Février

“Tʋma” wena tɩ ɖɔkʋʋ sɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩla? Pɩsɩɣnɩ-ɖʋ se ‘ɖiɖe nɛ ɖɩtɛ ɖa-taa’ nɛ nabʋyʋ ɛtaatɛɖɩ-ɖʋ. (Yak. 1:4) Ðoŋ ɖoŋ lɛ, kʋñɔmɩŋ yeki se ɖɩtɩlɩ ɖɛ-ɛjandʋ nɛ ɖɩñaɣ pana nɛ ɖɩcɔnɩ ti-ɖeɖe. Pʋyɔɔ lɛ, ye ɖɩɖɔkʋʋ ɖa-tɩ kʋñɔmɩŋ taa kɔyɔ, pɩsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖiɖe nɛ ɖɩtɛ ɖa-taa yaa ɖɩwɛɛnɩ wɛtʋ kɩbandʋ nɛ pɩkɩlɩ. Pɩpɩzɩɣ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩwɛɛnɩ suuɖu, ɛsɩmɩyɛ, nɛ pʋtɔdɩyɛ naʋ nɛ pɩkɩlɩ. Tɩ ɖɔkʋʋ sɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩwɛɛnɩ wɛtʋ kɩbandʋ, pʋyɔɔ lɛ paa ŋkatɩɣ kala yɔ, taatɔ se ŋmaɣnɩ Bibl paɣtʋ kila naayɛ yɔɔ nɛ ŋlɩɩ kala ana a-taa. Ye ŋwɛɛ nɛ ŋlʋkɩnɩ lɩmaɣza kɩdɛkɛda naayɛ yɔ, ɛzɩma pɩwɛɛ se ŋla? Taayele nɛ ŋtɔlɩ takɩm taa, ɛlɛ tɩmnɩ Yehowa se ɛsɩnɩ-ŋ nɛ ŋlɔ lɩmaɣza ana. Ye ŋlakɩ mbʋ yɔ, pɩsɩɣnɩ-ŋ nɛ ŋwɛɛnɩ tɩ ɖɔkʋʋ nɛ pɩkɩlɩ. Ñɔ-hɔʋ taa tʋ nɔɔyʋ wɛɛ nɛ ɛnazɩɣ-ŋ se pʋyɔɔ ŋkɛ Yehowa Aseɣɖe Tʋ na? Taayele nɛ pitibi-ŋ yɔɔɔ, ɛlɛ ɖʋ ña-taa se ŋɖɔkʋʋ Yehowa sɛtʋ kpam. Ye ŋlakɩ mbʋ yɔ, pɩsɩɣnɩ-ŋ nɛ ŋwɛɛnɩ lidaʋ Yehowa yɔɔ nɛ pɩkɩlɩ. Tɔzɩ se pʋcɔ nɛ ɖɔ-tɔm kɛdɩnɩ Ɛsɔ lɛ, pɩwɛɛ se ɖɩɖɔkɩ ɖa-tɩ kpam kʋñɔmɩŋ taa.​—Roma 5:3-5; Yak. 1:12. w16.04 2:15, 16

Ðɩnawa se ye ɖɩkpazɩɣ ɖa-tɩ nɛ ɖɛ-ɛyaa samaɣ, ɖɔ-sɔnzɩ, yaa ɖɛ-ɛjaɖɛ yɔ pɩkaɖɩɣnɩ lɩmaɣza wena Yehowa wɛnɩ kominawaa yɔɔ nɛ ɛyaa yɔɔ yɔ. Toovenim taa lɛ, Yehowa ɛɛpɔzʋʋ-ɖʋ se ɖikizi ɖɔ-sɔnzɩ. Halɩ ɛzɩma ɛyaa wɛnɩ sɔnzɩ ndɩ ndɩ yɔ, pɩwɛ kajʋka pɩdɩɩfɛyɩ. Paa mbʋ yɔ, pɩwɛɛ se ɖɩtɔzɩ se Ɛsɔ ɛsɩndaa lɛ, ɛyaa tɩŋa wɛ kɩmaŋ. (Roma 10:12) Ye ɖɩkpazɩɣ ɖa-tɩ nɛ ɖenɖe ɖɩlɩnaa yɔ pɩ-yɔɔ kɔyɔ, pɩpɩzɩɣ pituzi-ɖʋ nɛ ɖɩɖʋ ɖɔ-nɔɔ ɛjaɖɛ tɔm taa. Krɩstʋ mba pɩzɩɣ nɛ pɔtɔlɩ kpaca ŋgʋ kɩ-taa. Halɩ pɩɩlabɩ mbʋ kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa. Ebree Krɩstʋ ñɩma nabɛyɛ mulaɣ Grɛɛkɩ Krɩstʋ ñɩma mba paakɛ lelaa yɔ. (Tʋma 6:1) Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖiɖiɣzina se tɩ kpazʋʋ paɣzɩ ñʋʋ ɖa-laŋɩyɛ taa? Kpaɣ se ña nɛ koobu nɔɔyʋ mɩ-tɛ fɛyɩ ɖoli kʋyʋm, ɛlɛ ɛtasɩ-ŋ lɔŋ nɩɩyɩ. Ŋkaɣ maɣzʋʋ kpaagbaa se ‘ɖɛ-tɛ cɩnɛ pɩtɩkɛ mbʋ palakɩ’ nɛ ŋkizi ɛ-lɔŋ tasʋʋ mbʋ? Ye ŋwɛnɩ lɩmaɣza ana yɔ, tɔzɩ Bibl lɔŋ tasʋʋ mbʋ pɩwɛ sɔnɔ evemiye mayaɣ taa yɔ pɩ-yɔɔ. w16.04 4:12, 13

Yesu kaasusi “Ɛsɔtɔm kɩbandʋ” yaa Kewiyaɣ laŋhɛzɩyɛ tɔm, nɛ ɛñɩnɩɣ se ɛ-tɔmkpɛlɩkɩyaa ɖɔɖɔ ɩla mbʋ. Mba susuu tɔm ndʋ “ajɛɛ kpeekpe” taa? (Mat. 28:19) Pɩnaɣ kaɣlaa se Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa ɖeke lakɩnɩ tʋmɩyɛ nɖɩ. Fada nɔɔyʋ kaalabɩ Ɛsɔtɔm tiyiyaa tʋmɩyɛ ajɛɛ sakɩyɛ taa, nɛ kɩyakʋ nakʋyʋ lɛ eheyi koobu nɔɔyʋ se ɛnʋ pɔzɩ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa ajɛɛ wena a-taa ɛlabɩ tʋmɩyɛ yɔ se tɔm ndʋ posusuu. Suwe pocosi-i? Fada ɛnʋ ɛyɔɔdaa se: “Pɛkɛ kɩmɛlɛmɩŋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ pa-tɩŋa pocosi tɔm kʋɖʋmtʋ se: ‘Kewiyaɣ laŋhɛzɩyɛ tɔm.’” Toovenim taa lɛ, Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa mba patɩkɛ “kɩmɛlɛmɩŋ,” ɛlɛ pɛwɛ nɔɔ kʋɖʋmaɣ ɛzɩ pɩpɔzʋʋ se toovenim Krɩstʋ mba ɩwɛɛ yɔ. (1 Kɔr. 1:10) Nɛ tɔm ndʋ posusuu yɔ, tɩlabɩ nɔɔ kʋɖʋmaɣ nɛ tɔm ndʋ tɩwɛ Feŋuu Tilimiye susuu Yehowa Kewiyaɣ tɔm takayaɣ taa yɔ. Takayaɣ ŋga, kɛwɛ kʋnʋmɩŋ 254 taa, nɛ palakɩ-kɛ nɛ pɩtalɩ ɛzɩ miiliyɔɔwaa 59 mbʋ yɔ. Pɩwɩlɩɣ se takayaɣ ŋga pakɩlɩɣ tayʋʋ ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ. w16.05 2:6

Pʋtɔma yɔ ŋsɔɔlaa se ŋla paa ɖooye nʋmɔʋ lɩzʋʋ tʋmɩyɛ. Pɩsa nɛ ŋtalɩ kaɖʋwa ŋga lɛ, ŋpaɣzɩ labʋ lɛɣzɩtʋ se ñe-wezuu caɣʋ ɛwɛɛ kɛlɛʋ. Alɩwaatʋ kʋɖʋmtʋ ndʋ tɩ-taa lɛ, pʋtɔma yɔ sɔɔndʋ wɛɛ nɛ pɩkpaɣ-ŋ se ye ŋyeba nɛ ñe-wezuu caɣʋ wɛɛ kɛlɛʋ kɔyɔ, ŋŋpɩzɩɣ nɛ ŋhiɣ koboyaɣ siŋŋ. Toovenim lɛ, Bibl tɩɖʋ paɣtʋ natʋyʋ se ɛyʋ ɛkɛ nʋmɔʋ lɩzɩyʋ nɛ pʋcɔ ɛpɩzɩ ɛsɛɛ Yehowa siɣsiɣ. Ɛlɛ Yesu ha-ɖʋ lidaʋ se mba palaɣ kɩlaŋ Ɛsɔ Kewiyaɣ yɔɔ yɔ, pakaɣ hiɣu wazasɩ sakɩyɛ. (Luka 18:29, 30) Pɩtasɩ lɛ, Bibl wɩlɩɣ se ye ‘ɖɩlaɣ sɛtʋ kɩlaʋ’ Ɛsɔ nɛ ɖɩlakɩ mbʋ payɩ ɖɩpɩzɩɣ yɔ se toovenim Ɛsɔ sɛtʋ ɛɖɛɛnɩ ɛsɩndaa kɔyɔ, pɩkɛdɩɣnɩ-ɩ. (Keɣa 49:23) Ye ɖɩmaɣzɩɣ masɩ nzɩ sɩ-yɔɔ nɛ ɖɩlakɩ adɩma se Yehowa ɛsɩnɩ-ɖʋ yɔ, pɩpɩzɩɣ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩtɩlɩ ɛ-lɩmaɣza. Nɛ pɩkaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ nɛ ɖɩkpaɣ lɩmaɣza kɩbana nɛ ɛwazɩ-ɖʋ. w16.05 3:13

Kala wena pɔyɔɔdʋʋ a-tɔm takayɩsɩ nzɩ palɩzaa se sɩsɩnɩ piya evelisi yɔ sɩ-taa yɔ, pɩtɩkɛ piya evelisi yeke atukuuna. Pɩpɔzʋʋ se ɖa-tɩŋa ɖɩlʋ ɖe-tisuu yɔɔ, ɖɩɖɔkɩ ɖa-tɩ, ɖɩkaɖɩnɩ mba pacaɣ-ɖʋ tɔm yɔ, nɛ ɖise taabalɩyɛ nɛ aleɣya kɩdɛkɛda. Takayɩsɩ nzɩ palɩzaa se pɩwazɩ piya evelisi yɔ, sɩ-taa pama kala ana nɛ tɔm lɛɛtʋ. Pɩwɛɛ se Krɩstʋ ñɩma mba patɩtasɩ kɛʋ piya evelisi yɔ, pamaɣzɩ se pɛcɛzɩ piya evelisi takayɩsɩ kalʋʋ yɔɔ? Aayɩ. Paa pama takayɩsɩ nzɩ se sɩsɩnɩ piya evelisi yɔ, Bibl paɣtʋ kila wena awɛ sɩ-taa yɔ, aalɛɣzɩɣ nɛ apɩzɩɣ awazɩ ɖa-tɩŋa. Takayɩsɩ nzɩ ɛgbɛyɛ lɩzaa se sɩsɩnɩ piya evelisi nɛ sɩlʋbɩnɩ kala yɔ, sɩsɩɣnɩ-sɩ ɖɔɖɔ se sɩpɩɩ fezuu taa nɛ sɩñɔtɩnɩ Yehowa nɛ pɩkɩlɩ. Nɛ hɔɔlʋʋ ŋgʋ kɩ-taa ɖɔɖɔ lɛ, sɩwazɩɣ mba patɩtasɩ kɛʋ piya evelisi yɔ.​—Ekl. 12:13. w16.05 5:15, 16

Yehowa “ɖɛ-Ɛsɔ kɛ kʋyʋm koŋ.” Pɩkɛ tɔm kɩcɛyɩtʋ kpem. Tɩɩkpazɩ Izrayɛɛlɩ piya ɖoŋ nɛ sɩwa kala wena sɩkataa yɔ nɛ sɩsʋʋ Kanaŋ tɛtʋ taa. Ye ɖɩkpaɣ tɔm ndʋ nɛ ɖɩlabɩnɩ tʋmɩyɛ kɔyɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩkpazɩ-ɖʋ ɖoŋ nɛ ɖɩlʋbɩnɩ kala wena ɖɩkaɣ katʋʋ kʋñɔŋ sɔsɔʋ alɩwaatʋ taa yɔ. Pɩkaɣ yebu ɖɔɖɔ nɛ laŋhɛzɩyɛ nɛ nɔɔ kʋɖʋmaɣ wɛɛ ɖɛ-hɛkʋ taa Paradisuu taa. Iyele nɛ ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩsɛɛ Yehowa nɛ ɖa-laŋɩyɛ pilim, ɖa-maɣzɩm pilim nɛ ɖo-ɖoŋ kpeekpe. Ðɩñaɣ pana ɖɔɖɔ nɛ laŋhɛzɩyɛ nɛ nɔɔ kʋɖʋmaɣ wɛɛ ɖa nɛ ɖo-koobiya ɖɛ-hɛkʋ taa. Ye ɖiwobi pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩla mbʋ yɔ, ɖɩkaɣ wɛʋ mba Yesu kaɣ-wɛ kpaɣʋ ɛzɩ heŋ yɔ pa-taa. Yesu kaɣ-wɛ heyuu se: “Ɩkɔɔ, man-Caa ɛyaa kɩbama, nɛ ɩmʋ kewiyaɣ ŋga paañɔɔzɩ-mɩ nɛ pasɩɩ ɖooo ɛjaɖɛ kiɖe tɛɛ yɔ.”​—Mat. 25:34. w16.06 3:2, 20

Tɩ kpazʋʋ pɩzɩɣ piyele nɛ ɖɩmaɣzɩɣ se ɖa-lakasɩ wɛnɩ ɖeu paa ɛzɩmtaa. Nɛ piyeki nɛ ɖɩɩtasɩɣ kɛʋ cʋʋ ŋgʋ kɩwɛ yɔɔ yɔɔ yɔ. Wiɖiyi koobu nɔɔyʋ lakasɩ tɛmɩ-ŋ ɖʋʋ ɖɩwɩzɩyɛ na? Yaa ŋtɛm lesuu wala naayɛ nɛ pɩwɩzɩ-ŋ? Ye ɛɛɛ, ɛzɩma ŋlaba? Ña-lakasɩ wɩlaa se ŋwɛnɩ tɩ kpazʋʋ na? Yaa ŋñaɣ pana se laŋhɛzɩyɛ ɛwɛɛ ña nɛ ño-koobu mɩ-hɛkʋ taa nɛ ŋɖɔkɩ ñe-siɣsiɣ wɛtʋ Yehowa ɛsɩndaa? (Keɣa 118:165; Kol. 3:13) Ye ɖɩsɔɔlɩ kɩwɛɛkɩm labʋ nɛ halɩ ɖɩñakɩ pana se ɖɩmɛsɩ-pʋ yɔ, pɩpɩzɩɣ piyele ɖɔɖɔ nɛ ɖikizi Yehowa lɔŋ tasʋʋ. Piyeki nɛ kɩwɛɛkɩm labʋ ɛɛtasɩɣ-ɖʋ kpaʋ sɔɔndʋ. (Ekl. 8:11) Koobu nɔɔyʋ kaayeba nɛ kʋzʋʋ kɩlɛmɩŋ cɔnʋʋ malɩnɩ-ɩ. Ɛyɔɔdɩ pʋwayɩ se: “Mɔnkɔm mana se manpaɣzɩ kaɖɩnʋʋ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa.” Ɛ-lakasɩ nzɩ sɩkɔnɩ-ɩ kaɖɛ fezuu taa. Pɩkɔm pɩɖɛɣnɩ ɛsɩndaa lɛ, pana mbʋ ɛlakaɣ mɛsaɣ tɛɛ yɔ nɛ ɛzʋtʋyaa sɩnɩ-ɩ. Pɩkɛ toovenim se ɖa-taa nɔɔyʋ tɩtalɩ pilim. Ɛlɛ ye ɖɩpaɣzɩ lalaa kaɖɩnʋʋ yaa ye ɖɩlakɩ kɩwɛɛkɩm nɛ ɖɩñɩnɩɣ kawanaɣ, ŋgʋ pɩɩwɛɛ se ɖɩpɔzɩ Ɛsɔ se ɛkpaɣ ekpeɣ-ɖʋ nɛ ɛsɩnɩ-ɖʋ yɔ, pɩpɩzɩɣ piyele nɛ ɖa-laŋɩyɛ wɛɛ kpɩzɩŋ. w16.06 2:5, 6

Yesu tɔm welisiyaa nɩɣzaɣ wondu ndʋ tɩ-yɔɔ pɩtaacɛyɩ se panɩɣzɩ yɔ. Pʋyɔɔ Yesu heyi-wɛ se peyele nɩɣzʋʋ. Ye ɖɩkɩlɩɣ nɩɣzʋʋ, halɩ pɩkpɛndɩnɩ mbʋ pɩ-tɔm cɛyɩ ɖe-wezuu caɣʋ taa yɔ pɩ-yɔɔ kɔyɔ, pɩpɩzɩɣ piyele nɛ ɖɩɩkaŋ ñʋʋ nɛ fezuu taa wondu. Yesu maɣzaɣ ɛ-tɔmkpɛlɩkɩyaa yɔɔ siŋŋ, pʋyɔɔ ɛpaɣ-wɛ tam naanza Pʋʋ Yɔɔ Tɔm Yɔɔdʋʋ taa se pataakɩlɩ nɩɣzʋʋ. (Mat. 6:27, 28, 31, 34) Yesu kaasɩm kɩcɛyɩm mbʋ pɩ-taa ɛyaa wɛ paa evemiye nɖɩ yɔ. Pɩtasɩ lɛ, ɛɛsɩm kala wena ɛ-tɔmkpɛlɩkɩyaa kaɣ katʋʋ “kɛdɛzaɣ kɩyakɩŋ taa” yɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ pɩkaɣ kɛʋ “alɩwaatʋ kaɖɛ ñɩndʋ.” (2 Tim. 3:1, ABT) Yesu kaanawa se pɩkaɣ wɛʋ kaɖɛ se ɛyaa ihiɣ tʋma. Pɩtasɩ lɛ, ɛɛnawa se wondu yɔɔ kaɣ wɛʋ liidiye, ñɔɔsɩ kaɣ wɛʋ nɛ kʋñɔndʋtʋ kaɣ tɔyʋʋ. Paa mbʋ yɔ, ɛɛnawa ɖɔɖɔ se ‘wezuu kɩlɩ tɔɔnaɣ nɛ tomnaɣ kɩlɩ toko.’ w16.07 1:8, 9

Ðɩtɩmʋna se Yehowa ɛlabɩ-ɖʋ camɩyɛ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɖɩɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩɖɔ paɣtʋ yɔɔ nɛ piicoɖuu-ɖʋ. Pʋyɔɔ Wiyaʋ Salomɔɔ mawa se: “Ɛyʋ siɣsiɣ tʋ fɛyɩ tɛtʋ yɔɔ nɛ ɛlakɩ kɩbandʋ yeke nɛ ɛɛlakɩ kɩwɛɛkɩm kaaʋ.” (Ekl. 7:20) Apostoloo Pɔɔlɩ yɔɔdaa ɖɔɖɔ se: “Pe-kpeekpe pɛwɛɛkaa nɛ pe-kpeekpe pelesi Ɛsɔ ɖoŋ.” Ɛtasɩ yɔɔdʋʋ se: “Kɩwɛɛkɩm kɩhɛyʋʋ kɛlɛ sɩm.” (Roma 3:23; 6:23a) Ye mbʋ, ɖɩmʋnɩ sɩm. Ɛlɛ Yehowa lɩzɩ sɔɔlɩm siŋŋ nɛ ɛwɩlɩ ɖa kɩwɛɛkɩm laɖaa nɛ ɛlabɩ-ɖʋ lootiye sɔsɔɖɛ naɖɩyɛ. Nɖɩ lɛ se etiyi “ɛ-Pɩyalʋ ɛgbamɩyɛ” se ɛkɔɔ ɛsɩ ɖɔ-yɔɔ. (Yoh. 3:16) Pʋyɔɔ Pɔɔlɩ yɔɔdɩ Yesu yɔɔ se “papamɩ-ɩ ɖoŋ nɛ hɩɖɛ ɖʋʋ hulaɣ, mbʋ yɔ ɛnɩ sɩm siziŋ. Pɩɩwɛɛ se Ɛsɔ kʋjɔʋ yɔɔ lɛ, paa ɛyʋ weyi lɛ, ɛ-ñʋʋ yabʋ yɔɔ, ɛɖɩŋ sɩm.” (Ebr. 2:9) Pɩwɩlɩɣ se “Ɛsɔ kʋjɔʋ kɛzɛɣa lɛ tamtam wezuu, ɖa-Kɩbaɣlʋ Yesu Krɩstʋ taa.”​—Roma 6:23b. w16.07 3:3, 4

Nesi ɖɔkʋʋ kɛ ɛyʋ wezuu caɣʋ hɔɔlʋʋ nakʋyʋ. Ye ɖɩtɩlɩ ɖenɖe nesi ɖɔkʋʋ ɖʋtʋ lɩnaa nɛ kaɖʋwa ŋga tɩwɛna yɔ, pɩsɩɣnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩwɛɛnɩ lɩmaɣzɩyɛ kɩbanɖɛ ɖʋtʋ ndʋ tɩ-yɔɔ nɛ ɖihiɣ wazasɩ nzɩ tɩkɔŋna yɔ. Ɛsɔ lɩzɩ Aɖam nɛ ɛtɛ lɛ, ewoni kpɩna ɛ-cɔlɔ se ɛha-yɛ hɩla. Aɖam na se paa kpɩnɛ nɖɩ lɛ ɖɩnɛ ɖɩ-taabalʋ, ɛlɛ ɛtɩna “sɩnɩyʋ weyi ɛmʋnɩ-ɩ yɔ.” Peeɖe Ɛsɔ yeba nɛ ɖom sɔsɔm nabʋyʋ tɔlɩ Aɖam yɔɔ, nɛ ɛlɩzɩ e-sinaɣ nakɛyɛ nɛ ɛlabɩnɩ halʋ nɛ ewoni-i Aɖam cɔlɔ. (Kiɖe 2:20-24) Ye mbʋ, Ɛsɔ cɔlɔ nesi ɖɔkʋʋ ɖʋtʋ lɩnaa. Pɩnzɩ sakɩyɛ pʋwayɩ lɛ, Yesu tasɩ yɔɔdʋʋ tɔm ndʋ Yehowa kaayɔɔdɩ Edɛɛnɩ kaɖaɣ taa yɔ. Ɛtɔm se: “Pɩwɛnɩ ɛyʋ se eyele ɛ-caa nɛ e-ɖoo nɛ ɛñɔɔnɩ ɛ-halʋ nɛ pa-naalɛ pakaa tomnaɣ kʋyʋmaɣ.” (Mat. 19:4, 5) Ɛsɔ kpaɣ Aɖam sinaɣ nɛ ɛlabɩnɩ kajalaɣ halʋ, ye mbʋ pɩtʋʋ fɛyɩ se piyeba nɛ Aɖam nɛ Ɛva pana se pɛkɛ tomnaɣ kʋɖʋmaɣ. Yehowa taaɖʋ se wiɖiyi halʋ nɛ ɛ-walʋ pekizi ɖama. Ɛtaaɖʋ ɖɔɖɔ se abalʋ ɛwɛɛnɩ halaa sakɩyɛ yaa halʋ ɛwɛɛnɩ walaa sakɩyɛ. w16.08 1:1, 2

Yesu taasusuu tɔm ɛyaa samasɩ ɖeke, ɛlɛ ɖoŋ ɖoŋ lɛ, esusaɣ ɛyaa nabɛyɛ tɔm alɩwaatʋ ndʋ pɛwɛ pe-ɖeke yɔ. Esusi halʋ nɔɔyʋ tɔm lɔkɔ nakʋyʋ yɔɔ Siicaarɩ tɛtʋ cɔlɔ, nɛ faawɩyɛ ŋgʋ palaba yɔ kɩlʋlɩ pee kɩbana. (Yoh. 4:5-30) Ɛyɔɔdɩnɩ ɖɔɖɔ Maatiyee, lambuu mʋyʋ weyi payaɣ ɖɔɖɔ se Leevi yɔ. Evaŋgilimwaa tɩyɔɔdɩ tɔm sakɩyɛ faawɩyɛ ŋgʋ kɩ-yɔɔ, ɛlɛ pɔyɔɔdaa se Yesu ya-ɩ lɛ, etisi nɛ ɛtɩŋ ɛ-wayɩ. Pʋwayɩ, Maatiyee ya Yesu ɛ-tɛ se ɛtɔɔ tɔɔnaɣ lɛ, Yesu kpaɣ alɩwaatʋ sakɩyɛ nɛ ɛyɔɔdɩnɩ ɛyaa mba paawɛ peeɖe yɔ. (Mat. 9:9; Luka 5:27-39) Kɩyakʋ nakʋyʋ ɖɔɖɔ Yesu yɔɔdɩnɩ Nataanayɛɛlɩ nɛ nɔɔ kɩbaŋa paa ɛlɛ kaawɛnɩ lɩmaɣza kɩdɛkɛda Nazarɛɛtɩ mba yɔɔ kɔyɔ. Piyeba nɛ Nataanayɛɛlɩ lɛɣzɩ ɛ-lɩmaɣza. Ɛɖʋ ɛ-taa se ewelisiɣni Yesu wɩlɩtʋ nɛ pɩkɩlɩ, paa ɛlɛ kaakɛ Nazarɛɛtɩ tʋ yɔ. (Yoh. 1:46-51) Ye mbʋ, pɩcɛyaa se ɖɩfalɩsɩ tɔm susuyaa kɩfama nɛ papɩzɩ pɔyɔɔdɩnɩ ɛyaa nɛ nɔɔ kɩbaŋa. Pa-taa kaɣ labʋ leleŋ alɩwaatʋ ndʋ panaɣ ɛzɩma tɔm pee kɩbana yɔɔdʋʋ yeki se laŋa kɩbana tɩnaa iwelisini-wɛ. w16.08 4:7-9

Alɩwaatʋ ndʋ halʋ nɛ ɛ-walʋ pakatɩɣ kala sɔsɔna hɔʋ taa nɛ aleɖiɣ yɔ, pa-taa nɔɔyʋ yaa pa-naalɛ papɩzɩɣ nɛ pamaɣzɩ se pɩkɩlɩɣ ɖeu se paya ɖama yaa pɛcɛ nesi. Pɩtɩmʋna se halʋ nɛ ɛ-walʋ, pakpaɣ ɖama yaʋ ɛzɩ aleɣya pʋyʋ yɔ. Alɩwaatʋ ndʋ pakatɩɣ kala yɔ, papɩzɩɣ nɛ pamaɣzɩ se ye paya ɖama yɔ pɩkɩlɩɣ ɖeu, ɛlɛ ɖoŋ ɖoŋ lɛ, pɩkɔŋnɩ kala nɛ pɩkɩlɩ. Yesu yɔɔdaɣ ɛzɩma Ɛsɔ kaaɖʋwa se abalʋ eyele ɛ-caa nɛ e-ɖoo nɛ ɛñɔɔnɩ ɛ-halʋ yɔ pɩ-tɔm lɛ, ɛyɔɔdaa se: “Tomiye nɖɩ Ɛsɔ tama yɔ, ɛyʋ etaaheɖi-ɖɩ.” (Mat. 19:3-6; Kiɖe 2:24) Tɔm ndʋ, tɩwɩlɩɣ se pɩtɩpɔzɩ se halʋ yaa ɛ-walʋ ‘eheɖi tomiye nɖɩ Ɛsɔ tama yɔ.’ Yehowa ɛzɩdaa lɛ, sɩm ɖeke pɩzɩɣna nɛ pɩyasɩ halʋ nɛ ɛ-walʋ pɛ-hɛkʋ taa. (1 Kɔr. 7:39) Ye halʋ nɛ ɛ-walʋ pɔtɔzʋʋ se pakaɣ Ɛsɔ labʋ akɔnta yɔ, piseɣtiɣ-wɛ se pañaɣ pana nɛ pɔcɔnɩ kala wena pakatɩɣ yɔ a-ɖeɖe kpɛdɛyɛ, nɛ ataakɔnɩ kaɖɛ sɔsɔɖɛ pʋwayɩ. w16.08 2:10, 11

Ðo-koyindinaa pɩzɩɣ nɛ pakʋyɩ ɖɔ-yɔɔ alɩwaatʋ ndʋ ɖɩɩɖʋʋna yɔ nɛ alɩwaatʋ ndʋ panaɣ se ɖo-ɖoŋ hʋwa yɔ. Ye mbʋ, pɩcɛyaa se ɖɩcaɣnɩ ɖɛ-ɛsa. Pɔyɔɔdʋʋ se ɖitaayele ɖa-tɩ nɛ ‘kɩdɛkɛdɩm wabɩ-ɖʋ’ yɔ, pɩwɩlɩɣ se ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwa kɩdɛkɛdɩm. Pʋcɔ nɛ ɖɩwabɩ-pʋ lɛ, pɩpɔzʋʋ se ɖɩwɛɛ lʋbʋ yɔɔ tam. Ɛlɛ, ye ɖɩtɩcaɣnɩ ɖɛ-ɛsa nɛ ye ɖiyebi lʋbʋ yɔ, ɖɩɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwa Sataŋ nɛ ɛ-ɛjaɖɛ kɩdɛkɛdɩyɛ ɖɩnɛ, nɛ ɖɩɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwa ɖa-maɣmaɣ ɖɛ-ɛjandʋ ɖɔɖɔ. Ye mbʋ, taaha Sataŋ nʋmɔʋ kpa se ɛla nɛ pitibi-ŋ yɔɔɔ nɛ ŋyele lʋbʋ. (1 Pɩy. 5:9) Pɩsa nɛ ɖɩwa ɖa-lʋbɩyɛ lɛ, pɩwɛɛ se ɖɩtɔzɩ mbʋ pʋyɔɔ ɖɩwɛɛ nɛ ɖɩlʋkɩ yɔ, pɩ-yɔɔ. Ðɩlʋkɩ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, ɖɩñɩnɩɣ se ɖɔ-tɔm ɛkɛdɩnɩ Ɛsɔ nɛ ɛwazɩ-ɖʋ. Ye mbʋ, pɩwɛɛ se ɖɩka ɖa-lɩmaɣza tɔm ndʋ tɩwɛ Ebree 11:6 taa yɔ tɩ-yɔɔ. Pɔyɔɔdɩ peeɖe se: “Weyi ɛñɔtʋʋnɩ Ɛsɔ yɔ, pʋmʋnɩ-ɩ se etisi se ɛwɛɛ, nɛ ɛhɛyɩɣ mba pañɩnɩɣ-ɩ yɔ.” Grɛɛkɩ tɔm piye nɖɩ pɛɖɛzaa se “pañɩnɩɣ” yɔ, ɖɩwɩlɩɣ se pɩpɔzʋʋ pana ñaɣʋ siŋŋ.​—Tʋma 15:17. w16.09 2:4, 5

Bibl tasɩɣ-ɖʋ lɔŋ kɩbaŋ weyi ɩpɩzɩɣ ɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩkpaɣ lɩmaɣza kɩbana nɛ pɩɖʋ Ɛsɔ hɩɖɛ yɔ. Paa mbʋ yɔ, ɖalɩzɩɣnɩ wondu ndʋ ɖɩsɔɔlaa se ɖisuu yɔ. Wondu ndʋ ɖɩsɔɔlaa se ɖisuu yɔ, tɩpɩzɩɣ nɛ tɩwɛɛ ndɩ nɛ ndʋ lalaa ñɔsɔɔlɩ suu yɔ; nɛ pɩlɩɣnɩ ɖɔɖɔ liidiye nɖɩ ɖɩwɛna yɔ ɖɩ-cɔlɔ. Ɛlɛ pɩwɛɛ se paa ɛzɩmtaa lɛ, ɖo-wondu ɩwɛɛ cɩɖɩ cɩɖɩ, tɩmaɣna, tɩmʋnɩ mbʋ ɖiɖiɣni labʋ yɔ nɛ ɛzɩma posuu wondu ɖɛ-tɛ yɔ. Pɩkɛ toovenim se pɩfɛyɩ kɛlɛʋ paa ɛzɩmtaa se ɖɩna wondu ndʋ tɩmʋnaa yɔ. Faɣlɛɛ sakɩyɛ taa, pɛpɛdɩɣ tevinaa, tokonaa, pantalaʋnaa nɛ wondu lɛɛtʋ ndʋ ɛyaa sakɩyɛ sɔɔlaa ɛlɛ tɩtɩmʋna yɔ. Pʋyɔɔ lɛ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩpɔzɩ se ɖɩkpaɣ alɩwaatʋ sakɩyɛ nɛ ɖɩñaɣ pana siŋŋ pʋcɔ nɛ ɖɩna wondu ndʋ tɩmʋnaa yɔ. Ɛlɛ pɩtʋʋ fɛyɩ se ye ɖɩñaɣ pana nɛ ɖa-laŋɩyɛ pilim nɛ ɖɩwɛɛnɩ wondu ndʋ tɩmʋnaa yɔ, ɖo-koobiya kaɣ naʋ ɖa-pana ñaɣʋ nɛ pa-taa labɩ-ɖʋ nɛ leleŋ. Nɛ paa pɩwɛ kaɖɛ se ɖɩna wondu ndʋ tɩmʋnaa yɔ, ɛlɛ ɖɩñaɣ pana nɛ ɖɩwɛɛnɩ-tʋ yɔ, pɩkaɣ ɖʋʋ Yehowa hɩɖɛ nɛ pɩkaɣ-ɖʋ haʋ taa leleŋ siŋŋ. w16.09 3:15, 16

Piya sɔɔlɩ labɩnʋʋ sɩ-maɣzɩm tʋmɩyɛ. Ye mbʋ, lʋlɩyaa ɩñaɣ pana nɛ ɩlabɩnɩ kɩɖaŋ tʋmɩyɛ alɩwaatʋ ndʋ ɩwɩlɩɣ-sɩ tɔm yɔ. Kɩɖaŋ kɩbaŋ pɩzɩɣ nɛ ɩsɩnɩ ña-pɩɣa nɛ ketisi se Bibl taa tɔm kɛ toovenim. Ɛzɩma ŋpɩzɩɣ nɛ ŋwɩlɩ-kɛ se tɔm ndʋ tɩwɛ sɔnɔ evemiye mayaɣ taa yɔ, tɩlɩnɩ Ɛsɔ cɔlɔ? Taaheyi-kɛ yem se tɔm ndʋ tɩlɩnɩ Yehowa cɔlɔ na. Ɛlɛ sɩnɩ-kɛ nɛ kalabɩnɩ ka-maɣzɩm tʋmɩyɛ. Tɔzɩ-kɛ se Yɔɔb alɩwaatʋ taa lɛ, menziiniwaa mba pɔcɔŋnɩnɩ ɛsɔdaa wondu yɔ, pataawɛɛ. Pʋwayɩ lɛ, ŋheyi-kɛ se kawɩlɩ ɛzɩma Yɔɔb alɩwaatʋ taa, pɩɩwɛ ɛyaa kaɖɛ se petisi se patɩsɩɩ tɛtʋ nabʋyʋ yɔɔ yɔ. Kapɩzɩɣ nɛ katɩŋnɩ wonuu nakʋyʋ ɛzɩ pombo yaa kaaʋ mbʋ yɔ kɩ-yɔɔ nɛ kawɩlɩ se ye pɔlɔ-kʋ ɛsɔdaa kɔyɔ, kɩɩpɩzɩɣ kɩcaɣ peeɖe, ɛlɛ kɩtɔlʋʋ. Piyeki nɛ ña-pɩɣa nɩɩ pɩ-taa se ye pama tɔm ndʋ Bibl taa nɛ pɩla pɩnzɩ sakɩyɛ pʋcɔ nɛ lɔŋsɩnɖaa naɣ se patisusi tɛtʋ nabʋyʋ yɔɔ yɔ, pɩwɩlɩɣ se toovenim taa lɛ, Bibl lɩnɩ Yehowa cɔlɔ.​—Neh. 9:6. w16.09 5:9, 12

Ye ɛyʋ ɛtɩlɩ Ɛsɔ tamaɣ ɖeke yɔ, pɩtɩwɩlɩ se ɛwɛnɩ tisuu. Tisuu kɛnɩ ɖoŋ weyi eseɣtiɣ ɛyʋ se ɛla Ɛsɔ sɔɔlɩm yɔ. Ye ɖɩwɛnɩ tisuu Yesu yɔɔ yɔ, piseɣtiɣ-ɖʋ se ɖisusi ɛyaa lalaa laŋhɛzɩyɛ tɔm. Pʋcɔ nɛ ɖɩcaɣ wezuu maatɛŋ ɛjaɖɛ kɩfaɖɛ taa lɛ, pɩwɛɛ se ɖɩwɛɛnɩ tisuu nɛ ɖɩkpazɩɣ-pʋ ɖoŋ. Ðɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpaɣ ɛzɩma pɩwɛɛ se ɖɩkpazɩ ɖe-tisuu ɖoŋ yɔ nɛ ɖɩmaɣzɩnɩ ɛzɩma pamɩzɩɣ tɩʋ lɩm yɔ. Pʋcɔ nɛ tɩʋ paɣlɩ lɛ, pɩpɔzʋʋ se pamɩzɩɣ-kʋ lɩm paa ɛzɩmtaa. Ɛlɛ ye lɩm ɛɛtalɩɣ-kʋ yɔ, kilou nɛ kɩsɩ. Mbʋ ɖɔɖɔ pɩwɛ tisuu hɔɔlʋʋ taa. Ye ɖɩɩcɔŋnɩ pɩ-yɔɔ yɔ, pɩpɩzɩɣ pɩsɩ. (Luka 22:32; Ebr. 3:12) Ɛlɛ ye ɖɩcɔŋnɩ ɖe-tisuu yɔɔ camɩyɛ yɔ, pɩwɛɣ nɛ ‘pɩkpaɣ ɖoŋ’ nɛ pɩkaɣ yebu nɛ ‘ɖɩka camɩyɛ tisuu taa.’—2 Tes. 1:3; Tiiti 2:2. w16.10 4:4, 5

Alɩwaatʋ ndʋ powoni Danɩyɛɛlɩ nɛ ɛ-taabalaa yomiye taa yɔ, Babilooni mba wɩlɩ-wɛ ‘Kaldee mba yɔɔdaɣ’ se pɩsa nɛ pala pɔ-sɔnzɩ. Pɩtasɩ lɛ, paha-wɛ Babilooni mba hɩla. (Dan. 1:3-7) Babilooni ɛsɔ sɔsɔ weyi payaɣ se Bel yɔ, ɛ-hɩɖɛ pakʋm Danɩyɛɛlɩ. Pɩtɩla yɔ, wiyaʋ Nebukadɩnezaarɩ ñɩnaɣ se eyele nɛ Danɩyɛɛlɩ maɣzɩ se Babilooni ɛsɔ ɛnʋ ɛkɩlɩ Yehowa. (Dan. 4:5) Paaha Danɩyɛɛlɩ waɖɛ se ɛtɔɔ tɔɔnaɣ ŋga wiyaʋ tɔkaɣ yɔ, paa mbʋ yɔ, Danɩyɛɛlɩ ɖʋ “ɛ-laŋɩyɛ taa se eepisiɣ ɛ-tɩ.” (Dan. 1:8) Alɩwaatʋ ndʋ ɛɛwɛ Babilooni yɔ, ɛkpɛlɩkaɣ masɩ kiɖeɖesi ɛ-maɣmaɣ ɛ-kʋnʋŋ taa, nɛ mbʋ sɩnɩnɩ-ɩ nɛ ɛɖɔkɩ e-fezuu taa wɛtʋ camɩyɛ. (Dan. 9:2) Piyeba nɛ pɩnzɩ 70 wayɩ lɛ, patɩsɔɔ ɛ-hɩɖɛ Danɩyɛɛlɩ yɔɔ.​—Dan. 5:13. w16.10 2:7, 8

“Yom siɣsiɣ tʋ” ɖeke Yesu lɩzaa se ɛha-ɖʋ fezuu taa tɔɔnaɣ. (Mat. 24:45-47, nwt) Kpaɣnɩ pɩnaɣ 1919 lɛ, Yesu wɛɛ ɛtɩŋɩɣnɩ yom siɣsiɣ tʋ ɛnʋ ɛ-yɔɔ se ɛsɩnɩ Yehowa sɛyaa nɛ panɩɩ Bibl taa camɩyɛ nɛ pɔɖɔ kɩ-paɣtʋ yɔɔ. Ye ɖɩɖɔŋ Bibl paɣtʋ yɔɔ yɔ, piyeki se kele kele wɛtʋ, laŋhɛzɩyɛ nɛ nɔɔ kʋɖʋmaɣ pɛwɛɛ ɛgbɛyɛ taa. Ye mbʋ, pɩwɛɣ ɖeu se ɖa-taa paa weyi lɛ ɛpɔzɩ ɛ-tɩ se: ‘Mɔñɔʋnɩ yom siɣsiɣ tʋ weyi ɛ-yɔɔ Yesu tɩŋɩɣna nɛ eɖiyiɣ-ɖʋ sɔnɔ yɔ?’ Bibl sɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩtɩlɩ Yehowa ɛgbɛyɛ hɔɔlʋʋ ŋgʋ kɩwɛ ɛsɔdaa yɔ kɩ-yɔɔ tɔm. Nayʋ Ezekɩyɛɛlɩ na natʋ natʋyʋ taa ɛsɔdaa kɛɛkɛɛ nakʋyʋ, nɛ kɩsɩŋnɩ Yehowa ɛgbɛyɛ hɔɔlʋʋ ŋgʋ kɩwɛ ɛsɔdaa yɔ. (Ezek. 1:4-28) Yehowa kɛɛkɛɛ ŋgʋ, kiɖiɣni seu lɛɛ lɛɛ mbʋ pʋyɔɔ yɔ piileɖiɣ lɛ, Yesu nɛ e-tiyiyaa pakaɣ ɖezuu ɛjaɖɛ kɩdɛkɛdɩyɛ ɖɩnɛ nɛ pawɩlɩ se Yehowa ɖeke mʋnɩna se ɛtɔɔ kewiyitu nɛ pañalɩ ɛ-hɩɖɛ kiɖeɖee yɔɔ. w16.11 3:9, 10

Ɛzɩ kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa Krɩstʋ mba yɔ, ɖiwoki kediɣzisi se ɖɩkpɛlɩkɩ Yehowa yɔɔ tɔm nɛ ɖɩtɛ ɖɩkpazɩ ɖama ɖoŋ. (1 Kɔr. 14:31) Halɩ Yehowa sɛyaa mba papɩ fezuu taa yɔ, pɩwɛɛ ɖɔɖɔ se pakpazɩ-wɛ ɖoŋ. Iyele nɛ ɖɩna Yozuwee kɩɖaʋ. Ɛɛsɛ Yehowa siɣsiɣ pɩnzɩ sakɩyɛ. Paa mbʋ yɔ, Yehowa heyi Moyizi se ɛkpazɩ-ɩ ɖoŋ. Eheyi-i se: “Ðʋ paɣtʋ Yozuwee nɛ ŋkpazɩ-ɩ ɖoŋ nɛ ŋsazɩ-ɩ, mbʋ yɔ ɛnʋ kaɣnɩ nɔɔ ɖɛʋ samaɣ kanɛ yɔ nɛ ɛkaɣnɩ-kɛ tɛtʋ tayʋʋ, ndʋ ŋkɔŋ-tʋ losuu poliŋ taa yɔ.” (Wp. 3:27, 28) Yozuwee kaawɛnɩ tʋmɩyɛ sɔsɔɖɛ naɖɩyɛ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛnʋ kaɣnɩ ɖiyuu Izrayɛɛlɩ piya nɛ sɩmʋ Kanaŋ tɛtʋ. Ɛkaɣ katʋʋ koyindinaa sakɩyɛ, nɛ pa-taa nabɛyɛ kaɣ-ɩ wabʋ. (Yoz. 7:1-9) Pʋyɔɔ pɩɩcɛyaa se pakpazɩ-ɩ ɖoŋ. Ye mbʋ, pɩwɛɛ se ɖɩkpazɩ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa nɛ egeetiye yɔɔ cɔnɩyaa ɖoŋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ palakɩ tʋmɩyɛ nɛ kpekpeka nɛ pɔcɔŋnɩ Yehowa samaɣ yɔɔ.​—1 Tes. 5:12, 13. w16.11 1:12, 13

Bibl Kpɛlɩkɩyaa nɩ pɩ-taa se paa peheyi pɔ-hɔŋ taa mba, pa-taabalaa nɛ po-cooci taa mba se patɩtasɩ wɛʋ po-cooci taa yɔ, pɩtɩmaɣ. Pɩɩwɛɛ ɖɔɖɔ se peyele nɛ ɛyaa kpeekpe tɩlɩ se Babilooni Sɔsɔʋ kɛ acɛyɛ tʋ. Mbʋ yebina nɛ kpaɣnɩ décembre 1917 nɛ piwolo 1918 lɛ, Bibl Kpɛlɩkɩyaa kudokiŋ pazɩ tayɩ traktɩ ŋgʋ payaɣ se “Babilooni Sɔsɔʋ tɔlaa” yɔ miiliyɔɔwaa 10. Nɛ traktɩ ŋgʋ, kikuli coocinaa cɛtɩm wɩlɩtʋ yɔɔ. Piyeba nɛ cooci ñʋndɩnaa taa wɩɩ siŋŋ, ɛlɛ Bibl Kpɛlɩkɩyaa wobi pa-tʋmɩyɛ nɖɩ ɖɩ-yɔɔ nɛ kpekpeka. Paatɛm pa-taa se ‘pañaŋ Ɛsɔ nɛ pɩkɩlɩ ɛyaa.’ (Tʋma 5:29) Ɛbɛ tɔm ndʋ tɩwɩlɩɣ-ɖʋ? Pɩwɩlɩɣ-ɖʋ se Krɩstʋ mba taasʋʋ Babilooni Sɔsɔʋ yomiye taa Caama you kajalaɣ ñɩŋgʋ alɩwaatʋ taa, ɛlɛ paawɛɛ nɛ palɩɣ ɖɩ-taa kɩlʋʋ, nɛ pasɩɣnɩ lalaa ɖɔɖɔ se pala mbʋ. w16.11 5:2, 4

Nabɛyɛ pɩzɩɣ nɛ pamaɣzɩ se Pɔɔlɩ tɔm tʋnɛ tɩwɩlɩɣ tʋkaɣ ŋga kɛwɛ mba pɛwɛ toovenim taa nɛ mba pɛfɛyɩ toovenim taa yɔ pɛ-hɛkʋ taa, yaa mba pɛkɛ Krɩstʋ ñɩma nɛ mba patɩkɛ Krɩstʋ ñɩma yɔ pɛ-hɛkʋ taa yɔ. Ɛlɛ Pɔɔlɩ ma tɔm ndʋ ‘Ɛsɔ ɛyaa kʋsɔɔlaa kpeekpe mba pɛwɛ Room yɔ’ na. Nɛ paakɛ Krɩstʋ ñɩma patam numwaa. (Roma 1:7) Ye mbʋ, Pɔɔlɩ yɔɔdaɣ Krɩstʋ ñɩma mba pacakɩ wezuu tomnaɣ yɔɔ nɛ mba pacakɩ wezuu fezuu yɔɔ yɔ pɔ-tɔm na. Ɛyɔɔdaa se mba pacakɩ wezuu “tomnaɣ yɔɔ” yɔ, ‘kɩwɛɛkɩm sɔɔlɩm lakɩnɩ tʋmɩyɛ pe-pilinzi taa.’ (Roma 7:5) Ye mbʋ Pɔɔlɩ yɔɔdʋʋ se “pɔsɔɔlɩ mbʋ pɩkɛ tomnaɣ yɔ,” yaa pakaŋ pa-lɩmaɣza tomnaɣ yɔɔ wondu yɔɔ yɔ,, ɛyɔɔdaɣ mba peyeki nɛ po-tomnaɣ sɔɔlɩm ɖiyiɣ-wɛ yɔ pɔ-tɔm na. Pa-taa sakɩyɛ yeki nɛ po-tomnaɣ sɔɔlɩm tuzuu-wɛ nɛ palakɩ mbʋ po-tomnaɣ sɔɔlaa yɔ, ɛzɩ kʋzʋʋ kɩdɛkɛdʋʋ wezuu caɣʋ nɛ lakasɩ kɩdɛkɛdɩsɩ lɛɛsɩ mbʋ yɔ. w16.12 2:5, 7

Kɩwɛɛkɩm mbʋ nɔɔyʋ laba nɛ pɩɖɛɛ yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩha-ɩ nɩɣzɛ. Alɩwaatʋ natʋyʋ, pɩlakaɣ Wiyaʋ Daviid ɛzɩ ‘ɛ-kɩwɛɛkɩm hu ɛ-yɔɔ’ yɔ. Ɛyɔɔdaa se: “Ma-laŋɩyɛ pʋʋyʋʋ nɛ ɖimuzuu.” (Keɣa 37:4, 5, 9, 19) Ɛbɛ pɩɩpɔzaa se Daviid ɛla wɛtʋ ndʋ tɩ-taa? Nɛ ɛbɛ ɛlaba? Ɛta Yehowa liu nɛ ɛpɔzɩ-ɩ se ekpeɣ-i. Nabʋyʋ taa, wɛtʋ ndʋ tɩ-taa ŋwɛ sɔnɔ yɔ, tɩpɩzɩɣ nɛ tɩha-ŋ nɩɣzɛ. (Keɣa. 31:2, 3, 5) Alɩwaatʋ ndʋ Daviid ma Keɣa 54 yɔ, sɔɔndʋ kpaɣaɣ-ɩ se pɩtaala nɛ elesi e-wezuu. (Keɣa 54:3-6) Paa mbʋ yɔ, ɛtɩha nʋmɔʋ se nɩɣzɛ ɩla nɛ elesi lidaʋ ŋgʋ ɛɛwɛnɩ Ɛsɔ yɔɔ yɔ. Ɛtɩmnɩ Yehowa se ɛsɩnɩ-ɩ. Ɛlɛ ɛtɩcaɣ yem, ɛkpɛzɩ nɩŋgbanzɩ nzɩ sɩsɩɣnɩ-ɩ se ɛlʋbɩnɩ kaɖɛ wɛtʋ ndʋ yɔ. (2 Sam. 15:30-34) Lɔŋ weyi Daviid kɩɖaʋ kpɛlɩkɩɣ-ŋ? Taayele nɛ nɩɣzɛ wabɩ-ŋ, ɛlɛ kpɛzɩ nɩŋgbanzɩ nzɩ sɩpɩzɩɣ sɩsɩnɩ-ŋ nɛ ŋlʋbɩnɩ kaɖɛ wɛtʋ ndʋ tɩ-taa ŋwɛɛ yɔ nɛ pʋwayɩ lɛ, ŋtaa liu se Yehowa kaɣ-ŋ sɩnʋʋ. w16.12 3:14, 15

Alɩwaatʋ ndʋ nayʋ Naataɣ woba nɛ ɛna-ɩ yɔ, Daviid tisaa se Yehowa ɛhɔ ɛ-nɩŋgbaŋʋʋ. Pɩtasɩ lɛ, Daviid tɩmnɩ Yehowa nɛ eheyi-i ɛ-kɩwɛɛkɩm nɛ ɛtɛ ɛ-taa se ɛñakɩ pana nɛ ɛ-tɔm kɛdɩnɩ Yehowa. (Keɣa 50:3-19) Daviid tiyele se mbʋ ɛlaba yɔ pitibi-i yɔɔɔ, ɛlɛ eyeba nɛ ɛ-kɩwɛɛkɩm kpɛlɩkɩ-ɩ lɔŋ. Wiɖiyi ɛtɩtasɩ kɩwɛɛkɩm sɔsɔm mbʋ labʋ. Daviid ɖɔkɩ e-siɣsiɣ wɛtʋ pɩnzɩ sakɩyɛ nɛ pɩkɔɔ pɩsɩɩnɩ ɛ-sɩm wiye. Piyeba nɛ ɛ-cɩŋgɩlɩm wɛtʋ wɛɛ Yehowa lɩmaɣza taa tam. (Ebr. 11:32-34) Ɛbɛ Daviid kɩɖaʋ kpɛlɩkɩɣ-ɖʋ? Ye ɖɩlabɩ kɩwɛɛkɩm sɔsɔm nabʋyʋ yɔ, pɩpɔzʋʋ se ɖikpiɖi nɛ ɖa-laŋɩyɛ pilim nɛ ɖɩpɔzɩ Yehowa se ɛkpaɣ nɛ ekpeɣ-ɖʋ. Pɩwɛɛ se ɖiheyi-i ɖa-kɩwɛɛkɩm. (1 Yoh. 1:9) Pɩpɔzʋʋ ɖɔɖɔ se ɖɩyɔɔdɩnɩ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa nɛ pasɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩɖaɣnɩ kpaʋ ɖoŋ fezuu taa. (Yak. 5:14-16) Ye ɖitisaa nɛ ɖɩɖɔ ɖʋtʋ ndʋ Yehowa laba se tɩsɩnɩ-ɖʋ yɔ tɩ-yɔɔ yɔ, ɖɩwɩlɩɣ se ɖɩwɛnɩ lidaʋ tɔm ndʋ ɛyɔɔdaa se ekpeɣu-ɖʋ nɛ ɛsɩnɩ-ɖʋ yɔ tɩ-yɔɔ. Pɩtasɩ lɛ, pɩwɛɛ se ɖiyele nɛ ɖa-kɩwɛɛkɩm kpɛlɩkɩ-ɖʋ lɔŋ, ɖiwobini ɛsɩndaa Yehowa sɛtʋ taa nɛ ɖɩɖaŋ cee wayɩ nɛ lidaʋ.​—Ebr. 12:12, 13. w17.01 1:13, 14

Ɛbɛ ɛyʋ pɩzɩɣ ɛla nɛ pɔtɔ se ɛwɛnɩ tɩ kpazʋʋ? Alɩwaatʋ ndʋ ɛlakɩ mbʋ ɛfɛyɩnɩ waɖɛ se ɛla yɔ, pɩwɩlɩɣ se ɛwɛnɩ tɩ kpazʋʋ. Pʋtɔma yɔ ɛtɩɖʋ suuɖu yaa ɛwɛnɩ agʋnda, nɛ mbʋ yebina nɛ ɛla mbʋ. Ðɩtɩtalɩ pilim nɛ pʋyɔɔ lɛ, nabʋyʋ taa ɖa-lakasɩ wɩlɩɣ se ɖɩwɛnɩ tɩ kpazʋʋ. Ɛlɛ mbʋ pɩtalɩ Wiyaʋ Sɔɔlɩ yɔ, pɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ se ye ɖiyeba nɛ tɩ kpazʋʋ lakasɩ malɩnɩ-ɖʋ yɔ, paa pɩɩkpawa nɛ pitii yɔ, pɩkaɣ kɔnʋʋ kaɖɛ ɖa nɛ Ɛsɔ ɖa-taabalɩyɛ yɔɔ. Keɣa 118:21 yɔɔdʋʋ se Yehowa hɔŋ “mba pacanɩɣ” yaa mba pakpazɩɣ pa-tɩ yɔ pa-nɩŋgbaaŋ. Ɛbɛ yɔɔ? Tɩ kpazʋʋ tɩkɛ aleɣya tɔm, ɛlɛ pɩkɛ kɩdɛkɛdɩm Yehowa ɛsɩndaa. Kajalaɣ lɛ, ye ɖɩkpazɩɣ ɖa-tɩ yɔ, ɖɩɩɖʋʋ Yehowa hɩɖɛ. Nabʋlɛ lɛ, ye ɖɩlakɩ mbʋ ɖɩfɛyɩnɩ waɖɛ se ɖɩla yɔ, pɩkɔŋnɩ you ɖa nɛ lalaa ɖɛ-hɛkʋ taa. (Adu. 13:10) Nabudozo lɛ, alɩwaatʋ ndʋ lalaa naɣ kaɣlaa se ɖɩkpazɩ ɖa-tɩ yɔ, piyeki nɛ fɛyɛ kpa-ɖʋ. (Luka 14:8, 9) Ye ɖɩwɛnɩ tɩ kpazʋʋ yɔ, pɩkɔŋnɩ-ɖʋ kaɖɛ. Ɛlɛ Bibl wɩlɩɣ se ye ɖɩwɛnɩ tɩ luzuu yɔ, piɖeɣni-ɖʋ. w17.01 3:4, 5

Aɖam lesi pilim wɛtʋ; nɛ pʋyɔɔ lɛ ɛtaatasɩɣ pɩzʋʋ se ɛmaɣzɩnɩ Yehowa wɛtʋ kɩbandʋ ɛzɩ pɩpɔzʋʋ yɔ. Elesi lidaʋ kɩbaŋʋ ŋgʋ ɛɛwɛna yɔ, ɛlɛ pɩtɩsɩɩnɩ e-ɖeke. Ɛɖɛzɩ e-piya mantɩtalɩ pilim wɛtʋ, kɩwɛɛkɩm nɛ sɩm. (Roma 5:12) Eyeba nɛ wezuu maatɛŋ lidaʋ ŋgʋ ɛ-sayɩnaa kaawɛna yɔ, kile. Pɩtasɩ lɛ, Aɖam nɛ Ɛva pa-pɩɣa nakɛyɛ ɛɛkaɣ talʋʋ pilim nɛ pa-sayɩnaa taa nɔɔyʋ ɖɔɖɔ ɛɛkaɣ talʋʋ pilim. Sataŋ peɣzi Aɖam nɛ Ɛva nɛ pamaanɩ Yehowa paɣtʋ yɔɔ, nɛ halɩ nɛ sɔnɔ ɖɔɖɔ eɖiɣni ɛyaa peɣzuu. (Yoh. 8:44) Ɛlɛ Yehowa tilesi sɔɔlɩm mbʋ ɛɛwɛnɩ ɛyaa yɔɔ yɔ. Paa Aɖam nɛ Ɛva paakaɖɩnɩ-ɩ yɔ, ɛsɔɔlaa se taabalɩyɛ kɩbanɖɛ ɛwɛɛ ɛ nɛ ɛyaa pɛ-hɛkʋ taa. Ɛtɩsɔɔlɩ se nɔɔyʋ ɛsɩ. (2 Pɩy. 3:9) Pʋyɔɔ Alɩwaatʋ ndʋ Aɖam nɛ Ɛva pakaɖɩnɩ-ɩ yɔ, ɛlabɩ ɖʋtʋ natʋyʋ kpaagbaa se pɩsɩnɩ ɛyaa nɛ taabalɩyɛ ɖaɣnɩ wɛʋ ɛ nɛ wɛ pɛ-hɛkʋ taa. Ɛlɛ ɖʋtʋ ndʋ, tɩɩkaɖɩɣnɩ ɛ-paɣtʋ siɣsiɣ ñɩndʋ.—Yoh. 3:16. w17.02 1:12-14

Ɛzɩ Yehowa yɔ ye ɖɩcɔŋnɩ lalaa wɛtʋ kɩbandʋ yɔ, piyeki nɛ ɖiluzi ɖa-tɩ nɛ pɩkɩlɩ. Ðɩɩñɩnɩɣ se ɖɩhɔ lalaa lɩmaɣza nɛ ɖɩkɔnɩ ɖɔ-yɔɔ yaa ɖiiheyiɣ-wɛ paa ɛzɩmtaa mbʋ pɩwɛɛ se pala yɔ, ɛlɛ ‘ɖɩñɩnɩɣ pɔ-lɔŋ tasʋʋ’ nɛ ɖɩkpakɩɣ pa-lɩmaɣza nɛ ɖɩlakɩnɩ tʋmɩyɛ. Alɩwaatʋ ndʋ pɛwɛɣnɩ wala ɛgbɛyɛ taa yɔ, ɖa nɛ wɛ ɖɩkpɛndɩɣ nɛ ɖɩmɛyɩ. Nɛ ɖɩkaɣ sam Yehowa alɩwaatʋ ndʋ ɖɩnaɣ ɛzɩma ɛwazɩɣ ‘ɖo-koobiya mba pamɩzɩ ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ yɔ.’ (1 Pɩy. 5:9) Pɩtasɩ lɛ, Bibl paɣtʋ kila kaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ nɛ ɖɩwɛɛnɩ Yehowa lɩmaɣza. Ye ɖɩkpɛlɩkɩɣ Bibl ɖoŋ ɖoŋ, ɖɩtɩmɩɣnɩ Yehowa, nɛ ɖɩkpakɩɣ tɔm ndʋ ɖɩkpɛlɩkɩɣ yɔ nɛ ɖɩlakɩnɩ tʋmɩyɛ yɔ, pɩkaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ nɛ pazɩ pazɩ lɛ, ɖɩwɛɛnɩ ɛhʋyɛ kɩbanɖɛ. (1 Tim. 1:5) Pɩkaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ ɖɔɖɔ nɛ ɖɩcalɩnɩ lalaa kɛzɛɣa ñɩnʋʋ. Yehowa heyiɣ-ɖʋ se ye ɖɩñakɩ pana yɔ, ‘ɛtɛzɩɣ-ɖʋ ñɔɔzʋʋ’ pʋ-lɛ tɔbʋʋ se ɛsɩɣnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩwɛɛnɩ tɩ luzuu nɛ wɛtʋ kɩbandʋ lɛɛtʋ nɛ pɩkɩlɩ.—1 Pɩy. 5:10, ABT. w17.01 4:17, 18

Pɩmʋnaa ɖɔɖɔ se ɖɩɖʋ hɩɖɛ mba ɖa nɛ wɛ ɖɩka tisuu yɔ. Kɔzɩ kɔzɩ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa. Paa ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ nɔɔyʋ ɛlɩnaa, paa sukuli ŋgʋ ɛlaba, paa ɛkɛ ñɩm tʋ yaa kʋñɔndʋ yɔ, ɖɩɖʋʋ-ɩ hɩɖɛ. Bibl yaɣ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa se “ɛyaa kʋjɔŋ” nɛ pɛkɛnɩ ɖʋtʋ ndʋ Ɛsɔ laba se ɛtɩŋnɩ tɩ-yɔɔ nɛ ɛcɔnɩ ɛ-samaɣ kɩcɛyɩm ɖeɖe yɔ tɩ-hɔɔlʋʋ nakʋyʋ. (Efɛz. 4:8) Maɣzɩ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa, egeetiye yɔɔ cɔnɩyaa, Ɛgbɛyɛ Piliŋa Kɔɔmiite taa ñɩma nɛ Nɔɔɖɛyaa Ɛgbɛyɛ taa ñɩma tʋma yɔɔ nɛ ŋna. Kajalaɣ Krɩstʋ ñɩma haɣaɣ ñamtʋ koobiya mba Ɛsɔ kaalɩzaa se pɛɖɛɛ nɔɔ ɛgbɛyɛ taa yɔ siŋŋ nɛ mbʋ ɖɔɖɔ ɖɩlakɩ sɔnɔ. Ɛlɛ alɩwaatʋ ndʋ ɛgbɛyɛ lona taa caɣyaa nabɛyɛ wɛɣ ɖɛ-hɛkʋ taa yɔ, ɖɩɩɖʋʋ-wɛ hɩɖɛ nɛ ɖɩɖɛlɩsɩɣ niye nɛ pɩwɛɛ ɛzɩ Ɛsɔ tiyiyaa pɛkɛnaa yɔ. Ɛlɛ koobiya panɛ ɖɩɖʋʋ-wɛ hɩɖɛ ɛzɩ pɩmʋnaʋ yɔ, tʋmɩyɛ kɩbanɖɛ nɖɩ palakɩ nɛ tɩ luzuu mbʋ pɛwɛna yɔ pɩ-yɔɔ.​—2 Kɔr. 1:24; Natʋ 19:10. w17.03 1:13

Yesu kaawɛ ndɩ kpem nɛ wiyaʋ Eroodi Agriipa I. Ɛɛpɩsɩ Yudee Egeetiye ñʋʋdʋ. Kɩyakʋ nakʋyʋ palakaɣ kediɣzaɣ sɔsɔɔ nakɛyɛ lɛ, ‘esuu e-kewiyaɣ tokonaa.’ Samaɣ na-ɩ nɛ kanɩɩ ɛ-yɔɔdaɣ lɛ, kama kubusi se: “Ɛgɔlɩmɩyɛ naɖɩyɛ yɔɔdʋʋna, pɩtɩkɛ ɛyʋ nɔɔyʋ!” Eroodi kaasɔɔlɩ samtʋ ndʋ. Ɛlɛ “Peeɖe peeɖe yɔ lɛ, [Yehowa] tiyiyu nɔɔyʋ tɩmabɩ-ɩ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛtɩsa Ɛsɔ. Sonzoowa tɔɔ-ɩ, nɛ etisi fezuu.” (Tʋma 12:21-23) Pɩwɩlɩɣ kpayɩ kpayɩ se pɩtɩkɛ Yehowa kaalɩzɩnɩ Eroodi se ɛkɛ ɖiyiyu. Ɛlɛ Yesu ñawɩlaa se Ɛsɔ kaalɩzɩnɩ-ɩ nɛ paa ɛzɩmtaa lɛ, ɛñaŋaɣ Yehowa se ɛnʋ kɛnɩ ɛ-samaɣ ñʋʋdʋ. Yehowa taalɩzɩ Yesu se ɛkɛ ɖiyiyu pɩnzɩ pazɩ yem. Yesu femtu wayɩ lɛ, ɛyɔɔdaa se: “Paha-m ɖoŋ kpeekpe ɛsɔdaa nɛ tataa . . . Piyele nɛ mɛwɛ mɩ-cɔlɔ kɩyakɩŋ kpeekpe nɛ pɩkɔɔ pɩtalɩ ɛjaɖɛ tɛm wiye.”​—Mat. 28:18-20. w17.02 3:20, 21