Bambikudulu Yina Me Lunganaka

Na luyantiku, beto monaka mutindu nganga-nzambi ya Delphes kusaka Crésus, ebuna yo salaka nde ntotila ya Persia kubedisa yandi. Kansi, Biblia ke tubila mbikudulu mosi ya kuyituka ya me tala ntotila ya Persia yina lunganaka mbote-mbote.

Bamvula kiteso ya 200 na ntwala, disongidila bamvula mingi na ntwala nde Sirusi kubutuka, Yezaya profete ya Mu-Ebreo tubilaka zina ya Sirusi mpi monisaka mutindu yandi zolaka kubotula Babilone mbanza ya ngolo.

Yezaya 44:24, 27, 28 ke tuba nde: “Yehowa, . . . ‘Muntu yina ke tuba na bamasa ya mudindu nde, “Yuma, ebuna mono ta yumisa banzadi na nge yonso”; Muntu yina ke tuba sambu na Sirusi nde, “Yandi kele ngungudi na mono, mpi yandi ta lungisa kibeni luzolo na mono yonso”; Muntu yina ke tuba sambu na Yeruzalemi nde, “Bo ta tunga yandi diaka,” mpi sambu na tempelo nde, “Bo ta tula fondasio na nge.”’”

Hérodote, muntu ya Grese yina ke longukaka mambu ya ntama tubaka nde basoda ya Sirusi nataka masa ya nzadi Efrate, yina vandaka kuluta na mbanza Babilone, na nzila ya nkaka. Mayele yina Sirusi sadilaka sadisaka basoda na yandi na kusabuka nzadi mpi na kukota na mbanza. Na nima ya kubotula mbanza, Sirusi basisaka Bayuda yina vandaka na kimpika na Babilone mpi pesaka bo nzila ya kuvutuka mpi kutunga diaka Yeruzalemi, yina bo fwaka banda bamvula 70.

Yezaya 45:1 ke tuba nde: “Yai mambu Yehowa ke tuba na muntu yina yandi me tulaka mafuta, na Sirusi, yina mono me simba diboko na yandi ya kitata, sambu na kubedisa makanda na ntwala na yandi, sambu na kubotula binwaninu ya bantotila, sambu na kukangula na ntwala na yandi bakielo ya bikangilu zole, mpidina bo ta kanga ve bakielo ya nene.”

Bantu ya Persia kotaka na mbanza na bakielo zole ya nene yina bantu ya Babilone bikaka ya kukangula na kidiba. Ziku, kana bantu ya Babilone zabaka mambu yina Sirusi kanaka na kusala, bo zolaka kukanga bakielo yonso yina vandaka kutala na nzadi. Kansi sambu bo kangaka yo ve, mbanza vandaka ve na lutaninu.

Mbikudulu yai ya kuyituka kele na kati ya bambikudulu mingi ya Biblia yina lunganaka mbote-mbote kibeni.a Na kuswaswana ti mambu yina bantu ke tubaka na ntwala nde yo ta salama, yina ke katukaka mbala mingi na banzambi na bo ya luvunu, bambikudulu ya Biblia ke katukaka na muntu yina tubaka nde: “Katuka luyantiku mono ke tubaka na ntwala mambu yina ta salama, mpi tuka ntama mambu yina me salama ntete ve.”—Yezaya 46:10.

Yehowa, Nzambi ya kieleka mpamba muntu lenda tuba mambu yai. Zina yai ke tendula nde “Yandi Ke Kumaka.” Yo ke monisa makuki na yandi ya kuzaba mambu yina ta salama na bilumbu ke kwisa mpi ya kuyidika yo na kuwakana ti luzolo na yandi. Yo ke ndimisa beto nde yandi ta lungisa kibeni mambu yonso yina yandi me silaka beto.

BAMBIKUDULU YINA KE NA KULUNGANA BUBU YAI

Keti nge ta zola kuzaba mambu yina bambikudulu ya Biblia ke tubaka sambu na bilumbu na beto? Bamvula kiteso ya 2 000 me luta, Biblia tubaka nde “bantangu ya mpasi mpi ya nku” ta vanda na “bilumbu ya nsuka.” Bilumbu ya nsuka ya nki? Yo kele ve nsuka ya ntoto mpi ya bantu, kansi nsuka ya mambu ya nku mpi ya bampasi yina ke yangisaka bantu banda bamvula mingi. Beto tadila mwa bambikudulu ya ke tubila “bilumbu ya nsuka.”

2 Timoteo 3:1-5 ke tuba nde: “Na bilumbu ya nsuka . . . , bantu ta vanda bantu ya ke kudizolaka, bantu ya ke zolaka mbongo, bantu ya ke kudikumisaka, bantu ya lulendo, bantu ya ke vwezaka, bantu ya ke lemfukaka ve na bibuti, bantu ya ke pesaka ve matondo, bantu ya me konda kwikama, bantu ya ke zolaka ve bantu ya nkaka, bantu ya ke zolaka ve kuwakana, bantu ya ke kusilaka bankaka makambu, bantu ya me konda kudiyala, bantu ya nku, bantu ya ke zolaka ve mambu ya mbote, bantu ya ke tekaka bankaka, bantu ya ntu-ngolo, bantu ya me fuluka ti lulendo, bantu ya ke zolaka biese na kisika ya kuzola Nzambi, bantu ya ke monanaka nde bo ke zolaka mambu ya Nzambi, kansi bo ke buyaka ngolo ya mambu yina.”

Keti nge ke ndima ve nde bubu yai bantu mingi ke monisa bikalulu yai? Keti nge me monaka nde beto ke zingaka na kati ya bantu ya ke kudikumisaka, ya ke zolaka mbongo, mpi ya ke salaka mambu na lulendo? Keti nge me monaka ve nde bantu ke vandaka kibeni makambu ngolo mpi ke zolaka ve kuwakana ti bantu ya nkaka? Ntembe kele ve nde nge ke monaka nde bana mingi ke lemfukilaka ve bibuti mpi nde bantu mingi ke zolaka biese mingi kuluta Nzambi. Diaka, konso kilumbu mambu ke landa kaka na kubeba.

Matayo 24:6, 7: “Beno ta wa makelele ya bitumba mpi bansangu ya bitumba. . . . Insi mosi ta nwanisa insi ya nkaka mpi kimfumu mosi ta nwanisa kimfumu ya nkaka.”

Bansosa ya nkaka ke monisa nde ntalu ya bantu yina me fwaka na bitumba yina me salamaka banda 1914 kele bamilio kuluta 100, ntalu yai me luta ntalu ya bantu ya bansi mingi. Yindula mawa mpi mpasi yina ntalu yai ya kuyituka me nataka. Keti bansi me bakaka malongi na mambu yai mpi me tulaka nsuka na bitumba?

Matayo 24:7: “Nzala ta vanda.”

Kimvuka mosi (programme alimentaire mondial) tubaka nde: “Na nsi-ntoto yai ya madia ke vandaka mingi, sambu na kudisa bantu yonso, bantu bamilio 815, disongidila muntu mosi na kati ya bantu uvwa ke lalaka nzala konso kilumbu. Kuluta nkutu yai, muntu mosi na kati ya bantu tatu ke niokwamaka sambu bo ke diaka mbote ve.” Nsosa mosi monisaka nde konso mvula, bana kiteso ya bamilio tatu ke fwaka sambu na nzala.

Luka 21:11: “Ntoto ta nikana ngolo.”

Konso mvula, kunikana ya ntoto kiteso ya 50 000 ke natilaka kibeni bantu bampasi. Kunikana ya ntoto kiteso ya 100 ke bebisaka kibeni banzo mpi konso mvula ntoto ke nikanaka ngolo kibeni. Nsosa mosi ke monisa nde banda na mvu 1975 tii na mvu 2000, kunikana ya ntoto fwaka bantu 471 000.

Matayo 24:14: “Bo ta samuna nsangu yai ya mbote ya Kimfumu na ntoto ya mvimba sambu na kuta kimbangi na makanda yonso, ebuna nsuka ta kwisa.”

Bambangi ya Yehowa bamilio kuluta nana ke longaka nsangu ya mbote ya Kimfumu ya Nzambi na bansi kiteso ya 240. Bo ke longaka nsangu yai ya mbote na bambanza yina kele na kingenga, na babwala ya ntama, na bamfinda mpi na bangumba. Mbikudulu ke tuba nde ntangu Nzambi ta mona nde kisalu yai me suka, “nsuka ta kwisa.” Yo ta tendula nki? Yo ta tendula nsuka ya luyalu ya bantu mpi luyantiku ya Kimfumu ya Nzambi. Inki balusilu ta lungana na nsi ya luyalu ya Kimfumu ya Nzambi? Tanga disolo ya ke landa sambu na kubaka mvutu.