Bingana ti Bambandu Yina Kelonga

BINGANA mpi bambandu kele bametode ya ngolo ya kulongila. Mbala mingi, yo kebendaka mpi kesimbaka dikebi na mutindu mosi ya kuluta mbote. Yo kepusaka bantu na kuyindula. Yo ketedimisaka mawi mpi mutindu yina, yo lenda simba kansansa mpi ntima. Bantangu yankaka, nge lenda sadila bingana sambu na kukatula bangindu ya mbi. Yo kele mpi mwaye mosi ya mbote ya kesadisaka na kukonda kuvila mambu. Keti nge kesadilaka yo na ntangu nge kelongaka?

Kutuba ya kifwani kele bingana yina kelombaka mbala mingi kaka bangogo fyoti; kansi yo lenda sadisa bawi na kumona pwelele na mabanza bifwanisu ya mambu ya nge ketubila. Kana nge pona yo mbote, ntendula na yo kemonanaka pwelele. Kansi longi lenda yika ntendula mosi ya nkufi sambu bantu kubakisa yo dyaka mbote kuluta. Biblia kele ti bambandu mingi ya nge lenda sadila.

Yantika ti Kufwanisa Bima. Kufwanisa bima kele mutindu mosi ya kutuba ya kifwani ya kuluta pete. Kana nge kelonguka na kusadila bingana, nge lenda mona mbote na kuyantika ti kufwanisa bima. Mbala mingi, kufwanisa bima keyantikaka ti ngogo “mutindu” to “bonso.” Ntangu nge kefwanisa bima zole ya meswaswana, nge kesosaka mpi kumonisa kima yina kele kiteso mosi na kati ya bima yango. Biblia kesadilaka mingi kutuba ya kifwani yina kebendaka dikebi na bima yina Nzambi megangaka (banti, bambisi, mpi bima yina kevandaka na zulu) mpi na mambu yina bantu mekutanaka na yo na luzingu. Na Nkunga 1:3, Biblia kezabisa beto nde muntu yina ketangaka Ndinga ya Nzambi mbala na mbala kele “bonso nti yina ke menaka penepene na mwa-masa,” nti yina kebutaka bambuma mingi mpi yina kekaukaka ve. Biblia ketubaka nde muntu ya mbi kele “bonso ntambu” yina kesosa mbisi ya kukanga. (Nk. 10:9) Yehowa kupesaka Abrahami lusilu nde nkuna na yandi takuma mingi “bonso bambwetete na zulu” mpi “bonso bambuma ya zelo na lweka ya masa.” (Kuy. 22:17) Sambu na kinduku ya ngolo yina Yehowa kusalaka ti dikanda ya Izraele, Nzambi kutubaka nde: “Mutindu mukaba ke kangamaka na luketo ya muntu,” mutindu yo yina mpi Yandi zolaka nde bantu ya Izraele ti bantu ya Yuda kukangama na Yandi.​—Yer. 13:11.

Bandinga ya kisina ya Biblia kesadilaka mpi bangogo yankaka sambu na kumonisa mambu yina mefwanana na kati ya bima zole yina kele ya kuswaswana mpenza. Yo ketubilaka kima mosi bonso nde yo kele kima yankaka, mpi mpidina yo kepesaka kikalulu ya kima mosi na kima yankaka. Yezu kutubilaka balongoki na yandi nde: “Beno kele mwinda ya inza.” (Mat. 5:14, NW) Ntangu yandi tubilaka mambu ya mbi yina muntu ketubaka kukonda kuyala ludimi na yandi, longoki Yakobo kusonikaka nde: “Ludimi kele tiya.” (Yak. 3:6, NW) Davidi kuyimbilaka Yehowa nde: “Nge kele ditadi mpi kisika ya ngolo ya mono ketininaka.” (Nk. 31:3, NW) Mbala mingi kana nge ponaka mbote bima ya nge mefwanisa, yo kelombaka kupesa kaka ntendula ya fyoti to mpi ve. Bantu kebakisaka yo kukonda mpasi kana yo kele nkufi. Kufwanisa mambu lenda sadisa bawi na nge na kuyibuka ngindu mosi kuluta ngindu ya nge metuba na nsa ya kefwanisa ve mambu.

Bantu kesadilaka mpi kutuba ya kusikisa mambu na kiteso mosi ya kulutisa ndilu na kutuba na bo ya konso kilumbu. Kansi yo kelombaka kupona yo mbote kana ve bantu tabakisa ve kima ya nge kezola kutubila. Yezu kusadilaka kutuba yai ya kifwani sambu na kutubila dyambu mosi yina bantu lenda vila ve ntangu yandi yulaka nde: “Sambu na nki nge ke talaka mwa-dititi yina kele na disu ya mpangi na nge, kansi nge ke monaka ve nti ya nene yina kele na disu na nge?” (Mat. 7:3) Na ntwala ya kumeka kusadila kutuba ya kifwani yai to yankaka, longuka ntete na kusadila mbote mutindu ya kufwanisa bima mpi kutuba ya kifwani.

Sadila Bambandu. Na kisika ya kusadila kutuba ya kifwani, nge lenda pona na kusadila bambandu. Bambandu yango lenda vanda ya kuganga to ya kyeleka sambu na kulonga. Yo kelombaka kusadila bambandu ti dikebi mingi sambu kana yo melutana, mutubi lenda vila nkutu lukanu ya yandi sadilaka bambandu yango. Yandi fwete sadila yo kaka sambu na kusadisa bawi na kubakisa bangindu yina kele kibeni ya mfunu, mpi yandi fwete tubila yo na mutindu yina tasala nde bawi kuyibuka kaka disolo mpamba ve kansi mpi kima yina yandi kelonga.

Ata bambandu yonso ve fwete vanda mambu ya kyeleka, yo fwete monisa bikalulu to mambu yina kesalamaka kibeni na luzingu. Ntangu yandi vandaka kulonga mutindu beto fwete tadila bansumuki yina mebalula ntima, sambu na kutendula ngindu na yandi, Yezu kupesaka mbandu ya muntu mosi yina kuvandaka na kyese ntangu yandi zwaka dimeme na yandi yina kuvilaka. (Luka 15:1-7) Sambu na kupesa mvutu na muntu yina vandaka kubakisa ve ntendula ya mambu yina Nsiku vandaka kutuba na yina metala zola ya nkweno, Yezu kutaka disolo ya Musamaria yina kusadisaka muntu mosi ya bo lwadisaka yina nganga-Nzambi mosi ti Mulevi mosi kusadisaka ve. (Luka 10:30-37) Kana nge longuka na kutala mbotembote bikalulu mpi mambu ya bantu kesalaka, nge lenda sadila mbote metode yai ya kulongila.

Profete Natani kugangaka disolo mosi yina yandi sadilaka sambu na kusungika Ntotila Davidi. Disolo yina kulungisaka lukanu na yo sambu yo tubilaka ve mambu yina lendaka kunata Davidi na kudinungisa. Disolo yango vandaka kutubila mvwama mosi yina vandaka ti mameme mingi mpi nsukami mosi yina kuvandaka kaka ti dimeme mosi ya nkento ya yandi vandaka kusansa ti zola yonso. Davidi yandi mosi kuvandaka ngungudi, yo yina yandi bakisaka mbote mawi yina munkwa dimeme yina kuvandaka na yo. Davidi kuvandaka ti kikuma ya mbote ya kuwila mvwama yina makasi, mpila yandi botulaka dimeme yina nsukami vandaka kuzola mingi. Na nima, Natani kutubilaka Davidi mbala mosi nde: “Muntu yina si nge!” Bangogo yai kusimbaka ntima ya Davidi, mpi yandi balulaka ntima na masonga yonso. (2 Sam. 12:1-14) Kana nge kesala yo mbala na mbala, nge lenda longuka na kuyidika mambu yina ketadila mawi na mutindu mosi ya mbote.

Beto lenda baka bambandu mingi yina beto lenda sadila sambu na kulonga na Masonuku. Yezu kusalaka yo ti bangogo fyoti ntangu yandi tubaka nde: “Beno yindula fioti mambu yina bwilaka nkento ya Loti.” (Luka 17:32) Ntangu yandi tubilaka kidimbu ya kuvanda na yandi ti beto, Yezu kutubilaka “ntangu ya Noa.” (Mat. 24:37-39) Na Baebreo kapu 11, ntumwa Polo kutangaka bazina ya babakala ti bankento 16 yina kele bambandu ya lukwikilu. Kana nge mezaba Biblia mbote, nge takuka kubaka bambandu ya mbote na mambu yina Masonuku ketuba na yina metala mambu yina kusalamaka mpi bantu yina yo ketubila.​—Roma 15:4; 1 Kor. 10:11.

Bantangu yankaka nge lenda mona mbote na kunyata ngindu mosi ya mfunu na kusadila dyambu mosi ya kyeleka yina kusalamaka na bilumbu na beto. Kansi, ntangu nge kesala yo, keba na mpila nde nge sadila kaka mambu yina kele ya kyeleka mpi kusadila ve mambu yina takatula muntu mosi na kati ya bawi na nge kyese to yina tabenda dikebi na dyambu mosi ya kebasisa ntembe yina kewakana ve ti disolo na nge. Yibuka mpi nde dyambu ya nge ketubila fwete lungisa lukanu mosi. Kutubila ve tumambu ya kukonda mfunu yina lenda katula dikebi ya bantu na lukanu ya disolo na nge.

Keti Bo Tabakisa Yo? Konso kingana to mbandu ya nge kesadila fwete vanda ti lukanu ya sikisiki yina yo fwete lungisa. Keti yo talungisa lukanu yango kana nge monisa ve kuwakana yina kele na kati ya mbandu yango ti disolo yina nge kesala?

Na nima ya kubinga balongoki na yandi nde “mwinda ya inza,” Yezu kuyikaka mwa mambu fyoti na yina metala mutindu bo kesadilaka mwinda mpi mukumba yina yo vandaka kupesa bo. (Mat. 5:15, 16) Na nsuka ya kingana na yandi ya dimeme yina kuvilaka, yandi tubilaka kyese yina kevandaka na zulu kana nsumuki mosi mebalula ntima. (Luka 15:7) Mpi na nima ya disolo na yandi ya Musamaria ya ntima ya mbote, Yezu kuyulaka muwi na yandi ngyufula mosi ya mbote mpi yandi sukisaka yo ti ndongisila mosi ya sikisiki. (Luka 10:36, 37) Kansi, Yezu kutendulaka kingana na yandi ya bantoto ya mitindu mingi mpi kingana ya matiti ya mbi na kilanga kaka na bantu ya kudikulumusa yina kuyulaka yandi, kansi na kibuka ya bantu ve. (Mat. 13:1-30, 36-43) Bilumbu tatu na ntwala ya lufwa na yandi, Yezu kutaka kingana mosi ya metala bantu ya nku yina vandaka kusala bilanga ya vinu. Yandi pesaka ve dilongi na nima ya kingana yina; yo vandaka ve mfunu. “Bambuta ya banganga-Nzambi ti Bafarize . . . bakisaka nde yandi vandaka kutuba yo sambu na bo.” (Mat. 21:33-45) Yo yina, kingana, nkadilu ya bawi, mpi lukanu na nge tasadisa nge na kuzaba kana nge fwete pesa to ve dilongi na nima ya kingana mpi, to dilongi ya nki mutindu nge fwete pesa.

Yo kelombaka ntangu sambu na kuyedisa mayele ya kusadila bingana mpi bambandu na mutindu ya mbote, kansi kikesa yina nge kesala kele ve ya mpamba. Bingana ya kupona mbote mpi ya nge mesadila ti mayele kesimbaka mabanza mpi ntima. Kana nge sala mutindu yai, yo tasadisa nge na kuzabisa nsangu ti ngolo kuluta yina nge lenda sadila kana nge tuba mambu kaka na kutuba.