Ndinga ya Yehowa Kele ya Moyo
Bangindu ya Mfunu ya Mukanda ya Kutanga
NA NIMA ya Kubasika na bo na Ezipte, Nzambi kuyidikaka bantu ya Izraele mpi yandi kumisaka bo dikanda. Bilumbu fyoti na nima, bo zolaka kukota na Ntoto ya Lusilu, kansi bo kotaka ve. Bo kumaka kutambula-tambula kiteso ya bamvula makumi iya na “ntoto yina ya zelo na zelo, ya nene ti ya boma.” (Kulonga 8:15) Sambu na inki? Disolo yina bo metubila na mukanda ya Kutanga kemonisa beto mutindu mambu kulutaka. Mambu yai fwete pusa beto na kulemfukila Yehowa Nzambi mpi na kuzitisa bantu yina yandi mepesaka kiyeka.
Moize muntu kusonikaka mukanda ya Kutanga na ntoto ya zelo na zelo mpi na Banseke ya Moabi. Yandi sonikaka yo na nsungi mosi ya bamvula kiteso ya 38 ti bangonda 9, banda na mvu 1512 ya N.T.B. tii na mvu 1473 ya N.T.B. (Kutanga 1:1; Kulonga 1:3) Mukanda yai bo kebingaka yo nde Kutanga sambu bo tangaka ntalu ya bantu ya Izraele mbala zole. Na mbala ya ntete bo tangaka bo mwa ntangu fyoti na nima ya kubasika na Ezipte, ebuna na mbala ya zole bo tangaka bo na nima ya bamvula 38. (Bakapu 1-4, 26) Masolo ya mukanda yai kele ya kukabisa na bitini tatu. Kitini ya ntete ketubila mambu yina kusalamaka na Ngumba ya Sinai. Kitini ya zole ketubila mambu yina kusalamaka ntangu bantu ya Izraele vandaka kutambula-tambula na ntoto ya zelo na zelo. Ebuna kitini ya nsuka ketubila mambu yina kusalamaka na Banseke ya Moabi. Na ntangu nge ketanga disolo yai, nge lenda kudiyula nde, ‘Inki dilongi mambu yai kelonga mono? Keti mukanda yai kele ti minsiku yina lenda natila mono mambote bubu yai?’
NA NGUMBA YA SINAI
Na mbala ya ntete bo tangaka bantu ya Izraele ntangu bo vandaka na nsi ya Ngumba Sinai. Katula kikanda ya Levi, babakala yonso ya kuvandaka na bamvula banda na 20 tombuka kuvandaka 603 550. Yo fwete vanda nde bo tangaka bantu mutindu yina sambu na kisalu ya kisoda. Kana nge baka bankento, bana, ti balevi, yo fwete vanda nde camp ya mvimba kuvandaka ti bantu kuluta bamilio tatu.
Na nima ya kutanga bantu ya Izraele, Nzambi kupesaka bo bantuma yina metala mutindu bantu fwete kuditambusa na ndonga, mambu yina Balevi fwete sala sambu na kulungisa mikumba na bo mpi kisalu ya nzo-tenta, bansiku ya metala kutula bantu na kingenga, mpi bansiku yina metala kimpala, mpi balusilu yina Banazire vandaka kusala. Kapu ya 7 kele ti bansangu ya metala makabu ya bamfumu ya bikanda kupesaka na ntangu bo sadilaka mesa-kimenga na mbala ya ntete, mpi kapu ya 9 ketubila mutindu ya kusala nkinsi ya Paki. Bo longaka mpi bantu ya Izraele mutindu ya kutunga mpi ya kupanza camp.
Bangyufula ya Masonuku Mezwa Bamvutu:
2:1, 2—Inki “bidimbu” (NW) bo vandaka kutula na ndilu ya konso bikanda tatu yina kutungaka camp na bo na ntoto ya zelo na zelo? Biblia kepesa ve ntendula ya bidimbu yina. Kansi, bo vandaka kubaka yo ve bonso bidimbu ya santu to bidimbu yina kuvandaka ti ntendula na lusambu na bo. Bo vandaka kusadila bidimbu yango sambu na kusadisa konso muntu na kuzwa kisika na yandi ya sikisiki na camp.
5:27—‘Kubeba ya mipende’ (NW) ya nkento yina mesala bizumba ketendula inki? Ngogo “mipende” ya bo mesadila awa ketendula binama ya kubutila. (Kuyantika 46:26) ‘Kubeba’ na yo ketendula nde binama yango lenda buta dyaka ve, mpi nkento yina lenda baka dyaka ve divumu.
Malongi Sambu na Beto:
6:1-7. Kunwa vinu ti malafu yina kelausaka kuvandaka nsiku sambu na Banazire mpi yo vandaka kulomba nde bo kudibuya sambu na kukonda kunwa yo. Yo vandaka kulomba nde bo yedisa nsuki na bo mpi nsuki yango vandaka kidimbu yina vandaka kumonisa bulemfu na bo na Yehowa, kaka mutindu bankento vandaka kuzenga ve nsuki sambu na kumonisa bulemfu na bo na babakala to na batata na bo. Sambu na kuvanda ntangu yonso bantu ya kukonda mvindu, yo vandaka kulomba nde Banazire kusimba ve mvumbi, ata ya mpangi na bo mosi. Bansadi ya ntangu yonso ya bubu yai kemonisaka mpeve ya kuditambika ya mutindu mosi ntangu bo kekudibuyaka mpi kelemfukaka na Yehowa mpi na ngidika na yandi. Bisalu yankaka ya Nzambi kepesaka bo kelombaka nde bo kwenda na bansi ya ntama mpenza, mpi yo lenda sala nde bo kuka ve kuvutuka na bansi na bo na ntangu muntu mosi ya fami na bo mefwa.
8:25, 26. Sambu na kupesa konso Mulevi kisalu yina mefwana na yandi, mpi sambu na kumonisa nde bo vandaka kubaka bamvula na bo ya kimununu na valere, bo vandaka kupesa bambuta-bantu pansio na bisalu yina bo fwete sala. Kansi, minunu yango lendaka kumonisa luzolo ya mbote sambu na kusadisa Balevi yankaka. Ata bansamuni ya Kimfumu ya bubu yai kebakaka dyaka ve pansio, munsiku ya kebasika na nsiku yai kelonga beto dilongi mosi ya mfunu. Kana Mukristu kekuka dyaka ve kulungisa mikumba yankaka sambu na kimununu, yandi lenda sala kisalu mosi yina mefwana na ngolo na yandi.
NA KONSO KISIKA NA NTOTO YA ZELO NA ZELO
Nsukansuka, ntangu dituti yina kuvandaka na zulu ya nzo-tenta kubasikaka, bantu ya Izraele yantikaka kusala nzyetolo mosi yina kunataka bo tii na banseke ya zelo na zelo ya Moabi na nima ya bamvula 38 ti ngonda mosi to bangonda zole. Nge lenda baka mambote na kutadila nzila yina bo landaka kana nge tala karte yina ke na lutiti ya 9 ya kamukanda ‘Voyez le bon pays,’ yina Bambangi ya Yehowa mebasisaka.
Ntangu bo vandaka kukwenda na Kadeshi, na Ntoto ya zelo na zelo ya Parani, bantu ya Izraele kubokutaka kiteso ya bambala tatu. Kubokuta ya ntete kumanaka ntangu Yehowa kutindaka tiya yina kufwaka bantu mingi. Bantu ya Izraele kubokutaka mbala ya zole ntangu bo vandaka kudila sambu na mbisi, yo yina Yehowa kutindilaka bo bandeke. Kubokuta ya Miriami ti Aroni kubokutilaka Moize kusalaka nde Nzambi kulosila Miriami maladi ya lepre na mwa ntangu mosi ya nkufi.
Ntangu bo tulaka camp na bo na Kadeshi, Moize kutindaka babakala 12 na kwenda kutala Ntoto ya Lusilu. Bo vutukaka na nima ya bilumbu 40. Ntangu bantu kukwikilaka na nsangu ya mbi yina bantu kumi na kati ya bantu ya kwendaka kutala ntoto ya lusilu kunataka, bo sosaka kuta Moize, Aroni, mpi Yozue ti Kalebi (yina kumonisaka kwikama) matadi. Yehowa kubakaka ngindu ya kulosila bantu yango maladi, kansi Moize kulombilaka bo ndolula, yo yina Nzambi kutubaka nde bantu yango takuma kuyungana na ntoto ya zelo na zelo na nsungi mosi ya bamvula 40 tii kuna bantu yina kutangamaka kumana na kufwa.
Yehowa kuyikaka bansiku yankaka. Kore ti bantu yankaka kubendumukilaka Moize ti Aroni, kansi Nzambi kufwaka bo na tiya mpi ntoto kuminaka bankaka. Na kilumbu yina kulandaka bantu yonso kumaka kubokutila Moize ti Aroni. Yo yina, Yehowa kufwaka bantu 14 700 na maladi ya ngolo. Sambu na kumonisa nganga-Nzambi ya nene yina yandi ponaka na meso ya bantu yonso, Nzambi kumenisaka bintuntu na dikoka ya Aroni. Na nima, Yehowa kupesaka bansiku yankaka yina vandaka kutadila mikumba ya Balevi mpi kusukuka ya bantu. Putulu ya ngombe ya mbwaki ya kuyoka yina bo vandaka kusadila kuvandaka kifwani ya kusukwama ya bantu na nzila ya kimenga ya Yezu.—Baebreo 9:13, 14.
Bana ya Izraele kuvutukaka na Kadeshi, kisika Miriami kufwaka. Bantu kubokutilaka dyaka Moize ti Aroni. Sambu na inki? Masa kukondaka. Sambu Moize ti Aroni kusantisaka ve zina ya Yehowa na ntangu bo pesaka bantu masa na mutindu mosi ya kuyituka, bo vidisaka dibaku na bo ya kukota na Ntoto ya Lusilu. Bantu ya Izraele kukatukaka na Kadeshi, mpi Aroni kwendaka kufwila na Ngumba ya Ore. Ntangu bo vandaka kuzyeta na Edomi, bantu ya Izraele kulembaka mpi bo kumaka kubokutila Nzambi ti Moize. Yehowa kutindaka banyoka ya ndikila sambu na kupesa bo ndola. Moize kubondilaka dyaka Nzambi ebuna Nzambi kusongaka yandi na kusala nyoka mosi ya kibende mpi na kutedimisa yo na zulu na mpila nde bantu yina banyoka kutatikaka kubeluka na ntangu bo tatala yo. Nyoka yina kuvandaka kifwani ya Yezu Kristu yina bo fwaka na zulu ya nti sambu na kupesa beto nzila ya kubaka mambote ya mvula na mvula. (Yoane 3:14, 15) Bantu ya Izraele kubedisaka Sihoni, ti Ogi, bantotila ya Amore, mpi bo botulaka bantoto na bo.
Bangyufula ya Masonuku Mezwa Bamvutu:
12:1—Sambu na nki Miriami ti Aroni kubokutilaka Moize? Kikuma ya kyeleka ya kutindaka bo na kubokuta kele nde Miriami vandaka na mpusa ya kiyeka ya nene. Ntangu Sefora, nkento ya Moize, kwendaka kukuta bakala na yandi na ntoto ya zelo na zelo, ziku Miriami kuwaka boma nde bantu tamonaka yandi dyaka ve bonso nkento ya lukumu na camp.—Kubasika 18:1-5.
12:9-11—Sambu na nki Miriami mpamba kubakaka ndola ya maladi ya lepre? Yo kemonana mpenza nde yandi muntu kuyantikaka na kubokuta na nima yandi ndimisaka Aroni bangindu na yandi. Aroni kumonisaka kikalulu ya mbote na mpila yandi ndimaka mbi na yandi.
21:14, 15—Inki mukanda bo ketubila na baverse yai? Masonuku ketubila mikanda mingi yina bansoniki ya Biblia kusadilaka sambu na kubaka mambu ya bo sonikaka. (Yozue 10:12, 13; 1 Bantotila 11:41; 14:19, 29) “Mukanda ya Bitumba ya Mfumu Nzambi” kuvandaka mosi na kati ya mikanda yango. Yo vandaka kutubila masolo ya bitumba ya bantu ya Yehowa.
Malongi Sambu na Beto:
11:27-29. Moize kupesaka mbandu mosi ya mbote na yina metala mutindu ya beto fwete kudiwa na ntangu bantu yankaka mebaka mikumba na kisalu ya Yehowa. Na kisika ya kusosa nkembo na yandi mosi na kimpala yonso, Moize kuwaka kyese ntangu Eldadi ti Medadi yantikaka kusala kisalu ya kiprofete.
12:2, 9, 10; 16:1-3, 12-14, 31-35, 41, 46-50. Yehowa kelomba bansambidi na yandi na kuzitisa bantu yina ya Nzambi mepesaka kiyeka.
14:24. Kima ya mfunu yina tasadisa beto na kununga bupusi ya inza ya kusala mambi kele kuyedisa “ngindu” to mabanza “ya nkaka.” Mabanza na beto fwete vanda ve bonso ya inza.
15:37-41. Malenda yina bantu ya Izraele mpamba vandaka kutula na bilele na bo kuvandaka sambu na kuyibusa bo nde bo kele bantu yina Nzambi metulaka na kingenga sambu na lusambu na yandi mpi bo fwete lemfuka na bansiku na yandi. Keti beto mpi fwete zitisa ve minsiku ya Nzambi mpi kumonisa pwelele nde beto kele ya kuswaswana ti inza?
NA BANSEKE YA MOABI
Ntangu bantu ya Izraele kutulaka camp na bo na ntoto ya zelo na zelo ya banseke ya Moabi, bantu ya Moabi kutekitaka na boma sambu na bo. Yo yina, Balaki, Ntotila ya Moabi, kubakaka Balami na kisalu na mpila nde yandi kwenda kusinga bantu ya Izraele. Kansi, Yehowa kupusaka Balami na ngolo na kusakumuna bantu ya Izraele. Na nima, ntotila yango kusadilaka bankento ya Moabi ti ya Madiani sambu na kupukumuna bantu ya Izraele na kubwa na mansoni ti na lusambu ya biteki. Yo yina, Yehowa kufwaka bantu ya mbi 24000. Nsukansuka, ndola kumanaka ntangu Pinasi kumonisaka nde yandi kendimaka ve nde muntu kutula ntembe ti Yehowa.
Ata muntu mosi ve ya bo tangaka na mbala ya ntete kuvandaka dyaka na luzingu na ntangu bo tangaka bantu ya Izraele na mbala ya zole, katula kaka Yozue ti Kalebi. Nzambi kupesaka Yozue kiyeka ya kuyinga Moize. Nzambi kupesaka bantu ya Izraele bantuma yina bo fwete landa sambu na kupesa makabu mpi kusala balusilu. Bantu ya Izraele kunwanisaka mpi bantu ya Madiani. Rubeni, Gadi, ti katikati ya bantu ya kikanda ya Manase kutulaka camp na bo na ndambu ya Esti ya Nzadi ya Yordani. Nzambi kupesaka bantu ya Izraele bantuma yina kumonisaka mutindu ya kusabuka Yordani sambu na kubaka ntoto ya lusilu. Nzambi kusongaka bo mutindu ya kuzenga ntoto yango. Yo lombaka kubula zeke sambu na kuzaba ntoto ya bo fwete pesa na konso bantu. Bantu ya Levi kubakaka bambanza 48, ebuna bambanza 6 na kati ya bambanza yango zolaka kukuma bambanza ya kutinina.
Bangyufula ya Masonuku Mezwa Bamvutu:
22:20-22—Sambu na nki Yehowa kuwilaka Balami makasi ya kuluta ngolo? Yehowa kutubilaka Balami nde yandi fwete singa ve bantu ya Izraele. (Kutanga 22:12) Kansi, profete yai kwendaka ti bantu ya Balaki ti ngindu ya kusinga bantu ya Izraele. Balami zolaka kusepedisa ntotila ya Moabi sambu ntotila yango kufuta yandi. (2 Piere 2:15, 16; Yude 11) Ata Nzambi kupusaka Balami na ngolo na kusakumuna bantu ya Izraele na kisika ya kusinga bo, Balami sosaka kumonana muntu ya mbote na meso ya ntotila Balaki, yo yina yandi songaka ntotila yango na kutinda bankento yina vandaka kusambila nzambi Baale na mpila nde bo kwenda kubwisa babakala ya Izraele na pite. (Kutanga 31:15, 16) Kima kupusaka Nzambi na kuwila Balami makasi kele nde profete yai kuvandaka na mayele ya mbi mpi ya bwimi.
30:6-8—Keti bakala yina kele Mukristu lenda katula balusilu yina nkento na yandi mesala? Yehowa ketadilaka ntangu yai balusilu ya nsambidi na yandi mosi-mosi kesalaka. Mu mbandu, ntangu muntu yandi mosi kesalaka lusilu ya kudipesa na Yehowa. (Galatia 6:5) Bakala kele ve ti nswa ya kubuyisa nkento na yandi na kusala lusilu ya mutindu yina to nkutu kukatula yo. Ata mpidina, nkento ya makwela yina kele Mukristu fwete buya kikalulu ya kusala balusilu yina kewakana ve ti Ndinga ya Nzambi to ti mikumba yina yandi fwete lungisa na ntwala ya bakala na yandi.
Malongi Sambu na Beto:
25:11. Pinasi mebikilaka beto mpenza mbandu mosi ya kikesa na yina metala lusambu ya Yehowa! Keti mpusa ya kutanina bunkete ya dibundu fwete pusa beto ve na kuzabisa bankuluntu konso disumu ya nene mpi ya nsoni yina beto mezaba nde muntu mesala?
35:9-29. Kutina ya muntu yina mefwa ve muntu yankaka na luzolo vandaka kutina bwala na yandi sambu na kwenda kubumbana na mbanza ya kutinina na nsungi mosi buna kelonga beto nde luzingu kele kima mosi ya santu mpi nde beto fwete zitisa yo.
35:33. Nzambi lenda lolula ntoto yina mebeba sambu bo mefwila yo bantu yina mesala kwa bo mbi ve kaka kana bo mefwa bantu yina kufwaka bantu yango. Yo tavanda mpenza dyambu mosi ya lunungu na kumona nde Yehowa tafwa bantu ya mbi na ntwala nde ntoto kukituka paladisu!—Bingana 2:21, 22; Daniele 2:44.
Ndinga ya Nzambi Kele ya Ngolo
Beto fwete zitisa Yehowa ti bantu yina yandi mepesaka kiyeka na kati ya bantu na yandi. Mukanda ya Kutanga kemonisa mpenza dyambu yai pwelele. Yo kepesa beto mpenza dilongi mosi ya mfunu yina kesadisa beto na kutanina ngemba mpi bumosi na kati ya dibundu ya Bukristu ya bubu yai!
Masolo yina kele na mukanda ya Kutanga kemonisa nde bantu yina ketulaka ve dikebi na kimpeve na bo lenda bwa kukonda mpasi na masumu, bonso kubokuta, mansoni, mpi kusambila biteki. Bambangi ya Yehowa lenda sadila mwa bambandu mpi malongi ya kekatuka na mukanda yai ya Biblia sambu na kusala masolo ya bampusa ya dibundu yina kevandaka na programe ya Lukutakanu ya Kisalu ya mabundu na bo. Ya kyeleka, “Ndinga ya Nzambi kele ya moyo mpi ya ngolo” na luzingu na beto.—Baebreo 4:12, NW.
[Kifwanisu ya kele na lutiti 31]
Na lusadisu ya dituti mosi ya kuyituka yina kuvandaka na zulu ya nzo-tenta, Yehowa vandaka kusonga bantu ya Izraele mutindu ya kutunga mpi ya kupanza camp na bo
[Bifwanisu ya kele na lutiti 32]
Yehowa mefwana nde beto zitisa yandi mpi yandi kezola nde beto zitisa bantu yina yandi mepesaka kiyeka