Ntangu Bisumbula ya Lugangu Kesalama

Accra, Ghana, Yuli 4, 1995: Bamvula ya kuluta ngolo na kati ya bamvula kiteso ya 60 nataka kufuluka ya ngolo ya masa. Kiteso ya bantu 200000 vidisaka bima yonso, 500000 vidisaka nzila ya kukotila na banzo na bau ye 22 vidisaka luzingu na bau.

San Angelo, Texas, U.S.A., Mayi 28, 1995: Mvula ya mupepe ti matadi kupanzaka mbanza yai ya kele ti bantu 90000, na kupanzaka bima yina fwete ta kiteso ya mafuku 120 ya badollar (U.S.).

Kobe, Japon, Yanuari 17, 1995: Kunikana ya ntoto ya salaka kaka basegonde 20 bikisaka mafunda ya bamvumbi, makumi ya mafunda ya bantu ya kulwala, mpi bankama ya mafunda ya kukonda banzo.

BETO kezinga na yina lenda kubingama nde nsungi ya bisumbula. Lapolo mosi ya Nations Unies kesonga nde na nsungi ya bamvula 30 kubanda na 1963-92, ntalu ya bantu yina kufwaka, kulwalaka, to kutinaka sambu na bankuba kumataka na kiteso ya 6 na kati ya nkama konso mvula. Mvwandilu ya mawa menataka O.N.U. na kubinga bamvu 1990 “Mvu-kumi ya Inza ya Mvimba Sambu na Kufyotuna Bisumbula ya Lugangu.”

Ya kyeleka, ngolo ya lugangu​—bonso mupepe ya ngolo, kupasuka ya ngumba, to kunikana ya ntoto​—kenataka ve bisumbula ntangu yonso. Bankama kesalamaka konso mvula nkatu kunata mpasi na bantu. Kansi kana ntalu ya mingi ya myoyo ti bimvwama mepanzana, yau kebingamaka mbotembote nde bisumbula.

Kumata ya bisumbula ya lugangu kemonana kima ya muntu lenda tina ve. Mukanda Natural Disasters​—Acts of God or Acts of Man? (Bankuba ya lugangu​—bisalu ya Nzambi to ya bantu?) ketuba nde: “Bantu kele na kusoba nzyunga na bau sambu na kukumisa yau ya kukonda ngolo na bisumbula, mpi bau kele na kusala mpila yina sambu na kukuma bau mosi madya ya bigonsa yina.” Mukanda yango kemonisa mbandu mosi ya lenda salama: “Kunikana ya ntoto ya fyoti, na mbanza ya bansukami ya banzo ya babriki ya ntoto ya kilo na lweka ya nsongi ya dibengi, lenda nata kisumbula ya lufwa ya bantu mpi bampasi. Kansi keti kisumbula yina kele mbutu ya kunikana ya ntoto to sambu bantu kezingaka na banzo ya kigonsa ya mutindu yina na ntoto ya kigonsa?”

Sambu na balongoki ya Biblia, kele ti kikuma yankaka ya kesalaka nde kumata ya bisumbula ya lugangu kuyitukisa ve. Kiteso ya bamvula penepene ya 2000 meluta, Yezu Kristu yitaka kutuba nde, na kati ya bidimbu yina tamonana na “nsuka ya ngidika ya bima,” “nzala ta vanda mingi mpenza, ntoto mpi ta nikana na bisika ya mutindu na mutindu.” (Matayo 24:​3, 6-8) Biblia mpi yitaka kutuba nde na “bilumbu ya nsuka,” bantu tavanda kudizola, kuzola mbongo, ya kukonda zola ya kyeleka, mpi ya kukonda zola ya mambu ya mbote.a (2 Timoteo 3:​1-5) Bikalulu yai kenata muntu mbala mingi na kubebisa nzyunga na yandi, na kukumisaka bantu na kigonsa ya nene ya bangolo ya lugangu. Bisumbula ya bantu kesalaka kele mpi kitini mosi ya mambu ya kekatukaka na kimvuka ya kukonda zola kisika bantu mingi kezinga.

Mutindu ntoto na beto kekuma na bantu mingi, mutindu bansadilu ya muntu ketula bantu na kigonsa ya nene, mpi mutindu bimvwama ya ntoto kesadilama ntangu yonso na mutindu ya mbi, bisumbula talanda kaka kubwila muntu. Kupesa lusadisu kele mpenza bitumba, mutindu disolo ya melanda tamonisa.

[Noti na nsi ya lutiti]