Bu sabia?
Sinagóga na ténpu di apóstlus: Kel dizenhu li fazedu ku bazi na un sinagóga na ténpu di apóstlus ki atxadu na Gamla. El ta fika uns 10 km na nórti di mar di Galilea. El ta djuda-nu ntende modi ki talvês éra sinagóga na kel ténpu.
Pamodi ki kumesa ta fazedu sinagóga?
PALAVRA “sinagóga” ta ben di un palavra na língua gregu ki ta siginifika “asenbleia” ô “sta djuntu.” Kel-li é un bon nómi, pamodi désdi ténpu antigu judeus ta djuntaba na sinagógas pa resebeba instruson i pa adoraba Deus. Skrituras Ebraiku ka ta pâpia klaru di sinagógas, má Skrituras Gregu, ta mostra klaru ma dja es izistiba na ténpu ki Jizus staba na Téra.
Kes algen ki ta studa txeu, ta kridita ma sinagógas kumesa duránti kel ténpu ki judeus staba prézu na Babilónia. Encyclopaedia Judaica ta fla: “Kes judeu ki staba prézu ka tinha ténplu na kel téra stranjeru, es mesteba konsolason na kel situason difísil. Pur isu, di ténpu en ténpu, es ta djuntaba talvês na sábadu i es ta leba Skrituras.” Ta parse ma kantu judeus fika livri, es kontinua ta djunta pa faze orason, pa lé Skrituras i ta kria sinagógas na tudu lugar ki es ta baba.
Na ténpu di apóstlus, dja tinha sinagógas na zónas di Mediterániu, na Orienti Médiu i na própi Israel. Es éra lugar di adorason di judeus i tanbê es ta sirbiba pa trataba di otus asuntu di povu judeus. Un profesor di Universidadi di Jiruzalen ki txoma Lee Levine fla ma “[sinagógas] éra un lugar ki ta sirbiba pa studaba, pa kumeba kes kumida sagradu, pa trataba asuntus di justisa, pa guardaba dinheru, pa fazeba runions sobri pulítika i otus tipu di runions. Kuza más inportanti ki es ta fazeba la éra runion di relijion di judeus.” Kel-li ta djuda-nu ntende pamodi ki Jizus ta baba sénpri pa sinagóga. (Mar. 1:21; 6:2; Luc. 4:16) Jizus inxina na sinagógas, el da konsedjus i el nkoraja kes algen ki ta staba la. Dipôs ki sigidoris di Jizus forma kongregason, apóstlu Polu tanbê prega txeu bês na kes sinagóga. Kes algen ki krê sérba más amigu di Deus, ta baba sinagóga. Pur isu, óras ki Polu ta vizitaba un sidadi, primeru el ta baba pa sinagóga i el ta pregaba la. — Atos 17:1, 2; 18:4.