Kapu ya Kumi na Zole

Ntendula ya Mbotika na Nge

1. Sambu na nki konso muntu na kati na beto fwete yindula na kubaka mbotika ya masa?

NA MVU 29 ya T.B., Yezu kubakaka mbotika, ntangu Yoane Mbotiki kudindisaka yandi na Masa ya Yordani. Yehowa yandi mosi vandaka kutala mpi tubaka nde yandi ndimaka yandi. (Matayo 3:16, 17) Yezu kubikilaka balongoki na yandi yonso mbandu yina bo fwete landa. Na nima ya bamvula tatu ti ndambu, Yezu kupesaka bantuma yai na balongoki na yandi: “Nzambi me pesaka mono kiyeka yonso na zulu ti awa na nsi-ntoto. Yo yina, beno kwenda kukumisa bantu yonso balonguki na mono: Beno botika bo na zina ya Tata ti ya Mwana ti ya Mpeve-Santu.” (Matayo 28:18, 19) Keti nge mebakaka mbotika sambu na kulanda ntuma yai ya Yezu kupesaka? Kana ve, keti nge keyilama na kusala yo?

2. Na yina metala mbotika, yo kelomba kuvutula bamvutu na nki bangyufula?

² Yo vanda nge mebakaka mbotika to nge keyilama sambu na kubaka yo, yo kele mfunu nde bantu yonso yina kezola kusadila Yehowa mpi kuzinga na inza na yandi ya mpa ya lunungu kubakisa mbotembote ntendula ya mbotika. Tala mwa bangyufula ya kelomba nde beto tudila yo dikebi: Keti mbotika ya Bakristu ya bubu yai kele na ntendula mosi ti yina ya Yezu kubakaka? Kubaka mbotika “na zina ya Tata ti ya Mwana, ti ya mpeve santu” ketendula inki? Kuzinga na kuwakana ti ntendula ya mbotika ya masa ya Bukristu kelombaka inki?

Mbotika Yina Yoane Kupesaka

3. Mbotika ya Yoane kuvandaka ya banani?

³ Bangonda kiteso ya sambanu na ntwala nde Yezu kubaka mbotika, Yoane Mbotiki kwendaka kulonga na ntoto ya zelo na zelo ya Yudea, nde: “Beno balula ntima sambu kimfumu ya Nzambi me kuma penepene!” (Matayo 3:1, 2) Bantu kuwaka nsangu ya Yoane mpi yo simbaka ntima na bo. Bo fungunaka masumu na bo pwelele, bo balulaka ntima, ebuna bo kwendaka na Yoane sambu yandi kubotika bo na Masa ya Yordani. Mbotika yina kuvandaka sambu na Bayuda.​—⁠Luka 1:13-16; Bisalu 13:23, 24.

4. Sambu na nki na mvu-nkama ya ntete yo lombaka nde Bayuda kusukinina ve na kubalula ntima?

⁴ Yo lombaka nde Bayuda yina kusukinina ve na kubalula ntima. Na mvu 1513 ya N.T.B., na Ngumba ya Sinai, bankaka na bo kusalaka kuwakana ya dikanda na bo ya mvimba ti Yehowa Nzambi. Bo ndimaka na meso ya bantu yonso nde bo tazitisa yo. Kansi bo salaka masumu ya nene, bo lungisaka ve mikumba yina kuwakana yango vandaka kulomba, yo yina yo bedisaka bo. Na bilumbu ya Yezu luzingu na bo kuvandaka na kigonsa. “Kilumbu ya Yehowa ya nene mpi ya boma” (NW) yina profete Malashi kutubilaka kukumaka penepene. Na mvu 70 ya T.B., “kilumbu” yango kukwisaka ntangu basoda ya Roma kufwaka Yeruzalemi, tempelo na yo, mpi Bayuda kuluta milio mosi. Na ntwala ya kufwa bwala yango, Nzambi kutindaka Yoane Mbotiki, yina vandaka ti kikesa sambu na lusambu ya kyeleka, sambu na ‘kuyidikila Yehowa bantu ya kuyilama.’ Yo lombaka nde bo balula ntima sambu na masumu yina bo salaka na kuwakana ya Nsiku ya Moize mpi bo yilama na kundima Mwana ya Nzambi, Yezu, yina Yehowa kutindilaka bo.​—⁠Malashi 4:4-6; Luka 1:17; Bisalu 19:⁠4.

5. (a) Ntangu Yezu kwendaka sambu na kubaka mbotika, sambu na nki Yoane buyaka? (b) Mbotika ya Yezu kuvandaka kidimbu ya inki?

⁵ Yezu yandi mosi kuvandaka na kati ya bantu yina kwendaka kubaka mbotika na Yoane. Sambu na inki? Mutindu yandi zabaka nde Yezu kuvandaka ti masumu ve, Yoane kutubaka nde: “Mono muntu zolaka kubaka mbotika na nge, kansi nge muntu me kwisa awa na mono!” Kansi mbotika ya Yezu vandaka kidimbu ya kima yankaka. Ebuna Yezu kutubaka nde: “Yo vanda mpidina na ntangu yai. Sambu mutindu yai beto ta lungisa luzolo ya Nzambi.” (Matayo 3:13-15) Sambu Yezu kuvandaka na disumu ve, mbotika na yandi kutendulaka ve nde yandi mebalula ntima sambu na masumu; yo vandaka kutendula mpi ve nde yandi mekudipesa na Nzambi, sambu yandi vandaka dezia muntu ya dikanda yina kudipesaka na Yehowa tuka ntama. Kansi, mbotika ya yandi bakaka ntangu yandi lungisaka bamvula 30 vandaka na ntendula ya nene sambu na yandi, mpi yo vandaka kidimbu ya kesonga nde yandi mekudimonisa na ntwala ya Tata na yandi ya zulu sambu na kusala luzolo na Yandi.

6. Inki kikesa Yezu kumonisaka na kusala luzolo ya Nzambi?

⁶ Luzolo ya Nzambi sambu na Yezu Kristu vandaka kulomba nde yandi kusala kisalu yina metala Kimfumu. (Luka 8:⁠1) Yo lombaka mpi nde yandi kupesa kimenga ya luzingu na yandi ya muntu ya kukuka yina tavanda nkudulu mpi fondasio ya kuwakana ya mpa. (Matayo 20:28; 26:26-28; Baebreo 10:5-10) Yezu bakaka mbotika na yandi ya masa na valere mingi. Yandi bikaka ve nde dikebi na yandi kukwenda na bima yankaka. Na nsuka ya luzingu na yandi na ntoto, yandi lungisaka luzolo ya Nzambi na kwikama yonso, na mpila yandi kudipesaka kaka na kisalu ya kusamuna Kimfumu ya Nzambi.​—⁠Yoane 4:⁠34.

Mbotika ya Masa ya Balongoki Yina Kukumaka Bakristu

7. Yantika na Pantekoti ya mvu 33 ya T.B., inki bantuma Bakristu kulandaka sambu na yina metala mbotika?

⁷ Balongoki ya ntete ya Yezu kubakaka mbotika ya masa na Yoane, na nima yandi nataka bo na Yezu sambu bo kuma bantu yina tayala na Kimfumu ya zulu. (Yoane 3:25-30) Na lutwadisu ya Yezu, balongoki yai kubotikaka mpi bantu yankaka. Mbotika ya bo pesaka bantu yango kuvandaka na ntendula mosi ti yina ya Yoane kupesaka. (Yoane 4:1, 2) Kansi, banda na Pantekoti ya mvu 33 ya T.B., bo yantikaka kulungisa mukumba ya kubotika bantu na “zina ya Tata ti ya Mwana ti ya Mpeve-Santu.” (Matayo 28:19) Nge tavanda na kyese mingi na kutadila dyaka ntendula ya bangogo yina.

8. Kubaka mbotika “na zina ya Tata” ketendula inki?

⁸ Kubaka mbotika “na zina ya Tata” ketendula inki? Yo ketendula, kundima zina, kisika ya yandi kele na yo, kiyeka, lukanu, mpi bansiku na yandi. Beto tadila nki yo kelombaka. (1) Sambu na yina metala zina na yandi, Nkunga 83:18 (NW) ketuba nde: “Nge, ya kele na zina Yehowa, nge mpamba kele Muntu ya Kuluta Kuzanguka na zulu ya ntoto yonso.” (2) Sambu na yina metala kisika ya yandi kele na yo, 2 Bantotila 19:15 ketuba nde: “Mfumu Nzambi . . . , nge kaka kele Nzambi [ya kyeleka, NW].” (3) Sambu na yina metala kiyeka na yandi, Kusonga 4:11 kezabisa beto nde: “Nge Mfumu Nzambi na beto, Nge me lunga na kubaka lukumu, luzitu ti ngolo. Sambu nge muntu salaka bima yonso; Bima yonso ke zingaka, bo ke na moyo Kaka sambu na luzolo na nge.” (4) Beto fwete ndima mpi nde Yehowa Muntu kepesaka luzingu, yandi muntu kele na lukanu ya kugulusa beto na masumu mpi na lufwa: “[Yehowa, NW], nge muntu kegulusaka bantu.” (Nkunga 3:9; 36:10) (5) Beto fwete ndima nde Yehowa kele Muntu ya kuzanguka yina kepesaka Bansiku: “Yehowa kele Zuzi na beto, Yehowa kele Muntu yina kepesaka beto bansiku, Yehowa kele Ntotila na beto.” (Yezaya 33:22, NW) Sambu yandi kele na biyeka yai yonso, bo kesyamisa beto na: ‘Kuzola [Yehowa, NW] Nzambi na beto, na ntima na beto yonso, na luzolo na beto yonso ti na mabanza na beto yonso.’​—⁠Matayo 22:⁠37.

9. Kubaka mbotika “na zina . . . ya Mwana” ketendula inki?

⁹ Kubaka mbotika “na zina . . . ya Mwana” ketendula inki? Yo ketendula, kuzaba zina, kisika ya yandi kele na yo, mpi kiyeka ya Yezu Kristu. Zina na yandi, Yezu, ketendula nde “Yehowa kele Lugulusu.” Yandi kele na kisika na yandi sambu yandi kele Mwana mosi kaka ya kubutukaka na Nzambi, kigangwa ya ntete ya Nzambi. (Matayo 16:16; Kolosai 1:15, 16) Sambu na Mwana yina, Yoane 3:16 ketuba nde: ‘Nzambi me lutaka kuzola bantu yonso [bantu yina mefwana na kusumbama]; yo yina yandi pesaka bo mwana na yandi mosi [kaka ya mebutukaka, NW] na yandi, sambu konso muntu yina me ndima yandi na ntima na yandi, yandi kufwa ve, kansi yandi kuvanda na moyo ya mvula na mvula.’ Sambu Yezu kubikalaka kaka ya kwikama tii na lufwa, Nzambi kufutumunaka mpi kupesaka yandi kiyeka ya mpa. Ntumwa Polo kemonisa nde, Nzambi “tombulaka [Yezu] na kati ya zulu mpenza” na inza, na kisika ya zole na nima ya Yehowa. Yo yina “kana bo tuba zina ya Yesu, bantu yonso . . . ta fukama na mabolongo na bo . . . Bo yonso ta ndima mpenza nde Yesu Kristo kele Mfumu, sambu na kupesa Tata Nzambi lukumu.” (Filipi 2:9-11) Yo ketendula nde beto fwete lemfuka na bantuma ya Yezu, yina kekatukaka na Yehowa yandi mosi.​—⁠Yoane 15:⁠10.

10. Kubaka mbotika ‘na zina . . . ya mpeve santu’ ketendula inki?

¹⁰ Kubaka mbotika ‘na zina . . . ya mpeve santu’ ketendula inki? Yo ketendula kuzaba kisika mpi kisalu yina mpeve santu kesalaka. Ebuna mpeve santu kele inki? Yo kele ngolo ya kisalu ya Yehowa, yina yandi kesadilaka sambu na kulungisa balukanu na yandi. Yezu kuzabisaka balongoki na yandi nde: “Mono ta bondila Tata sambu yandi kupesa beno muntu ya nkaka na kusadisa beno, sambu yandi ta vandaka ti beno ntangu yonso. Yandi kele Mpeve ya kieleka.” (Yoane 14:16, 17) Yo zolaka kusadisa bo na kusala inki? Yezu kutubilaka bo dyaka nde: “Beno ta baka ngolo ntangu Mpeve ya Nzambi ta kwisa kukulumuka na zulu ya ntu na beno. Ebuna beno ta zabisa nsangu na mono na bwala Yeruzalemi, na ntoto ya Yudea yonso, na ntoto ya Samaria yonso, tii na nsuka ya ntoto.” (Bisalu 1:⁠8) Na nsadisa ya mpeve santu, Yehowa kusonikisaka mpi Biblia: “Sambu ata profete mosi ve me tubaka ntete na luzolo ya kimuntu, kansi bo vandaka kutuba na zina ya Nzambi sambu Mpeve-Santu vandaka kusonga bo mambu yonso ya bo vandaka kutuba.” (2 Piere 1:21) Beto kendimaka kisalu ya mpeve santu na ntangu beto kelongukaka Biblia. Dyambu yankaka ya kemonisaka nde beto kendimaka mpeve santu kele na ntangu beto kelombaka Yehowa na kusadisa beto na mpila nde beto buta “mbuma ya mpeve,” yina kele “zola, kyese, ngemba, ntima-nda, bumbote, ntima ya mbote, lukwikilu, mawete, ti kudiyala.”​—⁠Galatia 5:22, 23.

11. (a) Inki kele ntendula ya kyeleka ya mbotika na beto ya bubu? (b) Inki mutindu mbotika kele bonso kufwa mpi kufutumuka?

¹¹ Bantu ya ntete yina kubakaka mbotika yina kewakana ti bantuma ya Yezu kuvandaka Bayuda ti bayina kundimaka malongi ya Bayuda, na luyantiku ya mvu 33 ya T.B. Ntangu fyoti na nima, bantu ya Samaria mpi kubakaka dibaku ya kukuma Bakristu. Ebuna, na mvu 36 ya T.B., bo bingaka mpi bantu ya Makanda yina bo salaka ntete ve luyotisu. Na ntwala ya kubaka mbotika, yo lombaka nde bantu ya Samaria ti bantu ya Makanda kudipesa ntete na Yehowa sambu na kusadila yandi bonso balongoki ya Mwana na yandi. Mbotika ya masa yina Bakristu kebakaka tii bubu yai kevandaka na ntendula yai. Kudindisa nge ya mvimba na masa kele kidimbu ya mefwana na kudipesa yina, sambu na mutindu ya kifwani, mbotika kele kuzika muntu. Kudindisa nge na kati ya masa sambu na kupesa nge mbotika, ketendula nde nge mefwa na luzingu na nge ya ntama. Ebuna ntangu bo kebasisa nge na masa, yo kele kidimbu ya kemonisa nde nge mevutuka na luzingu sambu na kusala luzolo ya Nzambi. Bantu yonso yina kekumaka Bakristu ya kyeleka kebakaka “mbotika mosi” yai. Na ntangu bo kebakaka mbotika, bo kekumaka Bambangi ya Yehowa, baministre ya kutumbama ya Nzambi.​—⁠Efezo 4:5; 2 Korinto 6:3, 4. 

12. Mbotika ya masa ya Bukristu kele kidimbu ya inki, mpi na nki mutindu?

¹² Na meso ya Nzambi, mbotika ya mutindu yina kevandaka na valere yina kegulusaka. Mu mbandu, na nima ya kutubila mutindu Noa kutungaka maswa, kisika Nzambi kugulusaka yandi ti dibuta na yandi na Mvula ya Ngolo, ntumwa Piere kusonikaka nde: “Masa yina vandaka bonso kidimbu ya mbotika yina ke gulusa beno ntangu yai: Kuguluka yina kele ve nde mbotika ke katulaka mvindu na nitu, kansi beno ke gulukaka sambu beno ke lombaka Nzambi na kuvanda na ntima ya mbote. Mbotika ke gulusaka beno sambu Nzambi tedimisaka Yesu Kristo na lufwa.” (1 Piere 3:21) Maswa kuvandaka kidimbu ya nene yina kumonisaka nde Noa kusalaka na lukwikilu yonso kisalu yina Nzambi pesaka yandi. Ntangu kisalu ya kutunga maswa kumanaka, “Nzambi fwaka bantu ya ntama . . . na masa yina fulukaka na ntoto yonso.” (2 Piere 3:⁠6) Kansi Noa ti dibuta na yandi, ‘kaka bantu nana mpamba, . . . gulukaka na masa.’​—⁠1 Piere 3:⁠20.

13. Mbotika ya masa kegulusaka Mukristu na nki mambu?

¹³ Bubu yai, bayina kekudipesaka na Yehowa mpi kekwikilaka na Kristu yina mefutumukaka, kebakaka mbotika yina kele kidimbu ya kudipesa na bo. Bo keyantikaka kusala luzolo ya Nzambi na bilumbu na beto mpi kegulukaka na inza yai ya mbi. (Galatia 1:3, 4) Nkanu na bo kevandaka dyaka ve ya kufwa kumosi ti ngidika ya mbi ya bima ya ntangu yai. Nzambi megulusaka bo mpi yandi mepesaka bo kansansa ya mbote. Ntumwa Yoane kundimisaka bansadi ya Nzambi nde: “Nsi-ntoto ti bima yonso kele na yo ya bantu ke zolaka, yo [keluta, NW], kansi muntu yina ke salaka mambu yina ya Nzambi ke zolaka, yandi ke zingaka mvula na mvula.”​—⁠1 Yoane 2:17.

Beto Lungisa Mikumba na Beto

14. Sambu na nki mbotika yo mosi ketendulaka ve nde imene muntu meguluka kimakulu?

¹⁴ Yo kele kifu na kuyindula nde kana muntu mebaka mbotika imene yandi meguluka kimakulu. Yo kevandaka na valere kana muntu mekudipesa na Yehowa na nzila ya Yezu Kristu mpi na nima yandi kelanda na kusala luzolo ya Nzambi, mpi yandi kelanda na kuvanda kaka ya kwikama tii na nsuka. “Muntu yina ta kanga ntima tii na nsuka, yandi ta guluka.”​—⁠Matayo 24:⁠13.

15. (a) Inki kele luzolo ya Nzambi bubu yai sambu na Bakristu yina mebakaka mbotika? (b) Kuvanda longoki fwete vanda ti nki valere na luzingu na beto?

¹⁵ Mosi na kati ya mambu yina Yezu zolaka kusala sambu na kulungisa luzolo ya Nzambi vandaka kutadila mpi mutindu ya yandi sadilaka luzingu na yandi ya kimuntu. Yo lombaka nde yandi pesa yo bonso kimenga na lufwa. Kansi beto, beto fwete pesa nitu na beto mosi na Nzambi, mpi kuzinga luzingu ya kuditambika na kusala luzolo ya Nzambi. (Roma 12:1, 2) Yo kele pwelele nde kana beto kelanda mbala na mbala na luzolo yonso bikalulu ya bantu ya inza yina kezingaka penepene na beto, to kana beto kelanda kusosa bima ya kinsuni na bwimi yonso, yo tamonisa nde beto kesala ve luzolo ya Nzambi, sambu beto tasadilaka Nzambi kaka na zuluzulu. (1 Piere 4:1-3; 1 Yoane 2:15, 16) Ntangu Muyuda mosi kuyulaka yandi kima ya yandi lenda sala sambu na kubaka luzingu ya mvula na mvula, Yezu kumonisaka mfunu ya kuvanda na bikalulu ya bunkete na luzingu. Kansi na nima, yandi tubilaka kima mosi ya kuluta mfunu ya yandi fwete sala: mfunu ya kuvanda longoki ya Yezu, kuvanda Mukristu. Kuvanda longoki fwete vanda na kisika ya ntete na luzingu na beto, mpi bima ya kinsuni fwete baka ve kisika na yo.​—⁠Matayo 19:16-21.

16. (a) Inki mukumba Bakristu yonso kele na yo na yina metala Kimfumu? (b) Mutindu bo memonisa yo na balutiti 116 ti 117, tanga bamwaye ya mbote ya beto lenda sadila sambu na kusala kisalu ya Kimfumu. (c) Inki yo tasonga kana beto kesala kisalu ya kuta kimbangi na ntima na beto ya mvimba?

¹⁶ Bika beto nyata dyaka mbotembote nde luzolo ya Nzambi sambu na Yezu vandaka nde yandi kulungisa kisalu ya mfunu yina metala Kimfumu ya Nzambi. Yezu yandi mosi kupakulamaka sambu na kukuma Mfumu. Kansi ntangu yandi vandaka na ntoto, yandi taka kimbangi ya Kimfumu na kikesa yonso. Beto kele na kisalu ya kuta kimbangi ya mutindu mosi, mpi beto kele na bikuma ya kusala yo na ntima na beto ya mvimba. Kana beto kesala mutindu yina, beto tamonisa nde beto kele na ntonda sambu na kimfumu ya Yehowa mpi nde beto kezolaka bampangi na beto. (Matayo 22:36-40) Beto kemonisa dyaka nde beto kele na bumosi ti bampangi na beto yonso ya inza ya mvimba yina kele bansamuni ya Kimfumu. Beto yonso, na bumosi yina kevukisa beto na inza ya mvimba, beto kekwenda kaka na ntwala na kutulaka meso na beto kaka na lukanu mosi, yina kele luzingu ya mvula na mvula na ntoto yina tavanda na nsi ya luyalu ya Kimfumu.

Mvutukila

• Inki kuwakana mpi nki luswaswanu kele na kati ya mbotika ya Yezu mpi mbotika ya masa ya bubu yai?

• Kubaka mbotika ‘na zina ya Tata ti ya Mwana ti ya mpeve santu’ ketendula inki?

• Sambu na kulungisa mikumba ya mbotika ya masa ya Bukristu yo kelombaka kusala inki?

[Bifwanisu ya kele na lutiti 116, 117]

MWA MITINDU YA KUSAMUNA KIMFUMU

Kyelo na kyelo

Na bampangi ya dibuta

Na banduku ya kisalu

Na banduku ya nzo-nkanda

Na babalabala

Kuvutukila bantu yina kumonisaka mpusa

Kulonguka Biblia ti bantu na nzo