Bansemo Ya Kutemunaka Na Ntangu Ya Bantumwa

“Nsemo mebasika sambu na bantu ya lunungu mpi kyese sambu na bayina kele na ntima ya mbote.”​—⁠NKUNGA 97:​11, NW.

INKI mutindu beto, bonso Bakristu ya kyeleka, ketondaka bangogo ya Nkunga 97:11! ‘Nsemo mebasikaka’ sambu na beto mbala na mbala. Ya kyeleka, bamingi na kati na beto memonaka Yehowa kepesa nsemo na makumi ya bamvu mingi. Yai yonso keyibusa beto bangogo ya Bingana 4:​18, yina ketuba nde: “Nzila ya bantu ya mbote . . . kele bonso ntangu ntongo ke tana, yo ke kuma mwini na mwini tii kuna ntangu yonso me basika.” Na ntonda na beto ya Masonuku na kisika ya bansiku ya bambuta, beto Bambangi ya Yehowa kefwananaka ti Bakristu ya ntete. Nkadilu na bau kemonana pwelele na mikanda ya bankenda ya Masonuku ya Bukristu ya Kigreki ti na baleta, ya kusonamaka na mpeve ya Nzambi.

² Bansemo ya ntete ya balandi ya ntete ya Yezu kuzwaka kuvandaka kutadila Mesia. Andre tubilaka mpangi na yandi Simoni Piere nde: “Beto me mona Mesia.” (Yoane 1:41) Ntangu fyoti na nima, Tata ya kele na zulu kusadisaka ntumwa Piere na kuta kimbangi ya mambu yina na ntangu ya yandi kutubaka na Yezu nde: “Nge kele Mesia, Mwana ya Nzambi ya moyo.” ​—⁠Matayo 16:​16, 17; Yoane 6:​68, 69.

Nsemo Sambu na Kisalu na Bau ya Kusamuna

³ Na nima ya lufutumuku na yandi, Yezu Kristu kupesaka bansemo ya ketadila ntuma ya mepesama na balandi na yandi yonso. Ziku, yau kuvandaka na balongoki 500 ya kuvukanaka na Galilea yandi kupesaka ntuma yai nde: “Beno kwenda kukumisa bantu yonso balongoki na mono: Beno botika bo na zina ya Tata ti ya Mwana ti ya Mpeve-Santu, beno longa bo mpi na kulanda mambu yonso ya mono vandaka kusonga beno na kusala. Beno fweti zaba nde mono ta vanda ti beno bilumbu yonso tii na nsuka ya ntoto.” (Matayo 28:​19, 20; 1 Korinto 15:⁠6) Na nima na yau, yau vandaka kulombama nde balandi ya Yezu yonso kukuma bansamuni, ye kisalu na bau ya kusamuna kulombamaka ve nde yau kusuka na “bantu ya Israele yina kele . . . mameme yina me vilaka.” (Matayo 10:⁠6) Yau mpi lombamaka ve nde bau kupesa mbotika ya Yoane ya mbalula ya ntima sambu na ndolula ya masumu. Kansi, yau kulombamaka nde bau kubotika bantu “na zina ya Tata ti ya Mwana ti ya Mpeve-Santu.”

⁴ Kaka na ntwala yandi kutombuka na zulu, bantumwa na yandi ya kwikama 11 kuyulaka yandi nde: “Mfumu, keti na ntangu yo [yai nge ke, NW] vutula diaka kimfumu na bantu ya Israele?” Na kisika ya kuvutula mvutu na ngyufula yina, Yezu kupesaka bantuma ya nkaka na yina metala kisalu na bau ya kusamuna, na kutubaka nde: “Beno ta baka ngolo ntangu Mpeve ya Nzambi ta kwisa kukulumuka na zulu ya ntu na beno. Ebuna, beno ta [kuma bambangi na mono na, NW] Yeruzalemi, na ntoto ya Yudea yonso, na ntoto ya Samaria yonso, tii na nsuka ya ntoto.” Tuka ntama, bau kuvandaka Bambangi ya Yehowa mpamba, kansi ntangu yai, bau kukumaka Bambangi ya Kristu mpi.​—⁠Bisalu 1:​6-8.

⁵ Bilumbu kumi na nima, bansemo ya ngolo ya inki mutindu balandi ya Yezu kuzwaka! Na kilumbu ya Pantekoti ya mvu 33 T.B., na mbala ya ntete, bau kubakisaka mbotembote disongidila ya Yoele 3:​1, 2 (Yoele 2:​28, 29, NW) ya ketuba nde: “Mono [Yehowa] ta panza Mpeve na mono na zulu ya bantu yonso. Bana na beno ya babakala ti ya bankento ta kuma baprofete na mono, bantu na beno ya kununa ta lalaka bandosi, ebuna bana-babakala na beno ta monaka mambu na bambona-meso. Na bilumbu yina mono ta panza Mpeve na mono ata na zulu ya babakala to bankento yina ke sadilaka bantu ya nkaka kisalu.” Balongoki ya Yezu kumonaka mpeve santu, na kifwani ya baludimi ya tiya, metelema na zulu ya bantu na bau yonso​—⁠kiteso ya babakala ti bankento 120​—⁠ya kuvukanaka na Yeruzalemi.​—⁠Bisalu 1:​12-15; 2:​1-4.

⁶ Dyaka na kilumbu ya Pantekoti, balongoki kubakisaka mbala ya ntete nde bangogo ya Nkunga 16:10 (NW) vandaka kutadila Yezu Kristu ya kufutumukaka. Muyimbi bankunga kutubaka nde: “Nge [Yehowa Nzambi] tabikisa ve moyo na mono na Sheole. Nge tabikisa ve nkwikami na nge kumona kupola.” Balongoki kubakisaka nde bangogo yina lendaka ve kutadila Ntotila Davidi, sambu mazyami na yandi kuvandaka pana ti bau tii na kilumbu yina. Mfunu ya kuyituka kele ve kana kiteso ya 3000 ya bayina kuwaka nsemo ya mpa yai ya kutendulamaka, kundimaka ye kubotamaka kaka kilumbu yina!​—⁠Bisalu 2:​14-41.

⁷ Na bamvunkama mingi, bantu ya Izraele kuyangalalaka mingi na mambu ya Nzambi kutubaka sambu na bau nde: “Na kati ya makanda yonso ya nsi-ntoto, beno kaka bantu ya mono me solaka ti ya mono ke talaka.” (Amosi 3:⁠2) Ebuna yau kuvandaka kibeni nsemo ya ngolo ya ntumwa Piere ti bantu ya kuvandaka kumosi ti yandi na nzo ya ofisie ya minkangu ya Roma Korneye kuzwaka ntangu mpeve santu kukitaka na mbala ya ntete na zulu ya bakwikidi ya konda kuyotisama ya vandaka Bayuda ve. Yau kele mfunu na kuzaba nde yai kele mbala mosi kaka ya mpeve santu kupesamaka na ntwala ya mbotika. Kansi, yau kulombaka nde yau kusalama mpila yina. Kana ve, Piere zolaka kuzaba ve nde bantu yina ya vandaka Bayuda ve, ya konda kuyotisama vandaka melunga na kubaka mbotika. Na kutondaka mingi disongidila ya mambu yina, Piere kuyulaka nde: “Bantu yai [bantu ya vandaka Bayuda ve] me baka Mpeve ya Nzambi mpi bonso beto, keti muntu lenda kubuya nde bo kubaka ve mbotika ya masa?” Ya kyeleka, na bantu yonso yina ya vandaka pana, ata mosi ve lendaka kubuya, ye bampani yina bakaka mbotika.​—⁠Bisalu 10:​44-48; fwanisa ti Bisalu 8:​14-17.

Mambu ya Luyotisu Kele Dyaka Ve

⁸ Nsemo ya nkaka ya mingi ya kyeleka kubasikaka na yina metadila dyambu ya luyotisu ya babakala. Mambu ya luyotisu kuyantikaka na mvu 1919 N.T.B. ti ngwakana ya Nzambi ti Abrahami. Na ntangu yina, Nzambi kutumaka na Abrahami nde yandi ti babakala ya nkaka yonso ya nzo na yandi kuyotisama. (Kuyantika 17:​9-14, 23-27) Ebuna, luyotisu kukumaka kidimbu ya kuzabila bana ya Abrahami. Lulendo ya inki mutindu bau vandaka na yau sambu na nsadilu yina! Bonso mbutu, “kukonda luyotisu” kukumaka ngogo mosi ya mafingu. (Yezaya 52:1; 1 Samuele 17:​26, 27) Yau kele mpasi ve na kubakisa sambu na inki Bayuda ya nkaka ya Bakristu ya ntete zodilaka nde kidimbu yina kubikala. Bankaka na kati na bau kukotaka na ntembe ti Polo mpi Barnabasi sambu na dyambu yina. Na kuzenga yau, Polo ti bankaka kwendaka na Yeruzalemi na kuyula na nto-kimvuka ya Bakristu.​—⁠Bisalu 15:​1, 2.

⁹ Na mbala yina, nsemo, na dyambu ya luyotisu ya kulombamaka dyaka ve na bansadi ya Yehowa, Bakristu ya ntete kubakaka yau ve na nzila ya kimpa ya kumonanaka. Kansi, bau kuzwaka nsemo yina ya ngolo na kusosaka na Masonuku, na kutulaka ntima na mpeve santu sambu na lutwadisu, mpi na kuwidikilaka disolo ya Piere ti Polo ya metadila mbalula ya ntima ya bantu ya konda kuyotisama ya vandaka Bayuda ve. (Bisalu 15:​6-21) Nsuka ya disolo kuvandaka kubasika ya mukanda ya ketuba na kitini nde: “Mpeve ya Nzambi ti beto, beto me zenga na kutula kilo ya nkaka na zulu na beno ve, kansi kilo mosi mpamba ya mfunu yo yai: Beno lenda ve kudia mbisi yina ya bo me fwa na kupesa ntete makabu na biteki, beno lenda nwa menga ve, beno lenda dia ve mbisi ya bo me fwa na kukanga mungungu na yo, beno lenda sala pite ve.” (Bisalu 15:​28, 29) Bakristu ya ntete kukatukaka na kimpika ya nsiku ya luyotisu ti ya malombo ya nkaka ya Nsiku ya Moize. Ntangu yai, Polo lendaka kusonga Bakristu ya Galatia nde: “Kristu me katulaka beto na kimpika yo yina beto kele diaka bampika ve.”​—⁠Galatia 5:⁠1.

Nsemo na Kati ya Baevanzile

¹⁰ Mbefula kele ve nde Evanzile ya Matayo, ya kusonamaka mfinama na mvu 41 T.B., kele ti bansemo mingi sambu na mambote ya batangi na yau. Na kutesa, kaka ndambu ya Bakristu ya mvunkama ya ntete kuwaka bau mosi Yezu kepesa malongi na yandi. Na kingenga, Evanzile ya Matayo ketubila mingi nde ntu-dyambu ya malongi ya Yezu kuvandaka Kimfumu. Ye ti ngolo ya inki mutindu Yezu kutubilaka mingi mfunu ya kuvanda ti mboninu ya mbote! Bansemo ya inki mutindu kuvandaka na Disolo na yandi ya ngolo na zulu ya Ngumba, na bingana na yandi (bonso yina ya mesonama na kapu 13), ti na mbikudulu na yandi ya nene na bakapu 24 ti 25! Yai yonso kunatamaka na dikebi ya Bakristu ya ntete na nsadisa ya nkenda ya Matayo, ya kusonamaka kaka kiteso ya bamvula nana na nima ya Pantekoti ya mvu 33 T.B.

¹¹ Kiteso ya bamvula 15 na nima, Luka kusonikaka Evanzile na yandi. Ata mingi na kati na yau kele kiteso mosi ti nkenda ya Matayo, 59 na kati ya nkama kele ngika. Luka kusonikaka bimpa sambanu ya Yezu ti bingana na Yandi ya mingi na kiteso ya kuluta mbala zole, ya bansoniki ya nkaka ya Baevanzile kusonikaka ve. Yau kemonana nde mwa bamvula fyoti na nima, Marko kusonikaka Evanzile na yandi na kumonisaka Yezu Kristu bonso muntu ya kisalu, nsadi ya bimpa. Ata Marko kutubilaka mingi mambu ya yitaka kutubama na Matayo ti Luka, yandi kusonikaka kingana mosi ya bau kusonikaka ve. Na kingana yina, Yezu fwanisaka Kimfumu ya Nzambi ti bamkeni ya kemena, keyela, mpi kefula na kubuta bambuma.a​—⁠Marko 4:​26-29.

¹² Ebuna kwisaka Evanzile ya Yoane ya kusonamaka bamvula kuluta 30 na nima ya kusonama ya nkenda ya Marko. Nsemo ya mingi ya inki mutindu Yoane kwisaka kunata na zulu ya kisalu ya Yezu, mingimingi na kutubilaka luzingu na Yandi na ntwala nde yandi kukuma muntu! Kaka Yoane muntu kutubilaka lufutumuku ya Lazare, ye kaka yandi muntu kepesa beto bandongisila ya mbote ya Yezu na bantumwa na yandi ti bisambu na yandi ya tiya na mpimpa ya kuyekulama na yandi, mutindu yau mesonama na bakapu 13 ti 17. Na kutuba ya mbote, yau ketubamaka nde 92 na kati ya nkama ya Evanzile ya Yoane kele ya kuswaswana.

Bansemo na Mikanda ya Polo

¹³ Ntumwa Polo kusadilamaka mingi na kunata bansemo ya kyeleka na Bakristu ya kuzingaka na ntangu ya bantumwa. Mu mbandu, kele ti mukanda ya Polo na bantu ya Roma, ya kusonamaka mfinama na mvu 56 T.B.​—⁠mfinama na ntangu yau yina mosi ya Luka kusonikaka Evanzile na yandi. Na mukanda yina, Polo kutendulaka nde bantu kekumaka ya lunungu sambu na lemvo ya Nzambi ya bau mekuka ve na kubaka mpi na nzila ya lukwikilu na Yezu Kristu. Mutindu Polo kutubilaka mingi dyambu yai ya nsangu ya mbote kunataka bamingi na kubaka mukanda na yandi na bantu ya Roma bonso Evanzile ya tanu.

¹⁴ Polo kusonikaka na yina metadila mambu ya vandaka kuyangisa Bakristu na Korinto. Mukanda na yandi na Bakorinto kele ti bandongisila ya kupemama mingi ya mepesaka mambote na Bakristu tii na bilumbu na beto. Na kuyantika, yau vandaka kulomba nde yandi kutemuna Bakorinto sambu na kifu ya bau vandaka kusala na kusosaka kukuma bantu ya mfunu ti kusala tubimvuka ya bantu. Ntumwa kusungikaka mabanza na bau na kusongaka bau pwelele nde: “Bampangi na mono, mono ke bondila beno na zina ya Mfumu na beto Yezu Kristu: beno wakana, beno yonso, na mambu yina ya beno ke tubaka; mpidina kukabana ta vanda ve na kati na beno. Beno vukana mpenza na mabanza mosi ti ngindu mosi mpi.”​—⁠1 Korinto 1:​10-15.

¹⁵ Bau kangaka meso na bizumba ya ngolo ya vandaka kusalama na dibundu ya Bukristu ya Korinto. Muntu mosi kuna kubakaka nkento ya tata na yandi, na kusalaka ‘pite yina ya kele nsoni mpenza; ata bampani mpi lenda sala yo ve.’ Polo sonikaka pwelele nde: “Beno katula muntu ya mbi na kati na beno.” (1 Korinto 5:​1, 11-13) Yau kuvandaka kima mosi ya mpa na dibundu ya Bukristu​—⁠kubasisa muntu na dibundu. Dyambu ya nkaka, ya Bakristu kuvandaka na mfunu ya ntemuna na dibundu ya Korinto, kuvandaka nkadilu ya bamambere ya nkaka ya vandaka kunata bampangi na bau ya kimpeve na nzo-kinzonzi ya nza sambu na kusamba makambu. Polo kunganinaka bau ngolo sambu na nsadilu yina.​—⁠1 Korinto 6:​5-8.

¹⁶ Dyambu ya nkaka ya kulwadisaka dibundu ya Korinto kuvandaka kuvukana ya nitu. Na Korinto ya ntete kapu 7 Polo kumonisaka nde sambu pite kesalama mingi, yau vandaka mbote nde konso bakala kuvanda ti nkento na yandi, ye konso nkento ti bakala na yandi. Polo mpi kumonisaka nde ata muntu yina ya mekwelaka ntete ve kesadilaka Yehowa ti kidiba mingi ve, bau yonso ve kele ti dikabu ya kukonda kukwela. Ye kana bakala ya nkento kufwa, yandi kuvandaka na nswa ya kukwela dyaka, kansi “kaka na kati ya Mfumu.”​—⁠1 Korinto 7:​39, NW.

¹⁷ Bansemo ya inki mutindu Mfumu kusadilaka Polo na kupesa na yina metadila lufutumuku! Ti nitu ya inki mutindu Bakristu bapakulami tafutumuka? Polo kusonikaka nde: “Yau kezikama nitu ya kinsuni, yau kefutumuka nitu ya kimpeve.” Kele ti nitu ya kinsuni ve ya takwenda na zulu, sambu “nsuni ti menga lenda kubaka ve kimfumu ya Nzambi.” Polo kuyikaka nde bapakulami yonso talala ve na lufwa, kansi nde na kumonana ya Yezu bankaka tatelama na lufwa na mbala mosi sambu na luzingu ya mvula na mvula.​—⁠1 Korinto 15:​43-53, NW.

¹⁸ Na mukanda na yandi na Bakristu ya Tesalonika, Polo kusadilamaka na kumwanga nsemo na yina metala makwisa. Kilumbu ya Yehowa fwete kwisa bonso muyibi na mpimpa. Polo kutendulaka mpi nde: “Ntangu bau tatuba nde: ‘Ngemba mpi lutaninu!’ ebuna mbungulu ya kintulumukina tavanda na zulu na bau kaka bonso mpasi ya kubuta na zulu ya nkento ya kele ti divumu ye bau tamona mpila ya kutina ve.”​—⁠1 Tesalonika 5:​2, 3, NW.

¹⁹ Na kusonikaka mukanda na yandi na Baebreo, Polo kutindaka bansemo na Bakristu ya ntete ya Yeruzalemi ti ya Yudea. Ti ngolo ya inki mutindu yandi kusongaka luta ya ngidika ya lusambu ya Bakristu na zulu ya ngidika ya lusambu ya Bayuda! Na kisika ya kulanda Nsiku ya kupesamaka na nsadisa ya bawanzyo, Bakristu kuvandaka na lukwikilu na luguluku ya kutubamaka ntete na Mwana ya Nzambi, yina meluta ntama kibeni bawanzyo yina ya bansamuni. (Baebreo 2:​2-4) Moize kuvandaka nsadi ya mpamba na nzo ya Nzambi. Kansi, Yezu Kristu keyalaka nzo ya mvimba. Kristu kele nganga-nzambi ya nene ya ndonga ya Melkizedeki, ti kiyeka mosi ya kuluta kinganga-nzambi ya Aroni. Polo mpi kumonisaka nde bantu ya Izraele kulungaka ve na kukota na kupema ya Nzambi sambu na kukonda lukwikilu mpi bulemfu, kansi Bakristu kekota na yau sambu na kwikama na bau ti bulemfu na bau.​—⁠Baebreo 3:1–4:⁠11.

²⁰ Na yau mpi, ngwakana ya mpa meluta mpenza ngwakana ya Nsiku. Mutindu yau bikulamaka bamvula 600 na ntwala na Yeremia 31:​31-34, bayina ya kele na ngwakana ya mpa, kele na nsiku ya Nzambi ya kusonama na bantima na bau mpi kesepela sambu na kuloluka ya kyeleka ya masumu. Na kisika ya kuvanda ti nganga-nzambi ya nene ya fwete kupesaka nkayilu konso mvula sambu na masumu na yandi ntete ye sambu na masumu ya bantu, Ngana-nzambi ya Nene ya Bakristu kele Yezu Kristu, yina kele ti masumu ve mpi ya kutambikaka nkayilu kaka mbala mosi sambu na masumu. Na kisika ya kukotaka na kisika ya santu ya kusalamaka na maboko sambu na kutambikaka kimenga na yandi, yandi kukotaka na zulu kibeni sambu na kumonika na ntwala ya kimuntu ya Yehowa. Ya kuluta dyaka, nkayilu ya bambisi ya ngwakana ya Nsiku ya Moize, lendaka kukatula ve masumu kimakulu, kana buna ve, yau zolaka kupesama ve konso mvula. Kansi nkayilu ya Yezu ya kupesamaka mbala mosi sambu na kimakulu, kekatulaka masumu. Mambu yai yonso mwangaka nsemo na zulu ya tempelo ya kimpeve, yina ya ndambu ya bapakulami ti “mameme ya nkaka” kesala na kibansala na yau bubu yai.​—⁠Yoane 10:16; Baebreo 9:​24-28.

²¹ Kisika kelunga ve sambu na kutanga bambandu mingi, bonso bansemo ya kele na mikanda ya ntumwa Piere mpi ya longoki Yakobo ti Yude. Kansi yai ya mepesama melunga na kumonisa nde Nkunga 97:11 ti Bingana 4:18 kuvandaka na bandungisa ya ngolo na ntangu ya bantumwa. Kyeleka yantikaka na kuyela tuka bambandu ti bivudi tii na kukuma bandungisa mpi bakyeleka.​—⁠Galatia 3:​23-25; 4:​21-26.

²² Na nima ya lufwa ya bantumwa ya Yezu ti luyantiku ya ngyambula ya lukwikilu ya kutubamaka na ntwala, nsemo ya kyeleka kungengaka dyaka mingi ve. (2 Tesalonika 2:​1-11) Kansi, na kuwakanaka ti lusilu ya Yezu, na nima ya bamvunkama mingi Longi kwisaka kuvutuka mpi yandi kukutaka “mpika ya kwikama mpi ya mayele” kepesa “bansadi” madya na bau na ntangu ya mbote. Bonso mbutu, Yezu Kristu kutulaka mpika yina na “zulu ya bima na yandi yonso.” (Matayo 24:​45-47) Inki nsemo kulandaka? Yau tatadilama na disolo ya kelanda.

[Footnote]

Bansemo Ya Kutemunaka​—⁠Ya Mingi Ti Ya Fyoti

NDAMBU YA NTETE

“Nzila ya bantu ya mbote . . . kele bonso ntangu ntongo ke tana, yo ke kuma mwini na mwini tii kuna ntangu yonso mebasika.”​—⁠BINGANA 4:⁠18.

YAU kele nzikisa ya mayele ya Nzambi kana, na kuwakana ti Bingana 4:​18, ntendula ya bakyeleka ya kimpeve vandaka kupesama malembemalembe na nsadisa ya bansemo. Na disolo ya ntete, beto kumonaka inki mutindu mukapu yai kulunganaka na ntangu ya bantumwa. Kana kimvuka ya nene yonso ya kyeleka ya Masonuku kutendulamaka na mbala mosi, yau zolaka kuvanda lubungi mpi mavwanga​—⁠mpila mosi kubasika na dibulu ya mpimpa ye kumona na mbala mosi nsemo ya ngolo ya ntangu. Kuluta dyaka, kyeleka ya ketendulamaka malembemalembe kesyamisaka lukwikilu ya Bakristu na mutindu mosi ya kefula. Yau kengengisaka dyaka ngolo kivuvu na bau mpi ketemunaka ngolo nzila ya bau fwete kutambula.

“Mpika ya Kwikama mpi ya Mayele”

² Na ntangu ya bantumwa, Yezu Kristu kumonaka mbote na kusadila ngolo ya kuluta ngolo ya bantu na kupesa balandi na yandi bansemo ya ntete. Beto kele na bambandu na yau zole: Pantekoti ya mvu 33 T.B. ti kundima lukwikilu ya Korneye na mvu 36 T.B. Na nima Kristu kumonaka nde yau kuvandaka mbote na kusadila lusadisu ya bantu, kaka mutindu yandi kutubaka na ntwala nde: “Nani kibeni kele mpika ya kwikama mpi ya mayele ya mfumu na yandi kutulaka na zulu ya bansadi na yandi, sambu na kupesa bau madya na bau na ntangu ya mbote? Kyese kele na mpika yina kana mfumu na yandi, na kwisa kukuma, kukuta yandi kesala mutindu yina. Ya kyeleka mono kesonga beno, yandi tatula yandi na zulu ya bima na yandi yonso.” (Matayo 24:​45-47, NW) Mpika yai lenda kuvanda ve muntu mosi, sambu yau kulombamaka nde yandi kupesa madya ya kimpeve tuka dibundu ya Bukristu kubandaka na Pantekoti tii ntangu ya Mfumu, Yezu Kristu, kwisaka kusala bakonti. Mambu kemonisa nde kalasi ya mpika ya kwikama mpi ya mayele yina metungama na Bakristu ya kupakulama yonso bonso kimvuka na zulu ya ntoto na konso ntangu yina.

³ Banani kukotisamaka na kati ya bamambere ya ntete ya mpika ya kwikama mpi ya mayele? Mosi kuvandaka ntumwa Piere, yina kusadilaka ntuma yai ya Yezu nde: “Gungula tumameme na mono.” (Yoane 21:​17, NW) Bamambere ya ntete ya nkaka ya kalasi ya mpika kuvandaka Matayo yina kusonikaka Evanzile yina ya kele na zina na yandi, Polo, Piere, Yakobo, ti Yude, bayina kusonikaka mikanda ya kupemama. Ntumwa Yoane ya kusonikaka mukanda ya Kusonga, Evanzile na yandi, ti mikanda na yandi kuvandaka mpi mambere ya kalasi ya mpika ya kwikama mpi ya mayele. Bantu yai kusonikaka na kuwakana ti kisalu ya Yezu.

⁴ Kana bapakulami yonso bonso kimvuka, nkatu kutala kisika ya bau kezingaka na zulu ya ntoto, kele bamambere ya mpika ya kwikama mpi ya mayele, ebuna “bansadi” kele banani? Bau kele kaka bapakulami yina kansi ya kutadilama na mboninu ya nkaka​—⁠bonso bantu. Ee, bonso bantu bau tavanda “mpika” to bau tavanda “bansadi,” na kutadilaka keti bau kepesa madya ya kimpeve to bau kedya yau. Na kutendula: bonso yau mesonama na 2 Piere 3:​15, 16, ntumwa Piere kutubilaka mikanda ya Polo. Na kutangaka yau, Piere kuvandaka bonso mosi na kati ya bansadi ya kedya madya ya kimpeve ya Polo kupesaka bonso ntumwa ya kalasi ya mpika.

⁵ Na yina metadila yau mukanda Le Royaume millénaire de Dieu s’est approché kutubaka nde: “Na yina metadila mutindu ya kalasi ya ‘mpika ya kwikama mpi ya mayele’ kuzinga mpi kusalaka na kati ya bamvunkama na nima ya lufwa ya bantumwa ya Mfumu Yezu Kristu, beto kele ve ti nkenda mosi ya pwelele ya mesonamaka. Yau kele pwelele nde mbandu (génération) mosi ya kalasi ya ‘mpika’ vandaka kusadisa mbandu ya vandaka kulanda. (2 Timoteo 2:⁠2) Kansi na kitini ya nsuka ya mvunkama ya kumi na uvwa, kuvandaka ti bantu ya kebangaka Nzambi ya kuzolaka madya ya kimpeve ya Biblia ya Santu mpi ya zodilaka kudya na yau . . . bakalasi ya kulonguka Biblia . . . kusalamaka mpi kuyelaka na mbakisa ya bakyeleka ya lufulu ya Masonuku ya Santu. Bantu ya masonga ya kukonda bwimi na kati ya Balongoki ya Biblia yina vandaka na mpusa ya mingi ya kukabula bitini ya madya yina ya kimpeve ya luzingu ti bantu ya nkaka. Bau kuvandaka ti mpeve ya kwikama ya ‘mpika’ ya kutulamaka sambu na kupesa ‘bansadi’ madya ya kimpeve ya mfunu na ‘ntangu ya mbote.’ Bau kuvandaka ‘mayele’ na kuswasukisa nde yau kuvandaka ntangu ya mbote mpi ya kufwana ye inki kuvandaka mitindu ya kuluta mbote ya kupesa madya. Bau kusalaka ngolo na kupesa yau.”​—⁠Lutiti 339.a

Bansemo ya Ntete na Ntangu na Beto

⁶ Kima mosi ya mfunu ya kebenda dikebi ya metadila bayina ya Yehowa kusadilaka na kuyedisa malembemalembe nsemo ya kimpeve yina kele nde bau vandaka kusosa ve lukumu na bau mosi. Nkadilu ya C. T. Russell, prezida ya ntete ya la Société Watch Tower, kuvandaka nde Mfumu kusepelaka na kusadila bingangu na bau ya kubatalala. Na yina metadila bangindu ya bambeni na yandi vandaka kusadila mbala mingi, Mpangi Russell kuzabisaka ngolo nde yandi kutanaka ve ata ti “Russellite” mosi, mpi nde, kuvandaka ve ti kima mosi bonso “Russellisme.” Lukumu yonso kukwendaka na Nzambi.

⁷ Na kutadilaka mbutu, mbefula kele ve nde mpeve santu ya Yehowa vandaka kutwadisa mvibudulu ya Mpangi Russell ti bayina ya kuvukanaka ti yandi. Bau kupesaka nzikisa ya kuvanda ya kuvukana ti mpika ya kwikama mpi ya mayele. Ata bamfumu ya mabundu mingi vandaka kukwikila nde Biblia kuvandaka Ndinga ya kupemama na Nzambi mpi nde Yezu kuvandaka mwana ya Nzambi, bau kundimaka luvunu, malongi ya Babylone, bonso Butatu busantu, kukonda kufwa ya moyo ya bantu, mpasi ya kukonda nsuka. Na kulandaka lusilu ya Yezu, yau kuvandaka nsadisa ya mpeve santu sambu ngolo ya kubatalala ya Mpangi Russell ti bankundi na yandi ya kisalu kusalaka nde kyeleka ya ntangu yina kungenga ya kuluta bilumbu ya ntwala. (Yoane 16:13) Balongoki ya Biblia yina ya kupakulama kupesaka nzikisa nde bau kuvandaka kibeni ndambu ya kalasi ya mpika ya kwikama mpi ya mayele, yina ya kele ti kisalu ya kupesa madya ya kimpeve sambu na bansadi ya Mfumu. Bikesa na bau kuvandaka lusadisu ya ngolo sambu na mvukana ya bapakulami.

⁸ Yau kele pwelele na kumona bunene ya mutindu Yehowa, na nsadisa ya mpeve ya santu, kuvwamisaka Balongoki ya ntete ya Biblia yina ti bansemo. Ntetentete, bau kumonisaka mbotembote nde Ngangi kele ye yandi kele na zina na yandi mosi Yehowa. (Nkunga 83:18; Roma 1:20) Bau kumonaka nde Yehowa kele ti bikalulu ya mfunu iya​—⁠ngolo, lunungu, mayele, ti zola. (Kuyantika 17:1; Kulonga 32:4; Roma 11:33; 1 Yoane 4:⁠8) Bakristu ya kupakulama yai kumonisaka pwelele nde Biblia kele Ndinga ya kupemama na Nzambi ye yau kele kyeleka. (Yoane 17:17; 2 Timoteo 3:​16, 17) Dyaka, bau kusongaka nde Mwana ya Nzambi, Yezu Kristu, kugangamaka mpi nde yandi kupesaka luzingu na yandi bonso nkudulu sambu na bantu. (Matayo 20:28; Kolosai 1:15) Mpeve santu, ya kele ve ata fyoti persona ya tatu ya Butatu busantu, kuzabanaka bonso ngolo ya kisalu ya Nzambi.​—⁠Bisalu 2:⁠17.

⁹ Balongoki ya Biblia kumonaka mbotembote nde muntu kevandaka ve ti moyo ya kukonda kufwa, kansi yandi kele moyo ya kefwaka. Bau kubakisaka nde “[lufutu, NW] ya masumu ke lufwa,” kansi mpasi ya mvula na mvula ve, kele ti kisika ve bonso bilungi ya tiya. (Roma 5:12; 6:23; Kuyantika 2:7; Ezekiele 18:⁠4) Kuluta dyaka, bau kumonaka pwelele nde dilongi ya kintukila, kele kaka ve nde yau kewakanaka ve ti Masonuku, kansi yau kele ve ti lufulu mosi ya kyeleka. (Kuyantika, kapu 1 ti 2) Bau kubakisaka mpi nde Biblia kemonisaka balukanu zole​—⁠mosi ya zulu sambu na bapakulami 144000 balandi ya bitambi ya Kristu, ye paladisu ya ntoto sambu na ntalu ya lenda kutangama ve ya “kibuka ya nene” ya “mameme ya nkaka.” (Kusonga 7:9; 14:1; Yoane 10:16) Balongoki ya ntete ya Biblia yina kundimaka mpi nde ntoto tabikala kimakulu ye yau tayokama ve, bonso mabundu mingi kelongaka. (Longi 1:4; Luka 23:43) Bau kulongukaka mpi nde kuvutuka ya Yezu Kristu lombamaka kuvanda ya konda kumonana ye mpi nde na ntangu yina yau lombamaka nde yandi kusambisa makanda mpi kutula paladisu na ntoto.​—⁠Bisalu 10:42; Roma 8:​19-21; 1 Piere 3:⁠18.

¹⁰ Balongoki ya Biblia kulongukaka nde mbotika ya Masonuku kuvandaka ve dyambu ya kumwangila bana ya fyoti masa na ntu, kansi na kulemfukaka na ntuma ya Yezu ya kele na Matayo 28:​19, 20, yau kele kudindisa bankwikidi ya kulongamaka na kati ya masa. Bau kwisaka kumona nde kele ve ti lufulu na Masonuku ya nkabisa ya banganga-nzambi ti balayike. (Matayo 23:​8-10) Kansi, Bakristu yonso fwete kuvanda bansamuni ya nsangu ya mbote. (Bisalu 1:⁠8) Balongoki ya Biblia kundimaka nde Lusungiminu ya lufwa ya Yezu fwete kusalama mbala mosi konso mvula na Nisani 14. Kuluta dyaka, bau kumonaka nde Pake kuvandaka nkinsi ya bampani. Na kuyika, bapakulami yina kundimaka ngolo nde Nzambi vandaka kusimba kisalu na bau na mpila nde bau kubakaka ve makabu. (Matayo 10:⁠8) Banda ntangu ya ntete, bau kubakisaka nde Bakristu fwete kuzinga na kuwakana ti minsiku ya Biblia, na kati na yau kukuna bambuma ya mpeve santu ya Nzambi.​—⁠Galatia 5:​22, 23.

Bansemo ya Kuluta Mingi

¹¹ Mingimingi, bansadi ya Yehowa kusakumunamaka ti bansemo ya kuluta mingi, banda 1919. Nsemo ya ngolo ya inki mutindu kungengaka na lukutakanu ya nene na Cedar Point na 1922, mutindu J. F. Rutherford, prezida ya zole ya la Société Watch Tower, kutubilaka ngolo nde mukumba ya ntete ya bansadi ya Yehowa kuvandaka ya “kusamuna, kusamuna, kusamuna, Mfumu ti kimfumu na yandi”! Mvula ya kulandaka kibeni, nsemo ya ngolo kungengaka na yina metala kingana ya mameme ti bankombo. Yau kumonanaka nde mbikudulu yina vandaka sambu na kulungana na kilumbu ya Mfumu ya ntangu yai, kansi na makwisa ve na Mvu Funda, mutindu ya bau vandaka kuyindula ntete. Na Mvu Funda, bampangi ya Kristu tabelaka ve, mpi bau tatulamaka ve na boloko. Dyaka, na nsuka ya Mvu Funda, kele Yehowa Nzambi, kansi Yezu Kristu ve, muntu tasambisa.​—⁠Matayo 25:​31-46.

¹² Na 1926 nsemo ya nkaka ya ngolo kumonisaka nde mvita ya Armagedoni tavanda ve mubulu ya bantu tasala, mutindu Balongoki ya Biblia kuyindulaka ntete. Kansi, yau tavanda mvita mosi ya Yehowa tamonisa pwelele ngolo na yandi na mpila nde bantu yonso tandima nde yandi kele Nzambi.​—⁠Kusonga 16:​14-16; 19:​17-21.

Lubutuku​—⁠Nkinsi ya Bampani

¹³ Bilumbu fyoti na nima, nsemo mosi kunataka Balongoki ya Biblia na kubikisa kuta nkinsi ya Lubutuku. Na ntwala ya ntangu yina, Balongoki ya Biblia na ntoto ya mvimba vandaka mbala na mbala kuta nkinsi ya Lubutuku, ye na babiro ya nene ya Brooklyn, yau kuvandaka okazio ya nkinsi mosi ya ngolo. Kansi na ntangu yina yau kuzabanaka nde nkinsi ya Desembri 25 kuvandaka mpenza ya bampani, yau kuponamaka na Kikristu ya kuyambulaka lukwikilu sambu mpasi kuvanda ve na mbalula ya ntima ya bampani. Kuluta dyaka, bau kumonaka nde Yezu lendaka ve kubutuka na hiver (nsungi ya kuluta madidi na Asia), sambu na ntangu ya lubutuku na yandi, bangungudi vandaka kudisa mameme na bau na kati ya nseke​—⁠kima ya lenda kusalama ve na mpimpa na nsuka ya Desembri. (Luka 2:⁠8) Kansi, Masonuku kemonisa nde Yezu kubutukaka penepene na Oktobri 1. Balongoki ya Biblia kubakisaka nde bantu ya kubingamaka nde bantu ya mayele, yina kwendaka kutala Yezu mfinama bamvula zole na nima ya lubutuku na yandi kuvandaka bankwa-kimpangula (magiciens) ya bampani.b

Zina Mosi ya Mpa

¹⁴ Na 1931 nsemo ya ngolo ya kyeleka kutendulaka na Balongoki ya Biblia yina zina mosi ya Masonuku ya kufwana. Bantu ya Yehowa kubakisaka nde bau lendaka ve kundima mosi na kati ya mazina ya nkaka ya bantu vandaka kupesa bau bonso Barussellite, Banvingidi ya Mvu Funda, “bantu ya kebuyaka bilungi.”c Kansi bau kundimaka mpi nde zina ya bau mosi kubakaka​—⁠International Bible Students (Kimvuka ya Nza ya Mvimba ya Balongoki ya Biblia)​—⁠kulungilaka bau mbotembote ve. Bau kuvandaka na ntama kuluta Balongoki ya Biblia ya mpamba. Dyaka, kuvandaka nkutu ti bankaka ya kuvandaka mpi balongoki ya Biblia kansi ya vandaka kufwanana ata fyoti ve ti Balongoki ya Biblia.

¹⁵ Inki mutindu Balongoki ya Biblia kwisaka kuzwa zina ya mpa? Na bamvula mingi Nzozulu ya Nkengi vandaka kusikisa zina ya Yehowa. Yau yina, yau kulungaka nde Balongoki ya Biblia kubaka zina ya kele na Yezaya 43:10 (NW) ya ketuba nde: “ ‘Beno kele bambangi na mono,’ kele ndinga ya Yehowa, ‘ee, nsadi na mono ya mono meponaka, na mpila nde beno lenda kuzaba mpi kuvanda na lukwikilu na mono, ye mpi beno lenda kuzaba nde mono kele kaka mutindu mosi. Na ntwala na mono Nzambi kusalamaka ve, na nima na mono tavanda mpi ti ata mosi ve.’ ”

Ndungusu ti “Kibuka ya Nene”

¹⁶ Na buku ya zole ya mukanda Vindication (ndungusu), ya la Société Watch Tower kubasisaka na 1932, nsemo mosi kutemunaka nde mbikudulu ya kuvutulama ya Yezaya, Yeremia, Ezekiele, ti bambikudi ya nkaka kutubilaka, kuvandaka kutadila ve (mutindu yau kuyindulamaka ntete) Bayuda ya kinsuni, ya vandaka kuvutuka na Palestine ti kukonda lukwikilu mpi ti mpusa ya kusala politiki. Kansi, bambikudulu ya kuvutulama yina, ya kuvandaka ti ndungisa ya fyoti ntangu Bayuda kukatukaka na kimpika na Babilone na 537 N.T.B., kuvandaka ti ndungisa ya nene na kukatulama na kimpika ya Izraele ya kimpeve ti na kuvutulama ya kuyantikaka na 1919 mpi na mambote ya paladisu ya kimpeve ya basikaka na yau, ya bansadi ya kyeleka ya Yehowa kesepelaka na yau bubu yai.

¹⁷ Na ntangu ya mbote, bansemo kumonisaka nde lukanu ya ntete ya Yehowa kuvandaka ve kugulusa bigangwa, kansi ndungusu ya kimfumu na yandi. Ntu-dyambu ya kuluta mfunu ya Biblia kumonanaka Kimfumu kansi nkudulu ve, sambu yau tanungisa kimfumu ya Yehowa. Nsemo ya inki mutindu yau kuvandaka! Bakristu ya mekudipesaka vandaka kutadila ve ntetentete kukota na bau na zulu.

¹⁸ Na 1935, nsemo mosi ya ngolo kutendulaka nde kibuka ya nene, ya mesonama na Kusonga 7:​9-17, kuvandaka ve kalasi ya zole ya mazulu. Bau vandaka kuyindula ntete nde bayina metubilama na bamvese yina kele bapakulami ya nkaka ya kuvandaka ve mpenza ya kwikama, yau yina bau kuvandaka ya kutelema na ntwala ya kiti ya kimfumu na kisika ya kuvanda na biti ya kimfumu na kuyalaka bonso bamfumu mpi banganga Nzambi ti Yezu Kristu. Kansi, kele ve ti kima mosi bonso kuvanda ndambu ya kwikama. Muntu kevandaka ya kwikama to ya konda kwikama. Yau yina, yau kumonanaka nde mbikudulu vandaka kutadila ntalu ya lenda kutangama ve ya kibuka ya nene ya mebasika na bansi yonso ya kevukisama ntangu yai, ye ya kele ti bivuvu ya kuzinga na ntoto. Bau kele “mameme” ya Matayo 25:​31-46 mpi “mameme ya nkaka” ya Yoane 10:⁠16.

Kulunsi​—⁠Kidimbu ya Bukristu Ve

¹⁹ Na bamvula mingi Balongoki ya Biblia kukumisaka kulunsi bonso kidimbu ya Bukristu. Nkutu bau vandaka kulwata palata ya mpu ya “kimfumu ti kulunsi.” Na kutadilaka Biblia King James Version, Yezu kusongaka balandi na yandi na kubaka “kulunsi” na bau, ebuna bamingi kwisaka kuyindula nde bau kufwaka yandi na kulunsi. (Matayo 16:24; 27:32) Na makumi ya bamvula, kidimbu yina kubasikaka mpi na zulu ya lutiti ya lutaninu ya Nzozulu ya Nkengi.

²⁰ Mukanda Riches, ya la Société kubasisaka na 1936, kumonisaka pwelele nde bau kufwaka Yezu na zulu ya kulunsi ve, kansi na zulu ya nti to dikunzi. Na yau, ntendudi mosi ketuba nde, ngogo ya Kigreki (stau·rosʹ) ya mebalulama na “kulunsi” na Biblia King James Version, “ketendula ntetentete, dikunzi mosi ya kusungika to nti. . . . [yau fwete] kuswaswanisama ti kulunsi ya banti zole ya mabundu. . . . Yai ya zole, kisina na yau kele na nsi Kaladi ya ntama, ye yau vandaka kusadilama bonso kidimbu ya nzambi Tammuz.” Kima ya bau kusadilaka sambu na kufwa Yezu, lenda ve kuvanda kima ya kusadila lusambu ya biteki, kansi kima ya fwete kutadilama na disu ya mbi.

²¹ Bambandu ya bansemo kele dyaka mingi, yina ya mingi ti yina ya lenda kutadilama bonso ya fyoti. Sambu na kutadila yau, kana nge zola, tadila disolo ya kelanda.

[Footnotes]