Mutindu Dinioshi Ke Bwaka

BANIOSHI lenda bwa na konso angle kukonda kigonsa. Inki mutindu bo ke salaka yo?

Beto tadila diambu yai: Sambu dinioshi kubwa mbote, yo ke lombaka nde yo kulumusa vitesi na yo tii na kiteso ya nkatu (zero) na ntwala nde yo bwa. Mutindu mosi ya me fwana sambu na kusala yo kele kutesa mambu zole—vitesi ya kupumbuka mpi kitamina yina ke kabula yo tii kisika yina yo ta bwa—mpi na nima kufiotuna vitesi na kutadila mambu yango. Kansi, metode yina kele mpasi sambu na baniama mingi sambu yo kele ti meso yina kele pene-pene mpi yina kitamina ya yo lenda tala ke sobaka ve, ebuna yo ke salaka nde yo vanda mpasi sambu na kutesa kitamina mbala mosi.

Mutindu banioshi ke talaka me swaswana ti bantu sambu beto ke talaka bima na nsadisa ya meso zole. Banioshi ke sadilaka diambu mosi ya pete: bima ke kumaka nene ntangu yo ke kumaka pene-pene na yo. Ntangu dinioshi ke kumaka pene-pene ya kima mosi, yo ke monanaka nde kima yango ke kumaka nene nswalu. Bansosa yina bo salaka na Iniversite mosi (Australian National University) ke monisa nde dinioshi ke fiotunaka vitesi na yo ya kupumbuka, ebuna vitesi yina ke salaka nde kima kukuma nene ke bikalaka kiteso mosi. Ntangu dinioshi ke kumaka na kisika yina yo fwete bwa, vitesi na yo ke kulumukaka tii na kiteso ya nkatu (zero), ebuna yo ke sadisaka yo na kubwa kukonda kigonsa.

Zulunalu mosi (Proceedings of the National Academy of Sciences) ke tuba nde: “Mutindu yai ya pete mpi ya kukonda mpasi ya kubwa . . . [ke sadisaka] sambu na kumeka bangidika ya bo ke sadilaka sambu na kutwadisa maswa, avio, misile to bima ya nkaka na nsadisa ya barobo yina ke pumbuka.”

Nki nge ke yindula? Mutindu dinioshi ke bwaka, bo gangaka yo? To keti yo kudibasikilaka?