Mukanda Yina Ta Sadisa Beto na Kukanga Ntima tii na Nsuka

1-2. (a) Mambu vandaka nki mutindu na Yudea ntangu ntumwa Polo sonikilaka Baebreo mukanda? (b) Sambu na nki mukanda yina kumaka na ntangu ya mbote?

NA NIMA ya lufwa ya Yezu na mvu 33, Bakristu ya Baebreo yina vandaka kuzinga na Yeruzalemi mpi na Yudea kutanaka ti bampasi ya ngolo kibeni. Na ntangu yina, dibundu ya Bukristu kangukaka mpi bantu vandaka kuniokula Bakristu ngolo kibeni. (Bis. 8:1) Bamvula kiteso ya 20 na nima, Bakristu yina kutanaka ti mpasi ya ngolo ya mbongo sambu na kinsukami mpi sambu na nzala yina kotaka na insi. (Bis. 11:27-30) Kansi pene-pene ya mvu 61 ya ntangu na beto, bo vandaka ve kuniokula Bakristu mingi kuluta mutindu bo zolaka kuniokula bo na nima. Na ntangu yina, bo zwaka mukanda mosi yina ntumwa Polo sonikilaka bo na nsadisa ya mpeve santu. Mukanda yango kwisaka kibeni na ntangu ya mbote.

² Mukanda yina kumaka na ntangu ya mbote kibeni sambu ngemba yina bo vandaka ti yo vandaka ya ntangu fioti. Polo pesaka Bakristu yina bandongisila ya mfunu yina zolaka kusadisa bo na kukanga ntima na mpasi yina bo zolaka kukutana ti yo ntangu fioti na nima. Yezu tubaka nde bo ta fwa Yeruzalemi mpi ntangu ya kufwa yo kumaka pene-pene. (Luka 21:20) Ya kieleka, Polo ti Bakristu ya Yudea zabaka ve kibeni ntangu yina bo zolaka kufwa Yeruzalemi. Yo yina yo lombaka nde Bakristu yina kusadila ntangu yina bo bikalaka ti yo sambu na kuyilama, disongidila bo kumisa lukwikilu na bo ngolo mpi bo kanga ntima.​—Baeb. 10:25; 12:1, 2.

3. Sambu na nki Bakristu bubu yai fwete tula dikebi ya mingi na mukanda ya Baebreo?

³ Ntama mingi ve, beto ta kutana ti mpasi ya ngolo kibeni kuluta yina Bakristu ya Baebreo kutanaka ti yo. (Mat. 24:21; Kus. 16:14, 16) Yo yina, beto tadila bandongisila ya mfunu yina Yehowa pesaka Bakristu yina, ya lenda sadisa beto mpi.

“BETO SALA NGOLO SAMBU BETO KUMA BANTU YA KUYELA”

4. Inki bampasi Bakristu ya Bayuda kutanaka ti yo? (Tala mpi kifwanisu ya ke wakana ti paragrafe yai.)

⁴ Yo lombaka nde Bayuda yina kumaka Bakristu kusala bansoba ya nene mpi yo vandaka ve pete. Bayuda vandaka ntete dikanda yina Yehowa ponaka. Yeruzalemi vandaka nto-mbanza ya Kimfumu ya Nzambi awa na ntoto mpi tempelo vandaka kisika yina bantu vandaka kusambila Yehowa. Bayuda yonso yina vandaka kusambila Yehowa vandaka kulemfuka na Nsiku ya Moize, mutindu bamfumu ya mabundu vandaka kutendudila bo yo. Bo tulaka bansiku na yina me tala madia, luyotisu mpi mutindu ya kusadila bantu yina vandaka ve Bayuda mambu. Kansi na nima ya lufwa ya Yezu, Yehowa vandaka kundima diaka ve bimenga yina Bayuda vandaka kupesa na tempelo. Yo vandaka ve pete sambu na Bayuda yina kumaka Bakristu na kusoba mutindu na bo ya kusambila Yehowa. (Baeb. 10:1, 4, 10) Nkutu, yo vandaka mpi ve pete ata sambu na Bakristu ya kuyela na kimpeve, mu mbandu ntumwa Piere, na kuyikama ti bansoba yina. (Bis. 10:9-14; Bag. 2:11-14) Yo yina, bamfumu ya mabundu ya Bayuda kumaka kuniokula Bakristu yina sambu na balukwikilu na bo ya mpa.

5. Yo lombaka nde Bakristu kukeba na nki diambu?

⁵ Bimvuka zole ya bantu vandaka kutelemina Bakristu ya Baebreo. Bamfumu ya mabundu ya Bayuda vandaka kumona bo bonso ba-aposta. Diaka, bantu ya nkaka na dibundu vandaka kutuba nde Bakristu fwete landa kulemfuka na Nsiku ya Moize. Mbala ya nkaka bo vandaka kutuba mutindu yina sambu bo niokula bo ve. (Bag. 6:12) Inki zolaka kusadisa Bakristu ya kwikama na kukangama na kieleka?

6. Inki Polo songaka Baebreo na kusala? (Baebreo 5:14–6:1)

⁶ Na mukanda yina Polo sonikilaka Baebreo, yandi songaka bo na kulonguka Ndinga ya Nzambi mpi na kuyindula yo na mudindu. (Tanga Baebreo 5:14–6:1.) Polo sadilaka Masonuku ya Kiebreo mpi yandi tendulaka sambu na nki mutindu Bakristu vandaka kusambila Yehowa lutaka kibeni mutindu Bayuda vandaka kusambila yandi.a Polo zabaka nde kana Bakristu yina kuzaba mambu mingi mpi bo bakisa kieleka na mudindu, yo ta sadisa bo na kuzaba malongi ya luvunu mpi na kutina yo sambu bo vila ve nzila.

7. Inki mambu ya mpasi beto ke kutana ti yo bubu yai?

⁷ Bonso Bakristu ya Baebreo, bubu yai beto ke kutana ti bantu yina ke mwangaka bansangu mpi bangindu yina ke wakanaka ve ti mambu yina Yehowa ke tubaka nde yo kele kieleka mpi mbote. Bantu ya nkaka ke tubaka nde Bambangi ya Yehowa ke salaka mbi mutindu bo ke lemfukilaka bansiku ya Biblia ya me tala kuvukisa nitu. Mutindu bantu ke yindula ke landa kaka kuswaswana ti mutindu Yehowa ke yindulaka mpi ke tadilaka mambu. (Bing. 17:15) Yo yina, yo kele mfunu mingi kibeni nde beto zaba bangindu ya mbi mpi beto tina yo. Beto fwete bika ve nde ata muntu mosi kulembisa beto nitu mpi kupusa beto na kuyambula kusadila Yehowa.​—Baeb. 13:9.

8. Inki beto fwete sala sambu na kulanda kuyela na kimpeve?

⁸ Beto fwete sadila ndongisila yina Polo pesaka Bakristu ya Baebreo ya kulanda kuyela na kimpeve. Yo ke tendula nde beto fwete longuka Biblia mbote-mbote sambu beto zaba Yehowa mbote-mbote mpi mutindu na yandi ya kuyindula. Beto fwete landa kusala mutindu yina ata na nima ya kudipesa na Yehowa mpi ya kubaka mbotika. Beto yonso fwete tanga Ndinga ya Nzambi konso kilumbu mpi kulonguka yo, yo vanda beto me sala bamvula mingi na kieleka to ve. (Nk. 1:2) Kana beto ke longuka Biblia mbala na mbala, yo ta sadisa beto na kukumisa lukwikilu ngolo. Yo kele kikalulu yina Polo tubilaka na mukanda yina yandi sonikilaka Baebreo.​—Baeb. 11:1, 6.

‘BETO FWETE VANDA TI LUKWIKILU SAMBU NA KUTANINA LUZINGU NA BETO’

9. Sambu na nki yo vandaka mfunu mingi nde Bakristu ya Baebreo kuvanda ti lukwikilu ya ngolo?

⁹ Yo lombaka nde Bakristu ya Baebreo kuvanda ti lukwikilu ya ngolo sambu yo sadisa bo na kuguluka na mpasi yina kumaka pene-pene yina zolaka kubwa na Yudea. (Baeb. 10:37-39) Yezu songaka balongoki na yandi na kutina na bangumba ntangu bo ta mona basoda me ziunga Yeruzalemi. Yo vandaka kutadila Bakristu yonso yina vandaka kuzinga na Yeruzalemi to na bisika ya nkaka na Yudea. (Luka 21:20-24) Na ntangu yina kana basoda me kwisa kunwanisa insi mosi, bantu yina vandaka kuzinga na babwala ya pene-pene vandaka kutina na mbanza yina vandaka ti bibaka ya ngolo sambu bo vanda na lutaninu. Kutina na bangumba na kisika ya kubikala na mbanza Yeruzalemi monanaka bonso ngindu ya mbi, yo yina yo lombaka lukwikilu ya ngolo sambu na kulemfukila Yezu.

10. Lukwikilu ya ngolo zolaka kupusa Bakristu na kusala nki? (Baebreo 13:17)

¹⁰ Yo lombaka mpi nde Bakristu ya Baebreo kutula ntima na bantu yina Yezu vandaka kusadila sambu na kutwadisa dibundu. Ntembe kele ve nde bantu yina vandaka kutwadisa pesaka bansiku ya me tala ntangu ya kutina mpi mutindu ya kusala yo. (Tanga Baebreo 13:17.) Ngogo ya Kigreki ya bo me sadila na Baebreo 13:17 sambu na ngogo ‘kulemfuka’ ke tendula nde muntu mosi me ndima kibeni na kulemfuka sambu yandi ke tula ntima na muntu yina ke pesa yandi lutwadisu. Yo ke tendula kaka ve nde muntu yina ke lemfukila yandi sambu yandi kele ti nswa ya kupesa lutwadisu, kansi yo ke tendula mpi mambu mingi ya nkaka. Yo yina yo lombaka nde Bakristu ya Baebreo kutula ntima mingi na bantu yina vandaka kutwadisa na ntwala nde mpasi kukwisa. Kana Bakristu ya Baebreo vandaka kulemfukila bantu yina vandaka kutwadisa na ntangu ya ngemba, yo zolaka kuvandila bo pete na kusala mpi mutindu mosi na bantangu yina ya mpasi.

11. Sambu na nki Bakristu fwete vanda ti lukwikilu ya ngolo bubu yai?

¹¹ Bubu yai, beto kele mpi ti mfunu ya lukwikilu bonso Bakristu ya Baebreo. Beto ke zinga na ntangu yina bantu mingi ke ndima ve nde nsuka ya nsi-ntoto yai ke kwisa. Nkutu bo ke sekaka beto sambu beto ke ndimaka nde nsuka ta kwisa. (2 Pie. 3:3, 4) Diaka, ata Biblia ke tubilaka mwa mambu yina ta salama na mpasi ya nene, kele ti mambu mingi yina beto me zaba ve. Beto fwete vanda ti lukwikilu ya ngolo mpi beto fwete ndima nde nsuka ya nsi-ntoto yai ta kwisa na ntangu ya mbote mpi nde Yehowa ta keba beto.​—Hab. 2:3.

12. Inki ta sadisa beto na kuguluka na mpasi ya nene?

¹² Beto fwete kumisa mpi lukwikilu na beto ngolo mpi kundima nde Yehowa ke sadila “mpika ya kwikama mpi ya mayele” sambu na kutwadisa beto bubu yai. (Mat. 24:45) Ntangu mpasi ya nene ta yantika, bo lenda songa beto mambu yina beto fwete sala sambu na kuguluka, mbala ya nkaka mutindu bo songaka Bakristu ya Baebreo ntangu basoda ya Roma ziungaka Yeruzalemi. Yai kele kibeni ntangu ya kutula ntima na bantu yina ke twadisa organizasio ya Yehowa mpi kundima lutwadisu yina bo ke pesa. Bubu yai kana beto ke kuka ve kulanda lutwadisu yina bo ke pesa, yo ta vandila beto mpi mpasi na kulanda yo na mpasi ya nene.

13. Sambu na nki ndongisila yina kele na Baebreo 13:5 vandaka mfunu mingi sambu na Bakristu ya Baebreo?

¹³ Ntangu Bakristu ya Baebreo vandaka kuvingila nde bo songa bo nde bo tina, yo lombaka mpi nde bo vanda ti luzingu ya kukonda mindondo, disongidila bo vanda ve ti “zola ya mbongo.” (Tanga Baebreo 13:5.) Bankaka na kati na bo kangaka ntima na ntangu ya nzala mpi ya kinsukami. (Baeb. 10:32-34) Ata bo kangaka ntima na bantangu yina ya mpasi sambu na nsangu ya mbote, mbala ya nkaka bankaka na kati na bo yantikaka kusosa kukuma ti mbongo mingi sambu yo tanina bo na kigonsa to sambu bo vanda ve bansukami. Kansi mbongo zolaka ve ata fioti kugulusa bo ntangu bo zolaka kufwa Yeruzalemi. (Yak. 5:3) Ya kieleka, bantu yina vandaka kuzola bima ya kinsuni, zolaka kukuka ve kutina mpi kuyambula banzo na bo mpi bima na bo.

14. Inki mutindu lukwikilu ya ngolo ta sadisa beto na kubaka balukanu ya mbote bubu yai na yina me tala bima ya kinsuni?

¹⁴ Kana beto ke ndima kibeni nde Yehowa ta fwa nsi-ntoto yai ya mbi ntama mingi ve, yo ta sadisa beto na kuyindula ve nde kuvanda ti mbongo mingi to bima mingi ya kinsuni kele kima ya kuluta mfunu. Bantu ta “losa arza na bo na babala-bala” sambu bo ta bakisa nde “ata arza na bo to wolo na bo ta kuka ve kugulusa bo na kilumbu ya makasi ya Yehowa.” (Ezek. 7:19) Na kisika ya kudipesa na kusosa mbongo mingi, beto fwete baka balukanu yina ta sadisa beto na kuvanda ti luzingu ya kukonda mindondo sambu na kusadila Yehowa mbote. Yo ke tendula nde beto fwete tina mutambu ya kubaka bamfuka ya kukonda mfunu to kulutisa ntangu na beto yonso na kutanina bima mingi ya kinsuni yina beto kele ti yo. Beto fwete keba mpi na kukangama ve ngolo na bima yina beto kele ti yo. (Mat. 6:19, 24) Mutindu nsuka ya nsi-ntoto yai me kuma pene-pene, yo ta lomba nde beto pona kana beto ta tula ntima na Yehowa to na bima na beto ya kinsuni.

“BENO KELE TI MFUNU YA KUKANGA-NTIMA”

15. Sambu na nki yo lombaka nde Bakristu ya Baebreo kukanga ntima?

¹⁵ Yo lombaka nde Bakristu ya Baebreo kukanga ntima na mambu yina zolaka kumeka lukwikilu na bo sambu mambu zolaka kubeba kibeni na Yudea. (Baeb. 10:36) Ata bo niokulaka ngolo Bakristu ya nkaka ya Baebreo, mingi na kati na bo kumaka Bakristu ntangu ngemba kotaka. Polo tubaka nde ata bo kangaka ntima na mambu ya mpasi yina mekaka lukwikilu na bo, bo niokwamaka ve bonso Yezu, disongidila tii na lufwa. (Baeb. 12:4) Bayuda mingi waka makasi mingi mpi bo kumaka nku sambu bantu mingi vandaka kukuma Bakristu. Mwa bamvula na ntwala nde Polo kusonika mukanda ya Baebreo, kimvuka mosi ya bantu nwanisaka yandi ntangu yandi vandaka kulonga nsangu ya mbote na Yeruzalemi. Bayuda kuluta 40 “diaka ndefi nde bo ta dia ve mpi bo ta nwa ve kana bo me fwa ntete ve Polo.” (Bis. 22:22; 23:12-14) Ata bo vandaka kumenga Bakristu mpi kuniokula bo, yo lombaka nde bo landa kaka kuvukana sambu na kusambila Yehowa, kulonga nsangu ya mbote mpi kulanda kuvanda ti lukwikilu ya ngolo.

16. Inki mutindu mukanda ya Baebreo lenda sadisa beto kana bo ke niokula beto? (Baebreo 12:7)

¹⁶ Inki zolaka kusadisa Bakristu ya Baebreo na kukanga ntima ntangu bo vandaka kuniokula bo? Polo zolaka kusadisa bo na kumona mambote yina bo zolaka kubaka kana bo kanga ntima na bampasi. Yandi tendulaka nde kana Mukristu ke kutana ti diambu mosi ya mpasi, Nzambi lenda sadila yo sambu na kupesa yandi formasio. (Tanga Baebreo 12:7.) Formasio yina lenda sadisa Mukristu na kukuma ti bikalulu yina ke sepedisaka Nzambi to kuyedisa yo. Yo lombaka nde Bakristu ya Baebreo kutula dikebi na mambote yina bo ta baka kana bo kanga ntima na bampasi, sambu yo vandila bo pete na kukanga ntima.​—Baeb. 12:11.

17. Inki mambu Polo zabaka na yina me tala kukanga ntima?

¹⁷ Polo songaka Bakristu ya Baebreo na kulanda kukanga ntima ti kikesa yonso. Polo fwanaka kibeni na kusonikila bo mambu yina. Sambu na ntwala nde yandi kuma Mukristu, yandi vandaka kuniokula Bakristu mpi yandi monaka mutindu bo vandaka kusadila bo mambu na nku yonso. Yandi zabaka mpi mutindu ya kukanga ntima na bampasi. Nkutu yandi mosi mpi, bo niokulaka yandi ngolo kibeni ntangu yandi kumaka Mukristu. (2 Bak. 11:23-25) Yo yina Polo zabaka mbote kibeni mambu yina yo lombaka nde Bakristu ya Baebreo kusala sambu na kukanga ntima. Yandi yibusaka bo nde ntangu bo ke kutana ti bampasi, bo fwete kuditudila ve ntima kansi bo fwete tula ntima na Yehowa. Yo yina, Polo tubaka ti kikesa yonso nde: “Yehowa kele nsadisi na mono; mono ta wa boma ve.”​—Baeb. 13:6.

18. Inki ta kumina beto yonso na bilumbu ke kwisa mpi nki beto fwete sala banda bubu yai?

¹⁸ Bubu yai, bo ke niokula ngolo kibeni bampangi na beto ya nkaka. Beto lenda sadisa bo kana beto ke samba sambu na bo mpi kana beto ke pesa bo bima yina bo kele ti yo mfunu. (Baeb. 10:33) Biblia ke tuba pwelele nde “bantu yonso yina ke zola kuzinga na kukangama na Nzambi na bumosi ti Kristu Yezu, bo ta monisa bo mpi mpasi.” (2 Tim. 3:12) Yo yina, beto yonso fwete yilama sambu na bampasi yina beto ta kutana ti yo. Beto fwete tudila Yehowa ntima ya mvimba banda bubu yai mpi beto fwete ndima nde yandi ta sadisa beto na kukanga ntima na konso mpasi yina beto lenda kutana ti yo. Na ntangu ya me fwana, yandi ta lembika bantu yonso yina ke kangamaka kaka na yandi.​—2 Bate. 1:7, 8.

19. Inki beto lenda sala sambu na kuyilama sambu na mpasi ya nene? (Tala mpi kifwanisu ya ke wakana ti paragrafe yai.)

¹⁹ Ya kieleka, mukanda yina Polo sonikilaka Baebreo sadisaka bo na kuyilama sambu na mpasi yina bo zolaka kukutana ti yo. Polo songaka Bakristu ya Baebreo na kulonguka Ndinga ya Nzambi na dikebi yonso mpi na kubakisa yo mbote-mbote. Kusala mutindu yina zolaka kusadisa bo na kuzaba mpi na kubuya malongi yina lendaka kubebisa lukwikilu na bo. Yandi songaka bo na kukumisa lukwikilu na bo ngolo sambu bo lemfuka nswalu na lutwadisu ya Yezu mpi ya bantu yina vandaka kutwadisa dibundu. Diaka, yandi songaka Bakristu ya Baebreo nde bo ta kanga ntima na bampasi kana bo ke tala mambote yina bo ta baka mpi kana bo ke tadila bampasi yina bo ke kutana ti yo bonso dibaku yina Tata na bo ya zola ke sadila sambu na kupesa bo formasio. Beto mpi fwete sadila ndongisila yina. Yo ta sadisa beto na kukanga ntima na kwikama yonso tii na nsuka.​—Baeb. 3:14.