Mokũsĩ ma Yeova Nĩ ma Kũĩkĩĩwa

1. Nĩ maũndũ meva andũ ma Ngai makothaa kwĩmanyĩsya? Tũtethekaa ata nũndũ wa kwĩmanyĩsya maũndũ asu ĩngĩ na ĩngĩ?

MAVINDA amwe ĩla ũkwĩyũmbanĩsya ĩsomo ya Mũsyaĩĩsya, waaĩkũlya, ‘Tyo ta ve ĩvinda tweemanyĩisye ĩsomo yĩĩ?’ Ethĩwa kwa kavinda nĩwĩthĩĩtwe ũithi maũmbanonĩ ma Ngũsĩ sya Yeova, nĩvatonyeka ũkethĩwa wonete kana masomo amwe nĩmatũngĩlĩlawa mavinda kwa mavinda. Nĩtũkothete kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa Ũsumbĩ wa Ngai, wovosyo, wĩa wa kũtwʼĩkĩthya andũ amanyĩwʼa, na ĩũlũ wa ndaĩa imwe ta wendo na mũĩkĩĩo. Nũndũ wa kwĩmanyĩsya maũndũ asu ĩngĩ na ĩngĩ, nĩtũtetheeawʼa kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmu na tũyĩthĩwa twĩ “eki ma ndeto, na ti ewi oka.”—Yak. 1:22.

2. (a) Mavinda maingĩ mokũsĩ ma Ngai methĩawa ne kyaũ? (b) Nĩ kwa nzĩa yĩva mĩao ya Ngai yĩthĩawa yĩ kĩvathũkanyʼo na ya andũ?

² Ndeto ya Kĩevelania ĩla ĩalyũlĩtwe ‘mokũsĩ’ mavinda maingĩ yonanasya myolooto ĩla tũnengawa ĩngĩ na ĩngĩ kana maũndũ ala tũlilikanawʼa, na no yonanasya mĩao kana myamũlo ĩla Ngai ũnengae andũ make. Kĩvathũkanyʼo na mĩao ya andũ ĩla ĩtindĩaa kũvĩndũwa, ĩvinda yonthe mĩao na myamũlo ya Yeova yĩthĩawa yĩ mĩlũmu, kana yĩ ya kũĩkĩĩwa. O na kũtwʼĩka mĩao ĩmwe ya Yeova yumawʼa kwondũ wa ũndũ mũna kana ĩvinda ĩna, vai ĩvinda mĩao ĩsu yĩsaa kwĩthĩwa ĩtaĩle kana yĩ na mavĩtyo. Mũandĩki wa Savuli aisye: “Mokũsĩ maku nĩ malũngalu tene na tene.”—Sav. 119:144.

3, 4. (a) Mavinda amwe Yeova alilikanasya andũ maũndũ kwĩsĩla kyaũ? (b) Aisilaeli mesaa kũtetheka ata maatĩĩa maũndũ ala Yeova wamalilikanasya?

³ Mavinda amwe Yeova atũlilikanasya maũndũ kwĩsĩla mokanyʼo. Kwa ngelekanyʼo, athani ma Ngai nĩmakanasya mbaĩ ya Isilaeli kĩla ĩvinda. Ĩvinda yĩmwe Aisilaeli makilyĩ kũlika Nthĩ ya Watho, Mose amakanisye ũũ: “Ĩsũvĩei, ngoo syenyu itikakengwe, na inywʼĩ mũkyathũka, na kũthũkũma ngai ingĩ, na kwithaitha; na ũthatu wa Yeova ũkĩmwakanĩa.” (Kũt. 11:16, 17) Mbivilia nĩyonanĩtye kana Ngai nĩwalilikanasya andũ make maũndũ maingĩ mũno matonya kũmatethya.

⁴ Ve mavinda angĩ maingĩ Yeova wathuthasya Aisilaeli mamũkĩe, mamwĩthukĩĩsye, na maithesya ĩsyĩtwa yake. (Kũt. 4:29-31; 5:28, 29) Ngai nĩwamathĩte kana mamwĩwʼa, makaathimĩka mũno.—Ali. 26:3-6; Kũt. 28:1-4.

MO AISILAELI NĨMETHUKĨĨISYE MOKŨSĨ MA NGAI?

5. Nĩkĩ Yeova wamũkitĩe Mũsumbĩ Esekia?

⁵ Vaiĩ ĩvinda Ngai waalea kwĩanĩsya watho wake kwelekela mbaĩ ya Isilaeli. Kwa ngelekanyʼo, ĩla Senakelivu mũsumbĩ wa Asuli wavithũkĩe Yuta na ambata okite na Mũsumbĩ Esekia, Yeova nĩwatũmie mũlaĩka akatetheesye andũ make. Ũtukũ o ũmwe, mũlaĩka ũsu wa Ngai ooaie “ngũmbaũ nene syonthe” sya ita sya Asuli, na nũndũ wa ũu, Senakelivu asyoka nthĩ yake e na nthoni mbingĩ. (2 Mav. 32:21; 2 Asu. 19:35) Nĩkĩ Ngai wamũkitĩe Mũsumbĩ Esekia? Nũndũ Esekia “alũmanĩtye na Yeova; ndaaeka kũmũatĩĩa, ĩndĩ nĩwakwataa mĩao yake.”—2 Asu. 18:1, 5, 6.

6. Mũsumbĩ Yosia oonanisye ata kana nĩwamwĩkwatĩtye Yeova?

⁶ Mũndũ ũngĩ wakwataa mĩao ya Yeova aĩ Mũsumbĩ Yosia. Kuma ĩla waĩ na myaka nyanya “eekaa ũla Yeova wonaa wĩ ũseo . . . Ndaaathũka ũtee ngalĩ ya kwʼoko kwa aũme kana kwa aka.” (2 Mav. 34:1, 2) Yosia oonanisye nĩwamwĩkwatasya Yeova ĩla waanangie mĩvwʼanano yonthe ĩla yaĩ nthĩ ya Isilaeli, na atetheesya andũ mambĩĩe kũmũthaitha Yeova ĩngĩ. Nũndũ wa ũu, Yosia nĩwaathimĩkie mũno na atuma mbaĩ yonthe ya Isilaeli ĩathimwa.—Soma 2 Mavinda 34:31-33.

7. Aisilaeli makwatiwe nĩ kyaũ ĩla maleile kũatĩĩa mokũsĩ ma Yeova?

⁷ Ũndũ wa kũmakya nĩ kana ti mavinda onthe andũ ma Ngai maatĩĩaa na ngoo yonthe mokũsĩ ala Yeova wamatavasya. Mavinda maingĩ mayamwĩwʼaa. Nũndũ wa ũu, ĩla mũĩkĩĩo woo wonzie, mavinda maingĩ wanga mũtũmwa Vaulo ‘maluutangawa kũũ na kũũ na kũkuwa nĩ kĩla kĩseve kya ũmanyĩsyo.’ (Aev. 4:13, 14) Na o tondũ Ngai wamakanĩtye, nĩmakwatiwe nĩ mathĩna maingĩ ĩla maleile kũatĩĩa mokũsĩ make.—Ali. 26:23-25; Yel. 5:23-25.

8. Ũvoo ĩũlũ wa Aisilaeli wĩtũtethya ata?

⁸ Ũvoo ũsu ĩũlũ wa Aisilaeli wĩtũtethya ata? O tamo, ũmũnthĩ athũkũmi ma Ngai nĩmanengawe mokanyʼo na ũtao. (2 Vet. 1:12) Ndeto ya Ngai nĩtũlilikanasya maũndũ maingĩ kĩla ĩvinda twamĩsoma. Yeova nũtũnengete mwanya wa kwĩnyuvĩa ethĩwa nĩtũkwĩwʼa ũndũ ũkũtũtavya, kana twĩendeea kwĩka ũla ithyĩ tũkwona waĩle. (Nth. 14:12) Ekai twone itumi imwe iũtũtetheesya kwona nĩkĩ tũtonya kũĩkĩĩa mokũsĩ ma Yeova, na tũyona ũndũ tũtonya kũtetheka twamaatĩĩa.

MWĨWʼE NGAI WĨKALE THAYŨ

9. Nĩ kwa nzĩa yĩva Yeova waĩkĩĩthisye Aisilaeli kana aĩ vamwe namo ĩla maĩ weũnĩ?

⁹ Ĩla Aisilaeli mambĩĩe kyalo kyoo kĩla kyesie kũkua myaka 40 mesĩle ‘weũnĩ mũnene na wa ũtĩsya,’ Yeova ndaamatavya maũndũ onthe ĩũlũ wa ũndũ ũkamatongoesya na kũmasũvĩa. Ĩndĩ nĩwamonisye ĩngĩ na ĩngĩ kana maĩ matonya kũmwĩkwatya vamwe na mĩao yake. Kwa ngelekanyʼo, Yeova nĩwatũmĩie kĩtuĩ kya mũumbĩ mũthenya na kĩtuĩ kya mwaki ũtukũ kũmalilikanyʼa kana aĩ vamwe namo ĩvinda yonthe yĩla wamatongoesye weũnĩ ũsu wa ũtĩsya. (Kũt. 1:19; Kuma 40:36-38) O na nĩwameanĩisye mavata moo. “Ngũa syoo ityaakũa, na maũũ moo matyaaimba.” Ĩĩ, nĩ wʼo ki, “matyaĩ vata na kĩndũ.”—Nee. 9:19-21.

10. Yeova atongoeasya andũ make ata ũmũnthĩ?

¹⁰ Andũ ma Ngai ũmũnthĩ me vakuvĩ vyũ kũlika nthĩ nzaũ yĩ na ũlũngalu. Ĩkũlyo nĩ, nĩtũĩkĩĩaa kana Yeova akatũnenga kĩla twĩ na vata nakyo nĩ kana tũvonoke ũla “thĩna mũnene”? (Mt. 24:21, 22; Sav. 119:40, 41) Nĩ wʼo kana Yeova ndatũmĩaa kĩtuĩ kya mũumbĩ kana kĩtuĩ kya mwaki kũtũtongoesya nginya tũlike nthĩ nzaũ. Ĩndĩ nũtũmĩaa ũseũvyo wake kũtũtetheesya twĩthĩwe twĩ metho. Kwa ngelekanyʼo, nĩtwĩthĩĩtwe tũyĩkĩwa vinya mũno twĩyake kĩ-veva kwĩsĩla maũndũ ta kũsoma Mbivilia, kwĩthĩwa na Ũthaithi wa Mũsyĩ, na kũthi maũmbanonĩ na ũtavanyʼa tũteũtĩĩa. Yo nĩtwĩkĩte mĩvango nĩ kana twĩanĩsye maũndũ asu? Kwĩka ũu kũkatũtetheesya twake mũĩkĩĩo ũla ũkatuma tũvonoka na kũlika nthĩ nzaũ.

11. Nĩ maũndũ meva ala monanasya kana Ngai atwendeaa ũseo?

¹¹ O na ĩngĩ ũseũvyo wa Ngai nũtũtaaa ũndũ tũtonya kwĩka motwi ala maĩle kĩla mũthenya. Kwa ngelekanyʼo, nĩtũkwataa motao ĩũlũ wa ũndũ tũtonya kwĩthĩwa na woni waĩle kwelekela syĩndũ sya kĩ-mwĩĩ, na ĩũlũ wa kwĩanĩwa nĩ syĩndũ ila sya vata thayũnĩ nĩ kana tũikethĩwe na mawĩmakĩo maingĩ. O na ĩngĩ, nĩtũkwatĩte motao ĩũlũ wa mĩkĩĩle ya ngũa na kwĩyanakavya, kwĩtanĩthya ũndũ vaĩle, na kũtwʼa kĩsomo kĩla twaĩle kwĩthĩwa nakyo. O na ve maũndũ angĩ ma vata twĩmanyĩĩtye ĩũlũ wa ũndũ tũtonya kwĩsũvĩana na mĩisyo ĩla twĩ mũsyĩ, kũsũvĩa ngalĩ sitũ, Nyũmba sya Ũsumbĩ, na kwĩyũmbanyʼa kwondũ wa mĩisyo nĩkwĩthĩwa kĩtaee nĩkyũkaa. Motao asu onthe monanasya kana Ngai atwendeaa ũseo.

MOKŨSĨ MA NGAI NĨMATETHISYE AKLĨSTO MA MBEE

12. (a) Nĩ ũndũ wĩva ũmwe Yesũ walilikanasya amanyĩwʼa make ĩngĩ na ĩngĩ? (b) Nĩ kĩko kĩva kya wĩnyivyo Vetelo ũtaaũlwa nĩkyo, na ũndũ ũsu waĩle kũtuma twĩthĩwa tũilyĩ ata?

¹² Ĩvinda ya atũmwa, andũ ma Ngai nĩmanengawa mokũsĩ kĩla ĩvinda, na ũu nĩ kwasya kana ve maũndũ malilikanawʼa kĩla ĩvinda. Ĩla Yesũ waĩ na amanyĩwʼa make, atindĩaa kũmatavya vata wa kwĩthĩwa na wĩnyivyo. Ĩndĩ ndeekaa o kũmaelesya wĩnyivyo nĩ kyaũ, vandũ va ũu nĩwamonisye ũndũ maaĩle kũwonanyʼa. Mũthenya wake wa mũthya vaa ĩũlũ wa nthĩ, Yesũ nĩwoombanisye atũmwa make kwondũ wa Vasaka. Ĩla atũmwa make maendee kũya, Yesũ nĩwaũngamie na amathambya maũũ o na kau wĩa ũsu wakothaa kũtethwʼa nĩ mũthũkũmi. (Yoa. 13:1-17) Atũmwa asu mayaaũlwa nĩ kĩko kyu kya wĩnyivyo. Ĩtina wa myaka ta 30, mũtũmwa Vetelo, ũla waĩ ũmwe katĩ wa ala maĩ mbokanĩ ĩsu, nĩwataie Aklĩsto ma ĩvinda yake ĩũlũ wa wĩnyivyo. (1 Vet. 5:5) Ngelekanyʼo ya Yesũ yaĩlĩte kũtuma o naitũ twĩkalanyʼa na ala angĩ kwa wĩnyivyo.—Avi. 2:5-8.

13. Nĩ ũndũ wĩva wa vata mũno Yesũ walilikanasya amanyĩwʼa make?

¹³ Ũndũ ũngĩ Yesũ wakothaa kũneenea na amanyĩwʼa make waĩ kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmu. Ĩvinda yĩmwe ĩla amanyĩwʼa make maemiwe nĩ kumya ndaimoni yalikĩte kamwana, mamũkũlilye Yesũ atĩĩ: “Nĩkĩ ithyĩ tũinatonya kũmyumya?” Nake Yesũ amasũngĩa amea: “Nũndũ wa kũnyivĩwa nĩ mũĩkĩĩo: Nũndũ nĩ wʼo nĩngũmwĩa, Ethĩwa mwĩ na mũĩkĩĩo wĩana kaveke ka kalatali, . . . vai ũndũ ũtakatonyeka kwenyu.” (Mt. 17:14-20) Ĩvinda yonthe yĩla Yesũ waĩ kũũ nthĩ, nĩwamanyĩasya amanyĩwʼa make kana kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo nĩ ũndũ wa vata mũno. (Soma Mathayo 21:18-22.) Ĩla twathi maũmbanonĩ manene na maũmbanonĩ ma kĩkundi nĩtũtavawʼa maũndũ maingĩ mũno matonya kũtũtethya. Ĩkũlyo nĩ, nĩtũtũmĩaa mwanya ũsu kwaka mũĩkĩĩo witũ? Maũmbano asu mayĩthĩawa me mavinda ma kwĩtanĩthya tũ, ĩndĩ matũnengae mwanya wa kwonanyʼa kana nĩtũmwĩkwatĩtye Yeova.

14. Nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata kwenda ala angĩ vyũ twĩyumĩtye?

¹⁴ Maandĩko ma Kĩkiliki ma Kĩklĩsto matũlilikanasya mũno kwendana ithyĩ kwa ithyĩ. Yesũ aisye mwĩao wa kelĩ kwa ũnene nũũ: “Mwende mũtũi waku o tondũ wĩyendete.” (Mt. 22:39) O ta ũu, Yakovo, mwana-a-inyia wa Yesũ, aisye wendo nĩwʼo “mwĩao ũla ũkĩlĩte ĩla ĩngĩ yonthe.” (Yak. 2:8) Nake mũtũmwa Yoana aandĩkie ũũ: “Endwa, ndiũmũandĩkĩa mwĩao mweũ, ĩndĩ nĩ mwĩao wa tene ũla mwaĩ nawʼo kuma mwambĩlĩlyonĩ.” (1 Yoa. 2:7, 8) Nĩ mwĩao wĩva Yoana wawetaa ĩla watũmĩie ndeto “mwĩao wa tene”? Awetaa mwĩao ĩũlũ wa wendo. Waĩ wa “tene” nũndũ Yesũ aũnenganĩte “kuma mwambĩlĩlyonĩ,” myaka kauta mĩvĩtu. Ĩndĩ mwĩao ũsu waĩ “mweũ” nũndũ yu amanyĩwʼa maaĩle kwendana vyũ meyumĩtye o na makwatwa nĩ kyaũ. Nĩkwĩthĩwa twĩ amanyĩwʼa ma Klĩsto, o naitũ twaĩle kũtũnga mũvea mũno kwondũ wa mokanyʼo ala tũnengawe, nũndũ nĩmatũsũvĩaa twĩvathane na veva wa kwĩyenda ũla usũĩte nthĩ ĩno na ũtonya kũtuma tũtenda atũi maitũ.

15. Kĩeleelo kĩnene kya Yesũ kũũ nthĩ kyaĩ kyaũ?

¹⁵ Yesũ nĩwendete andũ. Oonanisye kana nĩwendete andũ kwa kũvosya ala awau na kũthayũũkya akwʼũ. Ĩndĩ kĩeleelo kyake kĩnene kũũ nthĩ kĩyaĩ kũvosya awau. Wĩa wake wa kũtavanyʼa na kũmanyĩsya nĩwatethisye andũ mũno. Kwa nzĩa yĩva? Kwa ngelekanyʼo, nĩtwĩsĩ kana andũ ala Yesũ wavoisye na athayũũkya nĩmesie kũkũa na makwʼa, ĩndĩ ala methukĩĩsye ũvoo wake maĩ na wĩkwatyo wa thayũ ũtathela.—Yoa. 11:25, 26.

16. Wĩa wa kũtavanyʼa ĩũlũ wa Ũsumbĩ na kũtwʼĩkĩthya andũ amanyĩwʼa ũendee ata ũmũnthĩ?

¹⁶ Wĩa ũsu wa kũtavanyʼa Yesũ waambĩĩisye ĩvindanĩ ya atũmwa ũendeewʼe isionĩ mbingĩ mũno ũmũnthĩ. Yesũ eeĩaĩe amanyĩwʼa make ũũ: “Endai ĩndĩ mũkatwʼĩkĩthye mbaĩ syonthe amanyĩwʼa.” (Mt. 28:19) Amanyĩwʼa asu ma Yesũ nĩmeekie ũu, na o naitũ no twasye nĩtwĩkĩte ũu. Ngũsĩ sya Yeova mbee wa milioni mũonza nitavanasya na kĩthito nthĩnĩ wa nthĩ mbee wa 230. O na ĩngĩ, Ngũsĩ nĩsyĩmanyĩasya Mbivilia kĩla ĩvinda vamwe na andũ milioni mbingĩ. Wĩa ũsu wa kũtavanyʼa ũĩkĩĩthasya twĩkalĩte mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo.

MWĨKWATYE YEOVA

17. Vaulo na Vetelo manenganie ũtao wĩva?

¹⁷ Vate nzika, mokũsĩ ma Ngai nĩmatetheeisye Aklĩsto ma mbee kũlũmya mũĩkĩĩo woo. Kwa ngelekanyʼo, ĩvinda yĩmwe ĩla mũtũmwa Vaulo woovetwe nthĩ ya Lomi, eeie Timotheo atĩĩ: “Kwata kĩeleelo kya ndeto ila syaĩle ila weewie kwakwa.” Kwasũanĩa ũndũ Timotheo wĩthĩwa eewie eekĩwa vinya nĩ ndeto isu. (2 Tim. 1:13) Ĩtina wa kũthuthya Aklĩsto ala angĩ methĩwe na nguma nzeo ta wũmĩĩsyo, wendano wa ana-a-asa, na wĩtingʼo, mũtũmwa Vetelo aisye atĩĩ: “Ngeethĩawa nĩyũmbanĩtye mavinda onthe kũmũlilikanasya maũndũ aa, o na kau nĩmũmesĩ, na kũlũlũmĩlwʼa nthĩnĩ wa ũla wʼo.”—2 Vet. 1:5-8, 12.

18. Aklĩsto ma ĩvinda ya atũmwa meewʼaa ata ĩla malilikanwʼa maũndũ?

¹⁸ Mavalũa ala Vaulo na Vetelo maandĩkie meethĩawa na “ndeto ila syaneeniwe tene nĩ athani atheu.” (2 Vet. 3:2) Mo ana-a-asa asu ma ĩvinda ya atũmwa nĩmathatiwʼe nĩ kũlilikanwʼa ndeto isu? Aiee, mayaathata nĩkwĩthĩwa kũlilikanwʼa ĩngĩ na ĩngĩ kwamaĩkĩĩthasya kana Ngai nũmendete, na ũndũ ũsu nĩwatumie maendeea ‘kwĩana mumonĩ na ũmanyinĩ wa Mwĩaĩi waitũ na Mũtangĩĩi Yesũ Klĩsto.’—2 Vet. 3:18.

19, 20. Nĩkĩ twaĩlĩte kũĩkĩĩa mokũsĩ ma Yeova, na tũtethekaa ata tweeka ũu?

¹⁹ Ũmũnthĩ vai kĩtumi kĩtonya kũtuma tũtaĩkĩĩa mokũsĩ ma Yeova ala me nthĩnĩ wa Ndeto yake ĩtaalyũkaa, Mbivilia. (Soma Yosua 23:14.) Mbivilia nĩyĩeleetye ũndũ Ngai wĩthĩĩtwe ayĩka kwelekela andũ kwa myaka mingĩ. Maũndũ asu onthe maandĩkiwe kwondũ witũ nĩ kana matũtethye. (Alo. 15:4; 1 Ako. 10:11) Nĩtwonete mawathani ala me Mbivilianĩ maianĩa. Mawathani no maelekanwʼe na mokũsĩ mawetiwe tene. Kwa ngelekanyʼo, andũ milioni mbingĩ nĩmambĩĩe kũmũthaitha Yeova o ũndũ kwathaniwe kana ũu ũkeethĩwa “mĩthenya ya mũminũkĩlyo.” (Isa. 2:2, 3) O na maũndũ mathũku ala maendee kũũ nthĩ meanĩasya wathani wa Mbivilia. Na o tondũ vawetwa, wĩa wa kũtavanyʼa ũla ũendee ũmũnthĩ nthĩ yonthe wĩanĩasya ndeto sya Yesũ.—Mt. 24:14.

²⁰ Maũndũ ala Mũmbi witũ wĩthĩĩtwe ayĩka myaka ĩsu yonthe matũĩkĩĩthasya kana no tũmwĩkwatye. We nũtethekaa nĩmo? Twaĩle kũĩkĩĩa mokũsĩ make. Ũu nĩwʼo Rosellen weekie. Easya. “Ĩla nambĩĩe kũmũĩkĩĩa Yeova na ngoo yonthe, nĩwʼo nambĩĩe kwona nesa kana nũmbendete na nũmbĩkĩaa vinya.” O naitũ no tũtetheke mũno twaatĩĩa mokũsĩ ma Yeova.