Baleke, Keti Beno Ketunga Sambu na Bilumbu Kekwisa?

“Mono mosi mono zaba ngindu ya mono ke na yo sambu na beno; mono ta sala beno mambote kansi mbi ve, [mono tapesa beno makwisa mpi kivuvu, NW].”​—YEREMIA 29:11.

1, 2. Monisa mitindu ya kuswaswana ya kutadila buleke.

KANA bambuta mingi kuyindula buleki na bo, bo kemonaka nde yo vandaka ntangu mosi ya mbote ya luzingu na bo. Bo keyibukaka ngolo ti kikesa yina bo vandaka na yo ntangu bo vandaka baleke. Bo keyindulaka ntangu yina bo vandaka na kyese sambu bo vandaka ve ti mikumba mingi, ntangu yina ya bo vandaka kusakana mingi mpi bo vandaka ti mabaku mingi yina vandaka kuvingila bo na bilumbu kekwisa.

² Ziku, beno baleke, beno ketadila ve mambu bonso bo. Beno lenda mona mpasi na kunwana ti bansoba ya mawi mpi ya nitu yina kesalama na buleke na beno. Na nzo-nkanda, beno lenda kutana ti bupusi ya ngolo ya banduku na beno. Yo lenda lomba kusala kikesa ya mingi sambu na kubaka lukanu ya kukonda kunwa bima yina kelausaka, malafu ya ngolo, to kusala mansoni. Bamingi na kati na beno mpi kekutanaka ti mambu yina kelombaka nde bo kota ve na politiki to na mambu yankaka yina kenwanisaka lukwikilu na bo. Ya kyeleka, buleke lenda vanda ntangu mosi ya mpasi. Ata mpidina, yo kele ntangu mosi ya mabaku ya mbote. Ngyufula kele yai, inki mutindu beno lenda sadila mabaku yango?

Beno Sepila na Buleke na Beno

3. Inki ndongisila ti lukebisu Salomo kupesaka baleke?

³ Bambuta tatubila beno nde nsungi ya buleke kezingaka mingi ve, mpi bo ke ti kikuma ya mbote ya kutuba buna. Kaka na nima ya mwa bamvula, beno tavanda dyaka ve baleke. Yo yina beno fwete sepila mpenza ntangu beno kele baleke! Ntotila Salomo muntu kupesaka ndongisila yai ntangu yandi sonikaka nde: “Baleki, beno vanda na kiese sambu na kileki na beno. Beno mona kiese ntangu beno me nuna ntete ve. Konso mambu ya beno zola sala, konso kima ke pesa ntima na beno kiese, beno sala yo.” Kansi, Salomo kukebisaka baleke nde: “Beno kula mawa na ntima na beno, mpi beno katula mpasi na nitu na beno.” (NW) Na nima yandi yikaka nde: “Kileki ti mambu na yo, yo mpi kele ka yo mpamba.”​—Longi 11:9, 10.

4, 5. Sambu na nki yo kele mayele nde baleke kuyidika luzingu na bo ya bilumbu kekwisa? Pesa mbandu.

⁴ Keti nge kebakisa mambu yina Salomo zolaka kutuba? Sambu na kubakisa mambu yina yandi zolaka kutuba, yindula leke mosi yina bo mepesa dikabu mosi ya nene, mbala yankaka mpi kimvwama mosi ya nene. Inki yandi tasadila yo? Yandi lenda bebisa yo na byese, kaka mutindu mwana ya kuvilaka ya kingana ya Yezu kusalaka. (Luka 15:11-23) Kansi, inki takumina yandi ntangu mbongo yonso tamana? Ntembe kele ve nde yandi tavanda na mawa ntangu yandi tabakisa nde yandi bebisaka mpenza mbongo! Kansi, inki tasalama kana yandi sadilaka dikabu yango sambu na kuyidika luzingu na yandi ya bilumbu kekwisa, to nkutu kusadila yo na mayele yonso sambu na kubumba bima yina tasadisa yandi na bilumbu kekwisa? Nsukansuka, ntangu yandi tabaka mambote ya bima yina yandi bumbaka, keti nge keyindula nde yandi tavanda na mawa na kumona nde yandi bebisaka ve mbongo na yandi yonso na byese na ntangu yandi vandaka leke? Yandi tavanda ve na mawa ata fyoti!

⁵ Nge fwete baka bamvula na nge ya buleke bonso dikabu yina ya Nzambi mepesaka nge, sambu, yo kele mpenza dikabu. Inki mutindu nge tasadila yo? Nge lenda bebisa ngolo ti kikesa na nge yonso na bima ya mpamba-mpamba, na kudipesaka kaka na byese ya mutindu na mutindu kukonda kuyindula luzingu na nge ya bilumbu kekwisa. Kansi, kana nge sala mutindu yina, “kileki ti mambu na yo,” tavanda mpenza ya “mpamba” sambu na nge. Yo kele mpenza mbote nde nge sadila kileki na nge sambu na kuyidika luzingu na nge ya bilumbu kekwisa!

6. (a) Inki ndongisila ya Salomo kepesa baleke lutwadisu? (b) Inki Yehowa kekana kusala sambu na baleke, mpi nki mutindu baleke lenda bakila yo mambote?

⁶ Salomo kutubilaka munsiku mosi yina lenda sadisa nge na kusadila kileki na nge na mutindu mosi ya kuluta mbote. Yandi tubaka nde: “Beno yindula Muntu yina salaka beno ntangu beno kele kaka baleki.” (Longi 12:1) Kuwila Yehowa mpi kusala luzolo na yandi kele ndongisila mosi ya mfunu yina kesadisaka muntu na kununga. Na ntangu ya ntama, Yehowa kutubilaka bantu ya Izraele mambu yina yandi vandaka kuzodila bo: “Mono mosi mono zaba ngindu ya mono ke na yo sambu na beno; mono ta sala beno mambote kansi mbi ve, [mono tapesa beno makwisa mpi kivuvu, NW].” (Yeremia 29:11) Yehowa kekana mpi kupesa nge “makwisa ti kivuvu.” Kana nge yibuka yandi na bisalu na nge, na mambu ya nge keyindula, mpi na balukanu na nge, makwisa ti kivuvu yango tavanda ya mbote.​—Kusonga 7:16, 17; 21:3, 4.

“Beno Kwenda Penepene na Nzambi”

7, 8. Inki mutindu leke mosi lenda kwenda penepene na Nzambi?

⁷ Yakobo kesyamisa beto na kuyibuka Yehowa ntangu yandi kelongisila beto nde: “Beno kwenda penepene na Nzambi, ebuna yandi ta kwisa penepene na beno.” (Yakobo 4:8) Yehowa kele Ngangi, Mfumu ya zulu, yina mefwana nde bo pesa yandi lusambu ti nkembo yonso. (Kusonga 4:11) Kansi, kana beto kekwenda penepene ti yandi, yandi takwisa penepene na beto. Keti dikebi ya zola ya mutindu yai kepesa nge ve kyese na ntima?​—Matayo 22:37.

⁸ Beto kekwendaka penepene na Yehowa na mitindu mingi. Mu mbandu, ntumwa Polo ketuba nde: “Beno fweti lemba ve na kusamba Nzambi; beno kangula meso, beno pesa yandi mersi ntangu beno ke samba yandi.” (Kolosai 4:2) Na bangogo yankaka, kuna kikalulu ya kusamba. Kusukaka ve kaka na kuvutula nde amen na nima ya kulanda kisambu ya tata na nge to ya Mukristu yankaka ya dibundu kesala sambu na beno yonso. Keti nge mekangudilaka dezia Yehowa ntima na nge sambu na kusonga yandi mambu yina nge keyindula, mambu yina kepesaka nge boma, mpi bampasi yina nge kekutanaka na yo? Keti nge mesongaka yandi dezia mambu yina lenda pesa nge nsoni na kusolula ti konso muntu yina? Bisambu ya masonga, yina kekatuka mpenza na nsi ya ntima kepesaka muntu ngemba. (Filipi 4:6, 7) Yo kesadisaka beto na kukwenda penepene ti Yehowa mpi na kuwa mpenza nde yandi kekwisa penepene na beto.

9. Inki mutindu Leke lenda wila Yehowa?

⁹ Beto kemona mutindu yankaka ya kukwenda penepene na Yehowa na bangogo yai ya kupemama: “Wa malongi, ndima na kulanda yo, ebuna nge ta kuma mayele na bilumbu ke landa.” (Bingana 19:20) Ya kyeleka, kana nge kewila Yehowa mpi nge kelemfukila yandi, nge ketunga sambu na bilumbu kekwisa. Inki mutindu nge lenda monisa nde nge kewilaka Yehowa? Yo kele ya kyeleka nde nge kekwendaka mbala na mbala na balukutakanu ya Bukristu mpi nge kelandaka baprograme yonso. Dyaka, nge ‘kezitisaka tata na nge ti mama na nge’ na ntangu nge kelandaka kulonguka ya Biblia na dibuta. (Efezo 6:1, 2; Baebreo 10:24, 25) Nge kesalaka mpenza mbote. Kansi, keti nge ‘kesumbaka dyaka ntangu’ sambu na kubongisa balukutakanu, kutanga Biblia mbala na mbala, mpi kusala bansosa? Keti nge kesalaka kikesa sambu na kusadila mambu yina ya nge ketangaka na mpila nde nge tambula bonso ‘muntu ya mayele’? (Efezo 5:15-17; Nkunga 1:1-3) Kana nge kesalaka mutindu yina, yo ketendula nde nge kekwendaka penepene na Yehowa.

10, 11. Inki mambote ya nene baleke kebakaka na ntangu bo kewilaka Yehowa?

¹⁰ Na bangogo ya luyantiku ya mukanda ya Bingana, nsoniki ya kupemama ketendula lukanu ya mukanda yai ya kele na kati ya Biblia. Yandi tubaka nde lukanu na yo kele, “sambu na kuzaba nki yai mayele, sambu na kulonguka mambu yonso me tadila yo. Bingana yai kele sambu na kulonga bantu mutindu ya kuzinga ti mayele, mutindu ya kulanda bifu ya mbote, ya kieleka ti ya masonga. Yo mpi kele sambu na kupesa ngindu ya mbote na baleki ti ngangu na bantu yina ke zaba kima ve.” (Bingana 1:1-4) Yo yina, kana nge ketanga mpi kesadila mambu yina kele na Bingana, mpi yina kele na mikanda yankaka ya Biblia, nge tayedisa kikalulu ya kusala mambu ya mbote mpi ya masonga, mpi Yehowa tavanda na kyese na kumona nde nge kekwenda penepene ti yandi. (Nkunga 15:1-5) Kana nge kesala kikesa na kuyedisa mabanza ya mbote, mayele, nzayilu, mpi ngangu, nge tabakaka balukanu ya kuluta mbote.

¹¹ Keti yo kele kukonda bukatikati na kutula ntima nde leke kusala mambu na mayele mutindu yai? Ve, sambu baleke mingi yina kele Bakristu kesalaka mutindu yina. Yo yina bantu yankaka kezitisaka bo mpi ‘kevwenzaka bo ve nde bo kele baleke.’ (1 Timoteo 4:12) Bibuti na bo kesepelaka na bo, mpi Yehowa ketuba nde bo kepesaka ntima na yandi kyese. (Bingana 27:11) Ata bo kele baleke, bo lenda tula ntima nde bangogo yai ya kupemama talungana sambu na bo: “Tala muntu ya mbote, muntu ya masonga ti ya ngemba; nge ta mona nde muntu ya mutindu yina [tavanda muntu ya ngemba, NW].”​—Nkunga 37:37.

Beno Sala Bansola ya Mbote

12. Inki bansola ya mfunu baleke fwete sala, mpi sambu na nki malanda ya bansola yango lenda zinga ntangu mosi ya nda?

¹² Buleke kele ntangu mosi ya kusala bansola, mingi na kati na yo kevandaka ti malanda ya kezingaka ntangu ya nda. Mambu yankaka ya nge kesola ntangu yai tavanda na bupusi na zulu na nge na nsungi mosi ya bamvula mingi. Bansola ya mayele tasadisa nge na kuvanda na kyese mpi na kununga luzingu na nge. Bansola ya kukonda mayele lenda bebisa luzingu na nge ya mvimba. Beto tadila nki mutindu mambu yai kelungana na bansola zole ya nge fwete sala. Ya ntete: Nani nge keponaka na kuvanda nduku na nge? Sambu na nki yo kele mfunu? Kingana mosi ya kupemama ketuba nde: “Kana nge landa bantu ya mayele, nge ta kuma mpi mayele; kana nge landa bazoba, nge mpi ta kuma zoba.” (Bingana 13:20) Na bangogo yankaka, nsukansuka, beto kekumaka bonso banduku na beto. Beto kekumaka bantu ya mayele to bazoba. Nge kezolaka kukuma muntu ya nki mutindu?

13, 14. (a) Katula kusala kinduku ti bantu, muntu lenda sala dyaka kinduku ti inki? (b) Inki kifu ya mbi baleke fwete buya?

¹³ Na ntangu nge keyindula kuvanda ti nduku, ziku nge kemonaka nde nduku yango fwete vanda kaka muntu. Yo ke mpidina, kansi yo ketendulaka dyaka mambu mingi. Na ntangu nge ketalaka televizio, kewidikilaka miziki, ketangaka mukanda mosi ya inza, kekwendaka kutala filme, to na ntangu nge kesadilaka basite yankaka ya Internet, pana yo ketendula nde nge kesalaka kinduku ti bima yai yonso. Kana nge kesadilaka bima yai yonso sambu na kulungisa bampusa na nge ya mansoni to sambu na kusyamisa kikalulu ya kunwa bima yina kelausaka, kulauka malafu, to sambu na kusala konso kima yina kewakanaka ve ti minsiku ya Biblia, pana yo ketendula nde nge kesalaka kinduku ti “bazoba,” yina kesalaka mambu bonso nde Yehowa kevandaka ve.​—Nkunga 14:1.

¹⁴ Mbala yankaka nge keyindulaka nde sambu nge kekwendaka na balukutakanu ya Bukristu mpi nge kekudipesaka na bisalu ya dibundu, nge kele ti ngolo ya kufwana yina tasala nde bafilme ya mubulu to miziki ya kitoko yina kele ti mambu ya mbi na kati na yo kusala nge ve ata kima mosi. Ziku nge keyindulaka nde ata mbuma mosi ya mbi tabutuka ve kana nge lutisa disu nswalunswalu na bafoto yina kesongaka kinkonga na Internet. Ntumwa Polo ketubila nge nde nge kekudikusa! Yandi ketuba nde: “Banduku ya mbi ke bebisaka bikalulu ya mbote.” (1 Korinto 15:33) Yo kele mawa mingi na kumona nde, baleke mingi yina vandaka kumonana nde bo takuma Bakristu mebebisaka bikalulu na bo sambu bo kumaka ti banduku ya kukonda mayele. Yo yina, baka lukanu ya kutina banduku ya mutindu yina. Kana nge sala mpidina, yo tamonisa nde nge melanda ndongisila yai ya ntumwa Polo: “Beno landa bikalulu ya bantu ya ntangu yai ve, kansi beno pesa Nzambi nzila na kubalula mabanza na beno sambu beno kukuma mutindu ya nkaka mpenza. Ebuna beno ta zaba mambu yai ya Nzambi ke zolaka: mambu yina kele ya mbote, mambu yina ke pesaka yandi kiese, mambu yina ke na kifu ve.”​—Roma 12:2.

15. Inki nsola ya zole baleke fwete sala, mpi bantangu yankaka bantu kepusaka bo na kusala inki?

¹⁵ Kele ti nsola ya zole ya nge fwete sala. Tavanda ti ntangu mosi yina talomba nde nge pona mambu yina ya nge kezola kusala ntangu nge tamanisa nzo-nkanda. Kana nge kezingaka na insi yina bisalu ya kinsuni kele mpasi, nge lenda kudiwa nde nge fwete sosa kaka kuzwa kisalu mosi ya kuluta mbote. Kana nge kezingaka na insi mosi ya kele ti kimvwama mingi, bisalu ya kusola lenda vanda mingi, yankaka nkutu lenda pukumuna nge mingi. Ti bangindu ya masonga, balongi to bibuti na nge lenda syamisa nge na kusala kisalu mosi ya mbongo mingi yina kepesaka lutaninu, to nkutu kimvwama. Kansi, kulonguka banzo-nkanda yina tasadisa nge na kuzwa kisalu ya mutindu yina lenda sala nde nge zwa dyaka ve ntangu ya kudipesa mingi na kisalu ya Yehowa.

16, 17. Tendula nki mutindu baverse mingi lenda sadisa leke mosi na kuvanda ti bukatikati na mutindu na yandi ya kutadila kisalu.

¹⁶ Yibuka na kutadila Biblia na ntwala ya kubaka lukanu mosi. Biblia kesyamisa beto na kusala kisalu sambu na kuzwa bima ya kuzingila. (2 Tesalonika 3:10-12) Kansi, ntangu beto kepona kisalu, beto fwete tadila mpi mambu yankaka. Beto kesyamisa beno na kutanga baverse yai kelanda mpi na kuyindula nki mutindu yo lenda sadisa leke na kuvanda na bukatikati na ntangu yandi kepona kisalu ya kinsuni: Bingana 30:8, 9; Longi 7:11, 12; Matayo 6:33; 1 Korinto 7:31; 1 Timoteo 6:9, 10. Na nima ya kutanga baverse yai, keti nge mebakisa dibanza ya Yehowa na yina metala kupona kisalu?

¹⁷ Kisalu ya kinsuni fwete baka ve kisika ya kuluta mfunu na mpila nde yo botula kisika yina beto fwete pesa na kisalu ya Yehowa. Kana yo kelomba nde nge longuka mwa mingi sambu na kuzwa kisalu mosi yina tasadisa nge na kuvanda na bukatikati, yo kele mbote. Kana mpi yo kelomba nde nge longuka dyaka na nima ya kubaka diplome ya sekondere, yo talomba nde nge tadila dyambu yango kumosi ti bibuti na nge. Kansi, kuvila ve ata fyoti nde “mambu yina ya kuluta mfunu” kele mambu ya kimpeve. (Filipi 1:9, 10) Kudikusa ve mutindu Baruki, yina kuvandaka sekretere ya Yeremia, kudikusaka. Yandi vandaka kubaka dyaka ve kisalu na yandi na valere mpi yandi yantikaka kusosa “mambu ya nene.” (Yeremia 45:5, NW) Na nsungi mosi buna, yandi vilaka nde ata ‘dyambu mosi ya nene’ ya inza yai lendaka kusadisa yandi ve na kukwenda penepene ti Yehowa to na kuguluka ntangu Yeruzalemi kufwaka. Dyambu ya mutindu mosi lenda kumina beto mpi bubu yai.

Beno Sepela na Mambu ya Kimpeve

18, 19. (a) Bantu mingi yina kezingaka penepene ti beto kemona mpasi na inki, mpi nki mutindu nge fwete kudiwa sambu na bo? (b) Sambu na nki bantu mingi kezabaka ve nde bo kefwa na nzala ya kimpeve?

¹⁸ Keti nge memonaka (na TV to na zulunalu) mutindu bana ya bansi yankaka kefwa na nzala? Kana nge memonaka bo, ntembe kele ve nde nge wilaka bo mawa. Keti nge kewaka mawa ya mutindu mosi sambu na bantu yina kezingaka penepene ti nge? Sambu na nki nge fwete wila bo mawa? Sambu bamingi na kati na bo mpi kefwa na nzala. Bo kenyokwama na nzala yina Amosi kutubilaka: “Mono ta tinda nzala na ntoto yai. Bantu ta vanda na nzala kansi nzala ya mampa ve, ya masa mpi ve; bo ta vanda na nzala ya kuwa nsangu na mono Mfumu Nzambi. Mono Mfumu Nzambi muntu me tuba.”​—Amosi 8:11.

¹⁹ Ya kyeleka, bantu mingi yina kenyokwama na nzala ya kimpeve kezabaka ve ‘bampusa na bo ya kimpeve.’ (Matayo 5:3, NW) Bamingi kewaka ve nzala ya mambu ya kimpeve. Bankaka nkutu lenda yindula nde bo kedyaka mbote na kimpeve. Bo keyindulaka mpidina sambu bo kedyaka madya ya mbi ya “mayele ya ntangu yai.” Nzala ya kuvanda na bima ya kinsuni, mayele ya mpamba-mpamba ya siansi, ti bangindu ya nsoni, mpi bima yankaka ya mutindu yina, kele na kati ya mayele yango ya ntangu yai. Bankaka keyindulaka nde “mayele” ya bilumbu yai mesalaka nde malongi ya Biblia kumana ngala. Kansi, ‘bantu mezabaka ve Nzambi na mayele na bo mosi.’ Mayele ya ntangu yai tasadisa nge ve na kukwenda penepene na Nzambi. Nzambi ke monaka mayele yango nde yo ke kaka “buzoba.”​—1 Korinto 1:20, 21; 3:19.

20. Sambu na nki kusosa kulanda bantu yina kesambilaka ve Yehowa kele kukonda mayele?

²⁰ Na ntangu nge ketala bafoto ya bana kefwa na nzala, keti nge tazola kuvanda bonso bo? Ata fyoti ve! Kansi, baleke mingi yina kele na mabuta ya Bakristu kewaka mpusa ya kuvanda bonso bantu ya kezingaka penepene ti bo yina kefwa nzala na kimpeve. Yo kemonanaka nde, baleke ya mutindu yina keyindulaka nde baleke ya inza kevandaka na basusi ve, mpi kezingaka na kyese. Bo kevilaka nde baleke yango kezingaka mpenza ntama ti Yehowa. (Efezo 4:17, 18) Bo kevilaka mpi malanda ya mbi yina kekatukaka na nzala ya kimpeve. Mu mbandu, kubaka mavumu ya kukonda kukana ti kunyokwama na mabanza yina bantu kekumaka na yo sambu na pite, kunwa makaya, kulauka malafu, mpi kusadila bima yina kelausaka. Nzala ya kimpeve kebutaka mpeve ya kukolama, kukonda kivuvu ti kukonda lutwadisu na luzingu.

21. Inki mutindu beto lenda kuditanina na kukonda kubwa na bikalulu ya mbi ya bayina kesambilaka ve Yehowa?

²¹ Yo yina, na ntangu nge kele na nzo-nkanda kumosi ti baleke yankaka yina kesambilaka ve Yehowa, kubika ve nde bikalulu na bo kutwadisa nge. (2 Korinto 4:18) Bamingi tavwenzaka mambu ya kimpeve. Dyaka, bimwangi-nsangu tapanzaka bansangu ya luvunu sambu na kumonisa nde kusala pite, kulauka malafu, to kusadila kutuba ya mbi kele ka yo mbi ve. Bika nde bupusi ya mutindu yina kubwisa nge ve. Landa na kuvukana mbala na mbala ti bantu yina kele ‘kaka na lukwikilu mpi na mabanza ya mbote.’ Mpi ‘kudipesaka ntangu yonso na kisalu ya Mfumu.’ (1 Timoteo 1:19; 1 Korinto 15:58) Kudipesaka na bisalu ya Nzo ya Kimfumu mpi na kisalu ya bilanga. Na nsungi yina nge kele na nzo-nkanda, salaka kisalu ya mupasudi-nzila nsadisi na bantangu yankaka. Sala mutindu yina sambu na kukumisa kimpeve na nge ngolo, mpi yo tasala nde nge vidisa ve bukatikati na nge.​—2 Timoteo 4:5.

22, 23. (a) Sambu na nki yo lenda salama mbala mingi nde leke yina kele Mukristu kusala bansola yina bantu yankaka tabakisa ve? (b) Baleke, bo kesyamisa beno na kusala inki?

²² Kutadila mambu na meso ya kimpeve lenda nata nge na kubaka balukanu yina bantu yankaka tabakisa ve. Mu mbandu, leke mosi ya bakala yina kele Mukristu vandaka kuzaba miziki mbotembote mpenza ti malongi yankaka yonso ya nzo-nkanda. Ntangu yandi bakaka diplome ya nzo-nkanda ya nene, yandi kwendaka kusala kisalu ya kuyobisa bafenetre yina tata na yandi vandaka kusala na mpila nde yandi kuzwa mwaye ya kulungisa lukanu ya kisalu na yandi ya ntangu yonso ya kulonga evanzile to ya kusala kisalu ya mupasudi-nzila. Balongi na yandi kubakisaka ve bikuma ya kupusaka yandi na kubaka lukanu yina, kansi kana nge mekwendaka penepene na Yehowa, ntembe kele ve nde nge kebakisa leke yai.

²³ Na ntangu nge ketadila mutindu ya kusadila bima ya mfunu yina nge kele na yo na buleke, ‘bumba kimvwama ya mbote ti ya ngolo sambu na bilumbu ke kwisa na ntwala, ebuna nge tabaka moyo ya kieleka.’ (1 Timoteo 6:19) Vanda na lukanu ya ‘kuyindula Muntu yina salaka nge’ na buleke na nge mpi na luzingu na nge ya mvimba. Yo yai kaka dyambu ya nge fwete sala sambu na kutunga mbote luzingu na nge ya bilumbu kekwisa yina tasuka ve ata fyoti.

Inki Ngindu ya Mfunu Nge Mesimba?

• Inki ndongisila ya kupemama kesadisa baleke na kutunga sambu na bilumbu kekwisa?

• Inki mitindu baleke lenda sadila sambu na “kukwenda penepene ti Nzambi”?

• Inki balukanu leke mosi lenda baka yina tavanda ti bupusi na luzingu na yandi ya bilumbu kekwisa?

[Bifwanisu ya kele na lutiti 25]

Keti nge tapesa nzila nde mambu ya nge mosi kesosa kusala kumanisa ngolo ti kikesa na nge yonso ya buleke?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 26]

Baleke yina kele Bakristu ya mayele kelandaka na kutadila mbotembote kimpeve na bo