KAPU 14
“Bimvuka ya Nene ya Bantu Pusanaka Pene-Pene na Yandi”
“Beno bikisa bana ya fioti bo kwisa na mono”
1-3. Inki salamaka ntangu bibuti nataka bana na bo na Yezu, mpi nki yo ke longa beto sambu na Yezu?
YEZU me zaba nde ntama mingi ve luzingu na yandi na ntoto ta suka. Yandi me bikala ti bangonda fioti mpamba, kansi yandi kele kaka ti mambu mingi ya kusala. Yandi ke longa ti bantumwa na yandi na provense ya Perea, na esti ya Nzadi Yordani. Bo ke kulumuka na Yeruzalemi mpi bo ke longa nzila-nzila. Yo ta vanda Paki ya nsuka yina Yezu ta sala na ntwala nde yandi pesa luzingu na yandi.
2 Ntangu Yezu me manisa kusolula ti bantwadisi ya mabundu disolo mosi ya mfunu mingi, bantu mingi me kwisa kuziunga yandi. Bo me natila yandi bana na bo sambu yandi simba bo. Yo ke monana nde bana yango kele na bamvula ya kuswaswana. Sambu na kutubila bana yango, Marko ke sadila ngogo mosi ya yandi sadilaka ntete sambu na kutubila mwana mosi ya bamvula 12. Kansi Luka ke sadila ngogo mosi ya bo lenda balula nde ‘bana ya fioti.’ (Luka 18:15; Marko 5:41, 42; 10:13) Ya kieleka, konso kisika yina bana ke vandaka, mbala mingi makelele ke vandaka mpi mingi. Balongoki ya Yezu ke sosa kukanga bibuti nzila sambu bo natila ve Yezu bana na bo. Mbala ya nkaka, bo ke yindula nde Mfumu na bo kele ti mambu mingi ya kusala mpi mpila ya kulutisa ntangu ti bana kele ve. Kansi, inki Yezu ke sala?
3 Ntangu Yezu monaka mambu yina ke salama, yandi waka makasi. Banani yandi wilaka makasi? Bana? Bibuti? Ve—balongoki na yandi. Yandi me songa bo nde: “Beno bikisa bana ya fioti bo kwisa na mono; beno meka ve kukanga bo nzila, sambu Kimfumu ya Nzambi kele ya bantu yina kele bonso bo. Ya kieleka mono ke tubila beno nde, konso muntu yina ke yamba ve Kimfumu ya Nzambi bonso mwana ya fioti ta kota ve ata fioti na kati na yo.” Ebuna Yezu bakaka bana “na maboko na yandi,” mpi yandi sakumunaka bo. (Marko 10:13-16) Bangogo yina Marko sadilaka ke monisa nde Yezu yambaka bo na zola yonso, ziku yandi bakaka bana ya nkaka ya fioti “na kati ya maboko na yandi” mutindu mbaludi mosi ke tuba. Yo kele pwelele nde Yezu vandaka kuzola bana. Kansi, beto ke baka dilongi ya nkaka ya me tala Yezu na disolo yai. Dilongi yango kele nde, Yezu kele muntu yina bantu vandaka kusolula ti yandi kukonda mpasi.
4, 5. (a) Inki mutindu beto me zaba nde bantu vandaka kukwenda kusolula ti Yezu kukonda mpasi? (b) Inki beto ta tadila na kapu yai?
4 Kana Yezu vandaka muntu ya makambu ngolo, ya madidi-madidi, to ya lulendo, ziku bana zolaka ve kukwenda na yandi. Bibuti na bo zolaka ve kukwenda kusolula ti yandi. Mona na mabanza mutindu bibuti yai ke seka ntangu Yezu, muntu yai ya mawete ke simba bana na bo mpi yandi ke sakumuna bo. Ntembe kele ve nde, bo kele na kiese ya mingi sambu mutindu Yezu ke sadila bana na bo mambu ke monisa nde, bo kele mfunu mingi na meso ya Nzambi. Ata Yezu vandaka ti mambu ya mfunu ya kusala, yandi vandaka muntu mosi yina bantu lendaka kusolula ti yandi kukonda mpasi.
5 Banani mpi monaka nde bo lenda solula ti Yezu kukonda mpasi? Inki vandaka kusala nde bantu kukwenda kusolula ti Yezu kukonda mpasi? Inki beto fwete sala sambu beto vanda bonso Yezu na diambu yai? Yina bangiufula beto ta tadila na kapu yai.
Banani Vandaka Kumona nde Yezu Vandaka Muntu Mosi ya Bo Lenda Solula ti Yandi Kukonda Mpasi?
6-8. Mbala mingi Yezu vandaka kulutisa ntangu ti banani mpi inki mutindu yandi vandaka ve ata fioti bonso bantwadisi ya mabundu?
6 Kana nge ke tanga masolo ya Baevanzile, nge lenda yituka na kumona mutindu bantu mingi kibeni vandaka kukwenda kukonda mpasi kusolula ti Yezu. Mu mbandu, mbala mingi Baevanzile ke tubaka nde “bantu mingi” vandaka na lweka ya Yezu. “Bimvuka ya nene ya bantu ya Galilea . . . landaka yandi.” “Bimvuka ya nene kibeni ya bantu vukanaka pene-pene na yandi.” “Bimvuka ya nene ya bantu pusanaka pene-pene na yandi.” “Bimvuka ya nene ya bantu vandaka kusala nzietelo ti yandi.” (Matayo 4:25; 13:2; 15:30; Luka 14:25) Ya kieleka, mbala mingi Yezu vandaka kuvanda ti bantu mingi.
7 Mbala mingi, bantu yango vandaka bantu ya mpamba. Bantwadisi ya mabundu vandaka kubinga bo nde “bantu ya nsi-ntoto.” Yo vandaka zina mosi ya kukonda luzitu. Bafarize ti banganga-nzambi tubaka na pwelele yonso nde: “Kimvuka ya bantu yai ya me zaba ve Nsiku kele bantu ya bo me singaka.” (Yoane 7:49) Mikanda ya barabi yina bo sonikaka na nima ke ndimisa nde, Bafarize ti banganga-nzambi vandaka ti kikalulu yina. Bantwadisi mingi ya mabundu vandaka kumona bantu ya mutindu yai bonso bantu ya kukonda mfunu. Yo yina bo vandaka kubuya kudia ti bo, kusumba bima na bo, to kuvukana ti bo. Ya kieleka, bantu ya nkaka vandaka kutuba nde bantu ya mutindu yai ya zabaka ve nsiku ya munoko yina bantwadisi ya mabundu longaka vandaka ve ti kivuvu ya lufutumuku. Yo fwete vanda nde, bantu mingi ya kukonda mfunu vandaka kutina bantwadisi ya mutindu yai na kisika ya kusosa lusadisu na bo to lutwadisu na bo. Kansi Yezu vandaka ve bonso bo.
8 Yezu vandaka kuvukana na luzolo yonso ti bantu ya kukonda mfunu. Yandi vandaka kudia ti bo, yandi vandaka kubelula bo, kulonga bo, mpi kusadisa bo na kuzaba mambu ya mbote kibeni yina ta salama na bilumbu ke kwisa. Ya kieleka, Yezu zabaka nde bantu mingi ta buya kusadila Yehowa. (Matayo 7:13, 14) Kansi, yandi vandaka kuzola nde konso muntu kuzwa dibaku ya kuwa nsangu ya mbote ya Kimfumu ya Nzambi mpi kulanda yandi. Yandi zabaka nde bantu mingi ta pona kusala mambu ya mbote. Yandi vandaka ve ata fioti bonso banganga-nzambi mpi Bafarize yina vandaka ve kuzola bantu. Kansi kima ya ke yitukisa kele nde, banganga-nzambi mpi Bafarize ya nkaka vandaka kukwisa na Yezu. Ebuna bamingi na kati na bo sobaka bikalulu na bo mpi bo landaka yandi. (Bisalu 6:7; 15:5) Nkutu, bamvwama ya nkaka mpi bantwadisi ya nkaka vandaka kusolula ti Yezu.—Marko 10:17, 22.
9. Sambu na nki bankento vandaka kumona nde kukwenda kusolula ti Yezu vandaka ve mpasi?
9 Bankento vandaka kukwenda na Yezu kukonda mpasi. Mbala mingi, bo vandaka kumona nde bantwadisi ya mabundu vandaka kuvweza bo. Barabi mingi vandaka nkutu kulonga nde, yo me fwana ve nde bakala kulonga nkento. Nkutu, bankento vandaka ve ti nswa ya kutuba kitemwe na tribinale; bo vandaka kumona bo bonso batemwe yina bo lenda tudila ve ntima. Barabi vandaka kusala kisambu mosi yina bo vandaka kupesa Nzambi matondo sambu bo vandaka ve bankento. Kansi, bankento monaka nde Yezu vandaka kuzitisa bo. Bamingi vandaka kukwenda na yandi, bo vandaka ti mpusa ya ngolo ya kulonguka. Mu mbandu, ntangu Yezu kwendaka kutala Lazare, Marta mpangi ya Lazare ya nkento, lutisaka ntangu na yandi na kisalu ya kulamba madia. Kansi Maria vandaka pene-pene ya Yezu mpi yandi vandaka kuwidikila na dikebi mambu yonso ya Yezu vandaka kutuba. Yezu sikisaka Maria sambu yandi ponaka kusala kima ya kuluta mfunu.—Luka 10:39-42.
10. Na nki mutindu Yezu vandaka ve bonso bantwadisi ya mabundu na mutindu yandi vandaka kusadila bambefo mambu?
10 Bambefo mingi mpi vandaka kuzola kuvanda ti Yezu, sambu yandi vandaka kusadila bo mambu mbote. Yandi vandaka kusadila bo ve mambu bonso bantwadisi ya mabundu. Nsiku ya Moize vandaka kutuba nde bantu ya lepre fwete vanda ve kisika mosi ti bantu ya nkaka sambu maladi yina kupanzana ve. Kansi nsiku yango zolaka ve kutendula nde, bantu fwete sadila bantu ya lepre mambu na nku. (Levi, kapu 13) Kansi, bansiku yina barabi basisaka na nima vandaka kutuba nde bantu ya lepre vandaka nzanzi bonso tufi. Bantwadisi ya nkaka ya mabundu vandaka nkutu kulosila bo matadi sambu bo pusana ve pene-pene ti bantu. Yindula fioti: yo vandaka kibeni mpasi sambu na bantu yina bo vandaka kusadila mambu mpidina na kupusana pene-pene ya konso longi yina. Kansi bantu ya lepre vandaka kukwenda na Yezu. Mosi na kati na bo tubaka mambu yai mbote ya monisaka nde yandi vandaka ti lukwikilu ya ngolo: “Mfumu, kana nge me zola, nge lenda kumisa mono bunkete.” (Luka 5:12) Na kapu yina ke landa, beto ta mona inki Yezu salaka. Kansi mbandu yai ke monisa pwelele nde, Yezu vandaka mawete mpi nde bantu vandaka kuzola kukwenda na yandi.
11. Inki mbandu ke monisa nde bantu yina kansansa vandaka kuyangisa bo vandaka kukwenda kusolula ti Yezu kukonda mpasi, mpi inki dilongi beto ke baka?
11 Bantu ya nkaka yina vandaka kuzola kuvanda ti Yezu vandaka bayina kansansa vandaka kuyangisa bo sambu na masumu yina bo salaka. Mu mbandu, yindula ntangu Yezu vandaka kudia na nzo ya Mufarize mosi. Nkento mosi ya bantu zabaka nde yandi kele nsumuki kotaka na nzo yina mpi yandi fukamaka na makulu ya Yezu. Yandi vandaka kudila sambu na masumu na yandi. Mansanga na yandi vandaka kubwa na makulu ya Yezu, mpi yandi dipaka yo ti nsuki na yandi. Muntu yina bingisaka Yezu yitukaka mutindu Yezu bikaka nde nkento yina kusimba yandi. Muntu yango tubaka mambu ya mbi sambu na Yezu mutindu Yezu bikaka nde nkento yina kupusana pene-pene na yandi. Kansi Yezu sadilaka nkento yina mambu na mawete yonso. Yandi sikisaka yandi mpi pesaka yandi kikesa ntangu yandi songaka yandi nde, Yehowa me lolula yandi sambu yandi me balula ntima. (Luka 7:36-50) Bubu yai mpi, yo kele ti bantu yina kansansa ke yangisaka sambu bo me salaka masumu ya nene mpi bo ke zola kuyidika kinduku na bo ti Nzambi. Bo kele ti mfunu ya lusadisu sambu na yo. Yo yina, bantu yina ke sadisa bo fwete vanda mawete mpi bantu yina bo lenda solula ti bo kukonda mpasi. Inki vandaka kusala nde bantu kukwenda kusolula ti Yezu kukonda mpasi?
Inki Vandaka Kusala nde Bantu Kusolula ti Yezu Kukonda Mpasi?
12. Sambu na nki bantu vandaka kumona nde kusolula ti Yezu vandaka ve mpasi?
12 Kuvila ve nde Yezu landaka mbandu ya Tata na yandi ya zola yina kele na zulu na mutindu ya kukuka. (Yoane 14:9) Biblia ke yibusa beto nde Yehowa “kele ntama ve ti konso muntu na kati na beto.” (Bisalu 17:27) Yehowa kele “Muntu ya ke waka kisambu.” Yandi ke vandaka ntangu yonso ya kuyilama na kuwa bisambu ya bansadi na yandi ya me kangamaka ti yandi mpi kusadisa bo. Yandi ke waka mpi bisambu ya bantu yina ke sosaka yandi mpi ke zolaka kusadila yandi. (Nkunga 65:2) Yindula diambu yai: Muntu ya kuluta ngolo mpi ya kuluta mfunu na ntoto mpi na zulu kele muntu yina bantu yonso lenda solula ti yandi kukonda mpasi. Yo kele kima ya kuyituka. Yezu ke zolaka bantu bonso Tata na yandi. Na bakapu yina ke landa, beto ta tubila zola ya ngolo yina Yezu vandaka ti yo sambu na bantu. Bantu vandaka kusolula ti Yezu kukonda mpasi sambu yandi vandaka kumonisa bo na pwelele nde yandi ke zolaka bo. Beto tubila ntangu yai inki mutindu Yezu monisaka nde yandi ke zokaka bantu.
13. Inki mutindu bibuti lenda landa mbandu ya Yezu?
13 Bantu vandaka kubakisa kukonda mpasi nde Yezu vandaka kutudila bo dikebi ya masonga. Ata ntangu ya yandi vandaka ya kulemba, ya yandi vandaka ti mambu mingi ya kusala, to ya yo vandaka kulomba nde yandi yindula mingi, yandi vandaka kumonisa nde yandi ke tudila bantu dikebi. Mutindu beto monaka yo dezia, ntangu bibuti natilaka Yezu bana na bo, yandi vandaka kaka mawete mpi yandi lutisaka ntangu ti bo, ata yandi vandaka ti mambu mingi ya kusala. Yandi bikilaka bibuti mbandu mosi ya mbote kibeni. Kusansa bana kele mpasi na nsi-ntoto ya bubu yai. Kansi, yo kele mfunu nde bana kubakisa nde bo lenda solula kukonda mpasi ti bibuti na bo. Kana nge kele kibuti, nge me zaba nde bantangu ya nkaka, yo kele mpasi nde nge tula mbala mosi dikebi na mambu yina mwana na nge kele ti yo mfunu. Ata mpidina, keti nge lenda bwisa yandi ntima mpi kusonga yandi nde nge ta sala yonso sambu na kuzwa ntangu yina nge ta tudila yandi dikebi? Kana nge sala mpila nge me tuba, mwana na nge ta longuka kuvanda muntu ya ntima-nda. Bana na nge ta mona mpi nde bo lenda solulaka kaka ti nge konso kima yina ke yangisa bo to konso mpasi ya bo ke kutana ti yo.
14-16. (a) Inki pusaka Yezu na kusala kima ya ntete ya kuyituka, mpi sambu na nki yo vandaka kima mosi ya kuyituka kibeni? (b) Kima ya kuyituka yina Yezu salaka na Kana ke monisa nki sambu na yandi, mpi yo ke pesa bibuti inki dilongi?
14 Yezu salaka yonso sambu bantu kuzaba nde yandi ke tulaka dikebi na mambu ya ke yangisa bo. Mu mbandu, beto tadila kima ya ntete ya kuyituka yina yandi salaka. Yandi vandaka na feti mosi ya makwela na mbanza Kana na Galilea. Ebuna vinu manaka. Diambu yina lendaka kupesa bantu yina vandaka kukwelana nsoni. Maria mama ya Yezu, songaka mwana na yandi diambu yina salamaka. Yezu salaka inki? Yandi songaka bantu ya kisalu nde, bo fulusa mabungu sambanu ya nene ya matadi na masa. Ntangu bo natilaka ntwadisi ya feti mwa ndambu ya vinu yango, yandi monaka nde yo vandaka kitoko kibeni. Keti yo vandaka nsaka, to diambu mosi ya bo salaka sambu na kukusa bantu? Ve, masa ‘kitukaka vinu.’ (Yoane 2:1-11) Kukumisa kima mosi kima ya nkaka kele diambu yina bantu ke zolaka kusala banda ntama. Banda bamvula mingi, bantu ya siansi yina bo ke bingaka nde alchimie me sosaka kukumisa plomb wolo. Ata bibende yai zole ke vandaka mwa kiteso mosi, bo nungaka ve kusala buna.a Kansi, inki beto lenda tuba sambu na masa ti vinu? Masa yo mosi ke vandaka kaka ti bima zole ya mfunu. Kansi, vinu ke vandaka ti bima mingi kiteso ya funda mosi, mpi bima yango yina mingi ke vandaka mpi ti bima ya nkaka mingi na kati. Sambu na nki Yezu salaka diambu yina ya nene ya kuyituka na makwela yina? Sambu na nki yo vandaka mfunu nde vinu kuvanda?
15 Ntangu vinu manaka, yo vandaka diambu ya mpasi sambu na bakala yina ti nkento na yandi. Na Izraele ya ntama, kuyamba banzenza vandaka mfunu mingi. Kukonda malafu na feti ya makwela zolaka kuvanda kima mosi ya nsoni mingi sambu na bankwelani yina mpi yo zolaka kubebisa kilumbu na bo ya makwela, mpi bantu lendaka kutubila yo mpi kuvila yo ve bamvula mingi. Diambu yina vandaka mfunu mingi sambu na bankwelani. Yo vandaka mpi mfunu mingi sambu na Yezu. Yandi salaka kima mosi sambu na kusadisa bo. Keti nge lenda bakisa sambu na nki bantu vandaka kuzola kukwenda na Yezu mpi kusonga yandi basusi na bo?
Monisa mwana na nge nde yandi lenda solula ti nge kukonda mpasi mpi nde nge ke tudilaka yandi kibeni dikebi
16 Bibuti lenda baka diaka dilongi mosi ya mfunu na diambu yai. Inki nge ta sala kana mwana na nge me kwisa kusonga nge kima mosi ya ke yangisa yandi? Nge lenda yindula mbala mosi nde kima yina yandi ke zola kusonga nge kele ve mfunu. Kima yango lenda nkutu kusekisa nge. Kana nge fwanisa mambu ya ke yangisa mwana na nge ti mambu na nge mosi, yo lenda monana nde mambu ya mwana kele kibeni ve mpasi. Kansi kuvila ve nde, diambu yina ke yangisa mwana na nge. Kana diambu yango kele mfunu sambu na mwana na nge ya nge ke zolaka mingi, yo fwete vanda mpi mfunu sambu na nge. Kana bana na nge ke zaba nde nge ke tulaka dikebi na mambu ya ke yangisa bo, bo ta kwisaka kusolula ti nge kukonda mpasi sambu na konso kima yina.
17. Yezu bikisaka nki mbandu na yina me tala mawete, mpi sambu na nki beto fwete vanda kikesa sambu na kuvanda mawete?
17 Mutindu beto tubilaka yo na Kapu 3, Yezu vandaka muntu ya mawete mpi ya kudikulumusa. (Matayo 11:29) Mawete kele kikalulu mosi ya mbote yina ke monisaka kudikulumusa ya ntima. Muntu yina ke vandaka mawete ke bikaka nde mpeve santu ya Nzambi kutwadisa yandi mpi yandi ke vandaka ti mayele yina ke katukaka na Nzambi. (Bagalatia 5:22, 23; Yakobo 3:13) Ata ntangu bantu vandaka kusadila Yezu mambu ya mbi, yandi vandaka ve kuvutula mbi. Yandi vandaka muntu ya mawete. Kansi yo ke tendula ve nde yandi vandaka ve ngolo. Muntu mosi ya mayele tubaka sambu na kikalulu yai mawete nde: “Muntu yina kele mawete kele ngolo bonso kibende.” Ya kieleka sambu na kudiyala mpi kusadila bankaka mambu na mawete, mbala mingi yo ke lombaka nde beto vanda kikesa. Kansi kana Yehowa ke mona bikesa na beto, yandi lenda pesa beto ngolo ya kuvanda mawete bonso Yezu.
18. Inki mbandu ke monisa nde Yezu vandaka ve makambu ngolo, mpi sambu na nki nge ke yindula nde yo vandaka ve mpasi nde bantu kusolula ti yandi?
18 Yezu vandaka ve makambu ngolo. Ntangu yandi vandaka na Tire, nkento mosi kwisaka na yandi sambu mwana na yandi ya nkento vandaka ti ‘demo mosi yina vandaka kuniokula yandi ngolo.’ Yezu monisaka yandi na mitindu tatu nde yandi ke zola ve kubelula mwana na yandi. Ya ntete, yandi pesaka ve nkento yina mvutu; ya zole, yandi songaka yandi sambu na nki yandi buyaka kusala kima yina yandi lombaka; mpi ya tatu, yandi pesaka mbandu yina monisaka pwelele sambu na nki yandi buyaka. Ata mpidina, keti yandi zengilaka nkento yina ndinga to sadilaka yandi mambu na nku? Keti yandi salaka yonso sambu na kumonisa nde, nkento yina ke zitisa yandi ve, mpamba ve yandi vandaka longi mosi ya mfunu? Ve, nkento yina bakisaka nde, yandi lenda solula ti Yezu mpi yandi zabaka nde Yezu ta sadila yandi mambu mbote. Yandi waka ve boma ya kulanda kulomba yandi lusadisu ata Yezu tubaka nde yandi ta sadisa yandi ve. Yezu monaka nde nkento yina vandaka ti lukwikilu ya ngolo. Yo yina yandi landaka kulomba yandi na kusadisa yandi. Ebuna, Yezu belulaka mwana na yandi. (Matayo 15:22-28) Ya kieleka, mutindu Yezu vandaka ve makambu ngolo, mutindu yandi vandaka ya kuyilama sambu na kuwa bantu mpi kusala mambu yina bo vandaka kulomba yandi na ntangu yo fwanaka, salaka nde bantu kuvanda ti mpusa ya ngolo ya kukwenda na yandi.
Keti Bantu Ke Kwisaka Kusolula ti Nge Kukonda Mpasi?
19. Inki mutindu beto lenda zaba kana beto kele kibeni bantu yina bo lenda solula ti bo kukonda mpasi?
19 Bantu yonso ke monaka nde bo kele bantu yina bo lenda solula ti bo kukonda mpasi. Mu mbandu, bantu ya nkaka ya kele ti kiyeka ke zolaka kusonga bantu ya nkaka nde kielo na bo ke vandaka ntangu yonso ya kukangula, mpi nde bantu ya kele na nsi ya kiyeka na bo lenda kwenda konso ntangu yina kusolula ti bo kukonda mpasi. Kansi, Biblia ke tuba nde: “Bantu mingi ke tubilaka zola na bo ya kwikama, kansi nani lenda mona muntu ya kwikama?” (Bingana 20:6) Yo kele pete na kutuba nde beto ke zola nde bantu kukwisa kusolula ti beto kukonda mpasi, kansi keti beto ke sadilaka kibeni bantu mambu mutindu Yezu vandaka kusala? Beto ta zaba nde beto ke landa mbandu ya kikalulu yai ya Yezu, kana bantu ya nkaka ke mona nde bo lenda kwisa kusolula ti beto kukonda mpasi. Polo tubaka nde: “Bantu yonso kuzaba kikalulu na beno ya kuvanda ve makambu ngolo.” (Bafilipi 4:5) Konso muntu na kati na beto fwete kudiyula nde: ‘Inki mutindu bantu ya nkaka ke monaka mono? Keti bantu ke monaka nde bo lenda kwisa kusolula ti mono kukonda mpasi?’
Bankuluntu ke salaka ngolo na kuvanda bantu yina bo lenda solula ti bo kukonda mpasi
20. (a) Sambu na nki yo kele mfunu nde bankuluntu kuvanda bantu yina bo lenda solula ti bo kukonda mpasi? (b) Sambu na nki beto fwete vanda ve makambu ngolo na mambu yina beto ke vingila nde bankuluntu ya dibundu kusala sambu na beto?
20 Mingi-mingi bankuluntu ke zolaka kuvanda bantu ya mawete mpi ya bo lenda solula ti bo kukonda mpasi. Bo ke salaka yonso yina bo lenda sala sambu na kusadila mambu yai ya Yezaya 32:1, 2 ke tuba: “Konso muntu ta vanda bonso kisika ya kubumbana mupepe, kisika ya kubumbana mvula ya mupepe ya ngolo, bonso bamasa na ntoto ya me konda masa, bonso kivudi ya ditadi mosi na ntoto ya kuyuma.” Kana nkuluntu ke sala nde bantu ya nkaka kukwisa kusolula ti yandi kukonda mpasi, yandi ta sadisa bo, yandi ta pesa bo kikesa mpi yandi ta lembika bo. Ya kieleka, beto ke zinga na ntangu ya mpasi, mpi bankuluntu kele ti mambu mingi ya kusala. Yo yina, yo ke vandaka ve ntangu yonso pete na kuzwa ntangu sambu na bantu ya nkaka. Ata mpidina, bankuluntu fwete pusa ve bantu ya nkaka na kuyindula nde bo kele kibeni ti mambu mingi ya kusala mpi mpila ya kusadisa bo kele ve. (1 Piere 5:2) Kansi yo ke lombaka nde, bampangi ya dibundu kuvanda ve makambu ngolo mpi bo vingila ve nde bankuluntu kusadila bo mambu mingi kuluta. Yehowa ke zola nde konso muntu na kati na beto kuvanda muntu ya kudikulumusa mpi ya ke salaka na kuwakana ti bankuluntu.—Baebreo 13:17.
21. Inki mutindu bibuti lenda sala nde bana na bo kusolula ti bo kukonda mpasi, mpi nki beto ta tadila na kapu ya ke landa?
21 Bibuti ke salaka yonso sambu bana na bo kubakisa nde, bo lenda solula ti bo na konso ntangu yina bo me zola. Diambu yai kele kibeni mfunu mingi. Bo ke zolaka nde bana na bo kuzaba nde bo lenda wa ve boma ya kusonga bo mambu ya bo ke kutana ti yo. Ya kieleka, bibuti ya Bakristu ke salaka yonso na kuvanda bantu ya mawete mpi ya makambu ngolo ve, mpi bibuti yina ke waka ve makasi kana mwana me songa bo kima mosi ya mbi ya yandi me sala, to kana bo me mona nde yo ke lomba nde mwana kusoba dibanza na yandi. Bibuti fwete longa bana mpi kuvutula bo na nzila. Kansi bo fwete sala yo ti ntima-nda mpi na mutindu yina ta sala nde, bana kumona nde bo lenda kwenda ntangu yonso kusonga bibuti na bo konso kima yina. Ya kieleka, beto yonso beto ke zolaka kulanda kuvanda bantu yina bo lenda solula ti bo kukonda mpasi bonso Yezu. Na kapu ya ke landa, beto ta tubila mawa ya Yezu. Yo kele na kati ya bikalulu ya mfunu yina vandaka kusala nde bantu kukwenda kusolula ti yandi kukonda mpasi.
a Bantu yina ke longukaka chimie me zaba nde plomb mpi wolo kele bibende yina ke vandaka kibeni pene-pene na ndonga ya bima ya chimie (classification périodique des éléments). Atome mosi ya plomb ke vandaka kaka ti baproto tatu na kati na yo kuluta wolo. Bantu ya physique ya ntangu na beto me kuka nkutu kubalula mwa ndambu ya plomb mpi kukumisa yo wolo. Kansi kisalu yina lombaka bikesa mingi kibeni mpi yo vandaka ntalu mingi na ntwala nde yo simba.