UN MUNDU XEIU DI PRUBLÉMA

1 | Kuida di bu saúdi

PAMODI KI KEL-LI É INPORTANTI

Un krizi ô un dizastri pode afeta nos saúdi di txeu manera.

Óras ki ta kontise kuzas ka sábi, pesoas ta fika txeu preokupadu. Kes algen ki ta fika txeu preokupadu duránti txeu ténpu, normalmenti ta kaba pa fika duenti.
Óras ki txeu algen ta fika duenti omésmu ténpu, ka ta ten ramedi ki ta txiga i ta fika difísil pa ospital konsigi kuida dretu di tudu kes algen.
Na situasons di frónta é difísil pesoas konsigi kunpra kes kuza ki es ta meste, sima kumida i ramedi.

Kuzê ki bu debe sabe

Duénsas gravi i txeu preokupason pode pô-u ta toma disizons mariadu i pode inpidi-u di faze kes kuza ki é bon pa bu saúdi. I kel-li pode pô-u ta fika inda más duenti.
Si bu ka kuida di kes prubléma di saúdi, es pode piora ô talvês ti es pode pô-u ta perde bu vida.
Kantu más bu kuida di bu saúdi, bu ta sta más priparadu pa bu toma bons disizon óras ki bu sta pasa pa prublémas.
Ka ta nporta si bo é riku ô póbri, bu pode faze kuzas pa proteje bu saúdi.

Kuzê ki bu pode faze gósi

Un algen ki ten sabedoria, ta odja alguns prigu ki pode kontise i el ta faze kel ki el pode pa ivita-s. É si tanbê ki pode kontise ku nos saúdi. Si bu mante bu kabésa i bu kaza linpu, txeu bês bu pode ten ménus xansi di panha un duénsa ô di xinti alguns sintóma gravi. É midjór bu kuida di bu saúdi di ki fika ta toma ramedi.

“Óras ki nu ta mante nos kabésa i nos kaza linpu, nu ta gasta ménus dinheru ku konsultas i ku ramedi.” — Andreas.a

a Mudadu alguns nómi na kel revista li.

KUZÊ KI NU PODE FAZE — Kuzas ki pode djuda-nu

Na ténpus di frónta, faze kes kuza li pa bu kuida di bu saúdi

MANTE BU KABÉSA I BU KAZA LINPU

Mante bu kabésa i bu kaza linpu

Bíblia ta fla: ‘Algen prudenti ta odja prigu i el ta sukundi’. (Provérbios 22:3) Tenta odja alguns prigu ki pode amiasa bu saúdi i faze kel ki bu pode pa ivita-s.

Laba mô sénpri i ku agu i sabon, prinsipalmenti óras ki bu ta mexe na kumida i dipôs di uza kaza di banhu.
Linpa i dizinfeta bu kaza, prinsipalmenti kes lugar i kes kuza ki ta podu mô na el sénpri.
Ivita sta pértu di kes algen ki tene un duénsa ki ta pega.

KUME KUZAS KI É BON PA SAÚDI

Kume kuzas ki é bon pa saúdi

Bíblia ta fla: ‘Ninhun ómi nunka ka ôdia se própi korpu; má, el ta da-l kumida i el ta kuida di el’. (Efésios 5:29) Nu ta mostra ma nu ta ama nos korpu óras ki nu ta toma kuidadu ku kuzê ki nu ta kume i bebe i óras ki nu ta ivita kes kuza ki pode prujudika nos saúdi sima fuma i uza dróga.

Bebe txeu agu.
Kume frutas i verduras diferenti.
Ivita kume txeu gordura, sal i asukra.
Ka bu fuma, ka bu uza dróga i ka bu abuza di bebidas alkólika i ramedi.

“Pa nu ivita fika duenti, nu ta tenta kume kes kumida ki é bon pa saúdi. Sinon, nu pode gasta kel poku dinheru ki nu ta ganha na kunpra ramedi. Nu ta prifiri uza nos dinheru na kes kumida ki é bon pa saúdi.” — Carlos.

FAZE IZERSÍSIU I DISKANSA DRETU

Faze izersísiu

Bíblia ta fla: ‘É midjór ten un mô xeiu di diskansu di ki ten dôs mô xeiu di trabadju duru i ta kóre tras di béntu.’ (Eclesiastes 4:6) Nu meste trabadja, má tanbê nu meste diskansa.

Faze izersísiu sénpri. Bu pode kumesa ta faze kaminhada tudu dia. Faze izersísiu pode midjora bu saúdi mésmu si dja bu sta algen grandi, si bu ten algun difisénsia, ô limitason pamodi un duénsa ki ka ten kura.
Diskansa

Diskansa dretu. Si bu ka diskansa kel ki bu korpu meste, na poku ténpu, bu pode kumesa ta xinti más preokupadu i ta ten prubléma na konsentra. I ku ténpu, bu pode kumesa ta ten prublémas gravi di saúdi.
Poi méta ki óra ki bu ta ba deta i faze sima bu disidi. Tenta durmi i labanta tudu dia na mésmu óra.
Ivita odja tilivizon ô uza aparelhus iletróniku óras ki bu sta detadu.
Antis di bu bai deta ivita kume kuzas pizadu i ivita kafeína ku bebidas alkólika.

“N ta atxa ma nha sónu ta afeta nha saúdi di txeu manera. Alvês, si N ka durmi kel ki nha korpu ta meste, N ta fika ku dór di kabésa i sen forsa. Má, óras ki N durmi dretu, N ta xinti sábi i prontu pa faze kalker kuza ki meste! N ta fika ku txeu inerjia i kuazi N ka ta fika duenti.” — Justin.