Enise ti Loisi: Balongi ya Mbote

Beto bansadi ya Yehowa, beto kezabaka nde kulonga bana malongi ya Nzambi kele mukumba ya kusakana na yau ve. Ata mambu yonso kele mbote, beto lenda kutana ti bampasi mingi na kusala kisalu yai. Mpasi kevandaka mingi kibeni kana kibuti mosi ya Mukristu kesala kisalu yai na nzo ya kukabwana na lusambu. Yau kele kima ya mpa ve. Masonuku kesonga beto mbandu ya Mukristu mosi yina kutanaka ti dikambu yai na mvu-nkama ya ntete T.B.

Dibuta ya nkento mosi zina na yandi Enise vandaka zinga na bwala Listre, bwala mosi na ntoto ya Ikoniumi na lweka ya sudi mpi kati ya Asie Mineure. Listre vandaka kambanza mosi ya fyoti ya kuzabana mingi ve. Yau vandaka mbanza ya mpa ya kintinu ya Roma, bau vandaka binga yau nde Julia Felix Gemina Lustra. Muntu kusalaka yau vandaka Kaisali Auguste sambu na kufwa mubulu ya babandi yina vandaka na nzyunga yina. Enise vandaka Mukristu mosi ya Muyuda. Yandi vandaka zinga na nzo mosi ya kukabwana na lusambu ti bakala na yandi ya Mugreki, mwana na yandi Timoteo, ti mama na yandi Loisi.​—⁠Bisalu 16:​1-3.

Yau fwete vanda nde Bayuda vandaka mingi ve na Listre, sambu Biblia kemonisa ve nde sinagoga vandaka kuna. Kansi na Ikoniumi, na kitamina ya bakilometre 30, kuna Bayuda kuvandaka. (Bisalu 14:19) Yau yina, ziku yau vandaka pete ve sambu Enise kulanda lukwikilu na yandi. Bantendudi yankaka ketubaka nde, kana bo yotisaka ve Timoteo ntangu yandi butukaka, yau kele sambu bakala ya Enise buyaka ngindu yina.

Kansi, Enise mpamba ve muntu vandaka na lukwikilu. Yau kemonana nde bantu ya kulongaka Timoteo “Mukanda ya Nzambi” kele mama na yandi ti nkaka na yandi ya nkento Loisi, mama ya mama na yandi.a Ntumwa Polo longisilaka Timoteo nde: “Landa kaka mambu yina ya nge longukaka, ti ya nge ke tulaka ntima [“ya bo ndimisaka nge na kukwikila,” NW]. Sambu nge mosi zaba banani balongi longaka nge. Katuka kileki na nge, nge zaba Mukanda ya Nzambi; yo lenda pesa nge mayele yina ta gulusa nge kana nge tula ntima na Yesu Kristo.”​—⁠2 Timoteo 3:​14, 15.

Kulonga “Katuka Kileki”

Ntangu Polo tubaka nde Timoteo longukaka “Mukanda ya Nzambi” “katuka kileki,” yau ketendula nde na kindendi, ntangu yandi vandaka na maboko. Yau kewakana ti ngogo ya Kigreki ya yandi kesadila (breʹphos), yina ketendula ntete mwana ya mebutuka. (Fwanisa ti Luka 2:​12, 16.) Na yau, Enise sakanaka ve ti mukumba ya Nzambi pesaka yandi, yandi vidisaka ntangu ve na kuyantika kulonga Timoteo mambu ya Nzambi, sambu yau sadisa yandi na kuyela mpi kukuma nsadi ya ngolo ya Nzambi.​—⁠Kulonga 6:​6-9; Bingana 1:⁠8.

‘Bo ndimisaka Timoteo na kukwikila’ bakyeleka ya Masonuku. Mukanda mosi ya ketendula bangogo ya Kigreki kemonisa nde ngogo ya Polo sadilaka awa ketendula “kundima ngolo, kutula ntima na kima.” Ntembe kele ve nde, yau lombaka ntangu mingi ti kikesa sambu na kukuna kundima ya ngolo mutindu yina na ntima ya Timoteo mpi sambu na kusadisa yandi na kuyindula na Ndinga ya Nzambi ti kukwikila yau. Yau kemonana pwelele nde, Enise ti Loisi salaka ngolo sambu na kulonga Timoteo Masonuku. Ye bau zwaka matabisi ya nene mpenza! Na yina metala Timoteo, Polo sonikaka nde: “Mono ke yibuka lukwikilu na nge ya kieleka, lukwikilu yina vandaka ntete na nkaka na nge ya nkento Loisi ti na mama na nge Enise. Mono ke tula ntima nde nge mpi ke na yo.”​—⁠2 Timoteo 1:⁠5.

Enise ti Loisi salaka kisalu ya mfunu mpenza na luzingu ya Timoteo! Na dyambu yai, nsoniki David Read ketuba nde: “Kana yo vandaka nde ntumwa kuzabaka nde kima yankaka sadisaka Timoteo ve, yau vandaka ngolo ya kubalula ntima na yandi mosi, ntumwa zolaka yibusa yandi yau mbala mosi. Kansi, kima ya ntete ya yandi tubaka sambu na lukwikilu ya Timoteo kele nde, yau ‘vandaka ntete na . . . Loisi ti na . . . Enise.’ ” Kutuba ya Polo sambu na lukwikilu ya Loisi, Enise, ti Timoteo kemonisa nde kimpeve yina mwana kevandaka na yau na makwisa kekatukaka ntete na malongi ya Masonuku yina bibuti na yandi to ba nkaka na yandi kelongaka yandi na bumwana. Keti mbandu yai lenda nata ve bantu ya dibuta, na kuyindula ngolo na yina bau kele na kusala sambu na kulungisa mukumba yai na ntwala ya Nzambi ti ya bana na bau?

Mbala yankaka Polo vandaka yindula kinduku ya Loisi ti Enise yedisaka na kati ya nzo. Yau lenda vanda nde ntumwa kumaka na nzo na bau ntangu yandi kumaka mbala ya ntete na Listre, mfinama na mvu 47/48 T.B. Mbala yankaka bankento yai zole kumaka Bakristu na ntangu yina. (Bisalu 14:​8-20) Mbala yankaka, kinduku ti kyese yina Polo monaka na nzo yina nataka yandi na kupona ngogo, ntangu yandi bingaka Loisi nde ‘nkaka ya nkento’ ya Timoteo. Ntendudi Ceslas Spicq ketuba nde ngogo ya Kigreki ya yandi sadilaka (mamʹme, na kisika ya kusadila ngogo ya luzitu teʹthe) kele “ngogo ya zola ya bana” kebingilaka ba nkaka na bau. Na kisika yai, yau kemonisa “mawi ya kimpangi ti ya lutondo.”

Kukwenda ya Timoteo

Beto kezaba ve kana Enise vandaka dyaka na bakala ntangu Polo kumaka na Listre mbala ya zole (mfinama na 50 T.B.). Bantendudi mingi ketubaka nde bakala na yandi vandaka mefwaka. Beto kezaba kaka nde, mama na yandi ti nkaka na yandi ya nkento sansaka yandi mbote, Timoteo kumaka mwana-bakala mosi ya mbote, mbala yankaka yandi vandaka ti bamvula 20 na ntangu yina. ‘Bampangi ya Listre ti ya Ikoniumi tubaka mambu ya mbote sambu na yandi.’ (Bisalu 16:⁠2) Na ntembe ve, bau kunaka na ntima ya Timoteo, mpusa ya kumwanga nsangu ya mbote, sambu yandi ndimaka na kukwenda ti Polo mpi Silasi na nzyetolo na bau ya kimisionere.

Yindula inki mutindu ntima ya Enise ti Loisi vandaka ntangu Timoteo kangaka bima na kukwenda! Bau zabaka nde, na mbala ya ntete ya Polo kumaka na mbanza na bau, bantu bulaka yandi matadi mpi monaka nde yandi mefwa. (Bisalu 14:19) Ebuna, ziku yau vandaka pete ve sambu bau bikisa toko Timoteo na kukwenda. To mpi bau vandaka kudiyula nde bilumbu ikwa yandi tasala kuna, yandi takwisa kuvutuka to ve? Ata ntima vandaka na mpasi mutindu yina, mama na yandi ti nkaka na yandi pesaka yandi kikesa ya kundima dibaku yai ya lendaka kusadisa yandi na kusadila Yehowa na mutindu mosi ya kulunga.

Malongi ya Mfunu

Kana beto tadila mbandu ya Enise ti Loisi mbotembote, beto lenda longuka mambu mingi. Lukwikilu pusaka bau na kusansa Timoteo ti malongi ya mbote ya kimpeve. Mbandu ya kupya mpi ya ngolo ya vumi yina ba nkaka kepesaka sambu na bantekolo na bau ti na bantu yankaka lenda vanda mfunu mpenza sambu na dibundu ya mvimba. (Tito 2:​3-5) Mutindu mosi, mbandu ya Enise keyibusa bamama yina babakala na bau kele bankwikidi ve, nde bau kele na mukumba mpi bau tabaka matabisi kana bau longa bana na bau malongi ya kimpeve. Kisalu yai lenda lomba kikesa mingi bantangu yankaka, mingimingi kana bakala kendimaka ve lusambu ya nkento na yandi. Yau kelombaka mpi mayele, sambu nkento fwete zitisa kimfumu ya bakala na yandi.

Lukwikilu, kikesa, ti kibansa ya Loisi ti Enise bakaka lufutu ntangu bau monaka Timoteo meyela na kimpeve mpi mekuma misionere mpi nkengi mosi ya mbote. (Filipi 2:​19-22) Mutindu mosi bubu yai, yau kelombaka ntangu, kubwisa ntima, ti kukanga ntima sambu na kulonga bana na beto bakyeleka ya kimpeve; kansi, bikesa yina yonso kevandaka na mfunu ntangu mbutu ya mbote kemonanaka. Batoko ya Bakristu mingi ya mbote yina longukaka ‘Mukanda ya Nzambi katuka kileki,’ na nzo ya kukabwana na lusambu, kepesaka bibuti na bau ya vumi kyese mingi. Ye kingana mosi ketuba mpenza masonga nde: “Muntu yina butaka mwana ya mayele fweti tula lulendo.”​—⁠Bingana 23:​23-25.

Sambu na bana na yandi ya kimpeve, ntumwa Yoane tubaka nde: “Mambu ke pesaka mono kiese ya kuluta mambu yonso yo yai: kana mono wa nde bana na mono ke landaka mambu ya kieleka.” (3 Yoane 4) Ya kyeleka mpenza, bantu mingi, bayina melandaka mbandu ya Enise ti Loisi, balongi zole ya mbote, kewaka mpi mutindu Yoane ketuba awa.

[Noti na nsi ya lutiti]