ĩtunĩ wĩ vo. (Aevl. 11:3) Tũtonya kwonanyʼa ata twĩ na wĩkwatyo mũlũmu na kana nĩtũĩkĩĩe maũndũ asu matonekaa maneenewe Ndetonĩ ya Ngai? Tũtonya kwĩka ũu kwĩsĩla ndeto na meko maitũ. Tweeka ũu nowʼo tũtonya kwasya twĩ na mũĩkĩĩo wa wʼo.

7. Maũndũ ala Noa weekie metũtetheesya ata tũelewe mũĩkĩĩo nĩ kyaũ? (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 26.)

⁷ Ĩandĩko ya Aevelania 11:7 nĩyonanĩtye mũĩkĩĩo ũla Noa waĩ nawʼo. Yaĩtye kana Ngai nĩwamũkanisye ĩũlũ wa ‘ũvoo wa maũndũ ala matanamba kwoneka, [na nũndũ] wa kũmũkĩa Ngai, nĩwaseũvisye ngalawa avĩtye nyũmba yake.’ Kwoou Noa nĩwoonanisye mũĩkĩĩo wake kwa kwaka ngalawa ĩsu yaĩ nene mũno. Vate nzika, no nginya atũi make methĩwe mamũkũlilye nĩkĩ ũkwaka kĩndũ kĩu kĩnenevete ũu. We Noa nĩwĩthĩwa eekie kũvindya kana akamea makwatye maũndũ a moo? Ekaĩ! Vandũ va ũu, mũĩkĩĩo wake nĩwatumie amatavya ũvoo e na ũkũmbaũ na akanyʼa andũ asu ĩũlũ wa ũsilĩlo ũla Ngai wavangĩte kũmaetee. O na nĩvatonyeka Noa akethĩwa atavisye andũ asu ndeto ila Yeova Ngai wamũtavĩtye. Yeova amwĩĩte atĩĩ: “Mũminũkĩlyo wa mĩĩ yonthe nĩwooka mbee wakwa; nũndũ nthĩ nĩyusũĩtwe nĩ ũngʼendu kwondũ woo . . . Nĩngũete kĩwʼũ kingĩ ĩũlũ wa nthĩ, kyanange mĩĩ yonthe, yĩ na mĩvevo ya thayũ nthĩnĩ wayo, ungu wa ĩtu, kyonthe kĩla kĩ kũũ nthĩ kĩkakwʼa.” O na ĩngĩ vai nzika kana Noa nĩwamaeleisye kĩla maaĩle kwĩka nĩ kana matangĩĩwe. Nĩvatonyeka akethĩwa amatavisye ũndũ ũũ Ngai wamwĩĩte no nginya eke: “Ũkalika ngalawanĩ.” Kwa nzĩa ĩsu, Noa nĩwoonanisye mũĩkĩĩo wake ĩngĩ kwa kwĩthĩwa e “mũtavanʼya wa ũlũngalu.”—Mwa. 6:13, 17, 18; 2 Vet. 2:5.

8. Mũmanyĩwʼa Yakovo aveveewe aelesya kyaũ ĩũlũ wa mũĩkĩĩo wa wʼo wa Kĩklĩsto?

⁸ Nĩvatonyeka Yakovo akethĩwa aandĩkie valũa wake ĩvinda ĩkuvĩ Vaulo amina kũandĩkĩa Aevelania valũa amaeleetye mũĩkĩĩo nĩ kyaũ. O ta Vaulo, Yakovo nĩwaeleisye kana Mũklĩsto wĩ na mũĩkĩĩo ũla wa wʼo no nginya awonanyʼe na meko, ĩndĩ ti o kwĩthĩwa aĩkĩĩe maũndũ. Aisye atĩĩ: “Mbonʼya mũĩkĩĩo waku ute na meko, nakwa nĩngũkwonʼya mũĩkĩĩo wakwa na meko makwa.” (Yak. 2:18) Yakovo nĩwasyokie aelesya kana mũndũ wĩ na mũĩkĩĩo wĩ na meko e kĩvathũkanyʼo vyũ na mũndũ wĩkaa kũĩkĩĩa ũndũ mũna. O nasyo ndaimoni niĩkĩĩaa kana Ngai e kwʼo ĩndĩ ũsu ti wʼo ũla mũĩkĩĩo wa wʼo. Nĩkĩ? Nũndũ syo syĩkaa maũndũ maleanĩte vyũ na kĩeleelo kya Ngai. (Yak. 2:19, 20) Kĩvathũkanyʼo na ũu, Yakovo nĩwaneenie ĩũlũ wa Avalaamu, ũla waĩ na mũĩkĩĩo wa wʼo. Akũlilye ũũ: “Avalaamu, ĩthe waitũ, ndaatalĩlwa ũlũngalu ũndũ wa meko, yĩla wathembie Isaka mwana wake kĩthembeonĩ? Nũkwona ũndũ mũĩkĩĩo watethanisye na meko make, na kwondũ wa meko mũĩkĩĩo nĩweanĩwʼe.” Na nĩ kana Yakovo akindĩlĩĩle kana mũĩkĩĩo waĩle kwonanwʼa na meko, ongeleeile ndeto ii: “Mwĩĩ ũte na veva nĩ mũkwʼũ, no ta ũu mũĩkĩĩo ũte na meko nĩ mũkwʼũ.”—Yak. 2:21-23, 26.

9, 10. Mũtũmwa Yoana atũtetheesye ata tũelewe vata wa kwonanyʼa mũĩkĩĩo witũ?

⁹ Myaka mbee wa 30 kuma vau, mũtũmwa Yoana nĩwaandĩkie yĩla Ĩvuku ya Ũvoo Mũseo na valũa ingĩ itatũ. Ĩndĩ ĩkũlyo nĩ, We nĩweetĩkĩlanile na kĩla aandĩki ala angĩ ma Mbivilia maveveewe kũelesya ĩũlũ wa mũĩkĩĩo wa wʼo wa Kĩklĩsto? Mavukunĩ ala Yoana waandĩkie atũmĩie ndeto ya Kĩkiliki ĩla mavinda amwe ĩalyũlawa “kwĩtĩkĩla” kana “kwonanyʼa mũĩkĩĩo,” na atũmĩie ndeto ĩsu mavinda maingĩ mũno kwĩ mũandĩki ũngĩ o na wĩva wa Mbivilia.

¹⁰ Kwa ngelekanyʼo, Yoana aeleisye atĩĩ: “Ũla wĩtĩkĩlaa ũ Mwana e na thayũ ũtathela; ĩndĩ ũla ũtamwĩtĩkĩlaa [kana “ũtamwĩwʼaa,” NWT] Mwana ndakona thayũ, ĩndĩ ũthatu wa Ngai wĩkalaa ĩũlũ wake.” (Yoa. 3:36) Kwoou Mũklĩsto wĩ na mũĩkĩĩo wa wʼo no nginya ewʼe mĩao ya Yesũ. O na mavinda maingĩ Yoana aiandĩka nĩwawetaa ndeto sya Yesũ ila syonanĩtye kana Mũklĩsto no nginya aendeee kwonanyʼa mũĩkĩĩo ate kũeka.—Yoa. 3:16; 6:29, 40; 11:25, 26; 14:1, 12.

11. Tũtonya kwonanyʼa ata kana nĩtũtũngaa mũvea nũndũ wa kũmanya ũla wʼo?

¹¹ Nĩtũtũngaa mũvea mũno nĩkwĩthĩwa Yeova nĩwatũmĩie veva wake mũtheu nĩ kana atũvuanĩsye ũla wʼo na nĩ kana atũtetheesye twonanyʼe twĩ na mũĩkĩĩo nthĩnĩ wa ũla ũvoo mũseo. (Soma Luka 10:21.) Tũikaaĩse kũlwa tũeke kũmũtũngĩa Yeova mũvea nũndũ wa kũtũkusya kwake kwĩsĩla vala ve Mwana wake, ũla nĩwe “mwambĩlĩlya na mwĩanĩsya wa mũĩkĩĩo witũ.” (Aevl. 12:2) Nĩ kana twonanyʼe nĩtũtũngaa mũvea nũndũ wa mumo ũsu twooniwʼe, twaĩle kũendeea kũlũlũmĩlya mũĩkĩĩo witũ kwa kũvoya na kwĩmanyĩsya Ndeto ya Ngai.—Aev. 6:18; 1 Vet. 2:2.

12. Tũtonya kwonanyʼa mũĩkĩĩo witũ ata?

¹² Nĩtwaĩle kũendeea kwonanyʼa kana nĩtũĩkĩĩaa mawatho ma Yeova. Ĩndĩ no nginya twĩke maũndũ mekwoneka nesa vyũ nĩ andũ ala angĩ. Kwa ngelekanyʼo, no nginya tũendeee kũtavanyʼa ĩũlũ wa Ũsumbĩ wa Ngai na kũendeeaa kũtwʼĩkĩthya andũ amanyĩwʼa. O na ĩngĩ no nginya tũendeee kwĩka “andũ onthe nesa, ĩndĩ mũno ala ma nyũmba ya mũĩkĩĩo.” (Aka. 6:10) O na eka ũu, twaĩle kwĩkĩa kĩthito ‘tumye mũndũ ũla wa tene na meko make,’ na kwĩsũvĩana na ũndũ wʼonthe ũla ũtonya kwonzya ngwatanĩo yitũ na Yeova.—Ako. 3:5, 8-10.

KŨMŨĨKĨĨA NGAI NĨ KĨLUNGU KĨMWE KYA WAMBĨLĨLYO WITŨ

13. “Kũĩkĩĩa Ngai” nĩ kwa vata ata, na kũelekanĩtwʼe na kyaũ, na nĩkĩ?

¹³ Mbivilia yaĩtye ũũ: “Vate mũĩkĩĩo kũitonyeka kũmwendeesya [Ngai]; nũndũ ũla wũkaa kwa Ngai mũvaka etĩkĩle kana e vo, na ĩngĩ nũmanengae ĩtuvi ala mamũmanthaa.” (Aevl. 11:6) Ndeto ya Ngai yaĩtye kana “kũĩkĩĩa Ngai” nĩ ũndũ ũmwe katĩ wa maũndũ ala Aklĩsto ma wʼo maĩle kwĩka. Maũndũ asu nĩmo maelekanĩtwʼe na “wambĩlĩlyo” wa mwako. (Aevl. 6:1) No nginya Aklĩsto ‘mekĩe mũĩkĩĩonĩ woo’ nguma ingĩ sya vata nĩ kana maendeee ‘kwĩyĩkalya ene wendonĩ wa Ngai.’—Soma 2 Vetelo 1:5-7; Yuta 20, 21.

14, 15. Ũtonya kwasya ata waelekanyʼa mũĩkĩĩo na wendo?

¹⁴ Aandĩki ma Maandĩko ma Kĩkiliki ma Kĩklĩsto mawetete mũĩkĩĩo mavinda maingĩ mũno kwonanyʼa kana nĩ wa vata. Vai nguma ĩngĩ ya Kĩklĩsto ĩwetetwe mavinda maingĩvĩte ũu. Ĩndĩ ũu nĩ kwonanyʼa kana mũĩkĩĩo nĩwʼo nguma ĩla ya vata vyũ ya Kĩklĩsto?

¹⁵ Vaulo aelekanilye mũĩkĩĩo na wendo na aandĩka atĩĩ: “O na ngethĩwa na mũĩkĩĩo wʼonthe, o na wa kũthamya iĩma, na ndi na wendo, nyie ti kĩndũ.” (1 Ako. 13:2) Nake Yesũ nĩwakindĩlĩĩle vata wa kũmwenda Ngai mũno vyũ ĩla wasũngĩaa ĩkũlyo yĩĩ: “Mĩaonĩ, mwĩao ũla mũnene nĩ wĩva?” (Mt. 22:35-40) Wendo ũkuĩte nguma mbingĩ sya vata sya Kĩklĩsto, na mũĩkĩĩo nũmwe wa isu. Mbivilia yaĩtye kana “wendo . . . nĩwĩtĩkĩlaa maũndũ onthe.” Ũu nĩ kwasya kana mũndũ wĩ wendo nũĩkĩĩaa maũndũ ala Ngai ũwetete Ndetonĩ yake ya wʼo.—1 Ako. 13:4, 7.

16, 17. Mũĩkĩĩo na wendo iwetanĩwʼe ata Maandĩkonĩ? Kĩla kĩnene nĩ kĩva, na nĩkĩ?

¹⁶ Nũndũ mũĩkĩĩo na wendo nĩ nguma sya vata mũno, mavinda maingĩ aandĩki ma Mbivilia nĩmakothaa kũiwetanĩsya vamwe. Kwa ngelekanyʼo, mũtũmwa Vaulo eekĩie ana-a-asa make vinya ‘mekĩe ngao ya kĩthũi ya mũĩkĩĩo na wendo.’ (1 Ath. 5:8) Nake Vetelo aandĩkie: ‘Ũla mũmwendaa [Yesũ] o na kau mũiaamwona; o na mũtiũmwona yu, ĩndĩ mũkĩmwĩtĩkĩla.’ (1 Vet. 1:8) Yakovo nake akũlilye ana-a-asa make etĩkĩwʼa mauta atĩĩ: ‘Ngai ndaamanyuva ala ngya ma kũũ nthĩ methĩwe athwii mũĩkĩĩonĩ, na atiĩwa ma ũsumbĩ ũla wamathie ala mamwendaa?’ (Yak. 2:5) Yoana aandĩkie: ‘Na mwĩao wake [Ngai] nĩ ũũ, kana twĩtĩkĩle syĩtwa ya Mwana wake Yesũ Klĩsto, na kwendana.’—1 Yoa. 3:23.

¹⁷ O na kau mũĩkĩĩo nĩ wa vata, ĩvinda yũkĩte tũikethĩwa ĩngĩ na vata wa kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo nthĩnĩ wa mawatho ma Ngai nĩkwĩthĩwa wĩkwatyo ũla twĩ nawʼo ũkeethĩwa ũneanĩa. Ĩndĩ vai ĩvinda yĩkavika tũeke kwenda Ngai na mũtũi. Kwoou nĩkyo kĩtumi Vaulo waisye atĩĩ: “Ĩndĩ yu kwĩkalĩte mũĩkĩĩo, na wĩkwatyo, na wendo, asu atatũ; na mũnene wa asu nĩ wendo.”—1 Ako. 13:13.

ŨNDŨ TWONANĨTYE NESA VYŨ KANA TWĨ NA MŨĨKĨĨO

18, 19. Ũmũnthĩ twonanĩtye ata nesa vyũ kana twĩ na mũĩkĩĩo, na nũũ ũla waĩlĩte kwosa nguma nũndũ wa ũu?

¹⁸ Ũmũnthĩ andũ ma Yeova nĩmethĩĩtwe mayonanyʼa nĩmaĩkĩĩte vyũ kana Ũsumbĩ wa Ngai nũsumbĩkĩte. Kĩu kĩtumĩte kwĩthĩwa na ana-a-asa na eĩtu-a-asa mbee wa milioni nyanya ĩũlũ wa nthĩ yonthe, ala mekalaa na mũuo na ngwatanĩo ikundinĩ syoo. Nĩmonanasya ũsyao wa veva wa Ngai kwa nzĩa nene mũno. (Aka. 5:22, 23) Ũsu nĩ wonanyʼo mũnene ta kĩ wa Aklĩsto me mũĩkĩĩo wa wʼo na wendo wa wʼo!

¹⁹ Vai mũndũ wĩsa kwasya kana ũu wʼonthe wĩanĩĩte nũndũ wake. Ngai e weka no we ũtonya kwĩanĩsya kĩu. Wĩa ũsu wa ũsengyʼa nũetae “syĩtwa kwa Yeova, wonanʼyo wa tene na tene ũla ũtakavetwa.” (Isa. 55:13) Kwa wʼo, ‘kũtangĩĩwa kwondũ wa mũĩkĩĩo’ nĩ “mũthĩnzĩo wa Ngai.” (Aev. 2:8) Yeova nũkũendeea kũtetheesya andũ aingĩ mamesye mũĩkĩĩo vala ũĩ nginya ĩla nthĩ yonthe ĩkausũa andũ mate naĩ, alũngalu, na atanu, na kĩu kĩikalea kũtuma ĩsyĩtwa yake yĩtaĩwa tene na tene. Ekai ĩndĩ tũtwʼe kũendeea kwonanyʼa kana nĩtũĩkĩĩaa mawatho ma Yeova!