Kutula Ntalu ya Mbote ya Makwela

NA BISIKA mingi bubu yai, babakala kefutaka bima to mbongo na ntwala ya kukwela nkento. Yau kele bonso na ntangu ya Biblia. Yakobi songaka bokilo na yandi Labani nde: “Mono zola sadila nge bamvula nsambwadi sambu na kukwela mwana na nge ya leki Rashele.” (Kuyantika 29:18) Mbongo ya Yakobi pesaka sambu na Rashele vandaka lufutu ya bamvula nsambwadi ya kisalu, sambu yandi vandaka kuzola Rashele mingi! Labani ndimaka yau, kansi yandi kusaka Yakobi. Olie ya kukwedisa yandi ti Rashele, yandi kwedisaka yandi ti Lea. Mambu yonso ya Labani salaka Yakobi na nima, monisaka nde Labani vandaka muntu ya mbi. (Kuyantika 31:41) Yandi vandaka nzala mingi ya mbongo ti bima, yau yina bana kumaka kuzitisa yandi dyaka ve. Bau tubaka nde: “Tata na beto ke monaka beto bonso banzenza. Yandi me tekaka beto, yandi me diaka mbongo yonso ya makwela.”​—⁠Kuyantika 31:⁠15.

Yo ke mawa mingi na kumona nde, na bilumbu yai ya bantu mekuma na nzala mingi ya mbongo ti ya bima, bibuti mingi mekuma bonso Labani. Bankaka mpi mbi ya kuluta Labani. Zulunalu mosi ya Afrika ketuba nde, ‘bibuti yankaka ya bwimi kekwedisa bana na bau kaka sambu bau vwama.’ Kima yankaka ya kenata bibuti na kumona bana na bau ya bankento bonso bima ya kuteka kele mpasi ya mbongo.a

Bibuti yankaka kekingisaka bana na bau na kukwela, tii kuna bakala ya mbongo mingi kumonana. Kikalulu yai kele na kubebisa bwala. Nsoniki ya zulunalu mosi na Afrika sonikaka nde: “Bana mekuma kukota mabala na ntu-ngolo sambu bibuti ke na kulomba babakala na bau mbongo mingi.” Pite mpi kekuma mingi sambu na kikalulu yai ya kulutisa ntalu ya makwela. Dyaka, bana babakala mingi ya kesosaka mbongo na mwinda sambu na kusumba nkento, kebikalaka na bamfuka ya ngolo. Muntu mosi ya ketalaka makambu ya luzingu ya bantu na Afrika ya Sudi tubaka nde “Bibuti fwete yindula mbote. Bau fwete lomba ntalu ya mingi ve. Bana ya mekatuka kukwela fwete zinga. . . . Ebuna sambu na inki kubwisa bau mutindu kompani kebwaka?”

Inki mutindu Mukristu fwete songa mbandu ya bikalulu ya mbote kana yandi kepesa to kelomba bima ya dikwela? Yai kele dyambu mosi ya nsaka ve, sambu Biblia kesonga beto nde: “Bika kikalulu na beno ya bantu ya mbote kumonika na meso ya bantu yonso.”​—⁠Filipi 4:​5, NW.

Minsiku ya Mbote ya Biblia

Kibuti yina kele Mukristu fwete zenga yandi mosi kana yandi talomba bima ya dikwela ya mwana na yandi to ve. Bayina kemona nde bau fwete lomba bima ya dikwela, bau fwete landa minsiku ya Biblia. Ndinga ya Nzambi ketuba nde: “Na luzingu na beno, beno lenda pesa ntima na beno na mbongo ve [to, “beno fwete vanda ve na zola ya mbongo,” NW].” (Baebreo 13:⁠5) Kana Mukristu kulanda ve ndongisila yai ntangu yandi kekwedisa mwana na yandi, yau kesonga nde yandi kepesaka mbandu ya mbote ve. Babakala yina kele ti mukumba na dibundu fwete vanda “bantu ya mbote” (NW) ‘bantu ya me pesaka ve ntima na mbongo,’ to ya ‘ke bakaka ve mbongo na nzila ya luvunu.’ (1 Timoteo 3:​3, 8) Kana nzala ya mbongo kunata Mukristu na kulomba bima mingi ya makwela, mpi kana yandi kubalula ntima ve, bo lenda nkutu kubasisa yandi na dibundu.​—⁠1 Korinto 5:​11, 13; 6:​9, 10.

Sambu na kumanisa kikalulu ya nzala ya mbongo ti bampasi ya yau kenataka, na bansi mingi, leta metulaka ntalu ya dikwela ya muntu lenda lutisa ve. Mu mbandu, na Togo, nsi mosi ya Afrika, nsiku ketuba nde ntalu ya dikwela “bo lenda futa mbongo to bima, to mbongo ti bima.” Nsiku yango keyika nde: “Ata mbongo, ata bima, ntalu na yau yonso lenda luta ve 10000 F CFA (badolare 20).” Biblia ketuba mbala mingi nde Bakristu fwete zitisa nsiku ya leta. (Tito 3:⁠1) Ata leta kekangaka dyaka ve bantu ya kefwa nsiku yai, Mukristu ya kyeleka fwete zitisa yau sambu ntima na yandi kufunda yandi ve na ntwala ya Nzambi, mpi sambu yandi budisa ve bantu yankaka mabaku.​—⁠Roma 13:​1, 5; 1 Korinto 10:​32, 33.

Nani Muntu Fwete Lomba Mbongo ti Bima ya Dikwela?

Na bisika mingi, makambu ya kulomba mbongo ya dikwela kewakanaka ve ti munsiku yankaka ya mfunu ya kele na Biblia. Biblia ketula makambu yonso ya dibuta na zulu ya ntu ya tata. (1 Korinto 11:3; Kolosai 3:​18, 20) Yau yina, bayina ketwadisaka dibundu fwete vanda bantu yina “fweti zaba kuyala bana na bo ti banzo na bo.”​—⁠1 Timoteo 3:⁠12.

Kansi, Mukristu lenda vanda na bisika yina ya bo kebikisaka mukumba ya kulomba dikwela na maboko ya bampangi ya tata to ya mama. To bampangi yina lenda kwisa mpi kulomba dikabu na bau ya dikwela. Dyambu yai kekotisaka mubulu na nzo ya Mukristu. Batata mingi kebumbanaka na nima ya nsiku ya bambuta, bau ketulaka bampangi na bau ya kele Bakristu ve na ntwala, sambu na kulomba bima mingi sambu na makwela ya bana na bau. Ntangu yankaka, kikalulu yai kenataka bana-bankento ya mekuma Bakristu, na kukwela mumpani. Kansi Biblia kesonga Bakristu na kukwela “kaka na mfumu.” (1 Korinto 7:39) Tata yina ke pesa nswa na bampangi na yandi ya mimpani na kubaka badesizio ya mbi ya lenda fwa kimpeve ya bana na yandi, ‘yandi zaba ve kuyala nzo na yandi mosi.’​—⁠1 Timoteo 3:⁠4.

Bonso Abrahami, inki Mukristu tasala kana yandi tavanda ve kisika bo kekwedisa mwana na yandi? (Kuyantika 24:​2-4) Kana yandi mepesa mukumba yina na muntu yankaka, yandi fwete longa muntu yina mutindu ya kusala mambu na nzila ya minsiku ya Biblia. Dyaka, na ntwala ya kutula ntalu ya dikwela, bibuti fwete yindula mingi mpi bau fwete pesa ve nzila nde bilombalomba ya bansiku ya bambuta kukusa bau.​—⁠Bingana 22:⁠3.

Kusala Ve Bonso Mimpani

Biblia kebuya lulendo ti kikalulu ya ‘kutula lulendo sambu na bima [to, “kusikisila bantu bima na nge,” NW].’ (1 Yoane 2:16; Bingana 21:⁠4) Kansi, bantu yankaka na dibundu kemonisaka bikalulu yai ntangu bau kekwendaka kukwela bankento. Bankaka kesalaka bonso bantu ya inza, bau kemonisaka, na kyese yonso, liste ya nda ya bima yina bau futaka sambu na makwela na bau. Na ndambu yankaka, filiale mosi ya la Société Watch Tower na Afrika sonikaka nde: “Babakala yina bau kelombaka bima fyoti kezitisaka ve babokilo na bau. Bau kemonaka bankento na bau bonso bima ya kutula, ya bau sumbaka na ntalu ya mubobe.”

Nzala ya kudya mbongo mingi sambu na dikwela mekangaka Bakristu yankaka, ebuna yau mebutaka mambu mingi ya mbi. Mu mbandu, filiale yankaka ya Watch Tower na Afrika ketuba nde: “Bampangi ya babakala kemona mpasi mingi na kukwela ye bampangi ya bankento kezwa babakala ve. Yau yina bamingi kebasisama na dibundu sambu na pite. Bampangi mingi kebikisa mabundu na bau ntama mpi kekwenda kusosa diama ti wolo, sambu kana bau meteka, bau zwa mbongo ya kukwedila nkento. Bau kesala kuna mvula mosi, zole to mingi. Mbala mingi kimpeve kekwenda kubeba bau kuna sambu bau kezinga ntama ti kimvuka ya bampangi.”

Sambu mambu ya mbi yai kusalama dyaka ve, bibuti yina kele Bakristu fwete landa mbandu ya bantu yina kele ya kuyela na kimpeve na kati ya dibundu. Ata Polo vandaka ve ti bana, yandi vandaka na ntima ya mbote sambu na bampangi. Yandi vandaka zola ve kutula bampangi na mpasi ya mbongo. (Bisalu 20:33) Ya kyeleka, mbandu ya muntu yai ya kukonda nzala ya mbongo, kele mbandu ya bibuti fwete landa ntangu bau kelomba bima ya dikwela ya mwana na bau. Mpeve ya Nzambi tindaka Polo na kusonika nde: “Bampangi, beno yonso beno landa mbandu na mono. Beto me songaka mbandu, ebuna beno landa bantu yina ke landaka mbandu yango yina.”​—⁠Filipi 3:⁠17.

Bantu ya Mesongaka Mbandu ya Mbote

Bibuti mingi mepesaka bambandu ya mbote na makambu ya kutula ntalu ya dikwela. Baka ntete mbandu ya Joseph ti nkento na yandi Mae.b Bau kele na kisalu ya kusamuna ntangu yonso. Bau kezingaka na kisanga mosi ya Salomon, kisika yau kevanda mpasi ntangu yankaka, na kutula ntalu ya dikwela. Na kubuya mindondo yina yonso, Joseph ti Mae yidikaka nde Helene, mwana na bau ya nkento, kwenda kukwela na kisanga yankaka yina kele mfinama. Bau salaka mpi mutindu mosi sambu na Esther, mwana na bau yankaka ya nkento. Joseph ndimaka mpi nde Piere, bakala ya mwana na yandi, kufuta mbongo fyoti, nkutu na nsi ya ntalu ya mbote ya dikwela. Ntangu bo yulaka yandi kikuma ya kupusaka yandi na kusala mutindu yina, Joseph tubaka nde: “Mono zolaka ve nde bokilo na mono kumona mpasi, sambu yandi kele mupasudi-nzila.”

Bambangi mingi na Afrika memonisaka mpi mbandu ya mbote na kulomba dikwela. Na bisika mingi, mbala mingi yau kelombaka kupesa bampangi ya bibuti mbongo mingi na ntwala, ntangu ntalu kibeni ya dikwela metulama ntete ve. Sambu na kubaka nkento, bakala lenda ndima nde kilumbu ya leki ya nkento na yandi takwela, yandi muntu tafuta mbongo ya dikwela yina.

Kansi Kossi ti nkento na yandi Mara salaka ve mutindu yina. Bau mekatuka kukwedisa mwana na bau Beboko na nkengi-ntambudi mosi ya Bambangi ya Yehowa. Na ntwala ya makwela, bampangi ya bibuti kwendaka kuyangisa bibuti sambu na kuzwa dikabu na bau ya bima ya makwela. Kansi Kossi ti Mara talaka bau ve ata kutala mpamba. Bau wakanaka ti bokilo na bau, bau lombaka bima fyoti. Nkutu bau kabisaka yau dyaka na ndambu zole, ye ndambu mosi bau vutulaka yau na bana ya mekwela, sambu bau sadila yau na kilumbu ya feti na bau.

Mbandu yankaka na nsi yina kele mbandu ya mwana-nkento mosi, Mbangi ya Yehowa, zina na yandi Itongo. Dibuta na yandi lombaka kima ya ngolo ve sambu na dikwela. Kansi, bampangi ya bibuti na yandi kwisaka kumatisa ntalu yina. Mavanga kukotaka, mpi yo bikalaka fyoti nde bantu yai kununga na kubaka mbongo yina ya bau yikaka. Itongo kubasikaka na kati, ata yandi ketubaka mingi ve, yandi zengaka na luzitu yonso nde yandi kekwela kaka Sanze, Mukristu yina ya kikesa, na ntalu ya bo tulaka ntete. Na nima, yandi tubaka na kikesa yonso nde, “Mbi ke” (disongidila, “makambu memana”) na nima yandi vandaka. Mama na yandi Sambeko, kotaka mpi munoko mosi ti yandi. Makambu mpi kumanaka popana ye bau kwelaka na ntalu ya ntete yina dibuta kutulaka.

Bibuti ya zola yina kele Bakristu fwete fwila ve kaka ntalu ya mbongo ya dikwela, bau fwete tadila mambu mingi yankaka. Bakala mosi ya Cameroun tubaka nde: “Bokilo na mono ya nkento vandaka songa mono ntangu yonso nde, kana nge kele ti kima ya kupesa mono sambu na kukwela mwana na mono, bumba yau sambu na kusansa yandi.” Bibuti ya zola ketadilaka mpi mambote ya kimpeve ya bana na bau. Beto baka mbandu ya Farai ti Rudo, yina kezingaka na Zimbabwe mpi melutisaka luzingu na bau ya mingi na kisalu ya kusamuna nsangu ya mbote ya Kimfumu. Yai kele kisalu ya mbongo ve, kansi na ntangu ya kukwedisa bana na bau zole ya bankento, bau lombaka ntalu mosi ya fyoti kibeni. Sambu na inki? Bau zolaka nde bana na bau kukwela bantu yina kezolaka Yehowa mingi mpenza. Bau tendulaka nde: “Kima ya mfunu na meso na beto vandaka mambote ya kimpeve ya bana na beto ti babakala na bau.” Kima mosi ya mbote mpenza! Beto fwete sikisa mpenza bibuti yina ketadilaka ntete mambote ya kimpeve ti ya kinsuni ya bana na bau ya kekwela.

Mambote ya Kikalulu Yai ya Mbote

Joseph ti Mae, bantu yina ya kisanga ya Salomon zwaka mambote mingi sambu bau kwedisaka bana na bau ti ngindu mosi ya mbote. Ntete, babokilo na bau kotaka ve na bamfuka. Ebuna, bana yina yonso zole ti babakala na bau nungaka na kubikala bamvula mingi na kisalu ya kusamuna Nsangu ya Kimfumu ntangu yonso. Joseph ketuba mutindu yai: “Beto mezwaka mambote mingi sambu na desizio yina beto bakaka na dibuta na beto. Ata bayina kubakisaka ve vandaka kwisa kuyangisa beto, kansi ntima na mono kebedisaka mono ve mpi mono kele na kyese mingi na kumona bana na mono, ngolo ntangu yonso na kisalu ya Yehowa. Bau mpi kele na kyese mingi, mono mpi ti nkento na mono kele na kyese mingi.”

Kima yankaka ya mbote kele kuwakana mosi ya mbote na kati ya babokilo. Mu mbandu, Zondai ti Sibusiso, ti bankento na bau ya bau mekwelaka nzo mosi, ke bansadi ya luzolo ya mbote na filiale ya la Société Watch Tower na Zimbabwe. Bokilo na bau ya bakala, Dakarai, kele nsamuni ya ntangu yonso mpi yandi kele na salere ve. Na ntangu ya makwela, yandi songaka babakala yai nde beno nata yonso yina beno kele na yau, mono tabaka. Zondai ti Sibusiso ketuba nde: “Beto kezolaka bokilo na beto mingi, mpi beto kesalaka yonso tu sambu na kusadisa yandi kana yandi kele na mpasi.”

Ee, ntalu ya mbote ya dikwela kepesaka kyese na dibuta. Mu mbandu, bana ya mekatuka kukwela tavanda ve ti bamfuka; bau tayantika ve luzingu ya makwela na kati ya bampasi. Dyambu yai mesadisaka bana mingi ya kekwela na kulanda mambu ya kimpeve bonso kukota na kisalu ya kusamuna mpi ya kusala balongoki ntangu yonso. Dyaka, yau kepesaka kyese mingi na Ngangi ya makwela, Yehowa Nzambi.​—⁠Matayo 24:14; 28:​19, 20.

[Banoti na nsi ya lutiti]

[Lupangu ya kele na lutiti 21]

BAU VUTULAKA MBONGO YONSO YA DIKWELA

Na bisika yankaka, bau kevwezaka mwana-nkento ti bibuti na yandi, kana bo mekwela yandi na ntalu fyoti. Yau yina, bamingi kekwedisaka bana na ntalu mingi sambu na lulendo ti lukumu ya dibuta. Kansi, na Lagos, na Nigeria, dibuta mosi salaka mutindu yankaka. Dele, bakala ya kwendaka kukwela na dibuta yina keta nde: “Bibuti ya nkento na mono lombaka mono ve bima mingi yina bau kelombaka na nsiku ya bambuta, mu mbandu bilele ya ntalu. Ebuna ntangu dibuta na mono tululaka mbongo ya makwela na ntwala na bau, mbaku kuyulaka nde: ‘Beno mekwisa kubaka mwana na beto bonso nkento na beno to bonso mwana na beno?’ Dibuta na mono ya mvimba vutulaka nde: ‘Bonso mwana na beto.’ Na nima, bo vutudilaka beto dibuki ya mbongo yonso kukonda kukangula.

“Tii bubu yai, mono kevutulaka matondo mingi na dibuta ya nkento na mono sambu bau kwedisaka beto mutindu yankaka. Mono kezitisaka bau mingi. Mutindu na bau ya mbote ya kutadila mambu na kimpeve kenataka mono na kubaka bau kaka bonso bampangi ya dibuta na beto. Yau melongaka mono mpi mutindu ya mbote ya kuzinga ti nkento na mono. Mono mezolaka yandi mingi sambu dibuta na yandi zolaka mono mpi mingi. Kana mwa mavanga kele, mono kezolaka ve yau kuma dikambu ya nene. Kana mono meyindula dibuta ya kusansaka yandi, dikambu yango kuvanda nene inki mutindu, mono kebikisaka yau.

“Dibuta na mono ti ya bau mekumaka na kinduku mosi ya ngolo. Ata ntangu yai, na nima ya bamvula zole banda ya beto mekwelaka, tata na mono ketindaka madya ti bima yankaka na dibuta ya bankento na mono.”