Beto Fwete Tula Ntima na Yehowa
“Ya kyeleka, Yehowa yandi mosi tavanda muntu ya nge tatudila ntima.”—BINGANA 3:26, NW.
1. Inki kemonisa nde bamingi ketulaka ve ntima na Nzambi, mutindu bau keyindulaka?
NA BADOLARE ya Amerika, bo mesonikaka nde “Beto Ketulaka Ntima na Nzambi” [In God We Trust]. Keti bantu yonso ya kesadilaka mbongo yina, na Amerika to na bisika yankaka, ketulaka mpenza ntima na Nzambi? To bau ketulaka ntima na yau mosi mbongo? Beto lenda tesa ve kikalulu ya kutula ntima na badolare to na mbongo yankaka ti kikalulu ya kutula ntima na Nzambi ya zola mpi nkwa-ngolo. Sambu, Nzambi kesadilaka ve ngolo na yandi na mutindu mosi ya mbi, yandi mpi kele ti kikalulu ya bwimi ve, nkutu yandi kebuyaka yau ngolo.—Efezo 5:5.
2. Inki mutindu Bakristu ya kyeleka ketadilaka kiyeka ya kimvwama?
2 Bakristu ya kyeleka ketulaka ntima na bau na Nzambi, kansi na kimvwama ve, sambu yau “ke kusaka” bantu. (Matayo 13:22) Bau kebakisaka nde mbongo ke ti kiyeka ve, bonso Nkwa Ngolo, ya kupesa kyese ti kulunda luzingu. (Sofonia 1:18) Yau yina, Biblia kepesa ndongisila yai ya mayele: “Na luzingu na beno, beno lenda pesa ntima na beno na mbongo ve; kansi beno fweti vanda na kiese na bima yina ya beno ke na yo ntete, sambu Nzambi yandi mosi me tubaka nde: ‘Mono ta bikisa nge ve ata fioti.’ ”—Baebreo 13:5.
3. Inki mutindu bamvese yina kele na ntwala ya Kulonga 31:6 ketemuna mambu ya Polo tubaka?
3 Bangogo ya beto mekatuka kutanga ya Polo sonikilaka Bakristu ya Baebreo, yandi bakaka yau na ndongisila mosi ya Moize pesaka bantu ya Izraele na ntwala ya lufwa na yandi: “Beno vanda ngolo ti kikesa. Beno tina bantu yina boma ve. Mfumu Nzambi, Nzambi na beno, yandi mosi ta vanda ti beno, yandi ta bikisa beno ve ata fioti.” (Kulonga 31:6) Bamvese yina ke na ntwala ya mvese yai kemonisa nde Moize pusaka bantu ya Izraele na kutula ntima na Yehowa na mambu yonso, na bima ya kinsuni mpamba ve. Inki mutindu?
4. Inki mutindu Nzambi monisaka na meso ya bana Izraele nde bau lenda tudila yandi ntima?
4 Na bamvula 40 ya bana Izraele salaka na ntoto ya zelo na zelo, Nzambi muntu vandaka pesa bau bima yonso ya kuzingila. (Kulonga 2:7; 29:5) Yandi mpi muntu vandaka twadisa bau. Mu mbandu, yandi tulaka dituti na ntangu ti ludimi ya tiya na mpimpa, sambu na kutwadisa bau na nzila ya “ntoto ya kufuluka ti miliki mpi bwiki.” (Kubasika 3:8, NW; 40:36-38) Na ntangu ya kukota mpenza na Ntoto ya Lusilu, Yehowa ponaka Yozue na kuyinga Moize. Bankwa ntoto vandaka mpi ya kuyilama sambu na kunwana. Kansi, mfunu ya kuwa boma vandaka ve, sambu Yehowa tambulaka ti bantu na yandi bamvula mingi. Bantu ya Izraele zabaka mbote nde Yehowa kele Nzambi ya kutudila ntima!
5. Inki mutindu Bakristu mefwanana bubu yai ti bantu ya Izraele ntangu bau finamaka na kukota na Ntoto ya Lusilu?
5 Bakristu ya kekwenda na inza ya mpa ya Nzambi ketambulaka mpi na ntoto ya zelo na zelo, to inza ya mbi ya ntangu yai. Bankaka mesalaka bamvula kuluta 40 na nzila. Ntangu yai, bau mepusana mpenza na lweka ya inza ya mpa ya Nzambi. Kansi, bambeni kele kaka na nzila, bau kevingila na kukangisa muntu yonso yina kezola kukota na kisika yai ya tavanda bonso Ntoto ya Lusilu, nkutu nkembo kuluta insi ya ntama yina vandaka ya kufuluka ti miliki mpi bwiki. Yau yina, bangogo ya Moize ti Polo sonikaka nde “mono ta bikisa nge ve ata fioti,” kele mfunu mingi sambu na Bakristu bubu yai! Bantu yonso yina kele kaka ngolo mpi ketulaka kikesa, bayina kele ya kufuluka ti lukwikilu mpi ya ketula ntima na Yehowa, tabaka lufutu na bau.
Nzayilu ti Kinduku Kele Mfunu na Kutula Ntima
6, 7. (a) Inki mutindu Yehowa mekaka Abrahami na kuzaba kana yandi ketulaka yandi ntima? (b) Inki Abrahami vandaka ti ntangu ya kusala na nzila?
6 Kilumbu mosi Nzambi lombaka Abrahami na kutambika mwana na yandi Izaki bonso makabu ya kuyoka. (Kuyantika 22:2) Mpi Abrahami lemfukaka na kusala yau. Ebuna, inki pusaka tata ya zola yai na kutula ntima mutindu yina na Yehowa? Baebreo 11:17-19 kepesa mvutu nde: “Abrahami, sambu na lukwikilu na yandi, yandi zolaka kupesa Izaki makabu na zulu ya mesa-kimenga ntangu Nzambi mekaka yandi . . . Ata Nzambi pesaka lusilu na Abrahami, kansi Abrahami zolaka kupesa mwana na yandi mosi yina ya yandi vandaka na yandi makabu. Nzambi tubilaka yandi nde: ‘Izaki muntu ta butila nge bana.’ Abrahami banzaka nde Nzambi ke na kiyeka ya kuvutula diaka [“Izaki na luzingu,” NW]; ebuna yandi bakaka diaka Izaki bonso nde Izaki me katuka na lufwa, me baka diaka [luzingu].”
7 Kuvila ve nde na ntwala ya kukuma na kisika ya kimenga, Abrahami ti Izaki salaka bilumbu tatu na nzila. (Kuyantika 22:4) Abrahami vandaka na ntangu mingi ya kubalula mabanza na yandi na dyambu ya Nzambi lombaka yandi na kusala. Yindulete, inki yandi vandaka kuwa na ntima? Kubutuka ya Izaki vandaka kyese ya nene sambu bau vandaka mekatula kivuvu ya kubuta. Dikabu ya Nzambi yai nataka Abrahami ti Sara yina vandaka ntete kisita, na kukangama mingi dyaka na Nzambi. Ntembe kele ve nde na nima, bau vandaka na nzala ya kumona bisalu ti bana ya Izaki. Keti yau lombaka nde kyese yai yonso kubwa na masa sambu na dikabu ya Nzambi lombaka?
8. Inki mutindu Abrahami tulaka ntima mingi na Nzambi kuluta lukwikilu ya mpamba nde Izaki tafutumuka?
8 Abrahami tulaka ntima kaka sambu yandi zabaka Nzambi mutindu muntu kezabaka nduku na yandi mbotembote. ‘Nduku ya Nzambi’ yai “tulaka ntima na Nzambi, yo yina Nzambi ndimaka yandi sambu na lukwikilu na yandi.” (Yakobo 2:23) Abrahami tulaka ve ntima kaka nde Nzambi lendaka kufutumuna Izaki. Kansi, yandi ndimaka kibeni nde, mambu ya Yehowa vandaka lomba yandi na kusala vandaka ya mbote, ata nkutu yandi zabaka yau ve mbotembote. Yandi vandaka mpi ve na mfunu ya kusosa kuzaba kana yau vandaka na nzila ya lunungu. Kikalulu ya kutula ntima ya Abrahami kumaka ngolo mingi mpenza ntangu wanzio ya Yehowa songaka yandi na kufwa ve Izaki sambu na kupesa makabu na Nzambi.—Kuyantika 22:9-14.
9, 10. (a) Inki ntangu Abrahami yitaka kutula ntima na Yehowa? (b) Inki kima ya mfunu beto lenda longuka na mbandu ya Abrahami?
9 Bamvula 25 na ntwala, Abrahami tulaka mpi ntima nde Yehowa kesalaka mambu na lunungu. Ntangu yandi waka nde Nzambi kezo fwa Sodome ti Gomore, yandi waka mawa sambu na bantu ya mbote yina vandaka kuna, bonso mwana-mpangi na yandi Loti. Abrahami songaka Nzambi nde: “Ve, nge ta fwa ve bantu ya mbote nzila mosi na bantu ya mbi. Ve, nge ta sala yo ve! Kana nge sala yo, mpidina ti bantu ya mbote ti bantu ya mbi nge me pesa bo ndola mutindu mosi. Mpila kele ve. Nge Nzambi muntu ke sambisaka bantu yonso ya nsi-ntoto, nge ta sala mambu na nzila ya mbote.”—Kuyantika 18:25.
10 Abrahami ndimaka mbotembote nde Yehowa kesalaka ve kima ya kukonda lunungu. Na nima, muyimbi-bankunga yimbaka nde: “Mfumu Nzambi kele mbote ti mawa na mambu yonso ya yandi ke salaka.” (Nkunga 145:17) Yo tavanda mbote na kudiyula nde: ‘Kana Yehowa mepesa nzila nde mpasi kubwila mono, keti mono kendimaka yau nkatu kumona yandi bonso Nzambi ya kukonda lunungu? Keti mono kendimaka nde mambu yonso yina Yehowa kepesaka nzila kele sambu na mambote na mono ti ya bantu yankaka?’ Kana mvutu kele nde ee, beto melonguka kima ya mfunu na mbandu ya Abrahami.
Kutula Ntima na Bayina Yehowa Keponaka
11, 12. (a) Yau kelombaka nde bansadi ya Nzambi kutula mpi ntima na banani? (b) Inki lenda vandila beto mpasi na kusala bantangu yankaka?
11 Bayina ketulaka ntima na Yehowa, ketulaka mpi ntima na bantu yina yandi keponaka sambu lukanu na yandi kusalama. Yau lombaka nde bantu ya Izraele kutula ntima na bantu zole yai ya Yehowa kuponaka: Moize ti Yozue yina yingaka yandi. Yau lombaka mpi nde Bakristu ya ntete kutula ntima na bantumwa ti bambuta yina vandaka na dibundu ya Yeruzalemi. Na beto bubu yai, yau kelomba nde beto tula ntima na “mpika ya kwikama mpi ya mayele,” yina Nzambi metulaka sambu na ‘kupesa beto madya ya kimpeve na ntangu ya mbote,’ ti na bayina kele na kati ya Kimvuka ya Bantwadisi.—Matayo 24:45, NW.
12 Ya kyeleka, kana beto ketula ntima na bayina ketwadisa dibundu ya Bukristu, beto bantu tabaka mambote. Biblia kesonga beto nde: “Beno lemfuka na bambuta na beno ya Dibundu, beno wila bo mpi. Bo ke langidilaka moyo na beno, sambu bo fweti futa rapore na Nzambi sambu na kisalu na bo. Kana beno ke lemfukila bo, bo ta sala kisalu na bo na kiese; kana mpidina ve, bo ta sala kisalu na bo na mawa, ebuna mambu ya mutindu yina ta sadisa beno ve ata fioti.”—Baebreo 13:17.
Kuvanda Ve na Ngindu ya Mbi Sambu na Bayina Yehowa Keponaka
13. Sambu na inki beto fwete tula ntima na bantu yina Nzambi meponaka na kutwadisa?
13 Biblia kesadisa beto na kuvanda na bukatikati sambu beto kuka kutula ntima na bayina ketwadisaka bantu ya Yehowa. Beto fwete kudiyula nde: ‘Keti Moize salaka ve kifu ata kilumbu mosi? Keti bantumwa vandaka ntangu yonso kaka ti bikalulu yina Yezu longaka bau?’ Mvutu kemonika na meso. Yehowa kemonaka kima ya mbi ve na kusadila babakala ya kwikama na kutwadisa bantu na yandi, ata bau kele ya kukonda kukuka. Yau yina, ata bankuluntu kele bantu ya konda kukuka, beto fwete ndima nde ‘mpeve santu muntu meponaka bau na kuvanda bankengi, sambu na kugungula dibundu ya Nzambi.’ Beto fwete sadisa bau ti kuzitisa bau.—Bisalu 20:28, NW.
14. Inki lenda yitukisa beto na kumona nde Yehowa ponaka Moize olie ya kupona Aroni to Miriami?
14 Aroni vandaka mbuta ya Moize ya bamvula tatu. Mpangi na bau ya nkento, Miriami, vandaka mbuta na bau. (Kubasika 2:3, 4; 7:7) Aroni vandaka tuba mbote kuluta Moize, nkutu Nzambi pesaka yandi kisalu ya kutuba mambu ya Moize vandaka na yau. (Kubasika 6:29–7:2) Kansi, na kutwadisa bana ya Izraele, Yehowa ponaka ve Miriami, sambu yandi vandaka mbuta; to Aroni, sambu yandi vandaka tuba mbote. Yandi ponaka Moize, sambu yandi zabaka mbotembote nde Moize muntu kufwanaka na ntangu yina. Ntangu bau buyaka mambu yina kilumbu mosi, Aroni ti Miriami bandaka kubokuta nde: “Keti Mfumu Nzambi tubaka kaka na Moize mpamba? Keti yandi tubaka mpi ve na beto?” Miriami bakaka ndola sambu yandi monisaka ve luzitu na muntu ya Yehowa kuponaka. Ziku yandi muntu kubasisaka ngindu ya mbi yina. Bo zole ti Aroni vilaka nde Moize vandaka “muntu mosi ya [kudikulumusa], kuluta bantu yonso ya nsi-ntoto.”—Kutanga 12:1-3, 9-15.
15, 16. Inki mutindu Kalebi monisaka nde yandi vandaka tula ntima na Yehowa?
15 Ntangu bau tindaka bantu 12 na kwenda kuzikisa Ntoto ya Lusilu, bantu 10 na kati na bau nataka lapolo mosi ya mbi. Bau tubaka nde bantu ya Kanana kele “bantu ya nene-nene ti ya nda-nda,” ye yau pesaka bantu ya Izraele boma mingi. Yoyina “bo yonso bokutilaka Moize ti Aroni.” Kansi, bantu zole na kati ya bantu yina 12, tulaka ntima na Moize ti na Yehowa. Biblia ketuba nde: “Kalebi songaka bantu yina vandaka kutonga-tonga Moize na kuvanda nie. Yandi tubaka nde: ‘Beto kwendeno, beto me kuka, beto ta botula ntoto na bo.’ ” (Kutanga 13:2, 25-33; 14:2) Yozue mpi kotaka na lweka ya Kalebi. Bau monisaka nde ntima na bau vandaka na Yehowa ntangu bau tubaka nde: “Kana Mfumu Nzambi kumona beto mbote, yandi ta nata beto na ntoto yango [yina ya kufuluka ti miliki mpi bwiki], yandi ta pesa beto yo. Kima mosi, . . . beto tina . . . ve bantu ya ntoto yina boma, . . . Mfumu Nzambi kele na beto; beno tina bo boma ve.” (Kutanga 14:6-9) Yozue ti Kalebi zwaka lufutu ya kikalulu na bau ya kutula ntima na Yehowa. Sambu, na kati ya bambuta yonso ya ntangu yina, kaka bau mpamba ti kandambu ya Balevi bantu kukotaka na Ntoto ya Lusilu.
16 Mwa bamvula fyoti na nima, Kalebi tubaka nde: “Mono, mono lemfukaka na Mfumu Nzambi, mono vandaka kulanda kaka luzolo ya Nzambi na mono. . . . Tala ntangu yai, bamvula makumi iya na tanu (45) me luta ntangu Mfumu Nzambi tubaka mambu yai na Moize, ntangu bantu ya Israele vandaka kuluta na ntoto ya zelo na zelo. Katuka ntangu yina tii bubu yai Mfumu Nzambi ke kebaka mono mbote mutindu yandi tubaka. Tala, dezia mono me lungisa bamvula makumi nana na tanu (85), kansi mono kele kaka ngolo mingi bonso mono vandaka ntangu Moize tindaka mono.” (Yozue 14:6-11) Nge memona? Kalebi vandaka na ngindu ya mbote, muntu ya kwikama, ti ngolo ya nitu. Kansi, Yehowa ponaka yandi ve na kuyinga Moize. Yandi ponaka Yozue. Beto fwete tula ntima nde Yehowa zabaka kikuma yandi poninaka Yozue, ye yandi ponaka muntu ya kufwana mpenza.
17. Inki lendaka kupesa ngindu nde Piere fwanaka ve na kubaka mikumba ya nene?
17 Ntumwa Piere buyaka Mfumu na yandi mbala tatu. Yandi salaka mpi mambu na ntu na yandi, ntangu yandi zengaka dikutu ya mpika ya nganga-nzambi ya nene. (Matayo 26:47-55, 69-75; Yoane 18:10, 11) Bantu yankaka lenda tuba nde Piere vandaka boma-boma, muntu ya kukonda bukatikati, mpi ya kufwana ve na kupesa mikumba ya nene. Kansi, bana-nsabi ya Kimfumu bo pesaka na maboko ya nani? Keti Piere ve muntu kuzwaka kiyeka yina ya kukangula nzila ya zulu sambu na bibuka tatu ya bantu?—Bisalu 2:1-41; 8:14-17; 10:1-48.
18. Yude ketubila kifu mosi ya beto tazola ve kusala: inki yau?
18 Bambandu yai kemonisa nde beto fwete keba, beto fwete zenga ve mambu ya beto kemona na nganda mpamba. Kana beto ketula ntima na Yehowa, beto tatadila ve bantu ya yandi keponaka na ntima-zole. Ata dibundu na yandi ya ntoto kele kaka ti bantu ya kukonda kukuka, ya kesalaka mpi mbi bantangu yankaka, yandi kele na kusadila bau na mutindu mosi ya mbote. Yude yina butukaka mama mosi ti Yezu, kebisaka Bakristu ya mvu-nkama ya ntete sambu na bantu yina ‘vwezaka kiyeka ya Nzambi ti kufinga [bantu] ya lukumu.’ (Yude 8-10) Beto lenda sala ve bonso bau.
19. Sambu na inki beto fwete vanda ve na ngindu ya mbi sambu na bantu ya Yehowa keponaka?
19 Yehowa kepesaka mikumba yankaka na bantu yina kele ti bikalulu ya mefwana sambu na kutwadisa bantu na yandi na mutindu ya yandi kezola na ntangu yina. Beto fwete sosa kubakisa dyambu yina, sambu na kuvanda ve na ngindu ya mbi sambu na bantu ya Nzambi keponaka. Beto fwete vanda na kyese mpi kudikulumusa na kusala na kisika yina Yehowa metula beto. Pana beto tamonisa nde beto ketulaka ntima na Yehowa.—Efezo 4:11-16; Filipi 2:3.
Kutula Ntima na Lunungu ya Yehowa
20, 21. Mambu ya Nzambi salaka ti Moize kepesa beto inki dilongi?
20 Kana yau kekuminaka beto nde beto tula ntima mingi na beto mosi kansi na Yehowa ve, bika beto baka malongi na mbandu ya Moize. Ntangu yandi vandaka na bamvula 40, yandi bulaka ntulu nde yandi kekatula bana ya Izraele na kimpika ya Ezipte na ngolo na yandi mosi. Yau vandaka ngindu ya mbi ve, kansi yandi nungaka ve na kukatula bau. Nkutu mambu kubebilaka yandi sambu nsukansuka yandi tinaka. Kansi ntangu yandi lutisaka bamvula 40 yankaka na kulonguka bikalulu ya mefwana na insi ya nzenza, Nzambi monaka nde yandi meza lunga na kukatula bau. Ntangu yai yandi lendaka tula ntima nde Yehowa vandaka ti yandi, sambu ntangu vandaka melunga. Yehowa yandi mosi vandaka songa yandi mambu ya kusala.—Kubasika 2:11–3:10.
21 Konso muntu na kati na beto lenda kudiyula nde: ‘Keti bantangu yankaka mono kelutaka na ntwala ya Yehowa ti ya bankuluntu ya dibundu sambu na kusala mambu mutindu mono kemona? Na kisika ya kumona nde bo kepimisa mono mikumba, keti mono kesepelaka na kufula kuyedisa bikalulu ya mefwana?’ Keti beto melonguka dilongi mosi ya mfunu na mbandu ya Moize?
22. Ata Moize vidisaka dibaku mosi ya nene, kansi inki ngindu yandi vandaka na yau sambu na Yehowa?
22 Beto lenda longuka dyaka dilongi yankaka na mbandu yai ya Moize. Kutanga 20:7-13 kesonga beto kifu mosi ya Moize salaka, mpi kifu yina vidisaka dibaku na yandi ya nene ya kukotisa bana ya Izraele na Ntoto ya Lusilu. Keti yandi tubaka nde Yehowa mezengila yandi ndola ya mbi? Keti yandi bikisaka kisalu nde Nzambi mesala yandi mbi? Keti yandi tulaka dyaka ntima ve na Yehowa? Tala mvutu na mambu yai ya Moize yandi mosi tubaka na ntwala ya kufwa: “Mfumu Nzambi kele bonso ditadi ya nene, kisika ya beto lenda tininaka. Yandi ke salaka kaka mbote, yandi ke zengaka makambu na nzila ya mbote.” (Kulonga 32:4) Ya kyeleka mpenza, Moize tulaka ntima na Yehowa tii na nsuka. Ebuna beto? Keti konso muntu na kati na beto kesalaka ngolo na kuyedisa kikalulu na yandi ya kutula ntima na Yehowa ti na lunungu na yandi? Inki mutindu beto lenda sala mutindu yina? Beto tala.
Inki Mutindu Nge Tapesa Mvutu?
◻ Inki kikuma bantu ya Izraele vandaka na yau na kutula ntima na Yehowa?
◻ Inki dilongi Abrahami kubikisaka na yina metala kutula ntima na Yehowa?
◻ Sambu na inki beto fwete vanda ve na ngindu ya mbi sambu na bantu yina Yehowa meponaka?
[Kifwanisu ya kele na lutiti 11]
Muntu ya ketulaka ntima na Yehowa fwete zitisa bayina ketwadisaka dibundu