Landa na Kusala Mambote na Inza Mosi ya Mefuluka ti Kimbeni
“Kima ya mfunu yina muntu kele na yo kele ntima na yandi ya mbote.”—Bingana 19:22, NW.
1. Sambu na nki yo lenda vanda mpasi na kusala mambote?
KETI nge kemonaka nde nge kele muntu ya mbote? Kana mpidina, nge lenda mona mpasi na kuzinga na inza ya bubu yai. Yo kele ya kyeleka nde Biblia ketanga mambote na kati ya “mbuma ya mpeve,” kansi sambu na nki yo kele mpasi kibeni na kumonisa mambote ata na kati ya bansi yina bo ketubaka nde bo kele Bakristu? (Galatia 5:22) Mutindu beto monaka yo na disolo ya ntete, beto lenda baka kitini ya mvutu na mambu yina ntumwa Yoane kusonikaka nde, Satana Dyabulu, yina kele ti mpeve mosi ya mbi muntu ketwadisa inza ya mvimba. (1 Yoane 5:19) Yezu Kristu kubingaka Satana nde “mfumu ya nsi-ntoto yai.” (Yoane 14:30) Yo yina, inza yai kemonisaka nde yo mefwanana na mfumu na yo ya nkolami, yina kevandaka ti kikalulu ya nku.—Efezo 2:2.
2. Inki mambu lenda sala nde kumonisa mambote kuvandila beto mpasi?
2 Beto kemonaka mpasi kana bantu yankaka kesadila beto mbi. Bantu ya kartie, bantu ya beto mezaba ve, to nkutu banduku to bamambre ya dibuta lenda sala beto mambu ya nku sambu bantangu yankaka bo kesalaka mambu kukonda kuyindula. Susi yina beto kewaka kana beto kele kisika mosi ti bantu ya kukonda luzitu mpi yina keswanaka mpi kefinganaka kepesaka mbala mingi mpasi na ntima. Mutindu bantu yankaka kekondaka kusala mambu ya mbote ya mutindu yina lenda pesa beto makasi mpi kupusa beto na kuvutula mambi na mambi. Mawi ya mutindu yina lenda natila beto bampasi na kimpeve to na nitu.—Roma 12:17.
3. Tanga mambu ya mpasi yina bantu kekutanaka ti yo yina kemekaka luzolo na bo ya kusala mambu ya mbote.
3 Mambu ya kenataka basusi na inza yai lenda sala mpi nde beto kuka ve kumonisa mambote. Mu mbandu, kutitisa ya bateroriste ti mambu ya bo kesalaka, minduki ya kefwaka bima ti bantu na mbala mosi to minduki ya nikleyere yina bansi mingi kesadila kepesaka bantu mingi boma. Dyaka, bantu mingi ya bo kekumisaka bansukami, kezingaka na madya fyoti, kevandaka ve na kisika ya mbote ya kulala, kekondaka bilele ya mbote, mpi kevandaka ve ti bankisi ya kusansa nitu. Yo kevandaka mpasi na kulanda kusala mambote kana kivuvu kele dyaka ve na luzingu.—Longi 7:7.
4. Inki ngindu ya mbi bantu yankaka lenda kuma na yo na ntangu bo keyindula na kusadila bantu yankaka mambote?
4 Muntu lenda tuba nswalunswalu nde kusala mambote lenda vanda ve dyambu mosi ya kuluta mfunu mpi yo lenda monana bonso kukonda ngolo. Yandi lenda kudiwa nde bantu kemonina yandi, mingimingi kana bantu kesala yandi mambu yina kemonisa nde bo kezitisa ve mawi na yandi. (Nkunga 73:2-9) Kansi, Biblia kepesa beto lutwadisu ya mbote na ntangu yo ketuba nde: “Mvutu ya malembe [mawete, NW] ke lembikaka makasi kansi mvutu ya makasi ke tedimisaka yo.” (Bingana 15:1) Mawete ti mambote kele bikalulu zole ya kewakanaka mpenza, yina ke na kati ya mbuma ya mpeve mpi ya kebutaka mbuma ya mbote na lere beto kesadilaka yo na ntangu ya mpasi.
5. Tanga mwa bisika yina kele mfunu nde beto monisa mambote.
5 Sambu kumonisa bambuma ya mpeve santu ya Nzambi kele dyambu mosi ya mfunu sambu na beto Bakristu, yo tavanda mbote nde beto tadila mutindu ya beto lenda monisa kikalulu ya kusala mambote. Keti mpila lenda vanda ya kulanda na kusala mambote na inza mosi ya nku? Kana nde ee, na nki mitindu beto lenda monisa nde beto kepesaka ve nzila nde Satana kubuyisa beto na kusala mambote, mingimingi na ntangu ya mpasi? Bika beto tadila nki mutindu beto lenda sala mambote na kati ya dibuta, na kisika ya kisalu, na nzo-nkanda, na kartie, na kisalu ya kusamuna, mpi na ntangu beto kele kumosi ti bampangi na beto Bakristu.
Kumonisa Mambote na Kati ya Dibuta
6. Sambu na nki kusala mambote kele mfunu na kati ya dibuta, mpi nki mutindu yo lenda monana?
6 Sambu Yehowa kusakumuna mpi kutwadisa beto, yo kele mfunu nde beto yedisa mpenza mbuma ya mpeve. (Efezo 4:32) Bika beto tadila sambu na nki yo kele mfunu nde bantu ya dibuta kusalana mambote bo na bo. Na luzingu na bo ya konso kilumbu, bakala ti nkento fwete monisaka mpeve mosi ya kusalana mambote mpi ya kutulana dikebi na kati na bo ti bana na bo. (Efezo 5:28-33; 6:1, 2) Mambote ya bo kesalana fwete monana pwelele na mutindu bantu ya dibuta kesolula bo na bo, na mutindu bana kepesa bibuti na bo lukumu ti luzitu mpi na mutindu bibuti kezinga mbote ti bana na bo. Beno fwete sikisaka nswalu, kansi na kungana nswalu ve.
7, 8. (a) Inki kikalulu beto fwete buya kana beto kezola kumonisa mambote ya kyeleka na kati ya dibuta? (b) Inki mutindu kusolula mbote kesalaka nde dibuta kuvanda na bangwisana ya ngolo? (c) Inki mutindu nge lenda monisa mambote na kati ya dibuta?
7 Kuzinga mbote ti bantu ya dibuta na beto kelombaka kulanda ndongisila yai ya ntumwa Polo: “Beno lenda wa makasi ve, beno lenda dasuka ve, beno lenda vanda na mabanza ya mbi ve. Beno lenda fingana ve, beno lenda tuba mpi mambu ya nsoni ve. Beno fweti bikisa mambu yina yonso.” Konso kilumbu, mabuta ya Bukristu fwete solulaka na luzitu yonso. Sambu na inki? Sambu kusolula mbote kesalaka nde mabuta kuvanda ngolo mpi mbote. Kana beno mewakana ve na dyambu mosi, sambu na kumanisa matata, beno sosa kubongisa dyambu yango na kisika ya kusosa muntu yina menunga. Bantu ya dibuta yina kezingaka na kyese kesalaka kikesa ya masonga sambu na kusalana mambote mpi na kupesana luzitu.—Kolosai 3:8, 12-14.
8 Kusala mambote kele kikalulu mosi ya mbote yina kesalaka nde beto vanda na mpusa ya kusadila bankaka mambu ya mbote. Yo yina, beto kesosaka kuvanda mfunu, luzitu, mpi kusadisa bantu yankaka na kati ya dibuta. Yo kelombaka nde muntu na muntu mpi bantu yonso kusala kikesa sambu na kumonisa mutindu ya mambote yina kepesaka dibuta lukumu. Kusala mutindu yai kesalaka kaka ve nde Nzambi kusakumuna bo, kansi yo kesalaka mpi nde dibundu ti bantu yankaka kupesa lukumu na Yehowa, yina kele Nzambi ya mambote.—1 Piere 2:12.
Kumonisa Mambote na Kisika ya Kisalu
9, 10. Tanga mwa mambu yina lenda basisa mavwanga na kisika ya kisalu, mpi monisa nki mutindu kusala mambote lenda manisa yo.
9 Kusala kisalu ya kinsuni konso kilumbu lenda sala nde Mukristu kumona mpasi na kumonisa mambote na banduku na yandi ya kisalu. Kimpala yina kevandaka na kati ya bantu ya kisalu lenda sala nde muntu ya kisalu yankaka yina kele na mayele ya mbi kutula kisalu ya nduku na yandi na kigonsa, mpi kubebisa lukumu ya nduku na yandi na ntwala ya patro. (Longi 4:4) Yo kele pete ve na kumonisa mambote na bantangu ya mutindu yina. Ata mpidina, kana nsadi ya Yehowa keyibuka nde mambote kele dyambu mosi ya mbote ya yandi fwete sala, yo fwete pusa yandi na kusala yonso mpenza, kana mpila kele, sambu na kuzinga mbote ti bayina kezingaka mbote ve ti bantu yankaka. Kutudila bantu ya mutindu yina dikebi lenda sadisa beto na kununga bo. Mu mbandu, nge lenda tudila nduku na nge ya kisalu dikebi na ntangu yandi to bantu ya dibuta na yandi kebela. Ata kuyula mavimpi na bo lenda buta mbuma ya mbote na muntu yankaka. Ya kyeleka, kana mpila kele, Bakristu fwete sosa mpenza kuzinga na bumosi mpi na ngemba ti bantu yankaka. Bantangu yankaka, ndinga mosi ya mbote yina kemonisaka nde nge ketudila muntu dikebi mpi nge kele na susi na yandi, tamanisa mavwanga.
10 Bantangu yankaka, patro lenda pusa bantu ya kisalu na kundima mabanza na yandi na ngolo mpi yandi lenda sosa nde konso muntu kudikotisa na mwa mambu ya kemonisaka zola ya insi to na feti mosi yina kewakana ve ti Masonuku. Kana kansansa ya Mukristu kepusa yandi ve na kusala mambu ya mutindu yina, yo lenda sala nde bo wakana ve ti patro. Kana dyambu ya mutindu yina mekumina nge, yo kele mayele na kukonda kukota na mudindu sambu na kumonisa nde yo tavanda mbi kana nge sala mambu yina ya patro kelomba nge na kusala. Na kutuba ya mbote, bantu yina kendimaka ve malongi ya Bukristu kemonaka nde mambu yina bantu yonso kesala yo yina kele ya mbote. (1 Piere 2:21-23) Mbala yankaka, yo lenda lomba nde nge tendula na malembe bikuma yina kepusa nge na kukonda kusala mambu ya yandi kelomba. Kana yandi melwadisa nge na kutuba na yandi, kuvutudila yandi ve. Yo kele mbote nde Bakristu kulanda ndongisila ya mbote yina kele na Roma 12:18: “Beno tula ngolo mpenza na kuzinga na ngemba ti bantu yonso.”
Kumonisa Mambote na Nzo-nkanda
11. Inki mambu ya mpasi baleke kekutanaka ti yo na yina metala kumonisa mambote na banduku na bo ya nzo-nkanda?
11 Yo lenda vanda mpasi mpenza sambu na baleke na kusadila banduku na bo ya nzo-nkanda mambote. Mbala mingi baleke kezolaka nde banduku na bo ya nzo-nkanda kundima bo. Baleke mingi ya babakala kesalaka mambu ya nku sambu na kudisonga na bana ya nzo-nkanda yankaka, mpi bo kenyokulaka bayina kele ve ngolo. (Matayo 20:25) Baleke yankaka kezolaka kudimonisa nde bo meluta mayele, na bansaka, to na bisalu yankaka. Na kusikisaka ngangu na bo, bana ya nzo-nkanda kelutaka kusadila banduku na bo ya klase ti bana ya nzo-nkanda yankaka mambu ya kukonda zola, sambu bo kekudikusaka na kuyindula nde bo meluta bantu yankaka sambu bo kele ti ngangu mingi. Leke yina kele Mukristu fwete keba na mpila nde yandi kulanda ve bantu ya mutindu yina. (Matayo 20:26, 27) Ntumwa Polo kutubaka nde: “Muntu yina ke na kuzola yandi ke kangaka ntima, yandi kele muntu ya mbote,” mpi nde “yandi ke kudisongaka ve, yandi ke na lulendo mpi ve.” Yo yina, Mukristu fwete landa ve mbandu ya mbi ya bantu yina kesalaka mambi, kansi yandi fwete landaka bandongisila ya Masonuku yina kemonisa yandi mutindu ya kuzinga ti bana ya nzo-nkanda.—1 Korinto 13:4.
12. (a) Sambu na nki yo lenda vanda mpasi nde baleke kuzinga mbote ti balongi na bo? (b) Na nani baleke lenda sosa lusadisu na ntangu bantu yankaka kesala mambu yina lenda nata bo na kusala mambi?
12 Baleke fwete zinga mpi mbote ti balongi na bo. Bana ya nzo-nkanda mingi kezolaka kupesa balongi na bo makasi. Na ntangu bo kekondaka balongi na bo luzitu na kusalaka mambu yina kewakana ve ti bansiku ya nzo-nkanda, bana yango keyindulaka nde bo kele ngangu mingi. Bo ketitisaka bankaka na mpila nde bo mpi kusala bonso bo. Kana leke yina kele Mukristu mebuya na kusala bonso bo, bo lenda yantika kuseka yandi to kuvweza yandi na mutindu yankaka. Kana na mvula ya mvimba Mukristu mekutana ti mambu ya mutindu yai na nzo-nkanda, lukanu na yandi ya kusonga mambote lenda kuma na kumekama. Kansi, kuvila ve nde kusadila Yehowa na kwikama kele mfunu mingi. Nge fwete tula ntima nde, na bantangu yina ya mpasi, yandi tasadisa nge na nzila ya mpeve santu na yandi.—Nkunga 37:28.
Kumonisa Mambote na Bantu ya Kartie
13-15. Inki mambu lenda kangisa beto nzila na kusala mambote na bantu ya kartie na beto, mpi nki mutindu beto lenda sala sambu na kununga bampasi yina?
13 Ata nge kezingaka na nzo yina beno kele beno mosi na lupangu, na nzo ya etazi, na bakamio yina kevandaka ti bawago bonso banzo, to na nki kisika, nge lenda yindula mitindu ya kusala mambote mpi kudibanza sambu na bantu yina nge kezinga ti bo. Kusala mutindu yai mpi kevandaka ve pete ntangu yonso.
14 Inki nge tasala kana muntu ya nge kezingaka ti yandi yina kele na kyelo ya kelanda kevandaka ti mabanza ya mbi sambu na mpusu, insi, to dibundu na nge? Inki nge tasala kana na bantangu yankaka bo kevandaka ve luzitu to kezolaka ve nkutu kumona nge? Sambu nge kele nsadi ya Yehowa, kusala mambote to kuyedisa yo tanatila nge mambote. Nge taswaswana mpenza na mutindu ya kupesa bantu kikesa, mpi ya kyeleka nge tapesa lukumu na Yehowa, yina kele mbandu ya kuluta nene na yina metala kumonisa mambote. Nge lenda zaba ve ntangu yina muntu ya nge kezingaka ti yandi lenda soba nkadilu na yandi sambu na mambote ya nge kesadilaka yandi. Nkutu yandi lenda kuma kupesa Yehowa lukumu.—1 Piere 2:12.
15 Inki mutindu beto lenda monisa mambote na bantu yina beto kezingaka ti bo? Ntete, beto fwete vanda na bikalulu ya mbote yina tasadisa bantu yonso ya dibuta na beto na kubuta mbuma ya mpeve. Bantu ya kartie mpi lenda mona yo. Na bantangu yankaka, nge lenda zwa dibaku ya kusadila muntu ya kartie na nge dyambu mosi ya mbote. Kuvila ve nde kusala mambote ketendulaka kutadila bampusa ya bantu yankaka na dikebi yonso.—1 Piere 3:8-12.
Kumonisa Mambote na Kisalu na Beto ya Kusamuna
16, 17. (a) Sambu na nki kusala mambote kele mfunu na kisalu na beto ya kusamuna? (b) Inki mutindu beto lenda monisa mambote na mitindu ya kuswaswana na kisalu ya kusamuna?
16 Beto fwete monisa mambote na kisalu na beto ya Bukristu na ntangu beto kesala kikesa sambu na kusosa bantu na banzo, na bisika na bo ya kisalu, mpi na bisika ya bantu yonso. Beto fwete vila ve nde beto kele mimonisi ya Yehowa, yina kemonisaka mambote ntangu yonso.—Kubasika 34:6.
17 Inki yo kelombaka sambu na kumonisa mambote na kisalu na nge ya kusamuna? Mu mbandu, ntangu nge keta kimbangi na balabala, nge lenda monisa mambote na kutubaka mambu na bunkufi mpi na kuzitisaka bantu yina nge kesolula ti bo. Babalabala kevandaka ntangu yonso ya kufuluka ti bantu ya mumbungu, yo yina nge fwete kebaka sambu na kukonda kukanga nzila. Dyaka, ntangu nge keta kimbangi na teritware ya bantu ya mumbungu, monisa mambote na nge na kutubaka na bunkufi, mpi na kuyibukaka nde bantu yina ketekaka kekingaka bakliya na bo.
18. Sambu na nki yo kele mfunu nde beto monisa luswasukusu na yina metala kusala mambote na kisalu na beto ya kusamuna?
18 Na ntangu nge kesamuna nzo na nzo, nge fwete sadilaka luswasukusu. Kuvanda ve bantangu mingi na nzo ya bantu, mingimingi kana mvula mekatuka kunoka to madidi kele. Keti nge takuka kubakisa nde na lere yai muntu ya mu kesolula ti yandi melemba to nkutu yandi kezola ve nde nge vanda dyaka pana? Yo lenda vanda nde Bambangi ya Yehowa kevutukilaka mbala mingi bantu ya kisika yina nge kezingaka. Kana mpidina, nge fwete monisa mpenza luzitu, nge fwete monisa ntangu yonso mambote ti kyese. (Bingana 17:14) Nge fwete bakisa kikuma yina kepusa muwi na nge na kukonda kuwidikila nge kilumbu yina. Kuvila ve nde, kilumbu yankaka, bampangi na nge ya babakala to ya bankento yina kele Bakristu lenda kota dyaka na nzo yina. Kana nge mekutana ti muntu mosi yina kele ve luzitu, sala kikesa sambu na kumonisa mpenza mambote. Kutombula ve ndinga na nge to kubebisa luse, kansi tuba na malembe. Mukristu ya mbote tazola ve kupesa muwi na yandi makasi na mpila nde bo swana. (Matayo 10:11-14) Sambu yandi kezaba nde kilumbu kele muntu yango tawa nsangu ya mbote.
Kumonisa Mambote na Balukutakanu ya Dibundu
19, 20. Sambu na nki mambote kele mfunu na dibundu mpi nki mutindu beto lenda monisa yo?
19 Yo kele mfunu mingi kibeni na kusadila bampangi na beto Bakristu mambote. (Baebreo 13:1) Sambu beto kele na kati ya dibuta ya bampangi ya inza ya mvimba, kusadila bankaka mambote kele mfunu mingi.
20 Kana dibundu mosi kesadilaka Nzo ya Kimfumu mosi ti mabundu zole, tatu, to mingi, yo kele mfunu nde bo kusadila mabundu yina yankaka mambote, na kupesaka bo lukumu na mambu yonso ya bo kesadila bo. Mpeve ya kunwanina-nwanina kesalaka nde bantu kuwakana ve mbote na ntangu bo kezola kutula balere ya lukutakanu mpi kuyidika mambu yankaka bonso kukomba to kuyingisa bima yina mebeba. Monisa ntima ya mbote ti luzitu ata na ntangu bankaka mebasisa mabanza yina kewakana ve ti ya nge. Kana beno kesala mutindu yina, mambote tabaka kisika ya ntete, ebuna Yehowa tasakumuna mpenza mpusa na beno ya kusadila bankaka mambote.
Landa na Kumonisa Mambote
21, 22. Na kutadila Kolosai 3:12, inki lukanu beto fwete vanda na yo?
21 Mambote kele mpenza kikalulu mosi ya mfunu yina kevandaka na bupusi na mambu yonso ya luzingu na beto. Yo yina, beto fwete kotisa yo mpenza na kimuntu na beto ya Bukristu. Kusadila bankaka mambote fwete kuma mpenza kikalulu na beto.
22 Bika nde beto yonso kusadila bankaka mambote konso kilumbu mpi nde muntu na muntu na kati na beto kusadila bangogo yai ya ntumwa Polo: “Beno kele bantu ya Nzambi; Nzambi zolaka beno, yandi solaka beno na kuvanda bantu na yandi. Yo yina beno fweti wila bantu mawa mingi, beno fweti vanda bantu ya mbote, beno lenda kudisonga ve, beno fweti vanda pima, beno fweti kanga ntima.”—Kolosai 3:12.
Keti Nge Keyibuka?
• Inki kesalaka nde Mukristu kukuka ve kumonisa mambote?
• Sambu na nki yo kele mfunu na kumonisa mambote na dibuta na nge?
• Tanga mwa mambu ya mpasi yina lenda sala nde kumonisa mambote na nzo-nkanda, na kisalu, ti na kartie kuvanda mpasi.
• Inki mutindu Bakristu lenda monisa mambote na kisalu na bo ya kusamuna? Tendula.
[Kifwanisu ya kele na lutiti 13]
Mambote yina bantu yonso ya dibuta kemonisaka, kekotisaka bumosi ti kuwakana
[Kifwanisu ya kele na lutiti 14]
Nge lenda monisa mambote na ntangu nduku na nge ya kisalu to dibuta na yandi kebela
[Kifwanisu ya kele na lutiti 15]
Yehowa kesadisaka bayina kemonisaka mambote ata na ntangu bantu keseka bo
[Kifwanisu ya kele na lutiti 16]
Kusadisa muntu ya kartie na nge yina kele na mpasi kele mutindu mosi ya kumonisa mambote