KETI NGE ZABAKA YO?

Inki mutindu bo vandaka kupesa makabu na tempelo na bilumbu ya Yezu?

Kesi ya tempelo vandaka na Kibansala ya Bankento. Mukanda mosi (Temple—Its Ministry and Services) ke tuba nde: “Bo tulaka bakesi kumi na tatu ya makabu to ‘bampungi’ ya kukangama ti makunzi ya tempelo.”

Bo vandaka kubinga bakesi yango bampungi sambu yo vandaka fioti na nsongi mpi nene na nsi. Bo sonikaka na zulu ya konso kesi makabu sambu na kisalu mosi buna mpi bo vandaka kukungula mbongo na kati sambu na kisalu yango. Yezu vandaka na Kibansala ya Bankento ntangu yandi monaka mufwidi mosi ya nsukami mpi bantu mingi ke tula makabu.—Luka 21:1, 2.

Bakesi zole vandaka sambu na mpaku ya tempelo—kesi mosi sambu na mvula yina mpi kesi ya nkaka sambu na mvula ya me luta. Na kesi ya 3 tii ya 7 bo vandaka kukungula ntalu ya mbongo yina bo tulaka sambu na mayembe, bapizio, mabaya, ndumbu mpi mabungu ya wolo. Kana muntu yina ke pesa makabu tulaka na lweka mbongo ya kuluta ntalu yina bo tulaka sambu na kupesa makabu, yandi ta tula mbongo yina ke bikala na mosi ya bakesi yina ya nkaka. Na kesi ya 8 bo vandaka kutula mbongo yina vandaka kubikala sambu na masumu. Na kesi ya 9 tii na 12 bo vandaka kutula mbongo ya makabu yina vandaka kubikala sambu na makambu, sambu na bandeke, sambu na makabu ya Banazire, mpi sambu na makabu ya bantu ya lepre. Kesi ya 13 vandaka sambu na makabu ya luzolo ya mbote.

Keti mambu yina Luka sonikaka na Biblia vandaka ya siki-siki?

Luka sonikaka Evanzile yina kele ti zina na yandi mpi mukanda ya Bisalu ya Bantumwa. Luka ke tuba nde yandi “sosaka mambu yonso na busiki-siki banda na luyantiku,” kansi bantu ya nkaka ya mayele me tulaka ntembe na mambu yina yandi sonikaka. (Luka 1:3) Ebuna, nki mutindu mambu yina yandi sonikaka vandaka ya siki-siki?

Luka ke tubila mambu ya me lutaka yina bo lenda zikisa. Mu mbandu, yandi sadilaka batitre mingi ya bamfumu ya leta ya Roma, bonso ba préteur to bazuzi ya leta na Filipi; ba politarque to bamfumu ya mbanza na Tesalonika; mpi ba asiarque to bantwadisi na Efezo. (Bisalu 16:20, Kingdom Interlinear; 17:6; 19:31) Luka ke binga Erode Antipasi nde tétrarque to mfumu ya distrike, mpi yandi ke binga Sergiusi Paulusi nde guvernere ya Shipre.—Bisalu 13:1, 7.

Mutindu Luka sadilaka mbote batitre yango ke benda dikebi na kuzaba nde ntangu teritware mosi ya Roma vandaka kusoba, titre ya mfumu na yo mpi vandaka kusoba. Kansi, Bruce Metzger muntu ya mayele yina ke longukaka Biblia ke tuba nde: “Mbala mingi bareferansi yai na mukanda ya Bisalu ke pesaka banzikisa ya siki-siki sambu na kisika mpi ntangu yina mambu salamaka.” William Ramsay, muntu ya mayele, ke binga Luka “muntu ya istware ya mayele mingi.”