Lulendo Kenataka Nsoni

“Bantu ya lulendo ta mona nsoni nswalu, [kansi mayele kele ti bantu ya kukonda lulendo, NW].”​—BINGANA 11:2.

1, 2. Lulendo kele nki, mpi na nki mitindu yo menataka na mpasi?

LEVI mosi ya kimpala kupusaka kibuka ya bankolami na kulemfukila ve bamfumu yina Yehowa kuponaka. Mwana ya ntotila mosi yina kesosaka mambu ya nene, mesala pula sambu na kubotula kiti ya kimfumu ya tata na yandi. Ntotila mosi ya ntima zuluzulu, mebuya na kulemfuka na bantuma yina profete ya Nzambi mepesa. Bantu tatu yai yonso ya Izraele kele ti kikalulu ya kiteso mosi: lulendo.

² Lulendo kele kikalulu mosi ya ntima ya kepesaka bantu yonso mpasi mingi. (Nkunga 19:13) Muntu ya lulendo kelutisaka ndilu na mambu yina yandi kesalaka ata bo mepesa yandi ve nswa ya kusala mpidina. Mbala mingi, kusala mpidina kenataka kaka mpasi. Na kuta masonga, lulendo mebebisaka bantotila mpi yo mebwisaka bimfumu. (Yeremia 50:29, 31, 32; Daniele 5:20) Nkutu yo mekangaka mpi yo mebwisaka bansadi mingi ya Yehowa.

3. Inki mutindu beto lenda longuka mambu yina metala bigonsa ya lulendo?

³ Yo yina, Biblia ketuba nde: “Bantu ya lulendo ta mona nsoni nswalu, [kansi mayele kele ti bantu ya kukonda lulendo, NW].” (Bingana 11:2) Biblia kepesa beto bambandu mingi ya kemonisa kyeleka ya kingana yai. Kana beto tadila mwa bambandu yango mbote, yo tasadisa beto na kumona kigonsa ya kusala makambu kukonda kuzitisa bandilu. Yo yina, bika beto tala nki mutindu kulula, kuzola mambu ya nene, mpi ntima ya zuluzulu kunataka bantu tatu yina beto tubilaka na luyantiku ya disolo yai, na kusala mambu na lulendo yonso, na mpila nde yo natilaka bo nsoni.

Kore: Nkolami mosi ya kuvandaka ti kikalulu ya kulula

4. (a) Kore kuvandaka nani, mpi ntembe kele ve nde yandi vandaka na nki mambu ya kusalamaka ntama? (b) Na bamvula na yandi yina kulandaka, nki dyambu ya nene Kore kusalaka?

⁴ Kore kuvandaka muntu ya dibuta ya Kehati na kikanda ya Levi. Yandi vandaka kisoni ya Moize ti Aroni. Ntembe kele ve nde, yandi vandaka ya kwikama na Yehowa bamvula mingi. Kore vandaka na dibaku ya mbote ya kuvanda na kati ya bantu yina bo gulusaka na mpila mosi ya kuyituka na Nzadi-Mungwa ya Mbwaki, mpi yo fwete vanda nde yandi vandaka na kati ya bantu yina kulungisaka nkanu yina Yehowa kuzengilaka bantu ya Izraele yina vandaka kusambila kiteki ya ngombe ya wolo na Ngumba ya Sinai. (Kubasika 32:26) Kansi, nsukansuka, Kore kukumaka mfumu ya kibuka ya bantu yina kukolamaka na Moize ti na Aroni, na kati na bo kuvandaka bantu yai ya kikanda ya Rubeni: Datani, Abirami ti Oni, yika mpi bamfumu 250 ya bikanda ya bantu ya Izraele.a Bo tubaka na Moize ti na Aroni nde: “Ya kieleka, beno me lutisa. Beto yonso kele bantu ya Izraele, bantu ya Nzambi; Mfumu Nzambi ke vandaka na beto yonso. Ebuna sambu na nki beno ke kudimona nde beno me luta bantu ya nkaka ya Mfumu Nzambi na mfunu?”​—Kutanga 16:1-3.

5, 6. (a) Sambu na nki Kore kukolamaka na Moize ti Aroni? (b) Sambu na nki beto lenda tuba nde Kore kumonaka mpamba mikumba yina yandi vandaka na yo na kati ya ngidika ya Nzambi?

⁵ Sambu na nki Kore kukumaka ntu-ngolo na nima ya bamvula mingi ya kwikama? Ntembe kele ve nde, kiyeka ya Moize vandaka kumonisa ve bantu ya Izraele mpasi, sambu yandi vandaka “muntu mosi ya kukanga ntima, kuluta bantu yonso ya nsi-ntoto.” (Kutanga 12:3) Kansi, yo kemonana nde Kore vandaka kulula Moize ti Aroni, mpi yandi kumaka kuwa kimpala sambu na kimfumu na bo, ebuna yo nataka yandi na kutuba, na luvunu yonso, nde bo mosi bantu kuzolaka kuditombula na bwimi yonso na zulu ya dibundu.​—Nkunga 106:16.

⁶ Dikambu ya nene ya Kore kuvandaka na yo kele nde yandi vandaka kuyangalala ve na mikumba yina yandi vandaka na yo na kati ya kimvuka ya Nzambi. Ya kyeleka, Balevi ya dibuta ya Kehati kuvandaka ve banganga-Nzambi, kansi bo vandaka balongi ya Nsiku ya Nzambi. Bo vandaka mpi kunata bima yina bo vandaka kusadila ti bisadilu yankaka na nzo-Nzambi, na ntangu yo vandaka kulomba nde bo nata yo. Yo vandaka ve kisalu mosi ya mpambampamba, sambu kaka bantu yina vandaka bunkete na lusambu mpi na mabanza bantu vandaka na nswa ya kusimba bisadilu yina ya santu. (Yezaya 52:11) Yo yina, ntangu Moize kukutanaka ti Kore, Moize kuyulaka yandi na masonga yonso nde, Keti nge kemona kisalu na nge bonso kima mosi ya mpamba na mpila nde nge meyantika kulomba dyaka kisalu ya kinganga-Nzambi? (Kutanga 16:9, 10) Kore kubakisaka ve nde lukumu ya kuluta nene kele kusadila Yehowa na kwikama yonso mutindu yandi meyidikaka mambu, kansi yo kele ve kukuma na kiyeka to kisika ya nene.​—Nkunga 84:10.

7. (a) Inki Moize kusalaka Kore ti bantu na yandi? (b) Inki mutindu kukolama ya Kore kunataka yandi na nsuka mosi ya mpasi?

⁷ Moize kubingisaka Kore ti bantu na yandi na kuvukana na suka ya kilumbu yina kulandaka na tenta yina bo vandaka kusadila balukutakanu ti bantu yina vandaka kusungimina tiya ti ndumbu. Kore ti bantu na yandi vandaka na nswa ve ya kuyoka ndumbu, sambu bo vandaka ve banganga-Nzambi. Kana bo kwisaka ti bantu yina kesungiminaka tiya ti ndumbu, yo zolaka kumonisa pwelele nde bantu yai vandaka kaka na nswa ya kusala bonso banganga-Nzambi, ata na nima ya kulutisa mpimpa ya mvimba na kutubila dyaka dyambu yango. Ntangu bo kwisaka na suka na kilumbu yina kulandaka, Yehowa kumonisaka makasi na yandi na masonga yonso. Sambu na yina metala bantu ya Rubeni, “Ntoto kangukaka, bo ti bafami na bo ti banzo na bo ya ntenta ti bampika na bo ti bambisi na bo yonso, bo dindaka na ntoto.” Bayina kubikalaka, yika mpi Kore, tiya yina kukatukaka na Nzambi kuyokaka bo. (Kulonga 11:6; Kutanga 16:16-35; 26:10) Lulendo ya Kore kunataka nsoni ya nene: Nzambi kubuyaka bo!

Buya “kikalulu ya kulula”

8. Inki mutindu “kikalulu ya kulula” lenda monana na kati ya Bakristu?

⁸ Disolo ya Kore kele lukebisu sambu na beto. Sambu “kikalulu ya kulula” kevandaka na bantu yonso ya kukonda kukuka, yo lenda monana mpi na dibundu ya Bukristu. (Yakobo 4:5, NW) Mu mbandu, beto lenda vanda bantu ya kesosaka kubaka kisika ya nene na dibundu. Bonso Kore, beto lenda yantika kulula bantu yina kele ti mikumba yina beto kele na yo nzala. To beto lenda kuma bonso Diotrefesi, Mukristu mosi ya mvu-nkama ya ntete. Yandi vandaka kutonga bantumwa mingi kibeni sambu na kiyeka na bo, ntembe kele ve sambu yandi vandaka kuzola kuvanda na kiyeka yango. Ya kyeleka, Yoane kusonikaka nde Diotrefesi “ke zolaka kuvanda mutwadisi [“na kisika ya ntete,” NW].”​—3 Yoane 9.

9. (a) Inki ngindu beto fwete buya na yina metala mikumba na dibundu? (b) Inki ngindu ya mbote beto fwete vanda na yo na yina metala kisika na beto na ngidika ya Nzambi?

⁹ Na kuta masonga, yo kele mbi ve kana bakala yina kele Mukristu kesala kikesa sambu na kubaka mikumba na dibundu. Nkutu Polo kesyamisa bantu na kusala dyambu yina. (1 Timoteo 3:1) Kansi, beto fwete baka ve mikumba ya kisalu bonso kidimbu ya kubakila lukumu, bonso nde mpila beto mebaka mikumba yango, beto memata na zulu ya bantu yankaka. Beno vila ve mambu yina Yezu kutubaka: “Kana muntu mosi na kati na beno zola vanda mbuta, yandi fweti sadila bantu ya nkaka. Ebuna kana muntu mosi na kati na beno zola vanda mfumu, yandi fweti vanda mpika ya bantu ya nkaka.” (Matayo 20:26, 27) Yo kele pwelele nde yo kele mbi na kulula bantu yina kele na mikumba ya nene, sambu Nzambi ketalaka ve “kisika” yina beto kele na yo na kati ya organizasio na yandi sambu yandi mona beto bantu ya mfunu. Yezu kutubaka nde: “Beno kele bampangi.” (Matayo 23:8) Ee, ata yo vanda nde nge kele nsamuni to mupasudi-nzila, muntu ya mebaka mbotika ntama mingi ve to muntu ya mesala bamvula mingi, beto yonso ya kesadilaka Yehowa na ntima ya mvimba, beto kele na kisika ya nene na kati ya kimvuka na yandi. (Luka 10:27; 12:6, 7; Galatia 3:28; Baebreo 6:10) Yo kele mpenza lusakumunu na kusala kumosi ti bamilio ya bantu yina kesala ngolo na kuzitisa ndongisila yai ya Biblia: “Beno yonso beno fweti sadisana beno na beno kukonda lulendo.”​—1 Piere 5:5.

Absalomi: Muntu ya vandaka kusosa mambu ya nene

10. Absalomi kuvandaka nani, mpi nki mutindu yandi mekaka na kubenda bantu yina vandaka kukwisa kufunda makambu na ntotila sambu na kundima yandi?

¹⁰ Luzingu ya mwana ya bakala ya tatu ya Ntotila Davidi, Absalomi, kepesa dilongi mosi ya mbote sambu na yina metala kusosa mambu ya nene. Muntu yai kumekaka na kubaka lukumu ya bantu yina vandaka kwisa na ntwala ya ntotila sambu yandi kusambisa bo. Ntetentete, yandi tubaka na ntima mosi ya mbi nde Davidi vandaka zola ve kukukisa bampusa na bo. Na nima, yandi yambulaka kutuba yina ya mayele ya mbi, mpi yandi monisaka pwelele ngindu ya yandi vandaka na yo mpenza. Absalomi kubulaka ntulu na ndinga ya ngolo nde: “A, kana bo tulaka mono zuzi na nsi yai! Konso muntu yina ke na makambu zolaka kwisa na mono, ebuna mono zolaka kunungisa yandi kaka.” Absalomi kudikotisaka mvimba na politiki. Biblia ketuba nde: “Kana muntu . . . kupusana penepene na yandi ti kufukama ilungi na ntoto na ntwala na yandi, Absalomi fweti simba yandi na diboko, kuyamba yandi ti kupesa yandi beze. Yina mutindu ya Absalomi vandaka kusala na konso muntu yina vandaka kwisa kuyula makambu na ntotila.” Inki yo salaka? Absalomi “vandaka kuditondisa na bantu ya Israele.”​—2 Samuele 15:1-6.

11. Inki mutindu Absalomi kumekaka na kubotula kiti ya kimfumu ya Davidi?

¹¹ Absalomi kubakaka lukanu ya kubotula kimfumu ya tata na yandi. Bamvula tanu na ntwala, yandi fwisaka Aminoni, mwana ya ntete ya tata na yandi Davidi. Ntembe kele ve nde Absalomi kusalaka yo sambu na kuvutula mbela na mpila Aminoni kuladisaka mpangi na yandi, Tamare, na kingolo-ngolo. (2 Samuele 13:28, 29) Kansi, ata na ntangu yina, meso ya Absalomi vandaka kaka na kiti ya kimfumu, ebuna yandi sepelaka na lufwa ya Aminoni sambu yandi fwaka mbeni ya bo lendaka kunwanina ti yandi kimfumu.b Konso dikambu yina vandaka kusalama, kana ntangu melunga, Absalomi vandaka kukwenda kaka na ntwala. Yandi tindaka bantu na kukwenda kuzabisa nde yandi mekuma ntotila na insi ya mvimba.​—2 Samuele 15:10.

12. Tendula nki mutindu lulendo ya Absalomi kunatilaka yandi nsoni?

¹² Sambu na mwa ntangu fyoti, Absalomi kunungaka, sambu “mubulu kumaka ngolo mingi, bantu mingi yantikaka kulanda Absalomi.” Ebuna, yo lombaka nde Ntotila Davidi kutina sambu na kugulusa luzingu na yandi. (2 Samuele 15:12-17) Kansi, ntama mingi ve, kisalu ya Absalomi kusukaka ntangu Yoabi kufwaka yandi, bo losaka yandi na dibulu, mpi bo fikaka dibulu yango ti matadi. Yindula ntete, muntu yai ya vandaka kusosa mambu ya nene mpi ya kuzolaka kukuma ntotila, bo zikaka yandi mpi ve na lukumu ntangu yandi kufwaka!c Ya kyeleka, lulendo kunatilaka Absalomi nsoni.​—2 Samuele 18:9-17.

Buya kikalulu ya kusosa mambu ya nene na bwimi

13. Inki mutindu mpeve ya kusosa mambu ya nene lenda kota ngolo na ntima ya Mukristu?

¹³ Kumata ya Absalomi na kiyeka ti kubwa na yandi yina kulandaka kele dilongi sambu na beto. Na inza yai ya mefuluka na mambu ya mbi, yo kesalamaka mbala mingi nde bantu kuyantika kuleba bamfumu na bo, sambu na kusosa kuditondisa na bo, kaka sambu bo mona bo bantu ya mbote to sambu bo pesa bo mikumba to bisika ya nene na kisalu. Kaka na ntangu yina, bantu yango kekwendaka kudisikisa na ntwala ya bantu yina kele na nsi na bo, na kivuvu nde bo ndima bo mpi bo pesa bo lusadisu. Kana beto keba ve, mpeve ya mutindu yina ya kusosa mambu ya nene lenda kotila beto ngolo na ntima. Ziku mpeve yai kukotilaka bantu mingi na mvu-nkama ya ntete, yo yina yo lombaka nde bantumwa kupesa balukebisu ya ngolo na bantu yina.​—Galatia 4:17; 3 Yoane 9, 10.

14. Sambu na nki beto fwete buya mpeve ya kusosa mambu ya nene mpi ya kuditombula?

¹⁴ Yehowa kele ve na kisika sambu na bantu yina ke kuditombulaka mpi ya kemekaka na “kusosa kubaka lukumu mingi” na kati ya organizasio na yandi. (Bingana 25:27) Ya kyeleka, Biblia kekebisa beto nde: “Mfumu, kanga minoko na bo ya luvunu ti ya lulendo.” (Nkunga 12:4) Absalomi vandaka kukusa bantu ti bangogo ya kuleba. Yandi vandaka kuleba bantu yina ya yandi vandaka kuzola nde bo ndima yandi, yina yonso sambu na kukuma na kiyeka ya nene. Kansi, beto kele na balusakumunu mingi ya kuvanda na kati ya bampangi yina kelandaka ndongisila ya Polo: “Konso mambu yina ya beno ke sala, beno sala yo ve sambu na lukumu na beno mosi, to sambu na mabanza ya mpamba-mpamba ya kudisonga; kansi beno kudikulumusa na meso ya bantu ya nkaka, konso muntu kubaka bantu ya nkaka nde bo me luta yandi na mbote.”​—Filipi 2:3.

Saule: Ntotila ya ntima zuluzulu

15. Inki mutindu Saule kusongaka nde yandi kele muntu ya kukonda lulendo?

¹⁵ Kele ti ntangu Saule, yina kukumaka ntotila ya Izraele, vandaka ve muntu ya lulendo. Mu mbandu, tala mambu yina kubwaka ntangu yandi vandaka leke. Ntangu profete ya Nzambi, Samuele, kuzabisaka yandi nsangu mosi ya mbote, Saule kutubaka na kudikulumusa yonso nde: “Nki mutindu? Mono kele muntu ya dikanda ya Benyamini, dikanda ya kuluta fioti na makanda yonso ya Israele; fami na mono mpi kele mfunu mingi ve na kati ya dikanda ya Benyamini. Nki mutindu nge lenda songa mono mambu ya mutindu yai?”​—1 Samuele 9:21.

16. Inki mutindu Saule kusongaka ntima zuluzulu?

¹⁶ Kansi, na nima, kikalulu ya kukonda lulendo yina Saule kuvandaka na yo kusukaka. Na ntangu bo vandaka kunwana ti bantu ya Filistia, yandi kwendaka na bwala Gilgale, kisika yandi zolaka kuvingila tii kuna Samuele zolaka kwisa kubondila Nzambi ti makabu. Ntangu yandi monaka nde Samuele mekuma ve na ntangu yina bo wakanaka, na lulendo yonso, Saule kupesaka makabu ya kuyoka yandi mosi. Kaka na ntangu yandi manisaka imene, Samuele kukumaka. Samuele kuyulaka yandi nde: “Nki nge me sala mpidina?” Saule kuvutulaka nde: “Mono monaka nde bantu me yantika kutina-tina, ntangu mpi ya nge tubaka na kwisa yo me luta. . . . Yo yina mono me mona nde mono mosi fweti pesa yandi makabu.”​—1 Samuele 13:8-12.

17. (a) Kana beto keba ve, sambu na nki mambu yina Saule kusalaka lenda monana mambu ya mbote? (b) Sambu na nki Yehowa kunganinaka Saule sambu na dyambu yina yandi salaka sambu na ntima zuluzulu na yandi?

¹⁷ Kana beto keba ve, beto lenda mona nde mambu yina Saule kusalaka vandaka mbi ve. Na kutuba ya mbote, bantu ya Nzambi “bo nwanisaka bo,” “bo kumaka kisaka-saka,” mpi bo kumaka kutekita na boma sambu bo vandaka na kivuvu ve na mambu yina vandaka kukwisila bo. (1 Samuele 13:6, 7) Ya kyeleka, yo kele mbi ve na kubaka desizio kana mambu kelomba kusala yo.d Kansi, yibuka nde Yehowa lenda zaba mambu yina kele na ntima mpi kubakisa bangindu yina kepusa muntu na kusala dyambu mosi. (1 Samuele 16:7) Ebuna, yo fwete vanda nde yandi zabaka mambu yina Saule kuvandaka na yo, ata bo metubila yo ve pwelele na Biblia. Mu mbandu, mbala yankaka Yehowa kumonaka nde kukonda kukanga ntima yina Saule kumonisaka, vandaka sambu na lulendo na yandi. Ziku Saule kuwaka makasi mpenza nde yandi, ntotila ya Izraele ya mvimba, fwete kinga muntu mosi ya yandi vandaka kumona nde yandi kele profete ya mununu yina vandaka kekingisa mambu! Ata mpidina ve, Saule kumonaka nde kusukinina ya Samuele kupesaka yandi nswa ya kusala mambu yandi mosi mpi yandi kulemfukaka ve na mambu yina bo songaka yandi mbotembote. Inki yo butaka? Samuele kusepilaka ve na mambu yina Saule kusalaka. Yo yina, yandi nganinaka Saule, nde: “Kimfumu na nge ke zinga ve. . . . sambu nge, nge me lemfukila [Yehowa] ve.” (1 Samuele 13:13, 14) Mbala yai dyaka, lulendo kunataka nsoni.

Keba na ntima zuluzulu

18, 19. (a) Tendula nki mutindu kuvanda ntima zuluzulu lenda sala nde nsadi ya Nzambi ya bilumbu na beto kusala mambu na lulendo yonso. (b) Inki kima beto fwete vila ve na mutindu dibundu ya Bukristu ketambulaka?

¹⁸ Bo mesonikaka disolo ya lulendo ya Saule na Ndinga ya Nzambi sambu na mambote na beto. (1 Korinto 10:11) Yo kele mpasi ve nde beto yantika kuwa kiseku sambu na bifu ya bampangi na beto. Bonso Saule, beto lenda kuma ntima zuluzulu, mpi kumona nde sambu mambu kukwenda mbote, yo kelomba kaka beto mosi kubaka mambu yango na maboko. Mu mbandu, yindula nde mpangi mosi kevandaka na kikalulu ya kuyidika bima na ndonga. Yandi kekwisaka na ntangu ya mbote, yandi kelandaka mbote mambu yonso yina dibundu kebakaka lukanu na kusala, mpi yandi ketubaka ti kelongaka mbote. Kaka na ntangu yina, yandi kebakisaka mpi nde bantu yankaka kele ve kiteso mosi ti yandi na kulanda bansiku yonso mbotembote, mpi bo lenda kuka mpenza ve na kusala mutindu yandi kezolaka. Keti yo kepesa yandi nswa ya kusonga ntima zuluzulu? Keti yandi fwete tonga bampangi na yandi, ziku na kutubaka nde kana bikesa na yandi ve, ata kima mosi ya mbote zolaka mpi kusalama ve, mpi nde dibundu zolaka kubwa? Kusala mutindu yai tavanda kusonga lulendo!

¹⁹ Na kuta masonga, nki kima kesalaka nde dibundu ya Bakristu kuvanda na bumosi? Keti yo kele mayele ya kuzaba kutwadisa? ngangu? kuzaba mambu mingi? Ya kyeleka, bima yai kele mfunu sambu dibundu kutambula mbote. (1 Korinto 14:40; Filipi 3:16; 2 Piere 3:18) Kansi, Yezu kutubaka nde balongoki na yandi tazabana ntetentete na zola na bo. (Yoane 13:35) Yo yina, ata bo kesalaka mambu yonso na ndonga, bankuluntu yina kesungiminaka mbote, kebakisaka nde dibundu kele ve kompani ya mumbongo yina kelombaka kutwadisa yo na ngolo yonso, kansi yo kele ti mameme yina kelombaka nde bo tala bo na dikebi mingi. (Yezaya 32:1, 2; 40:11) Mbala mingi kukonda kulemfuka na lulendo yonso na minsiku yai kenataka mavwanga. Kansi, nzila ya Nzambi kebutaka ngemba.​—1 Korinto 14:33; Galatia 6:16.

20. Inki beto tatadila na disolo yina melanda?

²⁰ Disolo ya Kore, ya Absalomi, ti ya Saule yina kele na Biblia kemonisa pwelele nde lulendo kenataka nsoni, mutindu bo ketuba yo na Bingana 11:2. Kansi, kaka verse yina mosi ya Biblia keyika nde: “Mayele kele ti bantu ya kukonda lulendo.” (NW) Kukonda lulendo ketendula nki? Inki bambandu ya Biblia lenda sadisa beto na kubakisa mbote kikalulu yai, mpi nki mutindu beto lenda monisa kukonda lulendo bubu yai? Beto tatubila bangyufula yai na disolo yina melanda.

[Banoti na nsi ya lutiti]

“Mayele Kele ti Bantu ya Kukonda Lulendo”

“Inki Yehowa kelomba nge katula . . . kutambula na mutindu mosi ya kukonda lulendo ti Nzambi na nge?”​—MISHE 6:8, NW.

1, 2. Kukonda lulendo kele nki, mpi nki mutindu yo meswaswana na kikalulu ya kudikumisa?

NTUMWA mosi ya nene mebuya na kubenda dikebi na kimuntu na yandi mosi. Zuzi mosi ya kikesa ya Izraele ketuba nde yandi kele leke mpenza na nzo ya tata na yandi. Muntu ya kuluta nene ya ntangu yonso kendima nde yandi kele ve na kiyeka ya kuluta nene. Bantu yai yonso memonisa kukonda lulendo.

² Kukonda lulendo kele kukonda kuvanda na kikalulu ya kudikumisa. Muntu yina kele ve lulendo kekudisikisaka ve sambu na mayele ti kimvwama na yandi, mpi yandi kevandaka ve ti ngindu ya kumona bantu yankaka mpamba. Na kifulu ya kuvanda lulendo, kudisikisa, to kusosa makambu ya nene, muntu yina kele ve lulendo kezabaka kisika ngolo na yandi mesuka. Yo yina, yandi kezitisaka mpi kepesaka luzitu ya mefwana na mawi ti na bangindu ya bankaka.

3. Na nki mutindu mayele kevandaka na “bantu ya kukonda lulendo”?

³ Yo yina Biblia ketuba nde: “Mayele kele ti bantu ya kukonda lulendo.” (Bingana 11:2, NW) Muntu ya kukonda lulendo kele mayele sambu yandi kelandaka nzila yina Nzambi kendimaka, mpi yandi kebuyaka mpeve ya lulendo ya kudikumisa yina kenataka nsoni. (Bingana 8:13; 1 Piere 5:5) Mayele ya kukonda kuvanda lulendo kemonanaka na luzingu ya bansadi mingi ya Nzambi. Bika beto tadila bambandu tatu yina beto metubila na paragrafe ya luyantiku.

Polo: ‘muntu yina kesadilaka’ mpi ‘muntu yina bo mepesaka kiyeka’

4. Inki mambu ya nene Polo kulungisaka?

⁴ Polo vandaka muntu ya nene na kati ya Bakristu ya ntete, mpi beto kebakisa sambu na nki. Na ntangu yandi vandaka kusala kisalu na yandi, yandi salaka bakilometre mingi na banzyetolo na yandi na masa ti na ntoto, mpi yandi kangulaka mabundu mingi. Dyaka, Yehowa kusakumunaka Polo mutindu yandi pesaka yandi mbona-meso mpi mayele ya kutuba bandinga yankaka. (1 Korinto 14:18; 2 Korinto 12:1-5) Yandi sadisaka yandi na kusonika mikanda 14 yina kele na kati ya Masonuku ya Bukristu ya Kigreki na ngolo ya mpeve santu. Yo ke pwelele nde, beto lenda tuba nde kisalu ya Polo kulutaka yina ya bantumwa yankaka.​—1 Korinto 15:10.

5. Inki mutindu Polo kumonisaka nde yandi vandaka muntu ya kukonda lulendo?

⁵ Mutindu Polo kuvandaka na ntwala na kisalu ya Bukristu, bantu mingi lenda kinga nde bo mona yandi kemonisa kyese na yandi sambu na yo, to kesonga kiyeka na yandi. Kansi, yo kele mpidina ve, sambu Polo vandaka muntu ya kukonda lulendo. Yandi tubaka sambu na yandi mosi nde “Bantumwa yonso me luta mono.” Ebuna, yandi yikaka mpi nde: “Mono me lunga ve ata na kubaka zina yai ya kintumwa, sambu ntete mono vandaka kumonisa bantu ya Dibundu ya Nzambi mpasi.” (1 Korinto 15:9) Polo vandaka muntu ya kumonisaka Bakristu mpasi, ebuna yandi vilaka ve nde yo vandaka kaka sambu na mawa ya Nzambi kana yandi salaka dyaka kinduku ti Nzambi, mpi kuluta dyaka, yandi vandaka ti mikumba ya nene ya kisalu. (Yoane 6:44; Efezo 2:8) Yo yina, Polo kuyindulaka ve ata kilumbu mosi nde mambu ya nene yina yandi vandaka kusala na kisalu na yandi kukumisaka yandi na zulu ya bantu yankaka.​—1 Korinto 9:16.

6. Inki mutindu Polo kusongaka kukonda lulendo na mutindu yandi vandaka kuzinga ti bantu ya Korinto?

⁶ Kikalulu ya kukonda lulendo ya Polo kumonanaka kibeni na mutindu yandi vandaka kuzinga ti bantu ya Korinto. Ziku, bantu mingi na kati na bo vandaka kuzola mingi kibeni bantu ya bo vandaka kuyindula nde bo kele bankengi ya mezabana mingi, na kati na bo Apolo, Sefasi, ti Polo yandi mosi. (1 Korinto 1:11-15) Kansi, Polo kubikaka kulomba ve ata kilumbu mosi nde bantu ya Korinto kukumisa yandi to kulomba nde bo sadila yandi mambu mingi sambu bo vandaka kusepila ti yandi. Ntangu yandi vandaka kukwenda kutala bo, yandi vandaka kusonga ve nde yandi kele na ‘kutuba ya kitoko, yandi mpi kudisongaka ve sambu na mambu yina yandi zaba.’ Kansi, Polo kutubaka sambu na yandi mosi ti bampangi na yandi nde: “Kuluta mbote nde beno baka beto bonso bantu yina ke sadilaka Kristo, bantu yina ya Nzambi me pesaka kiyeka na kuzabisa mambu na yandi yina ya kieleka me bumbanaka.”a​—1 Korinto 2:1-5; 4:1.

7. Inki mutindu Polo kumonisaka kikalulu ya kukonda lulendo, ata na ntangu yandi vandaka kulongisila bantu?

⁷ Polo vandaka kusonga nkutu kikalulu ya kukonda lulendo ata ntangu yandi vandaka kulongisila bantu to kutwadisa mambu. Polo vandaka kulongisila bampangi na yandi Bakristu na ‘mawa ya Nzambi’ mpi sambu na ‘zola,’ kansi yo vandaka ve sambu na kusonga bo kiyeka ya kintumwa yina yandi vandaka na yo. (Roma 12:1, 2; Filemoni 8, 9) Sambu na nki Polo kusalaka mpidina? Sambu yandi vandaka kudibaka mpenza bonso ‘muntu yina ke sadilaka’ kumosi ti bampangi na yandi, yandi vandaka ve bonso ‘mfumu ya lukwikilu na bo.’ (2 Korinto 1:24, NW) Ntembe kele ve nde kikalulu ya Polo ya kukonda lulendo kusadisaka yandi mingimingi na kuzola mingi mabundu ya Bukristu ya mvu-nkama ya ntete.​—Bisalu 20:36-38.

Kubaka mikumba na beto kukonda lulendo

8, 9. (a) Sambu na nki beto fwete vanda ve lulendo? (b) Inki mutindu bantu yina kele na mwa kiyeka lenda monisa kikalulu ya kukonda lulendo?

⁸ Polo mepesaka mbandu ya mbote na Bakristu bubu yai. Ata konso nki mukumba yina bo mepesa beto, muntu mosi ve na kati na beto fwete mona nde yandi mekuma na zulu ya bantu yankaka. Polo kusonikaka nde: “Kana muntu kuyindula nde yandi kele muntu ya mfunu, kisi yandi kele muntu ya mpamba, yandi ke kudikusa ka yandi.” (Galatia 6:3) Sambu na nki? Sambu “Bantu yonso me salaka masumu, bo ke na lukumu ya Nzambi mpi ve.” (Roma 3:23, beto bantu metengimisa bisono; 5:12) Ya kyeleka, beto yonso fwete vila ve nde beto mebakaka disumu ti lufwa na nzila ya Adami. Mikumba ya nene ketombulaka beto ve na kimuntu na beto ya masumu. (Longi 9:2) Mutindu yo salamaka na Polo, yo kele kaka na mawa ya Nzambi kana bantu lenda sala kinduku ti Nzambi, mpi kuluta dyaka kusadila yandi na mayele ya mingi.​—Roma 3:12, 24.

⁹ Kana yandi mezaba mambu yai, muntu yina kele ve lulendo takudisikisa ve sambu na mikumba na yandi to kuditombula sambu na mambu yina yandi kesala. (1 Korinto 4:7) Na ntangu yandi kelongisila to ketwadisa bampangi na yandi, yandi kesalaka yo bonso muntu yina kesalaka kumosi ti bampangi na yandi, kansi bonso mfumu ve. Ntembe kele ve nde, yo kele mbote ve nde muntu yina kesalaka mwa bisalu yankaka mbote kuluta kusosa nde bo kumisaka yandi to yandi yantika kusosa nde bampangi bankwikidi kusadila yandi bisalu yankaka. (Bingana 25:27; Matayo 6:2-4) Lukumu ya mbote ya meluta konso kima kele yina kekatukaka na bantu yankaka, mpi yo fwete kwisa kukonda kulomba yo. Kana mpi yo mekwisa, beto fwete bika yo ve nde yo nata beto na kuyindula nde beto kele mfunu mingi.​—Bingana 27:2; Roma 12:3.

10. Tendula nki mutindu bantu yankaka yina lenda monana bantu ya mpamba, lenda vanda “bamvwama na mambu ya lukwikilu”?

¹⁰ Kana bo mepesa beto mwa mikumba, kikalulu ya kukonda lulendo tasadisa beto na kubuya kubenda dikebi mingi na beto mosi, sambu na kumonisa ve nde dibundu ketambula mbote kaka sambu na bikesa ti mayele na beto. Mu mbandu, beto lenda vanda na mayele ya kulonga mbote. (Efezo 4:11, 12) Kansi, kana beto kele lulendo ve, beto fwete ndima nde malongi mingi ya kuluta nene ya kelongaka bantu na balukutakanu ya dibundu, bo kepesaka yo ve kaka na ntwala ya estrade. Mu mbandu, keti yo kepesaka nge ve kikesa na kumona kibuti mosi yina kekwisaka mbala na mbala na Nzo ya Kimfumu, mesimba bana na yandi? To mpangi yina kenyokwama na mabanza, kansi ya kekwisaka na kwikama yonso na balukutakanu ata bangindu ya kudimona mpamba mekotilaka yandi? To leke yina keyela na kikesa yonso na kimpeve, ata yandi kezingaka na kati ya bupusi ya mbi na nzo-nkanda ti bisika yankaka? (Nkunga 84:10) Bantu yai yonso lenda benda ve dikebi ya bantu mingi. Bantu yankaka kemonaka ve kumekama ya ngolo ya bantu ya mutindu yai kenwanaka na yo. Kansi, bo levanda “bamvwama na mambu ya lukwikilu” bonso bantu yina mezabanaka mingi. (Yakobo 2:5) Na kutuba ya mbote, kuvanda na kwikama kele kima ya Yehowa kezolaka.​—Matayo 10:22; 1 Korinto 4:2.

Gedeoni: “leki mpenza” na nzo ya tata na yandi

11. Inki mutindu Gedeoni kumonisaka kukonda lulendo ntangu yandi vandaka kusolula ti wanzyo ya Nzambi?

¹¹ Gedeoni, mwana-bakala mosi ya kikesa ya kikanda ya Manase, vandaka kuzinga na ntangu Izraele vandaka na mavanga mingi. Bantu ya Nzambi kumonaka mpasi na maboko ya bantu ya Madiani bamvula nsambwadi ya mvimba. Kansi, sesepi yai, ntangu kulungaka sambu Yehowa kugulusa bantu na yandi. Yo yina, wanzyo mosi kwisaka kumonika na ntwala ya Gedeoni mpi yandi songaka yandi nde: “Nge soda ya kikesa, Mfumu Nzambi ke vandaka ti nge!” Gedeoni vandaka ve muntu ya lulendo, yandi lutisaka ve kyese na yandi sambu na bangogo ya lukumu yina kukuminaka yandi na kintulumukina. Kansi, yandi songaka wanzyo na luzitu yonso nde: “Pardo mfumu, kana Mfumu Nzambi ke vandaka ti beto, sambu na nki bampasi yai yonso me bwila beto?” Wanzyo kutendudila Gedeoni mambu yonso pwelele mpi yandi songaka yandi nde: “Kwenda nge katula bantu ya Israele na maboko ya bantu ya Madiani.” Inki mutindu Gedeoni kuvutulaka? Na kifulu ya kundima mukumba yina bonso okazio ya kusosa lukumu ya kufwa na zina ya insi yonso, Gedeoni kuvutulaka nde: “Pardo Mfumu Nzambi, nki mpila mono ta kuka kugulusa Israele? Na kati ya dikanda ya Manase bantu ya fami na mono beto kele ka beto ngolo ve, ebuna mono mpi mono kele leki mpenza.” Yai kikalulu ya kukonda lulendo mpenza!​—Bazuzi 6:11-15.

12. Inki mutindu Gedeoni kumonisaka mayele na mutindu yandi lungisaka kisalu na yandi?

¹² Na ntwala ya kutinda Gedeoni na bitumba, Yehowa kumekaka yandi ntete. Inki mutindu? Bo songaka Gedeoni na kufwa mesa-kimenga yina tata na yandi vandaka kupesila makabu na Baale mpi kubwisa makunzi ya santu yina yandi tedimisaka na lweka na yo. Yo lombaka kikesa sambu na kusala kisalu yina, kansi Gedeoni kumonisaka mayele mpi kukonda lulendo na mpila yandi lungisaka yo. Na kifulu ya kusala yo na meso ya bantu yonso sambu na kudisonga, Gedeoni salaka yo na mpimpa sambu bantu kumona yandi ve. Dyaka, Gedeoni kulungisaka kisalu na yandi na kukeba yonso. Yandi kwendaka ti bansadi kumi, ziku sambu bankaka kubikala pana sambu na kutanina bo na ntangu bayina kubikalaka kusadisaka yandi na kufwa mesa-kimenga yango ti makunzi ya santu.b Ntembe kele ve nde, Gedeoni kulungisaka kisalu na yandi sambu na lusakumunu ya Yehowa, ebuna na nima, Nzambi kusadilaka yandi sambu na kukatula bantu ya Izraele na maboko ya bantu ya Madiani.​—Bazuzi 6:25-27.

Kusonga kikalulu ya kukonda lulendo mpi mayele

13, 14. (a) Inki mutindu beto lenda monisa kukonda lulendo kana bo mepesa beto mukumba mosi ya kisalu? (b) Inki mutindu Mpangi A. H. Macmillan kupesaka mbandu ya mbote ya kukonda kusonga lulendo?

¹³ Beto lenda longuka mambu mingi na kikalulu ya kukonda lulendo ya Gedeoni. Mu mbandu, inki beto kesalaka kana bo mepesa beto mukumba mosi ya kisalu? Keti beto keyindulaka ntete mpila beto tazabana mingi mpi lukumu yina yo tapesa beto? To keti beto ketalaka yo na kukonda lulendo yonso mpi na masonga yonso kana beto takuka kulungisa mambu yonso ya kisalu yango kelomba? Mpangi A. H. Macmillan, yina kusukisaka luzingu na yandi na ntoto na mvu 1966, kupesaka mbandu mosi ya mbote na dyambu yai. Kilumbu mosi, C. T. Russell, prezida ya ntete ya Société Watch Tower, kuyulaka Mpangi Macmillan kana nani muntu tabaka kisika ya kutwadisa kisalu kana yandi kele ve. Ntangu bo landaka disolo na bo, Mpangi Macmillan kumonisaka ve nde yandi lenda sala yo, ata yo zolaka kuvanda mbote nde yandi sala yo. Na nsuka, Mpangi Russell kulombaka Mpangi Macmillan na kundima mukumba yango. Bamvula mingi na nima, Mpangi Macmillan kusonikaka nde: “Mono telamaka kisika mosi mono keyituka mpenza. Mono kwendaka kuyindula mingi kibeni na dikambu yango, ebuna ntete mono sambaka sambu na yo mwa ntangu mingi, na nsuka mono songaka yandi nde mono tasepila kusala mambu yonso yina mono lenda sala sambu na kusadisa yandi.”

¹⁴ Ntama mingi ve na nima, Mpangi Russell kufwaka, ebuna yandi bikisaka kiti ya prezida ya Société Watch Tower ya mpamba. Sambu Mpangi Macmillan muntu kubikalaka na kiyeka ntangu Mpangi Russell kusalaka nzyetolo na yandi ya nsuka, mpangi mosi kusongaka yandi nde: “Mac, nge kele na dibaku ya nene ya kubaka kisika yina nge mosi. Nge vandaka kusala na zina ya Mpangi Russell ntangu yandi vandaka kutambula, mpi yandi songaka beto yonso nde beto fwete wilaka nge mpi kusala mpila nge metuba. Ebuna, yandi kwendaka sambu na kuvutuka dyaka ve. Yo kemonana nde nge kaka muntu fwete landa na kusala na kisika yina.” Mpangi Macmillan kuvutudilaka yandi nde: “Mpangi, beto fwete tadila ve mambu mutindu yina. Yai kele kisalu ya Mfumu mpi kisika ya nge kebaka na kati ya organizasio ya Mfumu kele yina Mfumu kemona nde yo melunga na nge; ebuna mono kendima mpenza nde mono melunga ve na kusala kisalu yai. Na nima, Mpangi Macmillan kupesaka zina ya muntu yankaka na kisika yina.” Bonso Gedeoni, yandi vandaka na lulendo ve, beto mpi tasala mbote na kuvanda ti ngindu ya mutindu mosi.

15. Inki mitindu beto lenda sadila mayele na ntangu beto kelonga bantu yankaka?

¹⁵ Beto mpi fwete vanda ve lulendo na mpila beto kelungisa mikumba na beto. Gedeoni kuvandaka mayele, mpi yandi salaka ngolo na mpila nde yandi pesa ve bambeni na yandi makasi ya mpamba. Mutindu mosi mpi, na kisalu na beto ya kulonga, beto fwete vanda ve lulendo mpi kuvanda mayele na mutindu beto ketambula ti bankaka. Ya kyeleka, beto kele na bitumba ya kimpeve sambu na kufwa “balupangu ya ngolo ya matadi” ti “mabanza.” (2 Korinto 10:4, 5) Yo yina, beto fwete salaka ve mambu sambu na kusonga nde beto kele na zulu ya bantu yankaka to kupesa bo kikuma ya mbote ya kubuya mambu ya beto ketuba. Olie ya kusala mpidina, beto fwete zitisaka bangindu na bo, kutula dikebi na mambu yina beto yonso lenda ndima, mpi na nima, kutubila mingi mambu ya mbote ya nsangu na beto.​—Bisalu 22:1-3; 1 Korinto 9:22; Kusonga 21:4.

Yezu: mbandu ya kuluta nene ya kukonda lulendo

16. Inki mutindu Yezu kumonisaka nde yandi vandaka ve lulendo?

¹⁶ Mbandu ya kuluta mbote ya kukonda lulendo kele ya Yezu Kristu.c Ata yandi vandaka kuzinga na kinduku ya ngolo ti Tata na yandi, Yezu buyaka ve na kundima nde mambu yankaka meluta kiyeka na yandi. (Yoane 1:14) Mu mbandu, ntangu mama ya Yakobo ti ya Yoane kulombaka nde bana na bo zole ya babakala kuvanda na lweka ya Yezu na kati ya kimfumu na yandi, Yezu kutubaka nde: “Mono ke na nswa ve ya kusola muntu yina ta vanda na diboko na mono ya kibakala to na diboko na mono ya kinkento.” (Matayo 20:20-23) Kilumbu yankaka, Yezu kundimaka mpenza nde: “Mono lenda sala kima ve na ngolo na mono mosi. . . . Mono ke zolaka ve kusala mambu na luzolo na mono mosi, kansi na luzolo ya muntu yina tindaka mono.”​—Yoane 5:30; 14:28; Filipi 2:5, 6.

17. Inki mutindu Yezu kumonisaka kikalulu ya kukonda lulendo na mutindu yandi vandaka kuzinga na bantu yankaka?

¹⁷ Yezu vandaka na zulu ya bantu yonso ya kukonda kukuka na mambu yonso, Tata na yandi, Yehowa, kupesaka yandi kiyeka yina ata muntu mosi ve mevandaka na yo ntete. Kansi, Yezu vandaka ve na lulendo na mutindu yandi vandaka kuzinga na balongoki na yandi. Yandi vandaka kuyitukisa bo ve na kumonisaka bo nde yandi mezaba mambu mingi. Yandi vandaka ti ntima ya pete mpi ya mawa mpi yandi vandaka kutadila bampusa na bo. (Matayo 15:32; 26:40, 41; Marko 6:31) Na yau, ata Yezu kuvandaka muntu ya kukuka, yandi vandaka kulomba ve nde bantu mpi kusala mambu ya kukuka. Yandi lombaka ve mambu mingi na balongoki na yandi, yandi lombaka bo na kusala yina bo lenda kuka na kusala, mpi yandi tulaka ve mambu mingi na zulu ya mapeka na bo katula kaka yina bo lendaka kukuka na kusala. (Yoane 16:12) Mpila ya kuyituka kele ve kana bantu mingi kumonaka yandi nde yandi kele muntu mosi ya kepesaka bankaka kikesa!​—Matayo 11:29.

Landa mbandu ya kukonda lulendo ya Yezu

18, 19. Inki mutindu beto lenda landa kukonda lulendo ya Yezu (a) na mutindu beto kekudimonaka beto mosi, mpi (b) na mutindu beto kebakaka bantu yankaka?

¹⁸ Kana muntu ya kuluta nene ya ntangu yonso kuvandaka ve lulendo, beto mpi fwete vanda mutindu yina. Mbala mingi, bantu ya kukonda kukuka kendimaka ve nde bo kele ve na kiyeka yonso. Kansi, sambu na kulanda Yezu, Bakristu kesalaka kikesa sambu na kuvanda ve lulendo. Bo kevandaka ve na zwa sambu na kupesa mikumba na bantu yina melungisa bikalulu ya bo kelombaka, mpi bo kevandaka ve na lulendo ti luzolo ya mbi ya kukonda kundima lutwadisu ya bantu yina kele na nswa ya kupesa bo yo. Bo kemonisaka kikalulu ya kusala kumosi ti bantu yankaka, bo kendimaka na kusala “mambu yonso na nzila ya mbote ti ya luzitu.”​—1 Korinto 14:40.

¹⁹ Kukonda lulendo tasadisa beto mpi na kuvanda na bukatikati na mambu ya beto kekinga nde bantu yankaka kusala mpi na kutadila bampusa na bo. (Filipi 4:5) Beto lenda vanda mayele na mambu mingi mpi ngolo na kusala mambu yankaka yina bankaka lenda sala ve. Kansi, kana beto kele ve lulendo, beto takinga ve ntangu yonso nde bantu yankaka kusala mutindu beto kezola nde bo sala. Mutindu beto mezaba nde konso muntu kele na bandilu na yandi, beto talolula bifu ya bantu yankaka kesala kukonda lulendo. Piere kusonikaka nde: “Kima ya ntete, beno fweti zolana ngolo mpenza na kati na beno, sambu [zola kefikaka masumu mingi, NW].”​—1 Piere 4:8.

20. Inki beto lenda sala sambu na kununga bangindu ya kuvanda lulendo?

²⁰ Mutindu beto melonguka, mayele kevandaka na bantu ya kukonda lulendo. Kansi, inki nge lenda sala kana nge kemona nde nge kele ti kikalulu ya lulendo to ya kudikumisa? Kulemba nitu ve. Kansi, landa mbandu ya Davidi, yina kusambaka nde: ‘Keba mono na mambu ya kudikumisa, mbaimbai yo yala mono.’ (Nkunga 19:13) Kana beto landa mbandu ya lukwikilu ya bantu bonso Polo, Gedeoni, ti, kuluta bantu yonso, mbandu ya Yezu Kristu, beto mosi tamona kyeleka ya mambu yai: “Mayele kele ti bantu ya kukonda lulendo.”​—Bingana 11:2, NW.

[Banoti na nsi ya lutiti]