Ndinga ya Yehowa Kele ya Moyo
Bangindu ya Mfunu ya Mikanda ya Tito, Filemoni, mpi Baebreo
NTANGU fyoti na nima ya kubasika na boloko na mbala ya ntete na Roma na mvu 61 T.B., ntumwa Polo kukwendaka na kisanga ya Kreta. Ntangu yandi monaka kimpeve ya mabundu ya vandaka kuna, yandi bikaka Tito sambu na kupesa bo kikesa na kimpeve. Na nima, ziku katuka na Masedonia, Polo kusonikilaka Tito mukanda sambu yo twadisa yandi na bisalu na yandi mpi kumonisa nde Polo muntu kupesaka yandi kiyeka ya kusala kisalu yina.
Na luyantiku, ntangu fyoti na ntwala ya kubasika na boloko na mvu 61 T.B., Polo kusonikilaka Filemoni, mpangi-Mukristu mosi ya vandaka kuzinga na Kolosai, mukanda. Yo kele mukanda ya yandi sonikaka sambu na kubondila nduku mosi.
Na mvu 61 T.B., Polo kusonikilaka mpi Bakristu ya Baebreo na Yudea mukanda, mpi mukanda yango vandaka kumonisa nde Bukristu meluta ngidika ya Bayuda. Mikanda tatu yina yonso kele ti malongi ya mfunu sambu na beto.—Baeb. 4:12.
VANDA KAKA TI LUKWIKILU YA NGOLO
Na nima ya kupesa lutwadisu sambu na kupona “bambuta ya dibundu na konso bwala,” Polo kelongisila Tito na kulanda na ‘kunganina [bantu ya kukonda bulemfu] ngolo, na mpila nde bo vanda na lukwikilu ya ngolo.’ Yandi kebisaka bantu yonso ya mabundu ya Kreta na “kubikisa luzingu ya mbi” mpi na “kudiyala.”—Tito 1:5, 10-13; 2:12.
Polo kupesaka bandongisila yankaka sambu na kusadisa bampangi ya Kreta na kuvanda kaka ti lukwikilu ya ngolo. Yandi longisilaka Tito na ‘kutulaka ve ntembe ya buzoba mpi kuswanaka ve ti bantu yankaka sambu na Bansiku.’—Tito 3:9.
Bangyufula ya Masonuku Mezwa Bamvutu:
1:15—Inki mutindu “mambu yonso” lenda vanda “ya mpembe” sambu na “bantu yina ke na ntima ya mpembe,” kansi ya mpembe ve sambu na “bantu yina ke na ntima ya mpembe ve, bayina ke na lukwikilu ve”? Sambu na kuzwa mvutu beto fwete bakisa ntendula ya bangogo “mambu yonso” yina Polo kutubilaka. Yandi vandaka kutubila ve mambu yonso yina Ndinga ya kusonama ya Nzambi kebuyisaka pwelele, kansi mambu yina Masonuku kepesa konso Mukristu nzila ya kubaka desizio na yandi yina lenda swaswana ti ya muntu yankaka. Sambu na muntu yina mabanza na yandi kele na kuwakana ti minsiku ya Nzambi, mambu ya mutindu yai kele ya mpembe. Yo kele ya kuswaswana sambu na muntu yina mabanza na yandi mpi kansansa na yandi mebebaka.a
3:5—Inki mutindu Nzambi ‘megulusaka’ Bakristu ya kupakulama ‘na kuyobisaka bo’ mpi mekumisaka bo “bantu ya mpa” na nzila ya “mpeve-santu”? Nzambi ‘megulusaka bo na kuyobisaka bo’ na mutindu yandi mekatulaka bo mvindu na menga ya Yezu na kusadilaka mambote ya kimenga ya nkudulu. Nzambi mekumisaka bo “bantu ya mpa” na nzila ya “mpeve-santu” sambu bo “me butukaka kubutuka ya mpa” bonso bana ya Nzambi mebutaka na mpeve.—2 Kor. 5:17.
Malongi Sambu na Beto:
1:10-13; 2:15. Bakristu yina kele bankengi fwete monisa kikesa na yina metala kusungika mambu ya mbi na dibundu.
2:3-5. Bonso na mvu-nkama ya ntete, bubu yai bampangi-bankento ya kuyela fwete “zinga na luzingu ya kinzambi. Bo lenda vanda songi-songi ve to bampika ya malafu. Bo fweti longa mambu ya mbote.” Na mutindu yina, bo lenda kuka kulonga na kingenga “bankento yina me nuna ntete ve” na dibundu.
3:8, 14. “Kudipesa mvimba na kusala bisalu ya mbote” kele ‘mbote ti mfunu’ sambu yo kesadisaka beto na kubuta bambuma na kisalu ya Nzambi mpi na kukota ve na nsi-ntoto ya mbi.
BONDILA NA NSADISA YA ‘ZOLA’
Polo kesikisa Filemoni sambu yandi kepesa mbandu ya ‘zola’ mpi ya lukwikilu. Mutindu yandi vandaka kupesa bampangi-Bakristu kikesa, kupesaka Polo “kiese mingi ti ngolo.”—Film. 4, 5, 7.
Sambu na kupesa mbandu na bankengi yonso, Polo kuyidikaka dyambu ya mpasi ya ketadila Onezime na kupesaka ve ntuma, kansi na kubondilaka na nsadisa ya ‘zola.’ Yandi zabisaka Filemoni nde: “Ntangu mono ke sonikila nge mukanda yai, mono me tula ntima nde nge ta sala mambu yina yonso ya mono me lomba nge, ata yina ya mono me lomba nge mpi ve.”—Film. 8, 9, 21.
Bangyufula ya Masonuku Mezwa Bamvutu:
10, 11, 18—Inki mutindu Onezime yina vandaka ntete “mfunu ve” kukumaka “mfunu”? Onezime kuvandaka mpika mosi ya vandaka ve kuzola kisalu na yandi mpi yina kutinaka nzo ya Filemoni na Kolosai sambu na kukwenda na Roma. Yo fwete vanda nde, Onezime kuyibaka mbongo ya mfumu na yandi sambu na kufuta nzyetelo yai ya bakilometre 1 400. Ya kyeleka, yandi vandaka mfunu ve sambu na Filemoni. Kansi, na Roma Polo kusadisaka Onezime na kukuma Mukristu. Ntangu yai ya yandi kumaka Mukristu, mpika yai ya vandaka ntete “mfunu ve” kukumaka “mfunu.”
15, 16—Sambu na nki Polo kulombaka Filemoni na kupesa Onezime kimpwanza? Polo vandaka kuzola kukangama na kisalu na yandi ya ‘kuzabisa nsangu ya Kimfumu ya Nzambi ti kulonga mambu yina ke tadilaka Mfumu Yesu Kristo.’ Yo yina, yandi ponaka na kukota ve na mambu ya metadila luzingu ya bantu, bonso mambu ya metala kimpika.—Bis. 28:31.
Malongi Sambu na Beto:
2. Filemoni kundimaka nde bo sala balukutakanu ya Bukristu na nzo na yandi. Yo kele dibaku ya nene kana bo kesala lukutakanu sambu na kisalu ya bilanga na nzo na beto.—Roma 16:5; Kol. 4:15.
4-7. Beto fwete sikisaka bampangi-Bakristu yina kepesa mbandu ya mbote ya lukwikilu mpi zola.
15, 16. Beto fwete pesa ve nzila nde mambu ya mbi ya beto kekutana ti yo na luzingu kupesa beto basusi mingi kuluta. Na nsuka mambu lenda kuma mbote sambu na beto, bonso na mbandu ya Onezime.
21. Polo vandaka kuvingila nde Filemoni talolula Onezime. Nzambi kevingilaka mpi nde beto lolula mpangi-Mukristu yina mbala yankaka mesala beto dyambu ya mbi.—Mat. 6:14.
BENO “KWENDA NA NTWALA”
Sambu na kumonisa nde kukwikila na kimenga ya Yezu meluta bisalu ya Nsiku, Polo kutubilaka mambu ya mbote ya Muntu yina kusalaka Bukristu, kinganga-Nzambi na yandi, kimenga na yandi, mpi kuwakana ya mpa. (Baeb. 3:1-3; 7:1-3, 22; 8:6; 9:11-14, 25, 26) Ntembe kele ve nde nzayilu yai kusadisaka Bakristu ya Ebreo na kukanga ntima na bampasi yina Bayuda vandaka kumonisa bo. Polo kusyamisaka bampangi na yandi Bakristu ya Baebreo na ‘kukwenda na ntwala.’—Baeb. 6:1
Inki kele mfunu ya lukwikilu na ngidika ya Bukristu? Polo kusonikaka nde: “Kana muntu ke na lukwikilu ve, yandi lenda pesa Nzambi kiese ve.” Yandi syamisaka Baebreo nde: “Ebuna beto baka ntinu, beto kwenda na ntwala, beto landa kaka nzila yina ya beto fweti kwendila,” mpi kusala mutindu yina na lukwikilu.—Baeb. 11:6; 12:1.
Bangyufula ya Masonuku Mezwa Bamvutu:
2:14, 15—Keti mutindu Satana “ke na kiyeka ya lufwa” kemonisa nde yandi lenda fwa konso muntu yina yandi mezola ya mubisu? Ata fyoti ve. Kansi, banda na luyantiku ya bisalu ya mbi ya Satana na Edeni, luvunu na yandi mekotisaka lufwa sambu Adami kusumukaka mpi kulutisaka disumu ti lufwa na dibuta ya bantu. (Roma 5:12) Dyaka, bansadi ya Satana ya kele na ntoto menyokulaka bansadi ya Nzambi tii na lufwa, nkutu kaka mutindu bo fwaka Yezu. Kansi yo ketendula ve nde Satana kele ti ngolo ya kukonda ndilu ya kufwa konso muntu yina yandi mezola. Kana yo vandaka mutindu yina, ntembe kele ve nde yandi zolaka kumanisa bansambidi ya Yehowa banda ntama. Yehowa ketaninaka bantu na yandi na kimvuka mpi yandi kebikaka ve nzila nde Satana kufwa bo yonso. Ata Nzambi kepesaka nzila nde bankaka na kati na beto kufwa na maboko ya Satana, beto lenda tula ntima nde Nzambi tayidika konso dyambu ya mbi yina lenda bwila beto.
4:9-11 (NW)—Inki mutindu beto “kekotaka na kupema” ya Nzambi? Na nsuka ya bilumbu sambanu ya lugangu, Nzambi kupemaka na bisalu na yandi ya kuganga, ti kivuvu nde lukanu na yandi ya metala ntoto mpi bantu talungana. (Kuy. 1:28; 2:2, 3) Beto “kekotaka na kupema yina” na kuyambulaka kumonana bantu ya mbote na bisalu na beto mosi mpi kundima ngidika ya Nzambi mebakaka sambu na kugulusa beto. Kana beto ketula ntima na Yehowa mpi kelemfukila Mwana na yandi na kisika ya kulanda mambote na beto ya bwimi, beto kebakaka kikesa ti kupema konso kilumbu.—Mat. 11:28-30.
9:16 (NW)—Nani kele “muntu [ya kinsuni] yina mesalaka” kuwakana ya mpa? Yehowa Muntu kusalaka kuwakana ya mpa, ebuna Yezu kele “muntu [ya kinsuni] yina mesalaka kuwakana.” Yezu kele Muwakanisi ya kuwakana yina, mpi na nzila ya lufwa na yandi, yandi pesaka kimenga yina vandaka mfunu sambu na kundimisa yo.—Luka 22:20; Baeb. 9:15.
11:10, 13-16—Inki “bwala” Abrahami vandaka kuvingila? Yo vandaka ve bwala ya kyeleka kansi ya kifwani. Abrahami vandaka kuvingila ‘Yeruzalemi ya zulu,’ yina mesalama na Kristu Yezu ti bantu 144 000 yina tayala ti yandi. Biblia kebinga mpi bantu yai na lukumu na bo ya zulu nde “bwala ya santu, Yeruzalemi ya mpa.” (Baeb. 12:22; Kus. 14:1; 21:2) Abrahami vandaka kuvingila luzingu na nsi ya luyalu ya Kimfumu ya Nzambi.
12:2 (NW)—Inki kuvandaka “kyese yina bo tulaka na ntwala [ya Yezu]” yina yandi “kangilaka nti ya mpasi ntima” sambu na yo? Yo vandaka kyese ya kumona mambu yina kisalu na yandi zolaka kulungisa—beto lenda tanga kusantisama ya zina ya Yehowa, kununga ya kimfumu ya Nzambi, mpi kukatula dibuta ya bantu na lufwa na kupesaka luzingu na yandi bonso nkudulu. Yezu vandaka kutala mpi lufutu ya kuyala bonso Ntotila mpi ya kusala bonso Nganga-Nzambi ya Nene sambu na mambote ya bantu.
13:20—Sambu na nki Biblia ketuba nde kuwakana ya mpa kele ya “mvula na mvula”? Sambu na bikuma tatu: (1) Bo tayingisaka yo ve, (2) mambu ya yo kesala tazinga kimakulu, mpi (3) “mameme ya nkaka” talanda na kubaka mambote ya kuwakana ya mpa na nima ya Armagedoni.—Yoa. 10:16.
Malongi Sambu na Beto:
5:14. Beto fwete vanda balongoki ya kikesa ya Ndinga ya Nzambi, Biblia, mpi kusadila mambu ya beto kelonguka. Kele ve ti mutindu yankaka ya kulonga mayele na beto ya kuyindula na “kuswasisa mambu ya mbote ti mambu ya mbi.”—1 Kor. 2:10.
6:17-19. Kuvanda ti kivuvu ya ngolo ya mesimbama na lusilu ya Nzambi tasadisa beto na kuyambula ve kutambula na nzila ya kyeleka.
12:3, 4. Na kisika ya ‘kulemba mpi kuvanda ve kikesa’ sambu na mimekamu to kimbeni ya fyoti ya beto lenda kutana ti yo, beto fwete kwenda na ntwala mpi kutomisa ngolo na beto ya kukanga ntima na bampasi. Beto fwete baka lukanu ya kunwana tii na ‘lufwa.’—Baeb. 10:36-39.
12:13-15. Beto fwete bika ve nde “kimenina ya bululu,” to konso muntu na kati ya dibundu yina kemona kifu na mutindu mambu kesalama, kukanga beto nzila na ‘kulanda kaka banzila yina ke na mabulu ve.’
12:26-28. “Bima yina ya [bo] salaka” na maboko yankaka kansi na maboko ya Nzambi ve, disongidila ngidika ya mvimba ya bima ya ntangu yai, nkutu ata “zulu” ya mbi, tafwa. Ntangu dyambu yai tasalama, kaka “bima yina ke nikanaka ve,” disongidila, Kimfumu ti bantu yina kekotilaka yo, tabikala. Yo kele mfunu mpenza nde beto samuna Kimfumu na kikesa yonso mpi beto zinga na kuwakana ti minsiku na yo!
13:7, 17. Kulanda lukebisu ya kulemfuka mpi kuwila bankengi na dibundu tasadisa beto na kumonisa kikalulu ya kusala kumosi.
[Noti na nsi ya lutiti]