Ndinga ya Yehowa Kele ya Moyo
Bangindu ya Mfunu ya Mikanda ya Tesalonika mpi Timoteo
DIBUNDU ya mpa ya Tesalonika kukutanaka ti kimbeni banda yo salamaka, ntangu ntumwa Polo kwendaka kutala dibundu yango. Yo yina, ntangu Timoteo, ziku yandi vandaka ti bamvula 20, kukatukaka kuna mpi kunataka bansangu ya mbote, yo pusaka Polo na kusonikila Bakristu ya Tesalonika sambu na kusikisa mpi kusyamisa bo. Ziku Polo kusonikaka mukanda yango penepene ya nsuka ya mvu 50 T.B., mpi yo kele mukanda ya ntete na kati ya mikanda ya kupemama yina Polo kusonikaka. Ntangu fyoti na nima, yandi sonikilaka Bakristu ya Tesalonika mukanda ya zole. Mbala yai, yandi sungikaka ngindu mosi ya mbi yina bantu yankaka kuvandaka na yo mpi kusyamisaka bampangi na kuvanda na lukwikilu ya ngolo.
Kiteso ya bamvula kumi na nima, Polo kuvandaka na Masedonia, mpi Timoteo na Efezo. Polo kusonikilaka Timoteo mpi kusyamisaka yandi na kubikala na Efezo sambu na kusadisa bampangi na kulanda kuvanda ti bangwisana ya ngolo ti Yehowa ata na ntwala ya bupusi ya balongi ya luvunu yina kuvandaka na kati ya dibundu. Ntangu bo nyokulaka Bakristu na nima ya tiya yina kubebisaka Roma na mvu 64 T.B., Polo kusonikaka mukanda na yandi ya zole na Timoteo. Yo vandaka mukanda ya nsuka na kati ya mikanda ya kupemama yina yandi sonikaka. Bubu yai, beto lenda baka mambote na kikesa mpi bandongisila yina Polo kepesa na mikanda yai iya.—Baeb. 4:12.
“KANGULA MESO”
Polo kusikisaka Bakristu ya Tesalonika sambu na ‘lukwikilu na bo, zola na bo na kisalu’ mpi kukanga ntima na bo. Yandi zabisaka bo nde bo vandaka bantu ‘ya yandi ke tulaka ntima, bantu ya ke pesaka yandi kiese, mpi kidimbu yina kesongaka nde yandi me nunga.’—1 Tes. 1:3; 2:19.
Na nima ya kusyamisa Bakristu ya Tesalonika na kupesana kikesa ti kivuvu ya lufutumuku, Polo kutubaka nde: “Kilumbu ya [Yehowa] ta kwisa yo ta vanda bonso kilumbu ya muyibi ke kwisa na kati ya mpimpa.” Yandi syamisaka bo na ‘kukangula meso’ mpi kutanina mabanza na bo.—1 Tes. 4:16-18; 5:2, 6.
Bangyufula ya Masonuku Mezwa Bamvutu:
4:15-17—Banani ‘Nzambi ta baka mpi ta nata na matuti sambu bo kwenda kukutana ti Mfumu na kati-kati ya zulu ti ntoto,’ mpi nki mutindu yo tasalama? Bantu yango kele Bakristu ya kupakulama yina kezinga na nsungi ya kuvanda ya Kristu na kiyeka ya Kimfumu. Bo ‘kekwenda kukutana ti Mfumu’ Yezu na zulu. Kansi, sambu dyambu yango kusalama, bo fwete fwa ntete, mpi kufutumuka bonso bigangwa ya kimpeve. (Roma 6:3-5; 1 Kor. 15:35, 44) Kuvanda ya Kristu meyantikaka dezia, yo yina Bakristu ya kupakulama yina kefwaka bubu yai kebikalaka ve na ntoto. Nzambi ‘kebakaka mpi kenataka bo,’ to kefutumunaka bo na mbala mosi.—1 Kor. 15:51, 52.
5:23—Inki Polo zolaka kutuba ntangu yandi sambaka nde Nzambi ‘kukeba ntima, mabanza ti nitu’ ya bampangi? Polo vandaka kutubila ntima, mabanza, ti nitu yina mesalama na bantu mingi ya dibundu ya Bukristu, tanga mpi Bakristu ya kupakulama na mpeve ya dibundu ya Tesalonika. Na kisika ya kusamba kaka nde Nzambi kutanina dibundu, yandi sambaka sambu nde Nzambi kutanina “mabanza” ya dibundu. Yandi sambaka mpi sambu na “ntima” to luzingu ya dibundu, mpi sambu na “nitu” disongidila kimvuka ya Bakristu ya kupakulama. (1 Kor. 12:12, 13) Ya kyeleka, kisambu ya Polo kemonisa nde yandi vandaka kudibanza mpenza sambu na dibundu.
Malongi Sambu na Beto:
1:3, 7; 2:13; 4:1-12; 5:15. Mutindu ya kuluta mbote ya kupesa ndongisila kele ya kusikisa mpi kusyamisa na kusala mambu ya mbote.
4:1, 9, 10. Bansambidi ya Yehowa fwete landa na kuyela na kimpeve.
5:1-3, 8, 20, 21. Sambu kilumbu ya Yehowa mekuma penepene, beto tanina mabanza na beto. “Kazaka ya beto fweti lwata kele lukwikilu ti kuzola, ebuna mpu ya beto fweti lwata kele kuguluka yina ya beto ke tulaka ntima nde beto ta guluka.” Dyaka, beto fwete tula mpenza dikebi na Ndinga ya mbikudulu ya Nzambi, Biblia.
“VANDA NGOLO”
Bantu yankaka na dibundu kubalulaka mambu yina Polo kutubaka na mukanda na yandi ya ntete, mpi yo kemonana nde bo tulaka ntembe nde kuvanda ya “Mfumu” kele ve penepene. Sambu na kusungika ngindu yina, Polo kutubilaka mambu yina fwete ‘bwa ntete.’—2 Tes. 2:1-3.
Polo kusyamisaka nde: “Beno vanda ngolo, beno simba mpi mbote mambu yina ya beto longaka beno.” Yandi songaka bo na kuvanda “penepene ve na bampangi yina ke sala bumolo.”—2 Tes. 2:15; 3:6.
Bangyufula ya Masonuku Mezwa Bamvutu:
2:3, 8—Nani kele “muntu ya mbi,” mpi nki mutindu bo tafwa yandi? Kimvuka ya bamfumu ya mabundu ya Kikristu kele “muntu” yai ya bo ketubila. Muntu yina kele ti kiyeka ya kupesa bantu ya mbi ndola mpi ya kupesa nswa ya kufwa bo kele “Ndinga,” disongidila Yezu Kristu, Kinati-Nsangu ya Nzambi. (Yoa. 1:1) Yo yina, beto lenda tuba nde Yezu tafwa muntu ya mbi na mpeve [ngolo ya kisalu] “ya munoko na yandi.”
2:13, 14—Inki mutindu Nzambi “solaka” Bakristu ya kupakulama banda na luyantiku sambu na kuguluka? Yehowa kusolaka bapakulami na kimvuka ntangu yandi bakaka lukanu nde nkuna ya nkento tanyata Satana na ntu. (Kuy. 3:15) Yehowa kutubilaka mpi mambu ti kisalu yina bapakulami fwete sala, mpi bampasi yina bo takutana ti yo. Yo yina yandi “bingaka” bo na kuguluka.
Malongi Sambu na Beto:
1:6-9. Yehowa kepesaka ve ndola na kisakasaka.
3:8-12. Kufinama ya kilumbu ya Yehowa fwete pesa beto ve nswa ya kubuya kusala kisalu sambu na kulungisa bampusa na beto. Kukonda kisalu lenda kumisa beto bamolo mpi kupusa beto na kukuma “kukota na mambu yina me tadila” beto ve.—1 Pie. 4:15.
“SIMBA MBOTE-MBOTE MAMBU YINA YONSO YA BO SONGAKA NGE”
Polo kusongaka Timoteo na kulanda kunwana ‘bitumba ya mbote, na kuvanda na lukwikilu kaka ti mabanza ya mbote na ntima.’ Ntumwa Polo kutubilaka mambu yina bo kelombaka na bampangi-babakaka ya bo keponaka na dibundu. Polo kulongaka mpi Timoteo na kubuya “bingana yina ya buzoba ti ya mpamba-mpamba, yina ke kwendaka nzila mosi ve ti kikristo na beto.”—1 Tim. 1:18, 19; 3:1-10, 12, 13; 4:7.
Polo kusonikaka nde: “Kunganina mbuta-muntu ve.” Yandi longisilaka Timoteo nde: “Simba mbote-mbote mambu yina yonso ya bo songaka nge. Kuwa ve mambu ya mpamba yina ke kwendaka ve nzila mosi na lukwikilu na beto. Kuwa mpi ve bantembe ya bantu yina ke tubaka nde bo ke na mayele, kansi mayele yina kele mayele ya kieleka ve.”—1 Tim. 5:1; 6:20.
Bangyufula ya Masonuku Mezwa Bamvutu:
1:18; 4:14—Inki “mambu” bo tubaka ntama sambu na Timoteo? Yo lenda vanda nde bo tubaka ntama mambu ya metala mikumba yina Timoteo zolaka kulungisa na dibundu ya Bukristu na bilumbu kekwisa, mpi bo tubaka mambu yango na nsadisa ya mpeve ntangu Polo kwendaka na bwala Listre na nzyetelo na yandi ya zole ya kimisionere. (Bis. 16:1, 2) Bambuta ya dibundu kutadilaka “mambu” ya bo tubaka ntama mpi ‘kutulaka leke Timoteo maboko’ sambu na kusonga nde bo solaka yandi sambu na kisalu mosi ya sikisiki.
2:15—Inki mutindu “nkento yina ke buta bana yandi ta baka moyo”? Kubuta, kusansa bana, mpi kulungisa bampusa ya nzo na yandi lenda sala nde nkento kubaka “moyo” mpi yo tasadisa yandi na kuvanda ve ti kifu ya kukwenda kutambula nzo na nzo sambu na ‘kukuma songi-songi mpi kuzola kukota na konso mambu yina me tadila yandi ve.’—1 Tim. 5:11-15.
3:16 (NW)—Kinsweki ya santu ya kukangama na Nzambi kele inki? Kuzaba kana bantu lendaka kulemfuka to ve na mutindu mosi ya kukuka na kimfumu ya Yehowa kuvandaka kinsweki na nsungi ya bamvula mingi kibeni. Yezu kumonisaka yo na mutindu yandi bikalaka ya kwikama na Nzambi tii na lufwa.
Malongi Sambu na Beto:
4:15. Ata beto mekumaka Bakristu banda ntama to ntama mingi ve, beto fwete sala kikesa sambu na kulanda kuyela na kimpeve.
6:2. Kana mpangi-Mukristu mosi mebaka beto na kisalu, beto fwete sadila yandi mbote kibeni kuluta mutindu beto zolaka kusadila muntu yina kele ve mpangi na beto, na kisika ya kusadila yandi mambu sambu na mambote na beto mosi.
“LONGA NSANGU YA NZAMBI, TULA NGOLO NA KUZABISA YO”
Sambu na kubongisa Timoteo na bampasi yina zolaka kukwisa na ntwala, Polo kusonikaka nde: “Mpeve yina ya Nzambi pesaka beto ke katulaka kikesa na beto ve; kansi mpeve na yandi ke pesaka beto ngolo, yandi ke sadisaka beto na kuzolana, yandi ke songaka beto mpi mutindu beto fweti kudiyala.” Yandi longisilaka Timoteo nde: “Muntu yina ke sadilaka Mfumu Yesu yandi lenda swana ve ti bantu ya nkaka. Yandi fweti vanda muntu ya mbote na bantu yonso, yandi fweti zaba mbote na kulonga bantu ya nkaka.”—2 Tim. 1:7; 2:24.
Polo kusyamisaka Timoteo nde: “Landa kaka mambu yina ya nge longukaka, ti ya nge ke tulaka ntima.” Malongi ya ba aposta vandaka kukuma mingi, yo yina ntumwa Polo kulongisilaka leke Timoteo yina kuvandaka nkengi nde: “Longa nsangu ya Nzambi, tula ngolo na kuzabisa yo, . . . sungika bifu yina kele na mambu ya bantu ke longaka, pesa bo atasio, pesa bo kikesa.”—2 Tim. 3:14; 4:2.
Bangyufula ya Masonuku Mezwa Bamvutu:
1:13—“Mbandu ya mambu ya kieleka” kele inki? “Mambu ya kieleka” kele “yina ya Mfumu na beto Yesu Kristo tubaka,” disongidila malongi ya Bukristu ya kyeleka. (1 Tim. 6:3) Mambu yina Yezu kulongaka mpi kusalaka kuvandaka na kuwakana ti Ndinga ya Nzambi, yo yina bangogo “mambu ya kieleka” lenda vanda mpi malongi yonso ya Biblia. Malongi yai lenda sadisa beto na kuzaba mambu yina Yehowa kelombaka beto. Beto kelandaka mbandu ya mambu yai na ntangu beto kesalaka mambu yina beto kelongukaka na Biblia.
4:13—“Mukanda ya mbisi” kuvandaka nki? Yo vandaka mambu yina kuvandaka ya kusonika na mpusu ya mbisi. Yo lenda vanda nde Polo vandaka kulomba barulo ya Masonuku ya Kiebreo na mpila nde yandi longuka yo na ntangu yandi vandaka na boloko na Roma. Ziku barulo yankaka kuvandaka ya papirusi, mpi yankaka ya mukanda ya mbisi.
Malongi Sambu na Beto:
1:5; 3:15. Kikuma ya ntetentete yina Timoteo vandaka kutula lukwikilu na Kristu Yezu, disongidila lukwikilu yina vandaka na bupusi na mambu yonso yina yandi vandaka kusala, kuvandaka malongi ya luyantiku ya Masonuku yina bo longaka yandi na nzo. Yo kele mfunu nde bantu ya dibuta kuyindula mpenza na mutindu bo kelungisaka mukumba yai na yina metala Nzambi ti bana na bo!
1:16-18. Ntangu bampangi na beto Bakristu kekutanaka ti bampasi, mbangika, to kevandaka na boloko, bika nde beto samba sambu na bo mpi kusala yonso yina beto lenda sala sambu na kusadisa bo.—Bing. 3:27; 1 Tes. 5:25.
2:22. Bakristu, mingimingi baleke, fwete lutisa ve ntangu mingi na bansaka ya kulutisa ntangu, miziki, banzyetelo, masolo ya kukonda mfunu, mpi buna na buna, na mpila nde bo konda ntangu ya kulungisa balukanu ya kimpeve.
[Kifwanisu ya kele na lutiti 31]
Na kati ya mikanda ya kupemama yina ntumwa Polo kusonikaka, inki kuvandaka mikanda ya nsuka?