Keti Nsiku Ya Bambuta Fwete Kuwakana Ve Ti Kyeleka?

MARTIN LUTHER vandaka kumona nde yandi vandaka kutuba kyeleka. Yandi vandaka kukwikila nde Biblia vandaka kutuba bonso yandi. Astronome ya Pologne Copernicus, na ndambu ya nkaka, vandaka kuyindula nde lukwikilu ya nsiku ya bambuta ya bilumbu yina vandaka na kifu.

Inki lukwikilu? Kukwikila nde ntoto kuvandaka na katikati ya luyalanganu ye bima yonso vandaka kubaluka na lweka na yau. Copernicus kutubaka nde kyeleka kuvandaka nde ntoto yau mosi vandaka kubaluka na nzyunga ya ntangu. Luther nde buna ve, yandi tubaka nde: “Bantu beno widikila astrologe ya kintulumukina, yina kesala ngolo na kumonisa nde ntoto kebalukaka, zulu ve, ntangu ti ngonda mpi ve.”​—⁠History of Western Philosophy.

LUKWIKILU ya nsiku ya bambuta kelutaka kuwakana ve ti kyeleka ya mambu. Yau lenda kunata bantu na kusala bima ya imbi.

Yau kezola ve kutendula nde nsiku ya bambuta kewakanaka ve ntangu yonso ti kyeleka. Na kutuba ya mbote, ntumwa Polo kusyamisaka Bakristu ya bilumbu na yandi na kufula na kulanda bansiku ya bambuta yina yandi kupesaka bau: “Mono ke pesaka beno lukumu, sambu . . . beno ke landaka [nsiku ya bambuta, NW] yina ya mono pesaka beno.”​—⁠1 Korinto 11:2; tala mpi 2 Tesalonika 2:15; 3:⁠6.

Polo vandaka kutendula inki na ngogo “nsiku ya bambuta”? Insight on the Scriptures, Buku ya 2, lutiti 1118, kemonisa nde ngogo ya Kigreki yina kebalulama “nsiku ya bambuta,” pa·raʹdo·sis, ketendula kima mosi yina bau “kesamunaka na munoko to na kusonika.” Ngogo ya Kingelesi ketendula “nsangu, malongi, to bansadilu yina bibuti ketubilaka bana to yina mekitukaka bonso mbandu ya kuyindula to ya kusala.”a Sambu nsiku ya bambuta yina Polo kupesaka kubasikaka na nto mosi ya mbote, Bakristu kusalaka mbote na kulanda yau.

Kansi, yau kele pwelele nde, nsiku ya bambuta lenda kuvanda kyeleka to luvunu, mbote to imbi. Mu mbandu, filozofe ya Grande-Bretagne, Russell, kusikisaka bantu bonso Copernicus ya mvunkama ya 16 yina kuvandaka ti masonga mpi kikesa ya kubefula balukwilu ya nsiku ya bambuta. Bau kubasisaka “dibanza ya kubakisa nde mambu yina ya bantu mekwikilaka tuka bantangu ya nkulu lenda kuvanda luvunu.” Keti nge mpi kemona nde yau kele mayele na kulanda ve nsiku ya bambuta meso ya kukanga?​—⁠Fwanisa ti Matayo 15:​1-9, 14.

Na yau, inki beto lenda kutuba sambu na balukwikilu ya lusambu ti bikalulu ya bambuta? Keti beto lenda kutuba na mbala mosi nde yau kele ya kyeleka mpi lenda kusala ve imbi? Inki mutindu beto lenda kuzaba? Inki beto fwete kusala kana beto memona nde bansiku ya dibundu kewakana ve ti kyeleka? Disolo ya kelanda tatadila bangyufula yai.

[Footnote]

[Caption on page 1]

[Noti]

[Caption on page 3]

[Ntendula ya Bifwanisu ya lutiti 3]

Universität Leipzig