Kapu ya Tatu

Simba Ndinga ya Nzambi Ngolo

1. (a) Inki mutindu bantu ya Izraele kumonaka nde yo fwanaka mpenza nde bo tudila Ndinga ya Nzambi ntima? (b) Sambu na nki yo ketadila beto bubu yai?

“BENO me zaba mbote-mbote na ntima na beno yonso nde Mfumu Nzambi, Nzambi na beno, me sala mambu yonso ya yandi tubaka; ata kima mosi bikalaka ve, yandi me lungisa mambu yonso mpenza.” (Yozue 23:​14-16) Yai kele mambu ya Yozue kutubaka na bambuta ya Izraele na nima ya kukuma na Ntoto ya Lusilu. Ya kyeleka, yo fwanaka mpenza nde bo tudila balusilu ya Yehowa ntima. Disolo yai ti mambu yonso ya bo mesonikaka na Biblia, bo taninaka yo sambu na beto na mpila nde beto “kuvingila mambu yina ya Nzambi silaka beto.”​—⁠Roma 15:4.

2. (a) Na nki mutindu Biblia kele ya “kupemama na Nzambi”? (b) Mutindu beto mezaba nde Biblia kele ya kupemama na Nzambi, inki mukumba beto kele na yo?

² Ata Yehowa kusadilaka bantu kiteso ya 40 sambu na kusonika Biblia, Yandi mosi kele Munkwa na yo. Keti yo ketendula nde yandi mosi kutwadisaka kisalu ya kusonika mambu yonso yina kele na kati na yo? Ee. Yandi salaka yo na nsadisa ya mpeve santu na yandi, ngolo na yandi ya kisalu. Ntumwa Polo kutubaka na masonga yonso nde: “Bo sonikaka Mukanda ya Nzambi yonso na ngolo na yandi [“Masonuku yonso kupemamaka na Nzambi,” NW]. . . Mpidina muntu ya Nzambi ta vandaka me yilama mbote-mbote, yandi ta vanda na mpila ya mbote ya kusala konso kisalu ya mbote.” Na konso kisika, bantu yina mendimaka mambu yai ketulaka dikebi na Biblia mpi kezingaka mutindu mambu yina kele na kati na yo kelombaka.​—⁠2 Timoteo 3:​16, 17; 1 Tesalonika 2:13.

Sadisa Bantu Yankaka na Kuzaba mpi Kuzola Yo

3. Inki kele mutindu ya kuluta mbote ya kusadisa bantu mingi yina kendimaka ve nde Biblia kele Ndinga ya Nzambi?

³ Bantu mingi ya beto kesolulaka na bo kendimaka ve bonso beto nde Biblia kele Ndinga ya Nzambi. Inki mutindu beto lenda sadisa bo? Mbala mingi, mutindu ya mbote ya kusala yo kevandaka kukangudila bo Biblia mpi kusonga bo mambu yina ke na kati. “Nsangu ya Nzambi kele ya moyo, yo ke salaka konso ntangu. Makasi na yo me luta makasi ya mbele ya makasi zole . . . yo ke sambisaka nzala ya ntima na beto ti mabanza ya ntima na beto.” (Baebreo 4:12) ‘Ndinga ya Nzambi’ kele ve nsangu mosi ya ntama ya memanaka ngala; yo kele ya moyo! Balusilu ya Biblia kekwenda kaka na kulungana. Ngolo yina nsangu ya Biblia kevandaka na yo na kati ya ntima ya muntu ya masonga meluta konso kima yina ya beto mosi lenda tuba.

4. Inki bantendula ya bakyeleka ya Biblia mebalulaka mabanza ya bantu yankaka na yina metala Biblia, mpi sambu na inki?

⁴ Bantu mingi kubakaka lukanu ya kuzaba Biblia mbotembote ntangu bo monaka zina ya Nzambi na kati na yo. Bankaka bakaka lukanu ya kulonguka Biblia ntangu bo songaka bo mambu ya yo ketubaka na yina metala lukanu ya luzingu, kikuma ya Nzambi mepesilaka nzila na bampasi, ntendula ya mambu yina keluta na bilumbu na beto, to kivuvu ya luzingu ya mvula na mvula na ntoto yina takituka Paladisu. Na bansi yina bisalu ya mabundu kesalaka nde bantu na bo kukonda lutaninu na ntwala ya bampeve ya mbi, ntendula yina Biblia kepesa sambu na kumonisa kikuma ya bo kekondilaka lutaninu mpi mutindu ya bo lenda katuka na kimpika ya bampeve ya mbi, kebendaka dikebi ya bantu yango. Sambu na nki mambu yai keyitukisaka bantu ya ntima ya masonga? Sambu Biblia kele nto mosi kaka ya kepesaka bansangu ya kyeleka ya mambu yonso ya luzingu.​—⁠Nkunga 119:130.

5. (a) Ntangu bantu ketubaka nde bo kekwikilaka ve na Biblia, kikuma lenda vanda inki? (b) Inki mpila beto lenda sadisa bantu ya mutindu yina?

⁵ Kansi, inki nge lenda sala kana muntu kusonga nge nde yandi kekwikilaka ve na Biblia? Keti nge tazenga disolo? Kuzenga ve disolo kana muntu yango kele na luzolo ya kuyindula ti nge. Mbala yankaka muntu yango kebakaka Biblia bonso mukanda yina mabundu ya Kikristu kusonikaka. Bikalulu ya mbi ya Kikristu, mutindu yo kekotaka na politiki, mpi mutindu yo kelombaka bantu mbongo mbala na mbala, lenda pusa bantu yankaka na kukonda kuzola Biblia. Sambu na nki kuyula ve muntu yango kikuma ya kepusaka yandi na kukonda kukwikila na Biblia? Ziku yandi tasoba mabanza na yandi kana nge tendudila yandi mutindu Biblia kebuya bikalulu ya mbi ya mabundu ya Kikristu, mpi kana nge monisa yandi luswaswanu yina kele na kati ya Kikristu ti Bukristu ya kyeleka.​—⁠Mishe 3:​11, 12; Matayo 15:​7-9; Yakobo 4:4.

6. (a) Inki mambu kendimisa nge nde Biblia kele Ndinga ya Nzambi? (b) Inki bangindu yankaka beto lenda sadila sambu na kusadisa bantu na kundima nde ya kyeleka Biblia mekatukaka na Nzambi?

⁶ Sambu na bantu yankaka, kutendudila bo pwelele mambu yina kendimisa nde Biblia mepemamaka na Nzambi lenda sadisa bo na kukwikila. Inki kendimisaka nge pwelele nde Biblia mekatukaka na Yehowa Nzambi? Kele mambu yina Biblia yo mosi ketubaka na yina metala kisina na yo? To sambu Biblia kele na bambikudulu mingi yina kemonisaka mambu yina tasalama na bilumbu kekwisa, bambikudulu yina kemonanaka nde yo mekatukaka kaka na muntu mosi ya kele na ngolo yina meluta ngolo ya bantu? (2 Piere 1:​20, 21) Keti kima kendimisaka nge lenda vanda kuwakana ya kuyituka yina kemonanaka na Biblia, ata bo sonikaka yo na bantu 40 na nsungi ya bamvula kuluta 1600? To mutindu yo ketendulaka mambu ya siansi na sikisiki yonso kuluta mikanda yankaka ya ntangu yina? To masonga ya bansoniki na yo? To sambu yo kele tii bubu yai ata bambeni kusalaka ngolo na kuvidisa yo? Nge lenda sadila konso kikuma yina kusimbaka mpenza ntima na nge sambu na kusadisa bantu yankaka.a

Lutangu na Beto ya Biblia

7, 8. (a) Inki beto fwete sala ti Biblia? (b) Katula kutanga Biblia beto mosi, inki dyaka ke mfunu? (c) Inki mutindu nge melongukaka nge mosi balukanu ya Yehowa?

⁷ Katula kusadisa bantu yankaka na kukwikila na Biblia, beto mosi mpi fwete baka ntangu ya kutanga yo mbala na mbala. Keti nge kesalaka yo? Na kati ya mikanda yonso ya kebasikaka tuka ntama, Biblia meluta yo yonso na mfunu. Kansi, yo ketendula ve nde kana beto ketanga yo beto mosi, beto tavanda ve na mfunu ya kima yankaka. Masonuku kekebisa beto na yina metala kudivandila beto mosi. Beto fwete yindula ve nde beto tabakisa mambu yonso na ntangu beto kesosa-sosa beto mosi na mikanda. Sambu na kukuma Bakristu ya bukatikati, beto kele kaka ve na mfunu ya kulonguka Biblia beto mosi, kansi beto fwete vukanaka mbala na mbala na balukutakanu ya bantu ya Nzambi.​—⁠Bingana 18:1; Baebreo 10:​24, 25.

⁸ Sambu na dyambu yai, Biblia ketubila beto disolo ya mfumu mosi ya Etiopia yina vandaka kutanga mbikudulu ya Yezaya. Wanzyo kunataka Filipi, evanzeliste ya Mukristu, na kuyula muntu yango nde: “Keti nge ke bakisa mambu ya nge ke tanga?” Na kudikulumusa yonso muntu ya Etiopia yina kutubaka nde: “Nki mutindu mono lenda bakisa yo kana muntu ya kutendula mono yo kele ve?” Yandi lombaka Filipi na kutendudila yandi mukapu ya Masonuku yina. Yo kemonana pwelele nde, Filipi vandaka kuditangila ve Biblia kaka yandi mosi sambu na kutendula Masonuku na mpila na yandi. Yandi vandaka ya kukangama ngolo ti organizasio ya Nzambi yina kemonana. Yo yina kusalaka nde yandi kuka kusadisa ministre ya Etiopia na kubaka mambote ya malongi yina Yehowa vandaka kulonga na nzila ya organizasio yina. (Bisalu 6:​5, 6; 8:​5, 26-35) Mutindu mosi bubu yai, ata muntu mosi ve lenda bakisa mbotembote balukanu ya Yehowa na mayele na yandi mosi. Beto yonso kevandaka na mfunu ya lusadisu yina Yehowa kepesaka na zola yonso na nzila ya organizasio na yandi yina kemonanaka.

9. Inki programe ya kutanga Biblia lenda natila beto yonso mambote?

⁹ Sambu na kusadisa beto na kubakisa Biblia, organizasio ya Yehowa kebasisaka mikanda ya mpila na mpila yina ketendulaka masolo ya Masonuku. Dyaka, bo ketudilaka beto programe ya kutanga Biblia mbala na mbala na manaka ya Nzo-Nkanda ya Kisalu ya Teokrasi yina kesalamaka na mabundu yonso ya Bambangi ya Yehowa na ntoto ya mvimba. Konso muntu lenda baka mambote mingi kana yandi ketanga Masonuku ya Santu yandi mosi. (Nkunga 1:​1-3; 19:​7, 8) Sala ngolo na kutanga Biblia mbala na mbala. Ata nge kebakisa ve mpenza mambu yonso, kubakisa ngindu ya kimvuka ya Biblia yonso kele mfunu mingi. Mu mbandu, kana nge ketanga kaka balutiti iya to tanu konso kilumbu, nge lenda manisa kutanga Biblia na mvula mosi.

10. (a) Inki ntangu nge ketangaka Biblia? (b) Nani yankaka beto fwete kotisa na lutangu ya Biblia, mpi sambu na nki beto fwete sala yo mbala na mbala?

¹⁰ Inki ntangu nge lenda tanga Biblia? Kana nge kebaka konso kilumbu ata minuta 10 to 15 sambu na kutanga yo, nge tabakila yo mambote mingi. Kana mpila kele ve, sadila yo manaka ya bantangu mingi na konso mposo, mpi zitisa manaka yango. Kana nge mekwelaka, beno lenda vanda kisika mosi na mpila nde nkwelani mosi ketangila muninga Biblia na ndinga ya ngolo. Kana beno kele ti bana ya kuyela yina mezaba kutanga, beno lenda ponaka mosimosi sambu yandi kutangila beno yonso na ndinga ya ngolo. Kutanga Biblia fwete vanda kikalulu ya luzingu ya mvimba, mutindu beto kedyaka madya. Mutindu beno mezaba, kana muntu kele na bikalulu ya kudya ya mbote ve, mavimpi na yandi tavanda mbote ve. Mutindu mosi mpi, kima kesimbaka luzingu na beto ya kimpeve, ti luzingu na beto ya mvula na mvula, kele kuwa mbala na mbala “mambu yina yonso ya Nzambi ke tubaka.”​—⁠Matayo 4:4.

Lukanu na Beto

11. Inki fwete vanda lukanu na beto ntangu beto ketanga Biblia?

¹¹ Inki fwete vanda lukanu na beto ntangu beto ketanga Biblia? Lukanu na beto fwete vanda ve kaka ya kumanisa balutiti mingi na kutanga. Kima ya fwete pusa beto na kutanga fwete vanda mpusa ya kuzaba Nzambi mbotembote na mpila nde beto yedisa zola na beto sambu na yandi mpi sambu beto sambila yandi na mutindu yandi kezolaka. (Yoane 5:​39-42) Mabanza na beto fwete vanda bonso ya nsoniki mosi ya Biblia yina kutubaka nde: “Mfumu, songa mono nzila ya nge zola nde mono landa, longa mono na kuzinga mutindu nge zola.”​—⁠Nkunga 25:4.

12. (a) Sambu na nki kubaka “nzayilu ya sikisiki” kele mfunu, mpi nki kikesa beto fwete sala na ntangu beto ketanga sambu na kubaka nzayilu ya mutindu yina? (b) Na kusadilaka nki mitindu iya ya kuyindulula beto lenda bakisa mpi kubaka mambote ya mambu yina beto ketanga na Biblia? (Tala lupangu ya lutiti 30.) (c) Pesa bambandu ya bangindu yai na kusadilaka bamvutu ya nge kepesa na bangyufula yina kele awa na paragrafe yai. Sosa baverse ya bo metinda beto na kutanga kansi ya bo mesonika ve mambu na yo yonso mpila yo kele na Biblia.

¹² Ntangu Yehowa kelonga beto, mpusa na beto fwete vanda ya kubaka “nzayilu ya sikisiki.” Kana beto kele na yo ve, inki mutindu beto lenda sadila Ndinga ya Nzambi mbote na luzingu na beto to kutendudila yo bantu yankaka mbotembote? (Kolosai 3:​10, NW; 2 Timoteo 2:15) Sambu na kubaka nzayilu ya sikisiki beto fwete tangaka na dikebi yonso, mpi kana kitini mosi kele mpasi, beto fwete vutukila yo mbala mingi na mpila nde beto bakisa ntendula na yo. Beto tabaka dyaka mambote kana beto kebaka ntangu ya kuyindulula mambu ya beto metangaka, kuyindula yo na mitindu ya kuswaswana. Na lutiti 30 bo kesonga beto mitindu ya mambu iya ya beto fwete yindula na ntangu beto metanga kitini mosi. Beto lenda yindula bitini mingi ya Masonuku mpi kubakila yo mambote na kusadilaka mutindu mosi to mingi ya kuyindula yina bo mepesa beto na lutiti yina. Nge tabakisa nde dyambu yai kele mpenza ya kyeleka ntangu nge tapesaka bamvutu na bangyufula yina kele na lutiti yai ti yina melanda.

(1) Mbala mingi, kitini ya Masonuku yina nge ketanga lenda songa nge kima mosi ya metala kimuntu ya Yehowa. Mu mbandu, na Nkunga 139:​13, 14 beto kelonguka nde Nzambi ketulaka dikebi mingi na mwana yina mebutuka ntete ve: “Nge muntu yidikaka mono na divumu ya mama na mono. Mono ke kumisa nge sambu nge salaka mono na mutindu mosi ya kuyituka ti ya boma; mambu yonso ya nge ke salaka kele kaka ya kuyituka, mono zaba yo mbote-mbote.” Ya kyeleka bisalu yina Yehowa kusalaka kele ya kuyituka kibeni! Mutindu bantu mesalamaka kemonisaka zola na yandi ya nene sambu na beto.

Na kutadila mambu yina kele na Yoane 14:​9, 10, ntangu beto ketanga mambu yina Yezu kusalaka sambu na bantu yankaka, beto kemona mpenza nki mutindu Yehowa yandi mosi zolaka kusala. Na nsadisa ya dibanza yai, inki beto lenda tuba sambu na Yehowa na ntangu beto ketanga masolo yina kele na Luka 5:​12, 13 mpi Luka 7:​11-15?

(2) Yindula nki mutindu mambu ya nge ketanga kewakana na ntu-dyambu ya Biblia: kunwanina kimfumu ya Yehowa mpi kusantisa zina na yandi na nzila ya Kimfumu yina Yezu Kristu, Nkuna ya Nzambi silaka tatwadisa.

Inki mutindu Ezekiele ti Daniele kunyataka mbotembote ntu-dyambu ya Biblia? (Ezekiele 38:​21-23; Daniele 2:44; 4:17; 7:​9-14)

Inki mutindu Biblia kemonisa pwelele nde Yezu kele Nkuna ya Nzambi silaka? (Galatia 3:16)

Inki mutindu mukanda ya Kusonga kemonisa kulungana ya nene ya ntu-dyambu ya Kimfumu? (Kusonga 11:15; 12:​7-10; 17:​16-18; 19:​11-16; 20:​1-3; 21:​1-5)

(3) Kudiyula nki mutindu nge lenda sadila mambu ya nge ketanga. Mu mbandu, banda na mukanda ya Kubasika tii ya Kulonga beto ketanga mambu yina ketubila mansoni ti kukolama ya bantu ya Izraele. Beto kelonguka nde bikalulu ti bisalu ya mutindu yina kunatilaka bo bampasi. Mambu yai fwete pusa beto na kusepedisa Yehowa mpi na kukonda kulanda mbandu ya mbi ya bantu ya Izraele. “Mambu yai yonso bwilaka bo sambu yo kuvanda bonso bambandu sambu na bantu ya nkaka. Ebuna bo sonikaka yo sambu na kupesa beto atasio. Sambu beto me kuma penepene na nsuka ya ntoto.”​—⁠1 Korinto 10:11.

Inki dilongi beto lenda baka na disolo ya Kaini yina kufwaka Abele? (Kuyantika 4:​3-12; Baebreo 11:4; 1 Yoane 3:​10-15; 4:20, 21)

Keti bandongisila ya Biblia kepesa sambu na Bakristu yina kele ti kivuvu ya kuzinga na zulu ketadila mpi bantu yina kele ti kivuvu ya kuzinga mvula na mvula awa na ntoto? (Kutanga 15:16; Yoane 10:16)

Ata beto kele na lukumu ya mbote na dibundu ya Bukristu, sambu na nki beto fwete sosa kusadila dyaka mbotembote bandongisila ya Biblia yina beto mezabaka? (2 Korinto 13:5; 1 Tesalonika 4:1)

(4) Kudiyula nki mutindu nge lenda sadila mambu yina nge ketanga sambu na kusadisa bantu yankaka. Sambu beto kezaba nde bantu yonso kekudibanzaka sambu na mavimpi, beto lenda tangila bawi na beto mambu yina Yezu kusalaka sambu na kumonisa bo mambu yina yandi tasala na bisika mingi ntangu yandi tayala na Kimfumu ya Nzambi: “Bantu mingi kwisaka kunatila yandi bantu ke tambulaka kifu, bantu ya kufwa-meso, bantu ya makulu-kifu, bababa ti bantu ya nkaka mingi ya maladi . . . ebuna yandi belulaka bo.”​—⁠Matayo 15:30.

Banani beto lenda sadisa na nsadisa ya disolo ya lufutumuku ya mwana ya Yairusi ya nkento? (Luka 8:​41, 42, 49-56)

13. Inki mbutu beto lenda baka kana beto kelanda mbotembote manaka ya kutanga mpi kulonguka Biblia ti organizasio ya Yehowa?

¹³ Beto tabaka mambote mingi kibeni na kutanga Biblia kana beto keyindula mambu yai iya ya beto metubila awa na zulu! Ya kyeleka, kutanga Biblia kele pete ve. Kansi yo lenda natila beto mambote na luzingu ya mvimba, sambu kana beto ketanga Masonuku, beto takuma na kimpeve ya ngolo. Kutanga Biblia mbala na mbala tapusa beto penepene na Tata na beto ya zola, Yehowa, mpi na bampangi na beto Bakristu. Yo tasadisa beto na kutula dikebi na ndongisila yina kelomba beto na ‘[kusimba ngolo, NW] nsangu ya moyo.’​—⁠Filipi 2:16.

[Noti na nsi ya lutiti]

Mvutukila

• Sambu na nki bo sonikaka Biblia mpi bo metaninaka yo tii ntangu yai?

• Inki mutindu beto lenda sadisa bantu yankaka na kubakisa mfunu ya Biblia?

• Sambu na nki kutanga Biblia mbala na mbala nge mosi kenataka mambote? Na kutadila nki mabanza iya beto lenda bakisa mbotembote mambu ya beto ketanga na Biblia na mpila nde yo natila beto mambote?

[Lupangu/Kifwanisu ya kele na lutiti 30]

NTANGU NGE KETANGA KITINI MOSI YA BIBLIA, KUDIYULA

Inki yo kelonga nge na yina metala kimuntu ya Yehowa

Inki mutindu yo kewakana ti ntu-dyambu ya Biblia yonso

Inki bupusi yo lenda vanda na yo na luzingu na nge

Inki mutindu nge lenda sadila yo sambu na kusadisa bantu yankaka