Sambu na Kubaka Matabisi, Nge Fwete Kudiyala!
“Konso muntu yina kesala bansaka ya kumekana kekudiyalaka na mambu yonso.”—1 KORINTO 9:25, NW.
1. Na kuwakana ti mambu yina kele na Efezo 4:22-24, inki mutindu bantu mingi metubaka nde ee na Yehowa?
NTANGU nge bakaka mbotika sambu na kukuma Mbangi ya Yehowa, nge monisaka na meso ya bantu nde nge kezola kukota na mulongo ya bantu yina kesala nsaka ya kumekana sambu na kubaka matabisi ya luzingu ya mvula na mvula. Nge tubaka nde ee, mu tasalaka luzolo ya Yehowa. Na ntwala ya kudipesa na Yehowa, yo lombaka nde bamingi na kati na beto kusala bansoba ya nene sambu kudipesa na beto kuvanda ya masonga, mpi Nzambi kundima yo. Beto landaka ndongisila yai ya ntumwa Polo kupesaka Bakristu: “Beno bikisa bikalulu [“kimuntu,” NW ] na beno yina ya ntama, sambu yo vandaka kubenda beno na kuzinga luzingu yina ya beno vandaka na yo ntete. Na bikalulu na beno yina ya ntama, beno vandaka na nzala yina kuvandaka kukusa beno, . . . Beno lwata bikalulu [“kimuntu,” NW] ya mpa mutindu beno ke lwataka bilele na beno. Bikalulu yina me fwanana na Nzambi yina salaka yo, yo ke monikaka na luzingu yina kele ya mbote, ya santu ti ya kieleka.” (Efezo 4:22-24) Disongidila, na ntwala ya kutuba nde ee, mu mendima na kudipesa na Nzambi, yo lombaka nde beto yambula luzingu ya mbi yina beto vandaka na yo ntete.
2, 3. Inki mutindu 1 Korinto 6:9-12 kemonisa nde sambu Nzambi kundima beto, beto fwete sala bansoba ya mitindu zole?
2 Mambu yankaka ya kimuntu ya ntama yina bantu ya kesosa kukuma Bambangi ya Yehowa fwete yambula kele yina Ndinga ya Nzambi kebuyisaka pwelele. Polo kutangaka mwa mambu yango na mukanda na yandi na Bakristu ya Korinto, nde: “Bantu yina ke salaka pite na bantu yina me kwelaka to na bayina me kwelaka ve, bantu yina ke sambaka banzambi ya biteki, babakala yina ke ladisaka babakala ya nkaka, bamiyibi, bantu yina ke vandaka na nzala ya kuvanda na konso kima yina, bantu yina ke laukaka malafu, bantu yina ke fingaka bantu ya nkaka, bantu yina ke kusaka bantu ya nkaka sambu na kubaka mbongo na bo ata muntu mosi ve na kati ya bantu yina ta vanda muntu ya Kimfumu ya Nzambi.” Na nima, yandi monisaka nde Bakristu ya mvu-nkama ya ntete kusalaka bansoba yina kuvandaka mfunu na kimuntu na bo. Yandi yikaka nde: “Beno ya nkaka vandaka mutindu yina.” Simba nde yandi tubaka nde, bo vandaka mutindu yina, kansi bo sobaka.—1 Korinto 6:9-11.
3 Polo kumonisaka nde kusala bansoba yankaka lenda vanda mpi mfunu, sambu yandi yikaka nde: “‘Mono ke na nswa ya kusala konso mambu yina ya mono me zola.’ E, kansi mambu yonso ve [kenataka mambote, NW].” (1 Korinto 6:12) Yo yina, bantu mingi yina kezolaka kukuma Bambangi ya Yehowa bubu yai kebakisaka mfunu ya kubuya ata mambu yina ya bo kele na yo nswa kansi yina lenda natila bo ve mambote to yina kele na valere ya ntangu fyoti. Mambu ya mutindu yina lenda dya ntangu mingi mpi kukatula bo dikebi na kusala mambu ya kuluta mfunu.
4. Bakristu yina mekudipesaka kendimaka nki mambu ya Polo kutubaka?
4 Beto kekudipesaka na Nzambi na luzolo na beto mosi, kansi na kingolongolo ve, bonso nde yo kelombaka kibansa ya kuluta kiteso. Bakristu yina mekudipesaka kendimaka mambu yai ya Polo kutubaka na nima ya kukuma longoki ya Kristu: “Mono me bikisaka mambu yonso sambu na [Yezu]. Mono ke monaka mambu yina yonso bonso mvindu sambu na kuvanda na Kristo.” (Filipi 3:8) Na kyese yonso, Polo kutubaka nde ve na mambu yonso ya kukonda mfunu sambu na kulanda kutuba nde ee na Nzambi.
5. Polo kunungaka na kubaka ntinu ya nki mutindu, mpi nki mutindu beto lenda sala bonso yandi?
5 Polo kudiyalaka sambu na kubaka ntinu ya kumekana ya kimpeve mpi na nsuka yandi tubaka nde: “Mono nwanaka ngolo sambu na kununga na kisalu na mono, mono nwanaka tii na nsuka na yo; mono simbaka mbote lukwikilu na mono. Kubika fioti mono ke baka matabisi yina ke songa nde mono me nunga: matabisi yina kele mambu ya mbote yina ya Mfumu Yesu, zuzi ya kieleka, ta pesa mono na Kilumbu yango yina. Yandi ta pesa yo kaka na mono ve, kansi yandi ta pesa yo mpi na bantu yonso yina ke vingilaka ngolo sambu na kumona yandi na Kilumbu yina ya yandi ta kwisa kumonika.” (2 Timoteo 4:7, 8) Keti kele ti kilumbu beto mpi takuka kutuba bonso yandi? Beto tasala yo kana beto kekudiyala na lukwikilu yonso na ntangu beto kelanda na kubaka ntinu ya kumekana ya Bukristu tii na nsuka.
Kudiyala Kele Mfunu Sambu na Kusala Mambu ya Mbote
6. Kudiyala kele inki, mpi tanga mitindu zole ya beto fwete monisa yo?
6 Ngogo ya Kiebreo ti ya Kigreki ya bo mebalula awa nde “kudiyala” na Biblia, ketendula ntetentete nde muntu mosi kele ti ngolo ya kuyala nitu na yandi mosi. Mbala mingi, yo kemonisaka ngindu ya kudibuyisa na kusala mambu ya mbi. Kansi yo kele pwelele nde yo kelombaka mpi kudiyala kana beto kezola kusadila nitu na beto sambu na kusala mambu ya mbote. Mpusa ya bantu yonso ya kukonda kukuka kevandaka ya kusala mambu ya mbi, yo yina beto kenwanaka mvita ya mitindu zole. (Longi 7:29; 8:11) Na ntangu beto kebuya kusala mambu ya mbi, beto fwete sala mpi kikesa na kusala mambu yina kele ya mbote. Na kutuba ya mbote, kuyala nitu na beto sambu na kusala mambu ya mbote kele mosi na kati ya mitindu ya kuluta mbote ya kubuya kusala mambu ya mbi.
7. (a) Bonso Davidi, beto fwete samba sambu na nki dyambu? (b) Inki mambu beto fwete yindululaka na mpila nde yo sadisa beto na kudiyala dyaka mingi?
7 Yo kele pwelele nde kana beto kezola kulungisa kudipesa na beto na Nzambi, beto fwete kudiyala. Beto fwete samba mutindu Davidi kusambaka: “Nzambi, yingisa mono ntima ya mpembe, yidika yo, yo kuma ya mpa ti ya kikesa.” (Nkunga 51:12) Beto lenda yindulula mambote yina beto tabaka kana beto kebuya mambu ya mbi to yina kebebisaka nitu. Yindula bampasi yina lenda kumina beto kana beto bwa na mambu ya mutindu yina: maladi ya ngolo, kubebisa bangwisana, to nkutu kufwa lufwa ya mubisu. Kansi, yindula ntete mambote mingi yina muntu lenda baka kana yandi kelanda nzila ya Yehowa na luzingu na yandi. Ata mpidina, na ntangu beto ketadila mambu na masonga yonso, beto fwete vila ve nde ntima kekusaka. (Yeremia 17:9) Beto fwete baka lukanu ya kubuya kuwila yo na ntangu yo kesosa kupukumuna beto na kuyindula nde kuzitisa bansiku ya Yehowa kele kima mosi ya mpamba.
8. Eksperiansi melongaka beto nki mambu? Pesa mbandu.
8 Eksperiansi yina bantu mingi na kati na beto kele na yo na luzingu mesadisaka beto na kubakisa nde nitu na beto ya kukonda kukuka kesosaka kufwa tiya yina mpeve kezolaka kupedisa. Beto baka mbandu ya kisalu ya kusamuna Kimfumu. Yehowa kesepelaka na ntangu bantu kemonisaka luzolo ya kusala kisalu yai ya kegulusaka. (Nkunga 110:3; Matayo 24:14) Sambu na bantu mingi na kati na beto, kulonguka na kusala kisalu ya kusamuna kuvandaka ve dyambu mosi ya pete. Yo lombaka to nkutu tii bubu yai yo kelombaka nde beto yala nitu na beto, beto ‘monisa yo mpasi,’ mpi beto “nata yo bonso mpika,” (NW) na kisika ya kupesa yo nzila nde yo nata beto na kusala konso mambu yina yo mezola.—1 Korinto 9:16, 27; 1 Tesalonika 2:2.
“Na Mambu Yonso”?
9, 10. “Kudiyala na mambu yonso” ketendula dyaka inki?
9 Ndongisila yina Biblia kepesa nde beto “kudiyala na mambu yonso” kemonisa nde beto fwete suka ve kaka na kuyala makasi na beto mpi kubuya kusala mansoni. Beto lenda kudiwa nde beto menunga na kudiyala na mambu yai, mpi kana beto mesala yo, beto lenda monisa mpenza ntonda. Kansi, inki beto lenda tuba sambu na mambu yankaka ya luzingu yina kemonisaka ve pwelele nde beto kele na mfunu ya kikalulu ya kudiyala? Mu mbandu, yindula ntete kana beto kezingaka na insi mosi ya kimvwama mingi, kisika luzingu kevandaka mbote kibeni. Keti yo tavanda ve mayele kana beto longuka na kutuba nde ve na kusumba-sumbaka bima yina kele mpenza mfunu ve? Yo tavanda mbote nde bibuti kulonga bana na bo na kukonda kusumba-sumba bima kaka sambu bo kemona yo, bo kesepela na yo, to sambu bo kele na mbongo ya kusumba yo. Ya kyeleka, bibuti fwete songa mbandu ya mbote kana bo kezola nde bana kulanda ntuma yai.—Luka 10:38-42.
10 Kulonguka na kuzinga kukonda bima yankaka ya beto kele na yo mfunu lenda kumisa kikalulu na beto ya kudiyala ngolo. Yo lenda sadisa beto mpi na kumonisa ntonda mingi sambu na bima yina beto kele na yo mpi kupusa beto na kumonisa mawa na bantu yina kekonda bima yankaka ya kuzingila, na luzolo na bo mosi ve, kansi sambu bo kele ve ti mbongo ya kusumbila yo. Ya kyeleka, kuzinga ti bima fyoti kewakana ve ti ngindu yina ya bantu ketubaka nde “nge fwete salaka mambu ya mbote sambu na nge mosi” to “nge mefwana na kuvanda ti bima ya kuluta kitoko.” Bapiblisite ya inza kesyamisaka bantu na kulungisa bampusa na bo kukonda kusukinina, kansi bantu yina kesalaka yo kesalaka mpidina sambu mumbongo na bo mosi kutambula mbote. Kulanda mambu yina lenda lembisa bikesa ya beto kesala sambu na kudiyala. Zulunalu ya insi mosi ya kimvwama mingi na Eropa mekatuka kusonika nde: “Kana yo kelombaka nde bantu yina kezingaka na kinsukami ya ngolo kunwana mpenza sambu na kununga bampusa na bo ya mbi, bayina kezingaka bubu yai na bansi ya kimvwama mingi fwete nwana dyaka ngolo kuluta ti bampusa yango!”
11. Sambu na nki yo kele mfunu na kulonguka kudipimisa bima yankaka, kansi nki kesalaka nde dyambu yai kuvanda mpasi?
11 Kana beto kekuka ve kusala luswaswanu na kati ya mambu yina beto kezolaka ti yina ya beto kele na yo mpenza mfunu, yo tavanda mbote nde beto zikisa kana beto kesalaka mambu yina kemonisaka nde beto kesalaka ve mambu na mubulu. Mu mbandu, kana beto kezola kunwana ti kikalulu ya kusumba-sumba bima kukonda kikuma, beto lenda baka lukanu ya kukonda kusumba bima na kusadilaka ba cartes de crédits to na ntangu beto kekwenda kusumba bima, beto lenda nata ve mbongo mingi. Yibuka nde Polo kutubaka mutindu yai: “Kana muntu [kekangamaka na Nzambi mpi, NW] ke monaka kiese na bima yina ya yandi ke na yo,” yo kele “kimvwama na yandi.” Yandi yindulaka mutindu yai: “Sambu beto kwisaka kunata ata kima mosi ve awa na nsi-ntoto; yo yina, ntangu beto ta katuka na nsi-ntoto yai beto ta nata mpi ata kima mosi ve. Yo yina mpi, kana beto ke na madia ti bilele ti nzo ya kulala, [beto tavanda na kyese ti bima yai, NW].” (1 Timoteo 6:6-8) Keti beto kevandaka na kyese na bima yina beto kele na yo? Yo kelombaka kuvanda ti ngolo ya kubuya bima yina beto kezolaka mpi kudiyala sambu na kulonguka na kuzinga luzingu mosi ya kukonda mindondo, ya kukonda kufulusa bima kaka sambu na kyese. Kansi, yo kele dilongi mosi ya mfunu ya beto fwete longuka.
12, 13. (a) Na nki mitindu balukutakanu ya Bukristu kelombaka kudiyala? (b) Tanga mwa mambu yina kelombaka nde beto yedisa kikalulu ya kudiyala.
12 Kukwenda na balukutakanu ya Bukristu, balukutakanu ya nene, ti ya distrike kelombaka mpi kumonisa mpenza kudiyala. Mu mbandu, kikalulu yai kele mfunu sambu yo kepimisaka mabanza na beto na kutambula-tambula ntangu balukutakanu yango kesalama. (Bingana 1:5) Yo lenda lomba kudiyala sambu na kukonda kuvalangasa mabanza ya bantu yina mevanda penepene ti beto na kutubaka na nsi-nsi olie na kutula dikebi na beto yonso na mutubi. Kuyidika manaka na beto sambu na kukuma na ntangu ya mbote kelombaka kudiyala. Dyaka, kudiyala lenda vanda mfunu sambu na kubumba mwa ntangu ya kubongisa balukutakanu mpi kupesa bakomantere.
13 Kudiyala na mambu ya fyoti kepesaka beto kikesa ya kuvanda ti ngolo ya kusala mutindu mosi na mambu ya kuluta nene. (Luka 16:10) Yo yina, yo kele mbote kibeni nde beto kudipesa disipline sambu na kutanga Ndinga ya Nzambi ti mikanda yina ketendulaka Biblia mbala na mbala, kulonguka yo mpi kuyindulula mambu yina beto kelonguka! Yo kele mayele kibeni na kudipesa disipline sambu na kubuya bisalu yina mefwana ve na Bakristu, banduku ya mbi, mabanza mpi bikalulu ya mbi, to kudipesa disipline sambu na kubuya kusala mambu yina lenda dya beto ntangu ya mfunu yina beto fwete lutisa na kisalu ya Nzambi! Kudipesa mingi na kisalu ya Yehowa ketaninaka beto mpenza na mambu yina lenda katula beto na nzila ya paladisu ya kimpeve ya dibundu ya Yehowa yina kele na inza ya mvimba.
Beto Kuma Bambuta na Nsadisa ya Kikalulu ya Kudiyala
14. (a) Inki mutindu bana fwete longuka na kumonisa kikalulu ya kudiyala? (b) Inki mambote bana lenda baka kana bo kelonguka kikalulu yai banda na bumwana?
14 Mwana yina mekatuka kubutuka kevandaka ve ti kikalulu ya kudiyala. Kamukanda mosi ya bantu ya mayele yina kelongukaka mambu ya metala bikalulu ya bana ketendula nde: “Kudiyala kekwisaka ve yo mosi to na kintulumukina. Sambu na kuyantika kulonguka kikalulu ya kudiyala, babebe ti bana yina meyela fyoti kele ti mfunu ya lutwadisu mpi lusadisu ya bibuti na bo. . . . Ntangu bibuti ketwadisaka bo na kulonguka kikalulu yai, kudiyala na bo kekumaka mingi na bamvula yina bo kekotaka banzo-nkanda.” Nsosa mosi ya bo salaka na bana ya bamvula iya kumonisaka nde “na kimvuka,” bayina kulongukaka na kumonisa mwa kikalulu ya kudiyala, “kuyelaka mpi kukumaka batoko ya mbote mpenza, ya kuzabanaka mingi, ya kikesa, yina vandaka kubumba binsweki, mpi bantu ya kutudila ntima.” Bayina kulongukaka ve kikalulu yai “kuvandaka ti kifu ya kudivandila, ya kuwa makasi nswalu, mpi ntu-ngolo. Bo vandaka kuzinga na basusi mingi mpi bo vandaka kutina na kunwana ti mambu ya mpasi ya luzingu.” Ya kyeleka, sambu na kukuma mbuta mosi ya kuyela mpi ya mayele kibeni, mwana fwete longuka na kumonisa kikalulu ya kudiyala.
15. Kukonda kudiyala kemonisaka nde inki, mpi yo kewakana ve ti nki lukanu yina kele na Biblia?
15 Mutindu mosi, kana beto kezola kukuma Bakristu ya kuyela kibeni, beto fwete longuka na kumonisa kikalulu ya kudiyala. Kukonda kudiyala kemonisaka nde beto kele ntete babebe na kimpeve. Biblia kelongisila beto na kukuma “bambuta na mabanza.” (1 Korinto 14:20) Lukanu na beto kele ya “kuvanda na kimvuka mosi sambu na lukwikilu na beto, sambu beto zaba Mwana-Nzambi; beto ta kuma bambuta, kimbuta na beto ta fwanana mpenza na kimbuta ya Kristo.” Sambu na inki? Sambu beto “ta vanda diaka bonso bana ve. Beto ta vanda diaka mpi ve bonso bantu yina ya masa ke nataka ndambu na ndambu; malongi ya bantu ya luvunu yina ke kusaka bantu ya nkaka na mayele na bo, yo ta benda beto mpi ve mutindu mupepe ke nataka bima ndambu na ndambu.” (Efezo 4:13, 14) Yo kele pwelele nde, kulonguka na kumonisa kikalulu ya kudiyala kele mfunu mingi sambu na kimpeve na beto.
Mutindu ya Kuyedisa Kikalulu ya Kudiyala
16. Inki mutindu Yehowa kepesaka beto lusadisu?
16 Sambu na kuyedisa kikalulu ya kudiyala, beto kele na mfunu ya lusadisu ya Nzambi, mpi Nzambi kepesaka mpenza lusadisu yango. Ndinga ya Nzambi, yina kele bonso kitalatala ya kukuka, kesongaka beto bisika yina beto fwete soba na kimuntu na beto, mpi yo kepesaka beto bandongisila yina kemonisaka beto mutindu ya kusala yo. (Yakobo 1:22-25) Bampangi yina kezolaka beto kevandaka mpi na mpusa ya kusadisa beto. Bakristu yina kele bankuluntu kemonisaka kikalulu ya kubakisa konso mpangi na ntangu bo kepesaka yandi lusadisu. Yehowa yandi mosi kekangaka ve diboko na kupesa mpeve santu na yandi kana beto lomba yandi yo na kisambu. (Luka 11:13; Roma 8:26) Yo yina, bika beto sadila na kyese mpenza mabaku yai yonso ya beto kele na yo. Bangindu yina kele na lupangu na lutiti 21 lenda sadisa beto.
17. Inki kikesa Bingana 24:16 kepesa beto?
17 Beto kebaka kikesa mpenza na kuzaba nde Yehowa kebakaka na valere bikesa yina beto kesalaka sambu na kusepedisa yandi! Dyambu yai fwete pusa beto na kulanda kusala kikesa sambu na kudiyala mingi. Ata beto bwa mbala mingi, beto fwete lemba ve na kusala kikesa. “Ata muntu ya mbote kubwa mbala kana ikwa, yo kele kima ve, yandi ta telema kaka; kansi muntu ya mbi ta fwa na mpasi.” (Bingana 24:16) Konso ntangu, kana beto menunga na kusala dyambu mosi yina kesepedisaka Yehowa, beto fwete vanda na kyese. Beto fwete zaba mpi nde Yehowa kesepelaka na beto. Mbangi mosi ketuba nde na ntwala ya kupesa luzingu na yandi na Yehowa, konso ntangu ya yandi vandaka kununga na kukonda kunwa makaya mposo ya mvimba, yandi vandaka kudipesa matabisi. Yandi vandaka kusumba kima mosi ya mfunu ti mbongo yina yandi bumbaka na ntangu yandi monisaka kikalulu ya kudiyala na kukonda kusumba makaya.
18. (a) Inki beto fwete sala na ntangu beto kenwana sambu na kumonisa kikalulu ya kudiyala? (b) Inki lusilu Yehowa kepesa beto?
18 Kima ya kuluta mfunu kele nde, beto fwete vila ve nde kudiyala kelombaka mpi kuyala mabanza ti mawi. Beto lenda mona dyambu yango na bangogo yai ya Yezu: “Konso muntu yina ke tala nkento ya ngani ti nzala ya kuladisa yandi, yandi me sala [dezia, NW] pite ti yandi na ntima na yandi.” (Matayo 5:28; Yakobo 1:14, 15) Muntu yina melonguka na kuyala mabanza ti mawi na yandi tamona ve mpasi na kuyala nitu na yandi yonso. Bika beto kumisa ngolo lukanu na beto ya kubuya kusala mambu ya mbi kaka ve kansi mpi ya kubuya nkutu kuyindula yo. Kana bangindu ya mbi mekwisila beto, beto fwete losa yo na mbala mosi. Beto lenda tina mpukumuna kana beto kesamba Nzambi sambu yandi sadisa beto na kutula meso na beto kaka na Yezu. (1 Timoteo 6:11; 2 Timoteo 2:22; Baebreo 4:15, 16) Na ntangu beto kesala kikesa na kiteso ya beto mefwana na kusala, beto tazitisa ndongisila yai kele na Nkunga 55:23: “Bikila Mfumu Nzambi kilo na nge, yandi ta sadisa nge; yandi ta bika ve muntu ya mbote bo bwisa yandi.”
Keti Nge Keyibuka?
• Tanga mitindu zole yina beto fwete monisa kikalulu ya kudiyala?
• “Kudiyala na mambu yonso” ketendula inki?
• Inki bangindu nge lenda sadila sambu na kuyedisa kikalulu ya kudiyala nge mesimba na kulonguka na beto?
• Kudiyala keyantikaka na wapi?
[Lupangu/Bifwanisu ya kele na lutiti 21]
Mutindu ya Kukumisa Kudiyala Ngolo
• Monisa yo ata na mambu ya fyoti
• Yindulaka mambote na yo ya ntangu yai ti ya bilumbu kekwisa
• Yingisa mambu yina ya Nzambi kebuyisaka na mambu yina yandi kezolaka
• Losa bangindu ya mbi na mbala mosi
• Fulusa mabanza na nge ti bangindu yina ketungaka na kimpeve
• Ndima lusadisu yina bampangi na nge Bakristu ya kuyela lenda pesa nge
• Buya mambu yina lenda pukumuna nge
• Samba Nzambi sambu na kulomba lusadisu na ntangu ya mpukumuna
[Bifwanisu ya kele na lutiti 19]
Kudiyala kepusaka beto na kusala mambu ya mbote