Inki Mutindu Kupusana Na Zola Mpi Na Bisalu Ya Mbote?

“Bika beto kutadilana bamosi ti bankaka sambu na kupusana na zola mpi na bisalu ya mbote, . . . na kusyamisanaka bamosi ti bankaka, mpi yonso yina mutindu beto kemona kufinama ya kilumbu yango.”​—BAEBREO 10:24, 25, NW.

1, 2. (a) Sambu na inki yau kuvandaka mfunu nde Bakristu ya ntete kubaka nsyamisa ti ngolo na lukutakanu na bau kumosi? (b) Inki ndongisila yina kele na bangogo ya Polo kemonisa mfunu ya kuvukana kumosi?

BAU vandaka kukutana na kinsweki, bau vandaka kuvukana kisika mosi na nima ya byelo ya kukangama. Na nganda, kigonsa kuvanda bifulu yonso. Bambeni mekatuka kufwa Mfumu na bau, Yezu, na ntwala ya bantu yonso mpi yandi kukebisaka balongoki na yandi nde bau tanyokwama mutindu yandi kunyokwamaka. (Yoane 15:20; 20:19) Kansi, mutindu bau vandaka kutuba na ndinga ya malembe na yina metala muntu na bau ya zolwa Yezu, bau vandaka kudiwa na lutaninu na kuvandaka kumosi.

² Na nima ya bamvula, Bakristu kukutanaka na mitindu yonso ya mimekamu ti luyinu. Bonso balongoki yina ya ntete, bau kubakaka ngolo ti nsyamisa na kuvukanaka kumosi. Yau yina, ntumwa Polo kusonikaka na Baebreo 10:24, 25 (NW) nde: “Bika beto kutadilana bamosi ti bankaka sambu na kupusana na zola mpi na bisalu ya mbote, nkatu kuyambula lukutakanu na beto mosi, mutindu yau mekumaka kikalulu ya bankaka, kansi na kusyamisanaka bamosi ti bankaka, mpi yonso yina mutindu beto kemona kufinama ya kilumbu yango.”

3. Sambu na inki nge talenda kutuba nde Baebreo 10:24, 25 kele kaka ntuma mpamba ve ya kuvukana kumosi?

³ Bangogo yai kele kaka ntuma ya mpamba ve ya kufula na kuvukana kumosi. Yau kepesa mbandu mosi ya kupemama na Nzambi sambu na balukutakanu yonso ya Bakristu​—mpi ya kyeleka, sambu na mabaku yonso ntangu Bakristu mevukana kumosi. Bubu yai, kuluta bantangu yonso, ntangu beto kemona mpenza kufinama ya kilumbu ya Yehowa, bupusi ti bigonsa ya nza yai ya mbi mekumisa yau ntuma nde balukutakanu na beto kuvanda bonso kitininu mosi ya kyeleka, bonso nto ya ngolo mpi ya nsyamisa sambu na bantu yonso. Inki beto lenda kusala sambu na kunata yau na lunungu? Bika beto kutadila na dikebi yonso bangogo ya Polo, na kuyulaka bangyufula yai tatu ya nene: “Kutadilana bamosi ti bankaka” ketendula inki? “Kupusana bamosi ti bankaka na zola mpi na bisalu ya mbote” ketendula inki? Mpi, inki mutindu beto lenda ‘kusyamisana bamosi ti bankaka’ na bantangu yai ya mpasi?

“Kutadilana Bamosi ti Bankaka”

4. “Kutadilana bamosi ti bankaka” ketendula inki?

⁴ Ntangu Polo kutumaka Bakristu na “kutadilana bamosi ti bankaka,” yandi kusadilaka kisongi-dyambu ya Kigeleki ka·ta·no·eʹo, bunene ya ngogo “kuzaba.” Mukanda Theological Dictionary of the New Testament ketuba nde yau kesongidila “kutula mabanza yonso na kima mosi.” Yau lenda mpi kusongidila “kubakisa mpenza, kutadila na dikebi yonso,” na kutadilaka W. E. Vine. Yau yina, ntangu Bakristu “ketadilana bamosi ti bankaka,” bau kebakisaka kaka na zuluzulu ve kansi bau kesadilaka bingangu na bau ya mabanza yonso mpi kemekaka na kubakisa na mudindu. Fwanisa ti Baebreo 3:1.

5. Inki kele mwa mambu ya muntu yina lenda kumonana na nganda ve, mpi sambu na inki beto fwete kutadila yau?

⁵ Beto fwete kuyibuka nde kele na mambu mingi na kati ya muntu kuluta yina kemonanaka na zuluzulu to na nganda na yandi, na bisalu na yandi, ata nkutu na bumuntu na yandi. (1 Samuele 16:7) Mbala mingi, nkadilu ya kukonda kutuba mingi kebumbaka mawi ya mudindu to nkadilu ya mbote ya kusekisa. Yau yina, nkadilu ya luzingu na beto meswaswanaka mpenza. Bamingi mezwaka mimekamu ya ngolo na luzingu na bau; bankaka kele na kuvibidila tii ntangu yai bankadilu ya beto takuka ve kuyindula. Mbala mingi, makasi na beto sambu na nkadilu mosi ya mbi ya mpangi na beto ya bakala to ya nkento kemanaka kana beto kulonguka mpenza nkadilu ya luzingu to mambu metala mpangi yango.​—Bingana 19:11.

6. Inki mitindu ya beto lenda kuzabana mbote bamosi ti bankaka, mpi inki mbutu ya mbote lenda kubakama?

⁶ Ya kyeleka, yau kezola ve kutuba nde beto fwete kudikotisa na dikambu ya muntu nkatu bau kupesa beto nzila. (1 Tesalonika 4:11) Kansi, beto lenda mpenza kumonisa dikebi ya kyeleka bamosi ti bankaka. Yau kelomba mambu mingi kuluta mbote ya mpamba na Nzo ya Kimfumu. Sambu na inki ve kusola muntu yina ya nge lenda kuzaba mbote mpi kuditudila lukanu ya kusolula na yandi mwa minuta na ntwala to na nima ya lukutakanu? Yau tavanda mbote na “kulanda mbandu ya kuyamba banzenza” na kubingakaka nduku mosi to banduku zole na nzo na nge sambu na mwa madya. (Roma 12:13) Monisa dikebi. Widikila. Kaka na kuyulaka muntu mutindu yandi kukumaka na kuzaba mpi na kuzola Yehowa lenda kumonisa mambu mingi. Nkutu, nge lenda kuzaba mingi na kusalaka kumosi na kisalu ya nzo na nzo. Kutadilanaka bamosi ti bankaka na mitindu yai tasadisa beto na kuyedisa mawi ya kinkundi ya kyeleka, to nkadilu ya kuditula na kisika ya nkweno.​—Filipi 2:4; 1 Piere 3:8.

‘Kupusana Bamosi ti Bankaka’

7. (a) Inki mutindu malongi ya Yezu kuvandaka na bupusi na zulu ya bantu? (b) Inki kusalaka nde malongi na yandi kuyangidika bantu mingi?

⁷ Ntangu beto ketadilana bamosi ti bankaka, beto kebongisama mbotembote na kupusana, na kusyamisana bamosi ti bankaka sambu na kusala. Mingimingi bankuluntu Bakristu kelungisa mukumba ya nene na dyambu yai. Na yina metala ntangu mosi ya Yezu kutubaka na ntwala ya bantu yonso, beto ketanga nde: “Bibuka ya bantu kuvandaka na ngituka sambu na mutindu na yandi ya kulonga.” (Matayo 7:28, NW) Na dibaku ya nkaka, nkutu basoda ya kutindamaka sambu na kukanga yandi, kuvutukaka na kutubaka nde: “Kele ve ti muntu ya nkaka metubaka mutindu yina.” (Yoane 7:46, NW) Inki kusalaka nde malongi ya Yezu kuyangidika bantu mingi? Keti kele nsonga ya mawi ya kyese? Ve; Yezu vandaka kutuba ti lukumu yonso. Kansi, ntangu yonso yandi vandaka na lukanu ya kusimba bantima ya bawi na yandi. Sambu yandi vandaka kutadila bantu, yandi kuzabaka mbote mpenza mutindu ya kuvanda na bupusi na zulu ya mawi na bau. Yandi vandaka kusadila bingana ya kyeleka mpi ya petepete yina vandaka kumonisa mambu ya luzingu ya konso kilumbu. (Matayo 13:34) Kiteso mosi, bayina fwete kusala masolo na balukutakanu na beto fwete kulanda mbandu ya Yezu na kusalaka masolo ya tiya mpi ya kuyangidika, yina kele na bupusi. Bonso Yezu, beto mpi lenda kusala ngolo na kusosa bingana yina kewakana ti bawi na beto mpi yina tasimba bantima na bau.

8. Inki mutindu Yezu kuvandaka na bupusi na nsadisa ya mbandu, mpi inki mutindu beto lenda kulanda mbandu na yandi na dyambu yai?

⁸ Na ntangu beto kesadila Nzambi na beto, beto yonso lenda kupusana bamosi ti bankaka na nsadisa ya mbandu na beto. Ntembe kele ve nde Yezu kupusaka bawi na yandi. Yandi kuzolaka kisalu ya Bukristu mpi yandi kupesaka yau lukumu. Yandi kutubaka nde yau kuvandaka bonso madya sambu na yandi. (Yoane 4:34; Roma 11:13) Tiya ya mutindu yina lenda kusambukila bantu ya nkaka. Keti nge mpi lenda kusala nde kyese na nge na kati ya kisalu kumonisama na bankaka? Na kusalaka yonso sambu na kulosa nkadilu ya lulendo, kabula baeksperiansi na nge ya mbote ti bankaka na kati ya dibundu. Na ntangu nge mebinga bankaka na kusala ti nge, tala kana nge lenda kusadisa bau na kubaka kyese ya kyeleka na kusolulaka ti bankaka na yina metala Yehowa, Ngangi na beto ya Nene.​—Bingana 25:25.

9. (a) Inki kele mwa mitindu ya kupusa bankaka ya beto fwete kubuya, mpi sambu na inki? (b) Inki fwete kupusa beto na kudipesa na kati ya kisalu ya Yehowa?

⁹ Kansi, beto fwete kutomatala na kupusa ve bankaka na mutindu ya mbi. Mu mbandu, na kidiba beto lenda kupesa bau mawi ya bantu menata makambu sambu bau kesalaka mingi ve. Nkatu kuzaba beto lenda kupesa bau nsoni na kufwanisaka bau na mutindu ya mbi ti bankaka yina kevukanaka mingi na kisalu ya kusamuna, to beto lenda kubasisa bantuma ya ngolo mpi kuvweza bayina kelunda yau ve. Ata mosi ve na kati ya bansadilu ya mutindu yina lenda kuvanda na bupusi na zulu ya bankaka sambu na mwa ntangu, kansi Polo kusonikaka ve nde: ‘Beto pusana na mawi ya kunata makambu mpi na bisalu ya mbote.’ Ve, beto fwete kupusana na zola, na nima bisalu yina talanda takatuka na bupusi ya mbote. Muntu mosi ve fwete kupusama kaka sambu na mambu yina bankaka na kati ya dibundu tayindula na yina metala yandi kana yandi kelungisa ve yina melombama na yandi.​—Fwanisa ti 2 Korinto 9:6, 7.

10. Sambu na inki beto fwete kuyibuka nde beto kele ve bamfumu na zulu ya lukwikilu ya bankaka?

¹⁰ Kupusana bamosi ti bankaka kesongidila ve kukuma basintidi bamosi sambu na bankaka. Ata nkutu yandi vandaka na kimfumu mingi ya Nzambi kupesaka yandi, na mbatalala yonso, ntumwa Polo kuyibusaka dibundu ya Korinto nde: ‘Beto kele ve bamfumu ya lukwikilu na beno.’ (2 Korinto 1:24, NW) Kana beto mpi bonso yandi, na mbatalala yonso, kuzaba nde yau kele ve mukumba na beto ya kubaka lukanu sambu na kiteso bankaka fwete kusala na kisalu ya Yehowa, ata nkutu kuyala kansansa na bau sambu na mambu ya bau mosi mpenza fwete kubakila balukanu, beto tabuya kukuma “bantu ya kuluta lunungu,” bantu ya kukonda kyese, bantu ya nku, bantu ya mboninu ya mbi, to bantu ya metwadisama na bansiku. (Longi 7:16) Bikalulu ya mutindu yai kele na bupusi ve; yau kenyokulaka.

11. Inki kupusaka bantu ya Izraele na kupesa makabu na ntangu ya lutungu ya nkela ya santu, mpi inki mutindu yau lenda kusalama na bilumbu na beto?

¹¹ Beto kezola nde bikesa na beto yonso na kati ya kisalu ya Yehowa kusalama na dibanza mutindu mosi ti yina ya Izraele ya ntama na ntangu makabu vandaka kupesama sambu na lutungu ya nkela ya santu. Beto ketanga na Kubasika 35:21 nde: “Ebuna konso muntu yina ndimaka na kupesa makabu yandi mosi na luzolo na yandi, yandi kwisaka kunata [makabu ya Yehowa, NW] sambu na kisalu.” Ngolo ya kupusaka bau kukatukaka ve na nganda, kansi na kati ya ntima. Ya kyeleka, lutangu mpenza ya Kiebreo awa kele nde “konso muntu yina ntima na yandi kupusaka yandi” kupesaka makabu ya mutindu yina. (Beto bantu metengimisa bisono yina.) Na kukwendaka na ntwala, bika beto sala ngolo na kusyamisana bantima bamosi ti bankaka ntangu yonso ya beto kevukana. Mpeve ya Yehowa lenda kusala mambu ya mebikala.

‘Kusyamisana Bamosi ti Bankaka’

12. (a) Wapi mwa bantendula ya ngogo ya Kigeleki ya mebalulama na “kusyamisa”? (b) Inki mutindu bankundi ya Yobi kunungaka ve na kusyamisa yandi? (c) Sambu na inki beto fwete kubuya kikalulu ya kusambisana bamosi ti bankaka?

¹² Ntangu Polo kusonikaka nde beto fwete ‘kusyamisana bamosi ti bankaka,’ yandi kusadilaka ngogo ya Kigeleki pa·ra·ka·leʹo, yina lenda mpi kusongidila ‘kukumisa ngolo, kusyamisa.’ Na kati ya nsekula ya Kigeleki yina kebingamaka La Septante, ngogo yau yina kusadilamaka na Yobi 29:25, kisika Yobi kumonisamaka bonso muntu yina kesyamisa bayina kele na mafwa. Kansi, dyambu ya mawa kele nde, ntangu Yobi yandi mosi kuvandaka na nsi ya kumekama ya ngolo, yandi kubakaka nsyamisa ya mutindu yina ve. “Bandembiki-mbundu” na yandi tatu kudipesaka na kusambisa yandi mpi na kusadila yandi masolo na mpila nde bau kukukaka ve kubakisa yandi ata nkutu kuditula na kisika na yandi. Ya kyeleka, na kati ya bangogo yonso ya bau kubasisaka, ata mbala mosi ve bau kubingaka Yobi na zina na yandi. (Luswaswanu ti Yobi 33:1, 31.) Yau kemonana pwelele nde bau kutadilaka yandi mingi bonso dikambu kansi bonso muntu ve. Ngituka kele ve kana Yobi kutubilaka bau na bangogo ya mawa nde: “Kana kaka myoyo na beno kuvandaka na kisika moyo na mono kele”! (Yobi 16:4, NW) Kiteso mosi bubu yai, kana nge kezola kusyamisa muntu, kuditula na kisika na yandi! Kusambisa ve. Bonso Roma 14:4 (NW) ketuba nde: “Nge kele nani sambu na kusambisa nsadi ya nzo ya muntu ya nkaka? Yandi tatelema to tabwa na ntwala ya mfumu na yandi mosi. Ya kyeleka, yandi tatelema mpenza, sambu Yehowa lenda kutelemisa yandi.”

13, 14. (a) Na inki kyeleka ya lufulu beto fwete kundimisa bampangi na beto ya babakala ti ya bankento sambu na kusyamisa bau? (b) Inki mutindu wanzyo kupesaka Daniele ngolo?

¹³ Ngogo pa·ra·ka·leʹo ti zina ya kebasika na yau mebalulama mpi na “kusyamisa” na 2 Tesalonika 2:16, 17 (NW) nde: “Bika nde Mfumu na beto Yezu Kristu yandi mosi mpi Nzambi Tata na beto, yina mezolaka beto mpi mepesaka beto nsyamisa ya mvula na mvula mpi kivuvu ya mbote na nzila ya lemvo ya beto mefwana ve na kubaka, kusyamisa bantima na beno mpi kukumisa beno ngolo na bisalu yonso mpi na bangogo yonso ya mbote.” Beto simba nde Polo kevukisa dibanza ya kukumisa bantima na beto ya kusyama ti kyeleka ya lufulu nde Yehowa kezolaka beto. Yau yina, beto lenda kupesana kikesa mpi kusyamisana bamosi ti bankaka na kundimaka kyeleka yina ya mfunu.

¹⁴ Na dibaku mosi, mbikudi Daniele kunyokwamaka na mabanza na nima ya kumona mbonameso mosi ya boma yina kunataka yandi na kutuba nde: “Kitoko na mono kubebaka, mpi mono kuvandaka dyaka na ngolo ve.” Yehowa kutindaka wanzyo mosi yina kuyibusaka Daniele mbala mingi nde yandi kuvandaka “muntu ya kuzolama mingi” na meso ya Nzambi. Mbutu kuvandaka inki? Daniele kutubaka na wanzyo nde: “Nge mekumisa mono ngolo.”​—Daniele 10:8, 11, 19, NW.

15. Inki mutindu bankuluntu ti bankengi-bantambudi fwete kumonisa bukatikati na kati ya kusikisa ti nsongisa?

¹⁵ Ebuna yai mpi, kele mutindu ya nkaka ya kusyamisa bankaka. Kusikisa bau! Yau kevandaka mpasi ve ata fyoti na kubwa na nkadilu ya kutongatonga, to ya kuvanda makambu ngolo. Ya kyeleka, kele ti bantangu yina nsongisa kevandaka mfunu, mingimingi na nzila ya bankuluntu mpi bankengi-bantambudi. Kansi yau tavanda mfunu sambu na bau kana bantu keyibuka bau sambu na bansyamisa na bau yina kesimba ntima na kisika ya kuvanda na nkadilu ya kusosa kubedisa.

16. (a) Na ntangu beto kesyamisa bantu ya kenyokwamaka na mabanza, sambu na inki yau mefwana ve kaka na kutuma bau na kusala kuluta mingi na kisalu ya Yehowa? (b) Inki mutindu Yehowa kusadisaka Elia ntangu yandi kunyokwamaka na mabanza?

¹⁶ Mingimingi bayina kenyokwamaka na mabanza kele na mfunu ya nsyamisa, mpi Yehowa kezola nde beto bankundi na bau Bakristu​—mingimingi kana beto kele bankuluntu​—kuvanda nto ya lusadisu. (Bingana 21:13) Inki beto lenda kusala? Mvutu lenda kusuka ve kaka na kusongaka bau nde bau kusala kuluta mingi na kisalu ya Yehowa. Sambu na inki? Mpamba ve yau talenda kutinda bau na kuyindula nde kunyokwama na bau na mabanza mekatuka na nkadilu na bau ya kukonda kusala mingi. Yau kevandaka ve mpila yina ntangu yonso. Mbikudi Elia kunyokwamaka mingi na mabanza tii yandi kukumaka kuzola kufwa; kansi yau kukuminaka yandi na ntangu ya yandi vandaka ya kudipesa kuluta mingi na kisalu ya Yehowa. Yehowa kusalaka inki mutindu sambu na yandi? Yandi kutindaka wanzyo mosi sambu na kupesa yandi lusadisu ya kulunga. Elia kukangudilaka Yehowa ntima na yandi, na kumonisaka nde yandi vandaka kudiwa bonso nde yandi kele na mfunu ve bonso bankaka na yandi yina mefwaka, bonso nde kisalu na yandi kuvandaka ya mpamba, mpi bonso nde yandi kuvandaka mpenza yandi mosi. Yehowa kuwaka yandi mpi kusyamisaka yandi na bansonga ya wonga ya ngolo na Yandi mpi na bansyamisa yonso nde yandi kuvandaka yandi mosi ve ata fyoti mpi nde kisalu ya yandi kuyantikaka zolaka kukuma tii na nsuka na yau. Mpi Yehowa kusilaka na kupesa Elia nkundi mosi yina yandi fwete kulonga mpi yina zolaka kuyinga yandi.​—1 Bantotila 19:1-21.

17. Inki mutindu nkuluntu lenda kusyamisa muntu yina kele na mboninu ya mbi na yina metala yandi mosi?

¹⁷ Nsyamisa ya inki mutindu yai! Bika nde beto mpi kusyamisaka bayina na kati na beto ya kenyokwama na mawi. Beto sosa kubakisa bau na kuwidikilaka bau! (Yakobo 1:19) Beto pesa nsyamisa ya mekatuka na Masonuku yina mewakana ti mpwisa ya konso muntu. (Bingana 25:11; 1 Tesalonika 5:14) Sambu na kusyamisa bayina kele na mboninu ya mbi na yina metala bau mosi, bankuluntu lenda, na mawete yonso, kupesa banzikisa ya Masonuku yina kemonisa nde Yehowa kezola bau mpi keyangalala na bau.a Kusolula na yina metala nkudulu lenda kuvanda mutindu ya kuluta ngolo ya kusyamisa bayina kekudimona bonso nde bau kele na mfunu ve. Muntu yina kenyokwama kuluta mingi sambu na masumu ya yandi kusalaka ntama lenda kuvanda na mfunu nde bau kumonisa yandi nde nkudulu megedisaka yandi kana yandi mebalulaka mpenza ntima mpi meyambulaka bisalu ya mutindu yina.​—Yezaya 1:18.

18. Inki mutindu dilongi ya nkudulu lenda kusadilama sambu na kusyamisa muntu ya bau mesala mambu ya mbi, mu mbandu yina ya bau melala na kingolongolo?

¹⁸ Ya kyeleka, nkuluntu tapesa ngindu na yina metala dyambu mosi ya kyeleka sambu na kusadila dilongi yina na mutindu ya mbote. Beto tadila mbandu mosi. Kimenga ya nkudulu ya Yezu vandaka kumonisama na nzila ya bimenga ya bambisi na Nsiku ya Moize, yina vandaka kulombama sambu na ndolula ya masumu yonso. (Levi 4:27, 28) Kansi, kuvandaka ve ti nsiku ata mosi yina kulombaka nde nkento yina ya bau melala na kingolongolo kupesa kimenga ya mutindu yina sambu na disumu. Nsiku kutubaka nde bau “fwete kusala ata kima mosi ve” sambu na kupesa yandi ndola. (Kulonga 22:25-27, NW) Kiteso mosi bubu yai, kana mpangi nkento menwanisama mpi bau kulala yandi na kingolongolo, mpi yau kusala nde yandi kudiwa mvindu mpi ya kukonda mfunu, keti yau tavanda mbote na kutubila yandi mingi mfunu ya nkudulu nde yau tagedisa yandi na disumu yina? Ata fyoti ve. Yandi kusalaka disumu ve na kulalama na kingolongolo. Kele muntu yina kulalaka yandi na kingolongolo muntu kusalaka disumu mpi ya kele na mfunu ya kugedisama. Ata mpila yina, zola ya Yehowa ti Kristu memonisa beto na kupesaka nkudulu lenda kusadilama bonso kidimbu nde yandi mekuma ve mvindu na meso ya Nzambi sambu na disumu ya muntu ya nkaka, kansi nde yandi kele mfunu na meso ya Yehowa mpi nde yandi kesikila na kati ya zola na yandi.​—Fwanisa ti Marko 7:18-23; 1 Yoane 4:16.

19. Sambu na inki beto fwete kuyindula ve nde balukutakanu na beto yonso ti bampangi na beto ya babakala ti ya bankento tavandaka ya kusyamisa, kansi lukanu na beto fwete kuvanda inki?

¹⁹ Ee, ata nkutu nkadilu ya muntu na luzingu kuvanda inki, nkatu kutadila mambu ya mpasi ya kukuminaka yandi na luzingu na yandi ya ntama, yandi fwete kukuka kubaka nsyamisa na kati ya dibundu ya bantu ya Yehowa. Mpi yandi takuka mpenza kubaka yau kana mosi mosi na kati na beto kesala ngolo na kutadilana, na kupusana, mpi na kusyamisana bamosi ti bankaka ntangu yonso ya beto kevukana kumosi. Kansi, sambu beto kele ya kukonda kukuka, beto yonso kekondaka kusala mutindu yina na bantangu ya nkaka. Ya kyeleka, beto lenda kuwisana mawa to kupesana mpasi na ntima na bantangu ya nkaka. Beto mekaka ve na kutula dikebi mingi na zulu ya bifu ya bankaka. Kana nge tula dikebi mingi na zulu ya bifu ya fyoti ya bankaka, nge lenda kukuma muntu yina ketonga mpenza dibundu mpi nge lenda nkutu kubwa na mutambu ya Polo kusalaka ngolo na kusyamisa beto na kutina, yina ya kuyambula balukutakanu na beto mosi. Bika nde yau kusalama ata fyoti ve! Bonso ngidika yai ya kununa mekuma kigonsa ya ngolo kibeni mpi ya kunyokula, bika nde beto kubaka lukanu ya ngolo ya kusala mambu ya beto takuka sambu nde kuvukana na beto na balukutakanu kuvanda na nkadilu ya kutunga​—mpi yau kusalama mpila yina kuluta mingi awa ya beto kemona nde kilumbu ya Yehowa mefina!

[Noti na nsi ya lutiti]

Inki Mutindu Nge Tapesa Mvutu?

◻ Sambu na inki yau kele mfunu nde balukutakanu ti kuvukana na beto kuvanda ya kusyamisa na bilumbu yai ya nsuka?

◻ Kutadilana bamosi ti bankaka ketendula inki?

◻ Kupusana bamosi ti bankaka ketendula inki?

◻ Inki melombama sambu na kusyamisana bamosi ti bankaka?

◻ Inki mutindu bantu yina kenyokwamaka na mabanza mpi bayina kele ya kulemba lenda kusyamisama?

[Bifwanisu ya kele na lutiti 27]

Nkadilu ya kuyamba banzenza kesadisaka beto na kuzabana mbote bamosi ti bankaka

[Bifwanisu ya kele na lutiti 29]

Ntangu Elia kunyokwamaka na mabanza, Yehowa kusyamisaka yandi na bumbote yonso