Ĩmanyĩsye Maũndũ Maingangĩ Ĩũlũ wa Yeova Kwĩsĩla Wũmbi

1. Nĩ ũndũ wĩva watetheeisye Yovu kũmũmanya Yeova nesanga?

YĨLA Yovu waĩ thayũ, nĩwaneenie na andũ aingĩ, ĩndĩ ũneenanyʼa wake na Yeova Ngai waĩ wa mwanya mũno. Ũneenanyʼanĩ ũsu, Yeova nĩwatavisye Yovu asisye syĩndũ imwe sya kũsengyʼa woombĩte. Kĩu kyesaa kũmũtetheesya amanye ũndũ Yeova wĩ ũĩ wingĩvĩte na kĩimũĩkĩĩthya kana aĩ atonya kũnenga athũkũmi make kyonthe kĩla me na vata nakyo. Kwa ngelekanyʼo, Ngai nĩwamũlilikanilye ũndũ wathĩnĩkĩaa nyamũ, na kwoou o nake aĩ atonya kũmũthĩnĩkĩa. (Yovu 38:39-41; 39:1, 5, 13-16) Yovu nĩweemanyĩisye nguma sya mwanya sya Ngai wake avindĩĩsya wũmbi.

2. Nĩkĩ tũtonya kwĩwʼa ve vinya kũvindĩĩsya wũmbi wa Yeova?

² O naitũ no twĩmanyĩsye maũndũ maingangĩ ĩũlũ wa Ngai witũ twavindĩĩsya syĩndũ ila woombie. Ĩndĩ mavinda amwe no tũemwe nĩ kwĩka ũu. Ethĩwa twĩkalaa taoni, no kwĩthĩwa kĩla mũthenya tũtonaa syĩndũ mbingĩ ila Yeova woombie. Ĩndĩ o na ethĩwa twĩkalaa kũndũ tũthyũlũlũkĩtwe nĩ wũmbi, no twĩwʼe tũte na ĩvinda yingĩ ya kwĩmanyĩsya ĩũlũ wawʼo. Kwoou ekai twone nĩkĩ nĩ ũndũ wa vata tũkosaa ĩvinda na tũyĩkĩa kĩthito twĩloele wũmbi. Nĩtũkwona ũndũ Yeova na Yesũ matũmĩie wũmbi kũmanyĩsya, na kĩla tũtonya kwĩka twĩmanyĩsye maũndũ maingangĩ wũmbinĩ.

NĨKĨ TWAĨLE KWĨLOELA WŨMBI?

3. Nĩ kyaũ kĩkwonanyʼa kana Yeova nĩwendaa Atamu atanĩe wũmbi?

³ Yeova nĩwendaa mũndũ wa mbee, Atamu, atanĩe wũmbi wake. Yĩla Ngai wamũmbie, nĩwamũnengie mũũnda mwanake ekalae vo na amũnenga wĩa wa kũũsũvĩa na kũũthanthasya. (Mwa. 2:8, 9, 15) Kwasũanĩa ũndũ Atamu watanĩthawʼa nĩ kwona mbeũ iimea na malaa mailaũka. Kĩanda kĩu wanengiwe kya kũsũvĩa mũũnda wa Eteni kyaĩ kya mwanya ta kĩ! O na ĩngĩ, Yeova nĩwamũkũlilye atwʼĩĩe nyamũ masyĩtwa. (Mwa. 2:19, 20) Yeova aĩ o atonya kũitwʼĩĩa masyĩtwa newe, ĩndĩ anengie Atamu kĩanda kĩu. Na tũi na nzika kana atanamba kũtwʼĩĩa kĩla ĩmwe ĩsyĩtwa, no nginya ethĩwe ambaa kũsyaĩĩsya nesa mĩtuo yayo na ũndũ ĩilye. Mwa ndalea kwĩthĩwa atanĩie kũtethya wĩa ũsu. Na vate nzika, kĩu nĩkyamũnengie mwanya wa kũmũtũngĩa Ĩthe wake mũvea nũndũ wa ũĩ na ũtũĩka wake wa kũmba syĩndũ mbingĩ mbanake.

4. (a) Nĩ ũndũ wĩva waĩle kũtuma tũvindĩĩsya wũmbi? (b) Nĩ syĩndũ syĩva syoombiwe ũtanĩaa kwĩloela?

⁴ Ũndũ ũmwe waĩle kũtuma tũvindĩĩsya wũmbi nĩ kana Yeova nĩwendaa twĩke ũu. Atũtavĩtye ũũ: “Ũkĩlyai metho menyu ĩũlũ, mũsisye.” Na ĩndĩ akatũkũlya: “[Nũũ] wombie ii?” Ũsũngĩo wĩ ũtheinĩ. (Isa. 40:26) Yeova nĩwe woombie syĩndũ syonthe ila syĩ matunĩ, kũũ nthĩ, na ũkanganĩ, na syonthe nitũmanyĩasya ĩũlũ wake. (Sav. 104:24, 25) Na kwasũanĩa ũndũ watũmbie. Atũnengie ũtonyi wa kũtanĩa kwĩloela mawĩthyũlũlũko manake. O na ĩngĩ, atũmbie twĩ na ũtonyi wa kwona, kwĩwʼa, kũkiita, kũsama, na kũnyungĩa nĩ kana tũtanĩae syĩndũ syĩ kĩvathũkanyʼo ila woombie.

5. Kwosana na Alomi 1:20, tũtethekaa ata tweemanyĩsya ĩũlũ wa wũmbi wa Yeova?

⁵ Mbivilia nĩvuanĩtye ũndũ ũngĩ wa vata wonanĩtye nĩkĩ twaĩle kũvindĩĩsya wũmbi. Nũtũmanyĩasya nguma sya Yeova. (Soma Alomi 1:20.) Kwa ngelekanyʼo, yĩla tweeloela syĩndũ ila Yeova woombie, nĩtwonaa ũndũ waiseũvisye kwa nzĩa ya mwanya vyũ. Syo tyo ivuanasya ũndũ ũĩ wa Ngai ũte maela? Na kwasũanĩa malĩu me kĩvathũkanyʼo ala tũtanĩaa. Monanasya ũtheinĩ ũndũ wendete andũ. Yĩla twoona nguma sya Yeova kwĩsĩla syĩndũ ila woombie, kĩu kĩtumaa tũmũmanya nesanga na tũmũthengeea mũnango. Yu ekai twone mavinda amwe Yeova watũmĩie wũmbi kũmanyĩsya andũ maũndũ ma vata.

NGAI ATŨMĨAA WŨMBI KŨTŨMANYĨSYA ĨŨLŨ WAKE

6. Twĩmanyĩasya kyaũ tweeloela nyũnyi iithamĩĩa isionĩ ingĩ?

⁶ Yeova nũtwʼĩte ĩvinda ya kĩla ũndũ. Kĩla mwaka kuma Mwei wa 2 ũithela nginya Mwei wa 5 wĩ katĩkatĩ, Aisilaeli nĩmoonaa masaũ maũlũkĩte mathamĩĩe ngalĩko ya ĩũlũ. Ngai ameie: “Ĩsaũ ya yayaya nĩyĩsĩ mavinda mayo ala matwʼĩtwe.” (Yel. 8:7) O ũndũ Yeova watwie ĩvinda yĩla nyũnyi isu syaĩle kũthama, o ta ũu, nũtwʼĩte ĩvinda yĩla ũkaete sila wake. Ũmũnthĩ yĩla twoona nyũnyi iithama, kĩu kĩtũlilikanasya no tũĩkĩĩe kana Yeova e na ‘ĩvinda yĩla watwie’ ya kũete mũthya wa nthĩ ĩno nthũku.—Ava. 2:3.

7. Nĩ ũĩkĩĩthyo wĩva tũkwataa tweeloela nyũnyi iũlũkĩte? (Isaia 40:31)

⁷ Yeova nũnengae athũkũmi make vinya. Yeova athie andũ make kwĩsĩla Isaia kana akamanenga vinya wa ‘kwambata na nthwau ta ndiũ’ yĩla mekwĩwʼa me onzu kana matũlĩkĩte ngoo. (Soma Isaia 40:31.) Aisilaeli nĩmamanyĩĩte kwonaa ndiũ iyambata ĩũlũ yayayanĩ iteũkũnanyʼa nthwau syasyo; syĩkaa ũu itetheewʼe nĩ nzeve ĩla yambatĩte. Kĩu kĩtũlilikanasya kana o ũndũ Yeova ũnengae nyũnyi isu vinya, nowʼo ũtonya kũnenga athũkũmi make vinya! Yĩla woona nyũnyi yĩ vinya yambatĩte yayayanĩ ĩteũkũnanyʼa nthwau syayo, lilikanaa kana Yeova no aũnenge vinya ũkomĩĩsya mathĩna ala maũkwatĩte.

8. Yovu eemanyĩisye kyaũ avindĩĩsya wũmbi wa Ngai, na tũtonya kwĩmanyĩsya kyaũ?

⁸ No tũmũĩkĩĩe Yeova. Yeova nĩwatetheeisye Yovu amũĩkĩĩa mũnango. (Yovu 32:2; 40:6-8) Ũneenanyʼanĩ wake na Yovu, nĩwawetie syĩndũ mbingĩ woombie, ta ndata, mathweo, na motisi. O na ĩngĩ, nĩwasyokie aweta nyamũ ta mboo na mbalasi. (Yovu 38:32-35; 39:9, 19, 20) Maũndũ asu onthe mamũĩkĩĩthisye ũndũ Ngai wĩ vinya ũte maela, wendo, na ũĩ mwingĩ. Ũneenanyʼa ũsu watumie Yovu amũĩkĩĩa Yeova mũnango. (Yovu 42:1-6) O ta ũu, yĩla tweemanyĩsya ĩũlũ wa wũmbi, nĩtũlilikanawʼa kana Yeova nĩwe mũĩ vyũ na e vinya mwingĩ kwĩ ithyĩ. O na ĩngĩ, e na ũtonyi wa kũtũminĩa mathĩna maitũ onthe na ndakalea kwĩka ũu. Kĩu no kĩtũtetheesye tũkamũĩkĩĩa mũnango.

YESŨ ATŨMĨIE WŨMBI KŨMANYĨSYA ANGĨ ĨŨLŨ WA ĨTHE WAKE

9-10. Syũa na mbũa itũmanyĩasya kyaũ ĩũlũ wa Yeova?

⁹ Yesũ nĩweesĩ maũndũ maingĩ ĩũlũ wa wũmbi. E “mũthũkũmi mũnene,” aĩ na kĩanda kya kũtetheanĩsya na Ĩthe wake kũmba ĩtu na nthĩ. (Nth. 8:30) Ĩtina, yĩla Yesũ waĩ ĩũlũ wa nthĩ, nĩwatũmĩie wũmbi kũmanyĩsya amanyĩwʼa make ĩũlũ wa Ĩthe wake. Ekai twone maũndũ amwe wamamanyĩisye.

¹⁰ Yeova nĩwendete andũ onthe. Ũtavanyʼanĩ wa Yesũ wa Kĩĩmanĩ, nĩwatavisye amanyĩwʼa make ĩũlũ wa mbũa na syũa, ila andũ aingĩ mataivindĩĩasya mũno. Syonthe nĩ sya vata nĩ kana tũendeee kwĩkala thayũ. Ta keka Yeova nĩwendaa, ndethĩwa anengae ala matamũthũkũmaa syĩndũ isu. Ĩndĩ nũndũ nĩwendete andũ onthe, nũmanengae syũa na mbũa. (Mt. 5:43-45) Yesũ atũmĩie ũndũ ũsu kũmanyĩsya amanyĩwʼa make kana Yeova endaa twende andũ onthe. Kĩla ĩvinda twatanĩa kwĩloela syũa yĩithũa kana twoona mbũa ĩyua, kĩu kĩtumaa tũsũanĩa ũndũ Yeova wendete andũ onthe ate kũmavathũla. Ngelekanyʼo yake no ĩtũtetheesye tũkonanyʼa nĩtwendete andũ onthe kwa kũmatavya ũvoo mũseo.

11. Kũsyaĩĩsya nyũnyi sya yayaya kũtonya kũtũthangaasya ata?

¹¹ Yeova nũtwĩanĩasya mavata maitũ ma kĩ-mwĩĩ. Yesũ e o Ũtavanyʼanĩ ũsu wa Kĩĩmanĩ aisye ũũ: “Sisyai nesa nyũnyi sya yayaya, iivandaa kana kũketha kana kũmbanyʼa ĩkũmbĩnĩ, ĩndĩ Ĩthe wenyu wa ĩtunĩ nũiĩthasya.” Nĩvatonyeka ala mamwĩthukĩĩsye makethĩwa moonaa nyũnyi iũlũkĩte ĩũlũ woo yĩla wamakũlilye: “Inywʼĩ mũi ma vata mũno kũte syo?” (Mt. 6:26) Ĩsu yaĩ nzĩa nzeo ya kũtũĩkĩĩthya kana Yeova akathĩnĩkĩaa mavata maitũ! (Mt. 6:31, 32) Maũndũ asu twĩmanyĩasya wũmbinĩ nĩmathangaasya athũkũmi ma Yeova. Ĩvinda yĩmwe, mwĩĩtu-a-asa ũmwe wa mũika na vainia wĩkalaa nthĩ ya Spain eewʼaa atũlĩkĩte ngoo nũndũ ndaĩ akwata vandũ vaseo va kwĩkala. Ĩndĩ nĩwathangaaiwʼe mũno ĩtina wa kwona nyũnyi iiya mbeũ na matunda. Aĩtye, “Nyũnyi isu syandilikanilye kana Yeova nũithĩnĩkĩaa na kana no anthĩnĩkĩe o nakwa.” Ĩvinda ĩkuvĩ ĩtina wa ũu, mwĩĩtu-a-asa ũsu nĩwakwatie vandũ va kwĩkala.

12. Kwosana na Mathayo 10:29-31, tũsũni tũtũmanyĩasya kyaũ ĩũlũ wa Yeova?

¹² Yeova nĩwonaa kĩla ũmwe witũ e wa vata. Yesũ atanamba kũtũma atũmwa make makatavanyʼe, nĩwamatetheeisye makĩlye vinya wia wa kũvĩngwa. (Soma Mathayo 10:29-31.) Eekie ũu kwa kũneenea tũsũni tweesĩkĩe mũno Isilaeli. Tũsũni tũu twathooawʼa mbesa nini mũno ĩvindanĩ ya Yesũ. Ĩndĩ eeie amanyĩwʼa make atĩĩ: “Vaiĩ kamwe katwʼo kakavalũka nthĩ Ĩthe wenyu atesĩ.” Na ongela kũmea: “Mwĩ ma vata mũno kwĩ tũsũni twingĩ.” Kwoou Yesũ nĩwaĩkĩĩthisye amanyĩwʼa make kana Yeova nĩwoonaa kĩla ũmwe woo e wa vata, na mayaĩ na vata wa kũkĩa kũthĩnwʼa. No nginya amanyĩwʼa asu methĩwe malilikanaa ndeto sya Yesũ kĩla ĩvinda moona tũsũni tũu taoninĩ na ndũanĩ maitavanyʼa. Kĩla ĩvinda woona kasũni kanini, lilikanaa kana Yeova nũkwonaa wĩ wa vata nũndũ o naku wĩ wa “vata mũno kwĩ tũsũni twingĩ.” Na no aũnenge ũkũmbaũ wa kũmĩĩsya kũvĩngwa.—Sav. 118:6.

TŨTONYA ATA KWĨMANYĨSYA MAŨNDŨ MAINGANGĨ ĨŨLŨ WA NGAI KWĨSĨLA WŨMBI?

13. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya twĩmanyĩsye maũndũ maingĩ kwĩsĩla wũmbi?

¹³ No twĩmanyĩsye maũndũ angĩ maingĩ ĩũlũ wa Yeova kwĩsĩla wũmbi. Tũtonya kwĩka ũu ata? Mbee, nĩtwaĩle kũmantha ĩvinda ya kwĩloela wũmbi. Na ĩndĩ nĩtwaĩle kũvindĩĩsya kĩla ũũtũmanyĩsya ĩũlũ wa Yeova. Ti mavinda onthe tũkewʼaa ve laisi kwĩka ũu. Mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Géraldine wĩkalaa Cameroon aĩtye, “Neanĩie taoni, na kĩu nĩkĩtumĩte nĩmanya kana no nginya nĩkĩe kĩthito nĩloele wũmbi.” Nake mũtumĩa wa kĩkundi wĩtawa Alfonso aĩtye, “Nĩsĩte kwĩthĩa kana no nginya nĩmanthe ĩvinda nĩkale vandũ nĩ nyioka nĩloele wũmbi wa Yeova na ndivindĩĩsya kĩla ũũmanyĩsya ĩũlũ wake.”

14. Ndaviti eemanyĩisye kyaũ avindĩĩsya wũmbi wa Ngai?

¹⁴ Ndaviti nĩwavindĩĩasya wũmbi wa Ngai nesa. Amwĩie Yeova ũũ: “Yĩla ngũsisya matu maku, wĩa wa syaa syaku, mwei na ndata, ila syatwʼĩĩwe nue; mũndũ nĩ kĩndũ kyaũ, ũndũ ũmũlilikana?” (Sav. 8:3, 4) Nĩ wʼo kana yĩla Ndaviti wangʼelelaa matunĩ ũtukũ, ndatanĩaa o kwĩloela ndata tu. Ĩndĩ nĩwavindĩĩasya kĩla ndata isu syamũmanyĩasya ĩũlũ wa Ngai. Nĩwamanyie kana Yeova nĩ mũnene. Mavinda angĩ, nĩwavindĩĩasya ũndũ mwĩĩ wake weanĩie ĩvunĩ ya inyia wake. O ũndũ waendeeie kũvindĩĩsya ũndũ mwĩĩ wake waseũvĩtwʼe kwa nzĩa ya mwanya, nowʼo waendeeie kũmũtũngĩa Yeova mũvea mũnango nũndũ wa ũĩ wake.—Sav. 139:14-17.

15. Nengane ngelekanyʼo ikwonanyʼa nguma sya Yeova ila wonete wũmbinĩ. (Savuli 148:7-10)

¹⁵ O ta Ndaviti, tũyĩsa kwaĩwa nĩ wũmbi tũtonya kũũvindĩĩsya. Ve maũndũ maingĩ matũthyũlũlũkĩte matonya kũtũtetheesya kũmanya nguma mbingangĩ sya Yeova. Kwa ngelekanyʼo, yĩla weewʼa muutĩa wa syũa kĩkondenĩ kyaku, manyaa kana Yeova e vinya mwingĩ. (Yel. 31:35) Yĩla woona kasũni kayaka ndala, vindĩĩasya ũĩ wa Ngai. Yĩla woona kakitĩ kaisembanyʼa mwĩthe wako, sũanĩaa ũndũ Yeova ne Ngai mũtanu. Na yĩla woona mũndũ mũka aithaũka na kana kake, mũtũngĩae Yeova mũvea nũndũ wa wendo wake. Twĩ na myanya mingĩ vyũ ya kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa Yeova nũndũ wũmbi wake wʼonthe, wĩthĩwe nĩ mũnene kana nĩ mũnini, wĩ vakuvĩ kana wĩ vaasa, nũmũtaĩaa.—Soma Savuli 148:7-10.

16. Twaĩlĩte kũtwʼa kwĩka ata?

¹⁶ Ngai witũ nĩ mũĩ vyũ, nũtũthĩnĩkĩaa, e ũtũĩka wa kũseũvya syĩndũ mbanake, na e vinya mwingĩ. Nĩtwĩmanyĩasya nguma isu na ingĩ mbingĩ yĩla twasisya wũmbi ũla ũtũthyũlũlũkĩte. Ekai ithyonthe twosae ĩvinda tũtanĩe wũmbi na tũivindĩĩasya kĩla ũũtũmanyĩsya ĩũlũ wa Yeova. Tweeka ũu, tũkamũthengeea Mũmbi witũ mũnango. (Yak. 4:8) Ĩsomonĩ yĩla yĩatĩĩe, nĩtũkwona ũndũ asyai matonya kũtũmĩa wũmbi kũtetheesya syana syoo imũthengeee Yeova.