Bo Kemonisaka Bo Mpasi Sambu na Lunungu

“Kiese na bantu yina ya bantu ya nkaka ke monisaka mpasi sambu [na lunungu, NW].”​—MATAYO 5:10.

1. Sambu na nki Yezu vandaka na ntwala ya Ponse Pilate, mpi nki Yezu kutubaka?

“KISALU ya mono butukilaka ti ya mono kwisilaka awa na nsi-ntoto, yo kele sambu na kutuba kitemwe na mambu yina kele ya kieleka.” (Yoane 18:37) Ntangu Yezu kutubaka bangogo yai, yandi vandaka na ntwala ya Ponse Pilate, Guvernere ya Roma ya Yudea. Yezu kukwendaka ve na kisika yina na luzolo na yandi mosi to nde Pilate kubingaka yandi. Kansi, yandi vandaka na kisika yina sambu bamfumu ya dibundu ya Bayuda kukusilaka yandi makambu nde yandi vandaka muntu mosi ya mbi ya fwete fwa.​—Yoane 18:29-31.

2. Inki mambu Yezu kusalaka, mpi yo nataka yandi na inki?

² Yezu kuzabaka mbote nde Pilate kuvandaka ti kiyeka ya kuyambula yandi to ya kufwa yandi. (Yoane 19:10) Ata mpidina, yandi waka ve boma na kutubila Pilate mambu ya metala Kimfumu na kikesa yonso. Ata luzingu ya Yezu kuvandaka na kigonsa, yandi sadilaka dibaku yango sambu na kuta kimbangi na mfumu ya kuluta nene ya provense yina. Ata yandi taka kimbangi yina, bo zengilaka Yezu nkanu ya lufwa mpi bo fwaka yandi lufwa mosi ya nku na zulu ya nti ya mpasi bonso mbangi-menga (martyr).​—Matayo 27:24-26; Marko 15:15; Luka 23:24, 25; Yoane 19:13-16.

Keti Yandi Fwaka Bonso Mbangi-Menga to Sambu Nsiku Vandaka Kulomba Yo?

3. Na ntangu ya ntama, nani bo vandaka kubinga “mbangi-menga,” kansi ngogo yai ketendula nki bubu yai?

³ Sambu na bantu mingi bubu yai, mbangi-menga kele muntu yina kendimaka kufwa sambu na nsiku, sambu yandi kezola ve kusoba mabanza na yandi. Bantu yina kendimaka kufwa sambu na lukwikilu na bo, mingimingi sambu na malongi ya dibundu na bo, mbala mingi bo kemonaka bo nde bo kele bateroriste to nkutu nde bo ke kigonsa sambu na bantu yonso. Kansi, ngogo mbangi-menga mekatuka na ngogo ya Kigreki (marʹtys) yina vandaka kutendula “mbangi” na ntangu ya ntama, disongidila muntu yina keta kimbangi na kyeleka ya yandi kekwikilaka, mbala yankaka na ntwala ya tribinale. Kansi, na nima ngogo yai yantikaka kutendula “muntu yina mepesa luzingu na yandi na lufwa sambu yandi meta kimbangi.”

4. Na nki mutindu Yezu kuvandaka mbangi-menga?

⁴ Yezu kufwaka bonso mbangi-menga ntetentete sambu yandi taka kimbangi na kyeleka. Mutindu yandi songaka Pilate, yandi kwisaka sambu na “kutuba kitemwe na mambu yina kele ya kieleka.” Bantu kuyambaka ve nsangu na yandi mutindu mosi. Mambu ya bo waka mpi ya bo monaka kupusaka bantu mingi ya mpamba na kundima, mpi bo kwikilaka na Yezu. (Yoane 2:23; 8:30) Kansi bantu yonso na kimvuka mpi mingimingi bamfumu ya mabundu kumonisaka mpenza ntima na bo ya mbi, disongidila bo ndimaka yo ve. Yezu kusongaka bampangi na yandi yina vandaka kukwikila ve nde: “Bantu ya nsi-ntoto lenda menga beno ve, kansi bo ke mengaka mono, sambu mono ke tubaka nde mambu ya bo ke salaka kele ya mbi.” (Yoane 7:7) Sambu yandi taka kimbangi na kyeleka, bamfumu ya insi kuwilaka Yezu makasi mingi, mpi bo fwaka yandi. Ya kyeleka, yandi vandaka ‘temwe (marʹtys) ya kwikama mpi ya kieleka.’​—Kusonga 3:14.

“Bantu Yonso Ta Menga Beno”

5. Na luyantiku ya kisalu na yandi, inki Yezu kutubaka sambu na mbangika?

⁵ Bantu kumengaka ngolo Yezu mpamba ve kansi yandi tubaka na balongoki na yandi nde bantu tamenga bo mpi mutindu mosi. Na luyantiku ya kisalu na yandi, na Disolo na yandi na Zulu ya Ngumba, Yezu kutubilaka bawi na yandi nde: “Kiese na bantu yina ya bantu ya nkaka ke monisaka mpasi sambu [na lunungu, NW], sambu Kimfumu ya Nzambi kele ya bo! ‘Kiese na beno kana bo ke fingaka beno, kana bo ke monisaka beno mpasi, kana bo ke kusilaka beno mambu ya mbi ti ya luvunu ya mutindu na mutindu sambu beno kele balonguki na mono. Beno sepela, beno mona kiese, sambu beno ta baka matabisi ya nene na zulu.’”​—Matayo 5:10-12.

6. Inki lukebisu Yezu kupesaka ntangu yandi tindaka bantumwa na yandi 12?

⁶ Na nima, ntangu yandi tindaka bantumwa na yandi 12, Yezu kusongaka bo nde: “Beno keba mbote, sambu ke na bantu ya nkaka ta kanga beno, bo ta nata beno na bazuzi, ebuna bo ta bula beno fimbu na banzo na bo ya bisambu. Beno ta kwenda kusamba na meso ya baguvernere ti na meso ya bantotila sambu na mono. Mpidina beno ta zaba kupesa kitemwe na beno na meso na bo ti na meso ya bantu yina kele Bayuda ve.” Kansi bamfumu ya mabundu mpamba ve bantu zolaka kumonisa balongoki mpasi. Yezu kutubaka dyaka nde: “Bantu ta pesa bampangi na bo mosi na maboko ya bambeni sambu na kufwa bo, batata mpi ta sala mutindu mosi na bana na bo. Bana ta kuma bambeni ya batata ti ya bamama na bo, bo mpi ta fwa bo. Bantu yonso ta menga beno sambu na mono. Kansi muntu yina ta kanga ntima tii na nsuka, yandi ta guluka.” (Matayo 10:17, 18, 21, 22) Mambu ya mpasi yina Bakristu ya mvu-nkama ya ntete kukutanaka na yo kele nzikisa ya kemonisa kyeleka ya bangogo yina.

Mambu Yina Kulombaka Kukanga Ntima na Kwikama Yonso

7. Sambu na nki bo fwaka Etiene bonso mbangi-menga?

⁷ Ntama mingi ve na nima ya lufwa ya Yezu, Etiene kukumaka Mukristu ya ntete ya kufwaka sambu yandi taka kimbangi na kyeleka. “Nzambi vandaka kusakumuna Etiene mingi, yo yina Etiene vandaka na ngolo mingi. Yandi vandaka kusala mambu ya kuyituka na kati ya bantu.” Bantu yina vandaka kumenga dibundu na yandi ‘kunungaka ve sambu yandi vandaka kutuba na mayele yina ya mpeve santu vandaka kupesa yandi.’ (Bisalu 6:8, 10) Sambu ntima na bo kuvandaka ya kufuluka na kimpala, bo nataka Etiene na ntwala ya Sanedreni, tribinale ya nene ya Bayuda, kisika yandi kutanaka ti bambeni na yandi mpi yandi taka kimbangi ya ngolo. Kansi, na nsuka, bambeni ya Etiene kufwaka temwe yai ya kwikama.​—Bisalu 7:59, 60.

8. Inki mutindu balongoki yina kuvandaka na Yeruzalemi kusalaka na ntwala ya mbangika yina kukuminaka bo na nima ya lufwa ya Etiene?

⁸ Na nima ya lufwa ya Etiene, “bo yantikaka kumonisa bantu ya Dibundu ya Yeruzalemi mpasi. Bakristo yonso panzanaka na provense ya Yudea ti ya Samaria; kaka bantumwa mpamba bantu panzanaka ve.” (Bisalu 8:1) Keti mbangika kukangisaka kisalu ya kuta kimbangi ya Bakristu? Kansi, disolo yango kesonga beto nde “bantu yina panzanaka, bo vandaka kwenda kuzabisa Nsangu ya Mbote ndambu na ndambu.” (Bisalu 8:4) Yo fwete vanda nde bo yindulaka mutindu ntumwa Piere tubaka ntete nde: ‘Beto fweti lemfuka na Nzambi, kansi na bantu ve.’ (Bisalu 5:29) Ata bo vandaka kumonisa bo mpasi, balongoki yina ya kwikama mpi ya kikesa kulandaka kaka na kuta kimbangi na kyeleka na kikesa yonso, ata bo zabaka nde kisalu yai zolaka kunatila bo mpasi mingi.​—Bisalu 11:19-21.

9. Inki mbangika kulandaka kukumina balongoki ya Yezu?

⁹ Ya kyeleka, mpasi ya bo vandaka kumonisa balongoki vandaka kukuma kaka ngolo. Ntete, beto kewa nde Saule, muntu yina kundimaka nde bo fwa Etiene na matadi, “vandaka kaka ke monisa bakristo mpasi nde yandi ta fwa bo. Kilumbu mosi yandi kwendaka na mfumu ya banganga-Nzambi, ebuna yandi lomba yandi mikanda yina ke pesa yandi nswa ya kwenda kukota na banzo ya bisambu ya Bayuda na bwala Damasi. Mpidina, kana yandi mona bakristo ya nkaka kuna, babakala to bankento, yandi lunga kukanga bo ti kunata bo na Yeruzalemi.” (Bisalu 9:1, 2) Na nima, penepene na mvu 44 ya T.B., “ntotila Erode Agripa yantikaka kumonisa mpasi na bantu ya nkaka ya Dibundu. Yakobo, mbuta ya Yoane, yandi fwaka yandi na mbele.”​—Bisalu 12:1, 2.

10. Inki masolo ya mbangika beto ketanga na mukanda ya Bisalu mpi ya Kusonga?

¹⁰ Kitini ya mukanda ya Bisalu yina mebikala kele ti masolo ya mimekamu, boloko, mpi mbangika yina bantu ya kwikama bonso Polo kukutanaka na yo. Polo, muntu yina vandaka kunyokula ntete Bakristu kukumaka ntumwa, mpi yandi fwaka bonso mbangi-menga na maboko ya Neron, Ntotila ya Roma, penepene na mvu 65 ya T.B. (2 Korinto 11:23-27; 2 Timoteo 4:6-8) Sambu na kusukisa, na mukanda ya Kusonga, yina bo sonikaka penepene na nsuka ya mvu-nkama ya ntete, beto kemona nde ntumwa Yoane yina vandaka mekuma mununu vandaka na boloko na kisanga ya Patmosi ‘sambu yandi vandaka kulonga mambu ya Nzambi ti mambu yina ya kieleka ya Yesu.’ Mukanda ya Kusonga ketubila mpi “Antipasi, temwe na mono, muntu ya kwikama, yina bo fwaka” na Pergame.​—Kusonga 1:9; 2:13, NW.

11. Inki mutindu luzingu ya Bakristu ya mvu-nkama ya ntete kumonisaka nde mambu yina Yezu kutubaka sambu na mbangika vandaka ya kyeleka?

¹¹ Mambu yai yonso kumonisaka nde mambu yina Yezu kusongaka balongoki na yandi vandaka ya kyeleka: “Kana bo vandaka kumonisa mono mpasi, bo ta monisaka beno mpasi mpi.” (Yoane 15:20) Bakristu ya kwikama ya mvu-nkama ya ntete kuyilamaka na kunwana ti mumekamu ya kuluta ngolo, lufwa, disongidila na kunyokula bo, na kulosa bo na bambisi ya makasi, to na konso mutindu yankaka, sambu na kulungisa kisalu yina Mfumu Yezu Kristu kupesaka bo: “Beno ta zabisa nsangu na mono na bwala Yeruzalemi, na ntoto ya Yudea yonso, na ntoto ya Samaria yonso, tii na nsuka ya ntoto.”​—Bisalu 1:8.

12. Sambu na nki mbangika ya Bakristu kekutanaka na yo kele ve dikambu mosi yina vandaka kusalama kaka na ntangu ya ntama?

¹² Konso muntu yina tayindula nde mpasi ya ngolo ya mutindu yai kukuminaka kaka balongoki ya Yezu na ntangu ya ntama, tavanda mpenza na kifu. Polo, yina kumonaka mpasi mingi, kusonikaka nde: “Bantu yonso yina ke zolaka kulemfuka na Nzambi na kimvuka ti Yesu Kristo, bo ta monisaka bo mpasi.” (2 Timoteo 3:12) Sambu na yina metala mbangika, Piere kutubaka nde: “Nzambi solaka beno sambu na mambu ya mutindu yina, sambu Kristo yandi mosi monaka mpasi sambu na beno, ebuna yandi bikilaka beno mbandu sambu beno landa yo.” (1 Piere 2:21) Banda ntangu yina tii na “bilumbu ya nsuka” ya ngidika yai ya bima, bo kelanda na kumenga bansadi ya Yehowa mpi kumonisa bo mpasi. (2 Timoteo 3:1) Na ntoto ya mvimba, baluyalu ya kidiktatire mpi ya demokrasi, kemonisaka Bambangi ya Yehowa mpasi, mosi-mosi to bo yonso na kimvuka.

Sambu na Nki Bo Kemengaka mpi Kemonisaka Bo Mpasi?

13. Inki kima bansadi ya Yehowa ya ntangu na beto fwete vila ve sambu na yina metala mbangika?

¹³ Ata bantu mingi na kati na beto kele na mwa kimpwanza ya kusamuna mpi kukutana ti bantu na ngemba yonso, beto fwete vila ve ngibusa ya Biblia ya ketuba nde “nsonga ya inza yai ke na kusoba.” (1 Korinto 7:31, NW) Kana beto meyilama ve na mabanza, na mawi, mpi na kimpeve, beto lenda bwa kukonda mpasi kana mambu mesoba na kintulumukina. Inki beto lenda sala sambu na kuditanina? Mutindu mosi ya mbote ya beto lenda kuditanina kele ya kuzaba mbotembote sambu na nki bo kemengaka mpi kemonisaka Bakristu yina kezolaka ngemba mpi kezitisaka bansiku mpasi.

14. Inki kikuma Piere kupesaka yina vandaka kusala nde bo monisa Bakristu mpasi?

¹⁴ Ntumwa Piere kutubilaka dyambu yai na mukanda na yandi ya ntete, ya yandi sonikaka penepene na bamvu 62-64 ya T.B., ntangu Bakristu yonso yina vandaka kuzinga na nsi ya kiyeka ya luyalu ya Kimfumu ya Roma vandaka kukutana ti mimekamu mpi mbangika. Yandi tubaka nde: “Bampangi na mono ya mono ke zolaka, beno yituka ve kana beno ke mona mpasi mingi, bonso nde kima mosi ya nene me kwisila beno.” Sambu na kutendula mambu ya yandi vandaka kuyindula, Piere kulandaka nde: “Ata muntu mosi ve na kati na beno lenda kufwa muntu ya nkaka, to kuyiba, to kusala mambu ya mbi, to kukota na mambu yina me tadila yandi ve; sambu kana yandi me sala mambu yina ve, yandi ta baka mpi ndola ve. Kansi kana muntu ke mona mpasi sambu yandi kele mukristo, yandi lenda mona nsoni ve sambu na mpasi yina. Mbote yandi pesa mersi na Nzambi sambu yandi me baka zina ya mukristo.” Piere kumonisaka nde bo vandaka kunyokwama ve sambu bo salaka mambu ya mbi, kansi sambu bo vandaka Bakristu. Kana bo vandaka kusala “mambu ya [nsoni, NW]” bonso bantu yina vandaka kuzinga ti bo vandaka kusala yo, bo zolaka kundima bo. Kansi, bo vandaka kumona mpasi sambu bo vandaka kusala ngolo na kulungisa mukumba na bo ya balongoki ya Kristu. Mambu kele mutindu mosi sambu na Bakristu ya kyeleka bubu yai.​—1 Piere 4:4, 12, 15, 16.

15. Inki mambu ya kuyituka kekuminaka Bambangi ya Yehowa bubu yai?

¹⁵ Na bisika mingi ya inza, bantu kesikisaka Bambangi ya Yehowa sambu na bumosi mpi kuwakana ya mbote yina bo kemonisaka na balukutakanu na bo ya distrike mpi na bisalu ya kutunga Banzo ya Kimfumu, sambu na masonga mpi kikesa na bo, sambu na mbandu ya bikalulu ya mbote mpi luzingu ya mbote ya dibuta ya bo kevandaka na yo, mpi nkutu sambu na bunkete mpi nkadilu na bo ya mbote.a Kansi, bo mekangisaka to mebuyisaka kisalu na bo na bansi kiteso ya 28 na ntangu ya beto vandaka kusonika disolo yai, mpi bo kebulaka Bambangi mingi mpi kubotula bo bima na bo sambu na lukwikilu na bo. Sambu na nki mambu ya mbi ya mutindu yai kekuminaka bo? Mpi sambu na nki Nzambi kepesaka nzila nde mambu yai kusalama?

16. Inki kele kikuma ya ntetentete ya kesalaka nde Nzambi kubika nde bansadi na yandi kumona mpasi?

¹⁶ Ntetentete, beto fwete vila ve bangogo yina kele na Bingana 27:11: “Mwana na mono, vanda mayele, ebuna mono ta mona kiese; mpidina konso muntu yina ta tonga mono, mono ta zaba kupesa yandi mvutu.” Ya kyeleka, yo kele sambu ntembe yina mebasikaka banda ntama ya metala kimfumu ya inza ya mvimba. Ata bantu yina yonso ya memonisaka kwikama na bo na Yehowa mepesaka banzikisa mingi kibeni, Satana meyambulaka ve na kusosila Yehowa mutindu yandi salaka na bilumbu ya Yobi, muntu ya kwikama. (Yobi 1:9-11; 2:4, 5) Ntembe kele ve nde, Satana mekuma makasi mingi mpenza na bikesa na yandi ya nsuka ya kusosa kumonisa nde mambu ya yandi tubaka kele ya kyeleka ntangu yai ya Kimfumu ya Nzambi keyala dezia, ti bansadi ya kwikama mpi bantu ya ketuba na zina na yo na ntoto ya mvimba. Keti bantu yai tavanda kaka ya kwikama na Nzambi na ntwala ya bampasi yonso yina lenda kumina bo? Konso nsadi ya Yehowa fwete pesa mvutu na ngyufula yai yandi mosi.​—Kusonga 12:12, 17.

17. Inki Yezu zolaka kutuba ntangu yandi tubaka nde “beno ta mona mpila ya mbote ya kutuba kitemwe”?

¹⁷ Ntangu yandi songaka balongoki na yandi mambu yina tasalama na “nsuka ya ngidika ya bima,” Yezu kupesaka kikuma yankaka ya kesalaka nde Yehowa kupesa nzila nde bansadi na yandi kumona mpasi. Yandi songaka bo nde: “Bo ta nata beno na meso ya bantotila ti ya baguvernere sambu na mono. Mpidina beno ta mona mpila ya mbote ya kutuba kitemwe sambu na mono.” (Matayo 24:3, 9; Luka 21:12, 13) Yezu yandi mosi kutaka kimbangi na ntwala ya Erode mpi Ponse Pilate. Ntumwa Polo mpi ‘bo nataka yandi na meso ya bantotila ti ya baguvernere.’ Na lutwadisu ya Mfumu Yezu Kristu, Polo kutaka kimbangi na mfumu ya kuluta ngolo ya bilumbu yina ntangu yandi tubaka nde: “Mono ke lomba nde ntotila ya nene na Roma kusambisa mambu na mono.” (Bisalu 23:11; 25:8-12) Mutindu mosi bubu yai, mbala mingi mambu ya mpasi ya mutindu yina mepesaka bampangi okazio ya kuta kimbangi na bamfumu mpi bantu mingi.b

18, 19. (a) Inki mambote kunwana ti mimekamu tapesa beto? (b) Inki bangyufula beto tatadila na disolo yina melanda?

¹⁸ Sambu na kusukisa, kunwana ti mimekamu mpi bampasi lenda natila beto mosi mambote. Na nki mutindu? Longoki Yakobo kuyibusaka bampangi na yandi Bakristu nde: “Bampangi na mono, kana bampasi ya mutindu na mutindu ke bwila beno, beno fweti baka yo bonso mambu mosi ya kiese; sambu beno zaba nde, kana lukwikilu na beno kele kaka ata na ntangu ya mpasi, mpidina ke songa nde beno zaba kukanga ntima.” Ya kyeleka, mbangika lenda tomisa lukwikilu na beto mpi kukumisa kikalulu na beto ya kukanga ntima ngolo. Yo yina, beto kewaka ve boma na ntwala ya mbangika, to kusosa mpi banzila yina kewakana ve na Masonuku sambu na kutina to kumanisa yo. Kansi, beto kelandaka ndongisila yai ya Yakobo: “Beno kanga ntima tii kuna, ebuna beno ta vanda bantu ya mbote mpenza, ata mambu mosi mpi ta konda beno ve.”​—Yakobo 1:2-4.

¹⁹ Ata Ndinga ya Nzambi kesadisaka beto na kubakisa sambu na nki bansadi ya kwikama ya Nzambi kemonaka mpasi mpi sambu na nki Yehowa kepesaka nzila nde yo salama, yo kesalaka ve nde mbangika kukuma dyambu mosi ya pete ya kunwana ti yo. Inki lenda pesa beto kikesa ya kukanga ntima na ntwala na yo? Inki beto lenda sala ntangu beto mekutana ti mbangika? Beto tatubila mambu yai ya mfunu na disolo na beto yina melanda.

[Banoti na nsi ya lutiti]

Keti Nge Lenda Tendula?

• Sambu na nki kikuma ntetentete Yezu kufwaka bonso mbangi-menga?

• Mbangika yina Bakristu ya mvu-nkama ya ntete kukutanaka na yo kusalaka bo inki?

• Mutindu Piere kutendulaka yo, sambu na nki bantu vandaka kumonisa Bakristu ya kyeleka ya mvu-nkama ya ntete mpasi?

• Sambu na nki bikuma Yehowa kepesaka nzila nde mbangika kukumina bansadi na yandi?

[Bifwanisu ya kele na lutiti 24]

Bakristu ya mvu-nkama ya ntete kumonaka ve mpasi sambu bo salaka mambu ya mbi, kansi sambu bo vandaka Bakristu

POLO

YOANE

ANTIPASI

YAKOBO

ETIENE