Kuzê ki bu pode faze si bu fidju sta pensa na tra se vida

Na kes últimu anu, nunbru di jóvens ki mata kabésa sta ta bira kada bês más txeu na alguns país. Pamodi ki kel-li sta ta kontise? Kel-li pode kontise ku bu fidju?

Na kel artigu li

• Pamodi ki pai ku mai debe preokupa ku kel-li?

• Modi ki bu ta sabe si bu fidju sta kóre es prigu?

• Kuzê ki bu pode faze si bu fidju sta pensa na mata kabésa?

Pamodi ki pai ku mai debe preokupa ku kel-li?

Na Mérka, di 2009 ti 2019, nunbru di alunus ki sta na liseu ki xinti sintóma di depreson omenta 40 pursentu. Nunbru di kes algen ki mata kabésa duránti kel ténpu la tanbê omenta.a

“Jóvens di oji ten ki lida ku prublémas ki kes algen di un bês ka tinha […]. Kes prubléma li sta ta prujudika ses saúdi mental txeu.” — Vivek Murthy, Diretor Jeral di Saúdi Públiku na Mérka.

Prinsípiu di Bíblia: ‘Spritu dizanimadu ta kaba ku forsa di algen.’ — Provérbios 17:22.

Modi ki bu ta sabe si bu fidju sta kóre es prigu?

Pensa na kes kuza li.

• Kuzas ki kontise. Bu fidju pasa pa algun disgrasa, el negadu di algun manera, el tevi ki tirmina namoru, el perde algun kuza ô algun algen ki el ta ama móre? Kuzas sima kel-li pode afeta bu fidjub más di ki kel ki bu ta imajina.

• Konportamentu. Bu fidju afasta di amigus ô di família, el perde interesi na faze kuzas ki el gostaba antis? El disfaze di kuzas ki éra inportanti pa el?

• Komentárius. Bu fidju ta fla kuzas sima “éra midjór si N moreba” ô “N ka krê ser un pézu pa bo”?

  É klaru ki alguns kuza ki el ta fla pode ser sô ‘palavras sen pensa.’ (Jó 6:3) Má otus pode ser ajuda ki el sta ta pidi. Nton ka bu iginora nada ki bu fidju ta fla-u sobri krê móre.

Si bu fidju fla-u ma dja el pensa na mata kabésa, bu pode pergunta-l: “Dja bu pensa na undi i modi ki bu ta faze-l?” Se respósta ta mostra-u si kel situason li é urjenti.

“Alvês nos ki é mai ku pai, nu ka krê faze nos fidjus pergunta pamodi nu ten medu di kuzê ki es ta fla-nu. Má ses respósta ta mostra modi ki es ta xinti. É ka kel-li ki mai ku pai meste sabe?” — Sandra.

Prinsípiu di Bíblia: ‘Pensamentus na korason di un ómi é sima agu ki sta na un lugar fundu, má kel ómi ki ten sabedoria ta puxa-s pa fóra.’ — Provérbios 20:5.

Kuzê ki bu pode faze si bu fidju sta pensa na mata kabésa?

• Ku paxénxa tenta diskubri kuzê ki bu fidju sta ta pensa i sta ta xinti. Primeru, agradese bu fidju pamodi el foi sinseru ku bo. Dipôs, bu pode pergunta-l algun kuza sima: “N ta gostaba di intende midjór kuzê ki bu sta ta pasa. Bu pode konta-m kuzê ki kontise ku bo es últimus ténpu?” Ô nton: “Konta-m más sobri modi ki bu sta ta xinti.”

  

  Obi ku atenson kuzê ki bu fidju sta responde-u. Ka bu iginora kuzê ki el fla-u ma el sta ta xinti. I tenta kontrola pa bu ka bai lógu na da-l un “soluson” pa se prubléma.

  Prinsípiu di Bíblia: “Tudu algen debe sta prontu pa obi, má el ka debe pâpia faxi i nen xatia faxi.” — Tiagu 1:19.

• Faze un planu di suguransa. Djuda bu fidju sabe i skrebe kes kuza li:

  Sinal di prigu. Ki situason ô pensamentu pode poi bu fidju ta xinti vontadi di mata kabésa?

  Atividadis ki ta djuda. Ki atividadis más ta djuda bu fidju xinti ménus stress i pensa na otu kuza?

  Pesoas ki pode djuda. É bon pa bu fidju ten algen ki el pode pâpia ku el i pidi ajuda. Kes algen pode ser abo, un adultu ki é di kunfiansa, un profisional di saúdi ô un organizason ki é trenadu pa djuda pesoas ki ta pensa na mata kabésa.

  

  Prinsípiu di Bíblia: ‘Planus di un algen ki ta sforsa, di serteza ta ten bons rezultadu.’ — Provérbios 21:5.

• Fika sienti. Kontinua ta djobe situason di bu fidju, sikrê ta parse ma dja el sta midjór.

  “Kantu nha fidju fla-m ma el ka sta pensaba más na mata kabésa, N pensaba ma prubléma dja kababa. Má kel-li foi un grandi éru. Di un óra pa kel otu, pode kontise algun kuza ki ta poi un algen ta torna ten kel tipu di pensamentu li.” — Daniel.

  

  Djuda bu fidju intende ma se sentimentus ta muda. Un livru ku téma O Cérebro da Criança ta konpara sentimentus ku klima. El ta fla: “Txuba ta izisti mê i ta sérba tolisi si nu fikaba paradu baxu di el i aji sima si ka sta ta txobe. Má tanbê ta sérba tolisi si nu pensa ma sól nunka ka ta torna sai.”

• Djuda bu fidju: Fla bu fidju ma bu ta ama-l i ma el pode konta ku bu ajuda. Tanbê bu pode fla-l: “N ta faze tudu kel ki N pode pa N djuda-u lida ku kel-li.”

  Prinsípiu di Bíblia: ‘Un amigu di verdadi ta ama tudu óra i el é un irmon ki nase pa ténpu di frónta.’ — Provérbios 17:17.