Modi ki géra ta afeta nos tudu?
“Dipôs di Sugundu Géra Mundial, mundu sta ta lida ku más géra, i dôs bilhon di algen, ki é un kuartu di algen ki ten na mundu, ta vive na kes lugar undi sta ta kontise géra.”
Secretário-geral adjunto das Nações Unidas, Amina Mohammed, 26 di janeru di 2023.
Géra pode kumesa dirapenti na kalker lugar ki bu ka sta ta spera. Mésmu kes algen ki sta lonji di kel géra ta sufri pamodi mundu oji sta más ligadu di ki antis. I dipôs ki kel géra tirmina kes mau rezultadu pode dura pa txeu ténpu. Odja alguns izénplu:
Falta di kumida. Di akordu ku Programa Mundial de Alimentos, “géra é kel razon prinsipal ki ta poi fómi ta kontise, i 70 pursentu di kes algen ki ta pasa fómi na mundu ta vive na kes lugar undi ten géra.”
Prublémas di saúdi fíziku i mental. Amiasa di géra i falta di suguransa ki el ta traze pode poi pesoas preokupadu dimás i ku ansiadadi. Pesoas ki ta vive na kes lugar undi ten géra sta na prigu di panha pankada má tanbê di dizenvolve prublémas mental. I txeu bês é difísil pa es ten ajuda di dotor.
Pesoas ta fuji di ses kaza. Na setenbru di 2023, di akordu ku Alto Comissariado das Nações Unidas Para Refugiados, más di 114 milhon di algen tevi ki fuji di ses kaza. Géra é kel razon prinsipal ki poi kel-li ta kontise.
Prublémas ikonómiku. Pesoas ta pasa pa prublémas ikonómiku pamodi géra. Pur izénplu, présu di kuzas ta fika más karu. Pesoas pode sufri pamodi govérnu ta uza kel dinheru ki normalmenti ta uzadu ku saúdi i idukason, pa apoia géra. I dipôs di géra ta gastadu txeu dinheru pa konpo kes kuza ki distruídu na géra.
Prublémas na meiu anbienti. Pesoas ta sufri óras ki kes kuza ki es ta uza na naturéza ta distruídu. Agu, ar i téra poluídu pode ben traze prublémas di saúdi más tardi. I mésmu dipôs ki géra tirmina, pesoas pode panha pankada ô ti mésmu móre pamodi kes bonba ki ta fika sukundidu dibaxu di txon.
Nu ka ten dúvida ma géra ta traze txeu distruison i el ta kusta más di ki sô dinheru.