Bareferanse ya Mukanda ya Lukutakanu Luzingu mpi Kisalu
MAYI 3-9
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | KUTANGA 27-29
“Landa Mbandu ya Yehowa ya Kukonda Kupona-Pona”
Monisa Ntonda ya Mingi Sambu na Bikalulu ya Yehowa
14 Bana-bankento yina tanu kwendaka na Moize mpi yulaka yandi nde: “Sambu tata na beto vandaka ka yandi na mwana-bakala ve, keti yo kele mbote zina na yandi kuvila na kati ya fami na beto?” Bo bondilaka yandi nde: “Pesa beto mpi ndambu ya ntoto nzila mosi na bampangi ya tata na beto.” Keti Moize tubaka nde: ‘Yo kele nsiku beto lenda soba kima ve’? Ve, yandi “songaka mambu na bo na Mfumu Nzambi.” (Kut. 27:2-5) Inki mvutu Yehowa pesaka? Yandi zabisaka Moize nde: “Bana ya Selofehadi ke na raison. Ntangu nge ke pesa bampangi ya tata na bo ntoto, pesa bana-bankento yai ndambu ya ntoto yina ya tata na bo zolaka kubaka.” Yehowa sukaka pana ve. Yandi kumisaka nsoba yina nsiku mpi songaka Moize nde: “Kana muntu me fwa, yandi me bika mwana ya bakala ve, kimvwama na yandi bo fweti pesa na mwana na yandi ya nkento.” (Kut. 27:6-8; Yoz. 17:1-6) Banda ntangu yina, bo kumaka kupesa bankento yonso ya Izraele yina vandaka kukutana ti diambu ya mutindu mosi ntoto na bo.
Monisa Ntonda ya Mingi Sambu na Bikalulu ya Yehowa
15 Yo vandaka kibeni lukanu ya mbote mpi ya kukonda kupona-pona! Yehowa sadilaka bankento yina, ya vandaka kukonda lutaninu mambu ti luzitu, mutindu yandi salaka na bantu ya Izraele yina vandaka ti lutaninu. (Nk. 68:6) Yo kele kaka disolo mosi na kati ya masolo mingi ya Biblia yina ke monisa kieleka yai ya mfunu: Yehowa ke sadilaka bansadi na yandi mambu kukonda kupona-pona.—1 Sam. 16:1-13; Bis. 10:30-35, 44-48.
Monisa Ntonda ya Mingi Sambu na Bikalulu ya Yehowa
16 Inki mutindu beto lenda landa mbandu ya kukonda kupona-pona ya Yehowa? Yibuka nde kukonda kupona-pona ke lombaka mambu zole. Kaka kana beto ke pona-ponaka ve, beto ta sadila bankaka mambu kukonda kupona-pona. Ya kieleka, beto yonso ke monaka nde beto ke vandaka ti bangindu ya mbote mpi ke pona-ponaka ve. Kansi nge ta ndima nde yo ke vandaka ve ntangu yonso pete na kutadila mabanza na beto na mutindu mosi ya mbote. Yo yina, nki beto lenda sala sambu na kuzikisa nde beto ke vandaka bantu ya kukonda kupona-pona? Ya kieleka, ntangu Yezu sosaka kuzaba nki bantu vandaka kutuba sambu na yandi, yandi yulaka banduku na yandi ya ntima nde: “Bantu ke tuba nde Mwana ya muntu kele nani?” (Mat. 16:13, 14) Sambu na nki ve kulanda mbandu ya Yezu na diambu yai? Nge lenda yula nduku mosi buna yina lenda tubila nge na masonga yonso kana nge ke vandaka ti nkadilu ya kukonda kupona-pona to ve. Kana yandi ndima nde yo ke monana bonso nde kele ti mwa mambu yina nge fwete tadila sambu na kupona-pona ya mpusu ya nitu, luzingu ya muntu to mambu ya mbongo, nki nge fwete sala? Samba Yehowa na masonga yonso sambu na mawi na nge, lomba yandi na kusadisa nge na kusoba nkadilu na nge na mpila nde nge monisa mpenza kukonda kupona-pona.—Mat. 7:7; Bakol. 3:10, 11.
Bimvwama ya Kimpeve
it-2-F 850 § 1
Makabu
Makabu ya malafu. Bo vandaka kupesa makabu ya malafu nzila mosi ti makabu mingi ya nkaka, mingi-mingi ntangu bantu ya Izraele kumaka kuzinga na Ntoto ya Lusilu. (Kut 15:2, 5, 8-10) Makabu yina ya malafu vandaka ti vinu (“malafu yina ke lawusaka”) mpi bo vandaka kutiamuna yo na zulu ya mesa-kimenga. (Kut 28:7, 14; fwanisa ti Kub 30:9; Kut 15:10.) Ntumwa Polo sonikilaka Bakristu ya Filipi nde: “Ata mono kudipesa bonso makabu ya malafu yina bo ke tiamuna na zulu ya kimenga mpi ya kisalu ya santu yina lukwikilu na beno me nataka beno na kusala, mono kele na kiese.” Mutindu Polo sadilaka mbandu ya makabu ya malafu ke monisa mpeve ya kudipesa yina yandi vandaka ti yo sambu na bampangi na yandi Bakristu. (Fil 2:17) Ntangu fioti na ntwala ya lufwa na yandi, Polo sonikilaka Timoteo nde: “Sambu mono me kudipesa bonso makabu ya malafu yina bo ke tiamuna, mpi ntangu yina mono ke katuka na kimpika me finama.”—2Tm 4:6.
MAYI 10-16
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | KUTANGA 30-31
“Lungisa Balusilu na Nge”
it-2-F 1164
Lusilu
Kusala Lusilu Ke Vandaka Luzolo ya Muntu Kansi Kana Yandi Me Sala Yo Dezia, Yandi Fwete Lungisa Yo. Lusilu vandaka kima yina muntu vandaka kusala na luzolo na yandi mosi. Kansi kana muntu me sala lusilu, nsiku ya Nzambi vandaka kutuba nde yandi fwete lungisa yo. Yo yina, bo vandaka kutuba nde lusilu yina muntu me sala vandaka ‘ya kukangisa na moyo na yandi.’ Yo ke tendula nde yo vandaka kulomba nde yandi lungisa mambu yina yandi tubaka. (Kut 30:2; tala mpi Bar 1:31, 32.) Mutindu luzingu ya muntu ke kumaka na kigonsa kana yandi me lungisa ve lusilu na yandi, beto ke bakisa mbote sambu na nki Biblia ke tubaka nde muntu fwete keba na ntwala ya kusala lusilu mpi yandi fwete yindula mbote-mbote mambu yina yo ta lomba nde yandi sala sambu na kulungisa lusilu na yandi. Nsiku vandaka kutuba nde: “Kana nge sala lusilu na Yehowa . . . Nzambi [na nge] ta lomba nge yo kibeni; kana ve yo ta vanda disumu sambu na nge. Kansi kana nge buya kusala lusilu, nge ta sala ve disumu.”—Kul 23:21, 22.
it-2-F 1164
Lusilu
Kima yina muntu me songa Nzambi kukonda nsaka nde yandi ta sala, dikabu yina yandi me tuba nde yandi ta pesa, kutuba yina yandi tubaka nde yandi ta sala kisalu mosi buna to yandi ta sadila insi mosi buna, kutuba nde yandi ta sala ve mambu ya nkaka yina ke fwaka ve nsiku. Lusilu vandaka kima yina muntu vandaka kutuba na luzolo na yandi mosi nde yandi ta sala. Mutindu lusilu vandaka kima yina muntu vandaka kutuba kukonda nsaka nde yandi ta sala yo, yo vandaka kumonisa nde yandi me dia ndefi. Bantangu ya nkaka Biblia ke sadilaka bangogo yina zole (ndefi mpi lusilu) na mbala mosi. (Kut 30:2; Mat 5:33) “Lusilu” kele kutuba mambu yina nge ke kana kusala, kansi “ndefi” kele kumonisa na muntu yina kele ti kiyeka nde mambu ya nge tubaka kele ya masonga to nde nge ta sala yo kibeni.—Kuy 26:28; 31:44, 53.
Bangindu ya Mfunu ya Mukanda ya Kutanga
30:6-8—Keti bakala yina kele Mukristu lenda katula balusilu yina nkento na yandi me sala? Yehowa ke tadilaka ntangu yai balusilu ya nsambidi na yandi mosi-mosi ke salaka. Mu mbandu, ntangu muntu yandi mosi ke salaka lusilu ya kudipesa na Yehowa. (Bagalatia 6:5) Bakala kele ve ti nswa ya kubuyisa nkento na yandi na kusala lusilu ya mutindu yina to nkutu kukatula yo. Ata mpidina, nkento ya makwela yina kele Mukristu fwete buya kikalulu ya kusala balusilu yina ke wakana ve ti Ndinga ya Nzambi to ti mikumba yina yandi fwete lungisa na ntwala ya bakala na yandi.
Bimvwama ya Kimpeve
it-2-F 1203 § 4
Yefte
Bo vandaka kupesa bantu sambu bo sadila kaka Yehowa, bo vandaka kusala kisalu yango na kisika ya santu. Bibuti vandaka ti nswa ya kusala mpidina sambu na bana na bo. Mambu salamaka mutindu mosi sambu na Samuele. Na ntwala nde yandi butuka, mama na yandi Ana silaka nde Samuele ta sala kisalu na nzo-tenta. Bakala na yandi Elkana ndimaka lusilu yina yandi salaka. Ntangu Ana katulaka Samuele na mabele, yandi pesaka yandi na kisika ya santu. Ana pesaka mpi kimenga ya mbisi (1Sa 1:11, 22-28; 2:11) Samsoni kele mpi mwana ya nkaka yina bo pesaka na kisalu ya Nzambi. Yandi vandaka Nazire.—Baz 13:2-5, 11-14; fwanisa kiyeka yina tata vandaka ti yo na mwana na yandi ya nkento mutindu bo me monisa yo na Kut 30:3-5, 16.
MAYI 17-23
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | KUTANGA 32-33
“Beno Fwete Kula Bantu Yonso ya Ke Zingaka na Insi Yina”
w10-F 1/8 23
Keti Nge Zabaka Yo?
“Bisika ya kunanguka” yina Masonuku ya Kiebreo ke tubilaka mbala mingi vandaka nki?
Ntangu bantu ya Izraele vandaka pene-pene ya kukota na Ntoto ya Lusilu, Yehowa songaka bo nde bo fwete katula bisika yonso ya lusambu yina bantu ya Kanana vandaka kusambila banzambi na bo. Nzambi pesaka bo nsiku nde: “Beno fwete . . . fwa biteki na bo yonso ya bo me sala na matadi mpi biteki na bo yonso ya bibende, mpi beno fwete fwa bisika na bo yonso ya kunanguka ya santu.” (Kutanga 33:52) Yo lenda vanda nde bisika yina ya lusambu ya luvunu vandaka na nganda na zulu ya ngumba bisika yina bantu vandaka kumona to bo tungaka yo na bisika ya nkaka mu mbandu na nsi ya banti to na bambanza. (1 Bantotila 14:23; 2 Bantotila 17:29; Ezekiele 6:3) Yo lenda vanda nde bisika yina vandaka ti bamesa-kimenga, banti ya santu, biteki, bamesa-kimenga ya ndumbu mpi bima ya nkaka sambu na lusambu.
w08-F 15/2 27 § 5-6
Beto Baka Malongi na Bifu ya Bantu ya Izraele
Bubu yai, beto ke kutana ti bampasi mingi ya mutindu mosi ti yina bantu ya Izraele vandaka kutanaka ti yo. Bantu ya bilumbu na beto kele ti bima yina bo me kumaka kusambila. Beto lenda tanga mbongo, bantu yina ke salaka bansaka ya ke sadisaka bantu na kulutisa ntangu, bantu ya me zabanaka yina ke bulaka mu mbandu ballon, mambu ya politiki, bamfumu ya nkaka ya mabundu mpi yo vanda nkutu bantu ya mabuta. Kima mosi na kati ya bima yai lenda kuma kima ya kuluta mfunu na luzingu na beto. Kusala kinduku ya ngolo ti bantu yina ke zolaka ve Yehowa lenda bebisa kimpeve na beto.
Kuvukisa nitu kukonda kukwelana vandaka na kati ya mambu yina bo vandaka kusala na lusambu ya Baale, yo bendaka bantu mingi ya Izraele mpi bwisaka bo. Bubu yai mpi mambu yai ke bwisa bansadi ya Nzambi. Mu mbandu kana nde muntu kukeba ve, yandi lenda bebisa kansansa na yandi kaka ntangu yandi ke bweta kisika mosi na ordinatere ata kaka mbala mosi. Yo ta vanda kibeni diambu mosi ya mpasi kana nde Mukristu me bwa na mutambu yai ya kutala bifwanisu ya ke monisa bantu kinkonga!
it-1-F 392 § 4
Kanana
Na mayele yonso, Yozue “bikaka ve ata kima mosi na mambu yonso yina Yehowa songaka Moize” na yina me tala kufwa bantu ya Kanana. (Yoz 11:15) Kansi, bantu ya dikanda ya Izraele landaka ve mbandu ya mbote yina Yozue pesaka bo mpi bo katulaka ve bima yonso yina lendaka kubebisa insi na bo. Mutindu bantu ya Kanana landaka kuvanda na kati ya bantu ya Izraele bebisaka bikalulu ya bantu ya Izraele mpi malembe-malembe bantu mingi ya Izraele fwaka (kukonda kutanga mambu ya mbi yina bo vandaka kusala, pite mpi lusambu ya biteki). Kana bo sadilaka nsiku yina Yehowa pesaka bo ya kufwa bantu yonso ya Kanana, mambu yai zolaka kusalama ve. (Kut 33:55, 56; Baz 2:1-3, 11-23; Nk 106:34-43) Yehowa songaka bantu ya Izraele na ntwala nde lunungu na yandi mpi bandola yina yandi ta pesa ta pona-pona ve bilungi mpi nde kana bo sala kinduku ti bantu ya Kanana, bo kwelana ti bo mpi bo vukana ti bo na mambu ya lusambu mpi bo landa binkulu ya mabundu na bo mpi bikalulu na bo ya mbi, yandi ta fwa bo mpi insi na bo ‘ta luka bo.’—Kub 23:32, 33; 34:12-17; Lev 18:26-30; Kul 7:2-5, 25, 26.
Bimvwama ya Kimpeve
it-1-F 933 § 6
Ndilu
Kana bo me pesa dikanda mosi buna ntoto na nima ya kubula zeke, bo vandaka kutula bandilu na yo na kutadila diambu ya zole na yina me tala kukabula ntoto. Disongidila na kutadila nene ya dikanda. “Beno fwete bula zeke sambu na kukabisa ntoto na kati ya mabuta na beno. Sambu na kimvuka ya nene beno fwete kumisa dikabu na yandi nene, mpi sambu na kimvuka ya fioti beno fwete fiotuna dikabu na yandi. Dikabu ya konso muntu ta vanda kisika yina zeke ta bwa.” (Kut 33:54) Bo vandaka kupesa dikanda mosi buna kisika na kutadila mvutu yina bo vandaka kubaka na nima ya kubula zeke. Kansi bo lendaka kusoba nene ya dikabu yango. Mu mbandu: ntangu bo monaka nde ntoto ya Yuda vandaka nene mingi, bo zengaka ndambu na yo sambu na kupesa dikanda ya Simeoni.—Yoz 19:9.
MAYI 24-30
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | KUTANGA 34-36
“Tina na Yehowa”
Keti Nge Ke Bikaka nde Yehowa Kutanina Nge?
4 Kansi nki vandaka kusalama kana muntu ya Izraele me fwa muntu na luzolo ve? Ata mpidina, yandi me sala mbi mutindu yandi me fwa muntu. (Kuyantika 9:5) Yehowa tubaka nde bo lenda wila yandi mawa. Muntu yina me fwa muntu na luzolo ve fwete tina na mbanza mosi na kati ya bambanza sambanu ya lutaninu sambu mpangi ya muntu yina yandi me fwa kufwa yandi ve. Kana yandi me kota na mbanza ya lutaninu, bo vandaka kutanina yandi. Yo lombaka nde yandi bikala na mbanza ya lutaninu tii ntangu nganga-nzambi ya nene ta fwa.—Kutanga 35:15, 28.
Keti Nge Ke Bikaka nde Yehowa Kutanina Nge?
6 Kana muntu ya Izraele me fwa muntu na luzolo ve, yo lombaka nde yandi tina na mbanza mosi ya lutaninu mpi “kutuba mambu na yandi na ntwala ya bankuluntu” na kielo ya mbanza. Bankuluntu vandaka kuyamba yandi. (Yozue 20:4) Na nima, bo vandaka kuvutula yandi na bankuluntu ya mbanza yina yandi fwaka muntu sambu bo sambisa yandi. (Tanga Kutanga 35:24, 25.) Kana bankuluntu yina me tuba nde yandi fwaka ve muntu na luzolo, bo vandaka kuvutula yandi na mbanza ya lutaninu.
Keti Nge Ke Bikaka nde Yehowa Kutanina Nge?
13 Kana muntu yina me tina me kuma na mbanza ya lutaninu, bo vandaka kufwa yandi diaka ve. Yehowa tubaka nde: Bambanza yina “ta vanda bisika ya beno ta tininaka.” (Yozue 20:2, 3) Yehowa lombaka ve nde bo sambisa muntu yina mbala zole sambu na kifu yina mosi. Diaka, bampangi ya muntu yina me fwa ta kota ve na mbanza sambu na kufwa yandi. Na mbanza ya lutaninu, muntu yina me fwa ve muntu na luzolo vandaka na nsi ya lutaninu ya Yehowa. Mbanza ya lutaninu vandaka ve boloko. Kuna, yandi lenda sala kisalu, kusadisa bantu ya nkaka mpi kusadila Yehowa na ngemba. Luzingu na yandi lenda vanda ya kiese mpi ya ngemba.
Bimvwama ya Kimpeve
w91-F 15/2 13 § 13
Nkudulu ya Mutindu Mosi Sambu na Bantu Yonso
13 Adami ti Eva ta baka ve mambote ya kimenga ya Yezu. Nsiku ya Moize vandaka ti munsiku yai: “Beno fwete baka ve nkudulu sambu na luzingu ya muntu yina me fwa muntu yina me fwana na kufwa, sambu bo fwete fwa yandi kibeni.” (Kutanga 35:31) Bo kusaka ve Adami kansi yandi salaka disumu na luzolo yonso. (1 Timoteo 2:14) Mambu yina yandi salaka ke monona bonso nde yandi fwaka bana na yandi, sambu yandi bikilaka bo kukonda kukuka mpi yo me natilaka bo lufwa. Sambu Adami vandaka muntu ya kukuka kansi yandi buyaka kulemfukila nsiku ya Nzambi na luzolo yonso, ntembe kele ve nde yo lombaka nde yandi fwa. Kana Adami bakaka mambote ya nkudulu yo zolaka kuwakana ve ti minsiku ya lunungu ya Yehowa. Mutindu Adami futaka mfuka ya masumu na yandi, yo katulaka bana na yandi na ndola ya lufwa. (Baroma 5:16) Na kutadila nsiku, bo manisaka banda na kisina ngolo yina disumu ke vandaka na yo ya kufwa. Muntu yina futaka kimenga ‘mekaka lufwa sambu na bantu yonso,’ mpidina yandi nataka sambu na bana yonso ya Adami bampasi yonso yina disumu ke nataka.—Baebreo 2:9; 2 Bakorinto 5:21; 1 Piere 2:24.
MAYI 31–YUNI 6
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | KULONGA 1-2
“Nzambi Muntu Ke Sambisaka”
w96-F 15/3 23 § 1
Yehowa Ke Zolaka Lunungu mpi Ke Sambisaka Kukonda Kupona-Pona
Bo ke lombaka bankuluntu yina dibundu me ponaka na kusambisa muntu kaka kana yandi me sala disumu ya nene. (1 Bakorinto 5:12, 13) Ntangu bo ke salaka mutindu yina, yo ke monisaka nde bo ke yibukaka nde lunungu ya Nzambi ke sosaka kuwila bantu mawa. Kansi kana muntu yina me sala disumu me balula ve ntima, bo lenda wila yandi ve mawa. Kansi bankuluntu fwete basisa ve muntu yina me sala mbi na dibundu sambu na kuvutula mbi. Bo ke tulaka ntima nde ndola yina yandi me baka ta sadisa yandi na kuvutukila bikalulu ya mbote. (Fwanisa ti Ezekiele 18:23.) Bankuluntu kele na nsi ya lutwadisu ya Kristu, yo yina bo ke salaka mambu ti lunungu mpi kisalu na bo ke lombaka nde bo vanda bonso “kisika ya kubumbana mupepe.” (Yezaya 32:1, 2) Yo yina bo fwete monisa kikalulu ya kukonda kupona-pona mpi ya kuvanda ve makambu ngolo.—Kulonga 1:16, 17.
Beto Lemfuka na Kwikama Yonso na Kiyeka ya Nzambi
4 Kansi, katula kuzaba Nsiku, yo vandaka kulomba nde zuzi kuzaba mambu ya nkaka mingi. Sambu bo vandaka bantu ya kukonda kukuka, yo lombaka nde bambuta-bantu kusala ngolo sambu na kukatula konso ngindu yina ya mbi, bonso bwimi, kupona-pona, mpi nzala ya bima, ya lenda bebisa mutindu na bo ya kuzenga makambu. Moize zabisaka bo nde: “Beno fweti zenga makambu kiteso mosi, ata ya mbuta ata ya leki, ata ya mvwama ata ya nsukami; beno lenda kotila muntu ve. Beno lenda tina muntu boma mpi ve, sambu Nzambi muntu ta songaka beno mutindu beno fweti zenga makambu.” Ya kieleka, bazuzi ya Izraele vandaka kuzenga makambu sambu na Nzambi. Bo vandaka na mukumba mosi ya mbote kibeni!—Kulonga 1:16, 17.
Bimvwama ya Kimpeve
Bangibusa ya Yehowa Me Fwana na Kutudila Ntima
9 Ntangu bantu ya Izraele yantikaka nzietelo na bo ya bamvula 40 na ‘ntoto ya zelo na zelo mpi ya ke pesa boma,’ Yehowa tendudilaka bo ve na siki-siki mutindu yandi ta twadisa bo, ta tanina bo, mpi ta lungisa bampusa na bo. Kansi, mbala na mbala yandi monisaka bo nde kana bo tudila yandi ntima mpi kulemfukila bantuma na yandi bo ta baka balusakumunu. Mutindu Yehowa vandaka kutwadisa bo na dikunzi ya dituti na mwini mpi na dikunzi ya tiya na mpimpa, yandi vandaka kuyibusa bantu ya Izraele nde yandi vandaka kusadisa bo na nzietelo yina ya mpasi. (Kul. 1:19; Kub. 40:36-38) Yandi lungisaka mpi bampusa na bo ya mfunu. “Bilele na bo kufwaka ve, makulu na bo vimbaka ve.” Ya kieleka, “bo kondaka kima ve.”—Neh. 9:19-21.
YUNI 7-13
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | KULONGA 3-4
“Bansiku ya Yehowa Kele ya Mayele mpi ya Lunungu”
it-1-F 1199 § 2
Mayele ya Kubakisa Mambu
Muntu yina ke longukaka Ndinga ya Nzambi ti bansiku ya Nzambi mpi ke sadilaka yo lenda kuma mayele mingi kuluta balongi na yandi mpi yandi lenda kuma kubakisa mambu kuluta bantu yina kele bambuta na yandi. (Nk 119:99, 100, 130; fwanisa ti Luka 2:46, 47.) Yo ke salamaka mutindu yina sambu mayele mpi ngangu me simbama na bansiku ya Nzambi mpi na balukanu na yandi. Yo yina, kana bantu ya Izraele zolaka kulemfukila Nzambi na kwikama yonso, makanda yina vandaka kuzinga na nziunga na bo zolaka kumona bo bonso “dikanda ya bantu ya mayele mpi ya kele ti mayele ya kubakisa mambu.” (Kul. 4:5-8; Nk. 111:7, 8, 10; fwanisa ti 1 Bant. 2:3) Muntu yina kele ti mayele ya kubakisa mambu ke zabaka nde ndinga ya Nzambi kele santu mpi yandi ke zolaka kusala mambu na kuwakana ti yo mpi diaka yandi ke lombaka Nzambi na kusadisa yandi na kusala yo. (Nk. 119:169) Yandi ke bikaka nde nsangu ya Nzambi kukota na kati na yandi. (Mat. 13:19-23) Yandi ke sonikaka yo na ntima na yandi. (Bing. 3:3-6; 7:1-4) Na nima, yandi ke mengaka “banzila yonso ya luvunu” (Nk. 119:104). Ntangu mwana ya Nzambi vandaka na ntoto, yandi monisa mpi mayele ya kubakisa mambu na mutindu yai, nkutu yandi sosaka ve kutina lufwa na zulu ya nti ya mpasi sambu mambu yina masonuku vandaka kutuba kusalama kaka mutindu yina.—Mat 26:51-54.
it-2-F 799 § 6
Kimvwama
Mutindu mambu salamaka sambu na ntotila Salomo, kimvwama yina bantu ya Izraele vandaka ti yo pusaka bantu ya nkaka na kukumisa Yehowa. Na luyantiku ya luyalu ya Salomo Yehowa songaka yandi na kulomba konso kima yina yandi me zola, Salomo lombaka ve bima ya kuluta nene kansi yandi lombaka mayele mpi nzayilu sambu na kusambisa dikanda. Yehowa waka kisambu na yandi mpi yandi pesaka yandi “bimvwama mpi lukumu.” (2Bs 1:7-12; 9:22-27) Yo yina, mambu yina bantu vandaka kutuba sambu na mayele mpi kimvwama ya Salomo, bo vandaka kutuba yo sambu na zina ya Yehowa. Mu mbandu, ntangu ntotila-nkento ya Sheba waka bantu ke tubila Salomo na yina me tala Yehowa yandi katukaka na insi mosi ya ntama sambu na kuzaba kana mambu yina bo vandaka kutuba sambu na mayele mpi kimvwama ya Salomo vandaka ya masonga. (1Bn 10:1, 2) Mambu yina yandi monaka pusaka yandi na kudima nde Yehowa ke zolaka dikanda ya Izraele. Yandi tubaka nde: “Nsangu ya mono waka na insi na mono sambu na mambu ya nge ke sala mpi sambu na mayele na nge vandaka ya kieleka. Kansi mono ndimaka yo ve tii kuna mono me kwisa mpi me mona yo na meso na mono mosi. Kansi mambu ya bo songaka mono me kuma ve ata na kati-kati. Mayele na nge mpi kimvwama na nge me luta kibeni nsangu yina mono waka. Kiese na bantu na nge, mpi kiese na bansadi na nge yina ke vandaka ntangu yonso ti nge, mpi ke wa mayele na nge! Lukumu na Yehowa Nzambi na nge, yina me sepela na nge mpi me tula nge na kiti ya kimfumu ya Izraele. Sambu na zola ya kimakulu yina Yehowa kele na yo sambu na Izraele, yandi me tula nge ntotila sambu nge sambisa mambu na lunungu mpi nge zenga mambu na mutindu ya kusungama.”—1Bn 10:6-9.
Keti Nge Kele “Mvwama na Meso ya Nzambi”?
13 Ntangu Yehowa ke sakumunaka bantu na yandi, yandi ke pesaka bo kaka mambu ya kuluta mbote. (Yakobo 1:17) Mu mbandu, ntangu Yehowa pesaka bantu ya Izraele ntoto, yo vandaka ‘ntoto mosi ya mbote’ ya kufuluka ti “bima mingi ya kudia.” Ata Biblia ke tubaka nde ntoto ya Ezipte vandaka mpi mutindu yina, ntoto yina Yehowa pesaka bantu ya Izraele swaswanaka na kima mosi ya mfunu. Moize songaka bantu ya Izraele nde: “Mfumu Nzambi na beno muntu ke talaka ntoto yango ntangu yonso.” Na kutuba ya nkaka, bo ta vanda mbote sambu Yehowa ta kebaka bo. Ntangu yonso yina bantu ya Izraele bikalaka ya kwikama, Yehowa sakumunaka bo mingi mpi yo vandaka kumonana pwelele nde mutindu na bo ya kuzinga lutaka ya makanda yonso yina vandaka na nziunga na bo. Ee, balusakumunu ya Yehowa “ke kumisaka muntu mvwama”!—Kutanga 16:13; Kulonga 4:5-8; 11:8-15.
Bimvwama ya Kimpeve
Bangindu ya Mfunu ya Mukanda ya Kulonga
4:15-20, 23, 24—Keti mutindu Yehowa buyisaka kusala biteki ke tendula nde yo kele mbi na kusala bifwanisu ya bima yina ke tomisaka bisika ya beto ke vandaka? Ve. Nsiku buyisaka kusala biteki sambu na lusambu, disongidila ‘kufukimina mpi kusadila yo.’ Kansi, Masonuku ke buyisa beto ve na kusala bifwanisu to kusala batablo ya bifwanisu ya bima yina ke tomisaka bisika ya beto ke vandaka.—1 Bantotila 7:18, 25.
YUNI 14-20
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | KULONGA 5-6
“Beno Longa Bana na Beno na Kuzola Yehowa”
Bibuti, Beno Lungisa Bampusa ya Dibuta na Beno
11 Na disolo yai, beto ta tubila verse ya Kulonga 6:5-7 kuluta baverse ya nkaka ya Biblia. Kana nge me zola, kangula Biblia na nge mpi tanga baverse yango. Simba ntete nde bo ke lomba bibuti na kuyedisa ntete kimpeve na bo mosi, na kuzola Yehowa, mpi na kukanga bansiku na yandi na ntima. Ya kieleka, beno fwete vanda balongoki ya mbote ya Ndinga ya Nzambi, kutanga Biblia mbala na mbala mpi kuyindulula yo na mpila nde beno bakisa yo mbote mpi beno zola banzila, minsiku, mpi bansiku ya Yehowa. Yo ta sala nde ntima na beno kufuluka na bakieleka ya kitoko ya Biblia yina ta pusa beno na kuvanda na kiese, luzitu, mpi zola sambu na Yehowa. Beno ta vanda na mambu mingi ya mbote ya kulonga bana na beno.—Luka 6:45.
w07-F 15/5 15-16
Inki Mutindu Mono Lenda Longa Bana na Mono Mbote Kibeni?
Mambu ya beno vandaka kukana, bangindu na beno mpi mambu ya ke sepedisaka beno ke monanaka na mambu yina beno ke tubaka mpi ke salaka. (Baroma 2:21, 22) Na kileki, bana ke longukaka mambu ntangu bo ke talaka na dikebi yonso mambu yina bibuti na bo ke salaka. Bana ke talaka mambu yina ke vandaka mfunu sambu na bibuti na bo. Ntangu bo ke kumaka batoko mambu yango ke kumaka mpi mfunu sambu na bo. Yo yina, kana nge ke zolaka mpenza Yehowa, bana na nge mpi ta bakisa yo. Bo ta bakisa mpi nde sambu na nge kutanga Biblia mpi kulonguka kele mfunu mingi. Diaka, bo ta bakisa nde nge ke tulaka mambote ya kimfumu na kisika ya ntete na luzingu na nge. (Matayo 6:33) Kana nge ke kwendaka mbala na mbala na balukutakanu ya Bukristu mpi nge ke salaka kisalu ya kusamuna nsangu ya mbote ya Kimfumu mbala na mbala, yo ta monisa bo nde kusadila Yehowa kisalu ya santu kele kima ya kuluta mfunu sambu na nge.—Matayo 28:19, 20; Baebreo 10:24, 25.
Bibuti, Beno Lungisa Bampusa ya Dibuta na Beno
14 Mutindu Kulonga 6:7 ke monisa yo, bibuti, beno kele na baokazio mingi ya beno lenda tubila mambu ya kimpeve ti bana na beno. Yo vanda na ntangu beno ke sala nzietelo kumosi, ke sala kisalu kumosi, to ke baka mupepe kumosi, beno lenda zwa mabaku ya kulungisa bampusa ya kimpeve ya bana na beno. Yo ke lomba ve kusadila bana “badiskure” ya bakieleka ya Biblia kukonda kulemba. Kansi, beno meka na kusala na mpila nde masolo ya dibuta na beno kuvanda ya kimpeve mpi yina ke tunga. Mu mbandu, Réveillez-vous ! ke vandaka na masolo mingi yina ke tubilaka mambu mingi ya kuswaswana. Masolo ya mutindu yina ya ke tubilaka bambisi ya Yehowa me salaka, bisika ya kitoko ya inza, mpi mitindu ya kuswaswana ya bantu ke zingaka lenda sadisa beno na kuzwa mambu ya kutubila. Masolo ya mutindu yina lenda pesa mwana mpusa ya kutanga mikanda yina mpika ya kwikama mpi ya mayele ke basisaka.—Matayo 24:45-47.
Bimvwama ya Kimpeve
Zola mpi Lunungu na Izraele ya Ntama
11 Malongi yina beto ke baka: Yehowa ke monaka kaka ve mambu yina kele na nganda kansi yandi ke monaka kibeni mambu yina kele na kati ya ntima na beto. (1 Sam. 16:7) Yandi ke zabaka mabanza, mawi mpi bisalu na beto yonso. Yandi ke tulaka dikebi na mambu ya mbote ya kele na ntima na beto mpi ke siamisaka beto na kusala yo. Kansi, yandi ke zolaka nde beto zaba mpi beto yala mabanza ya mbi sambu beto sala ve mambu ya mbi.—2 Bans. 16:9; Mat. 5:27-30.
YUNI 21-27
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | KULONGA 7-8
“Nge Fwete Sala Ve Ata Kuwakana Mosi ya Makwela ti Bo”
w12-F 1/7 29 § 2
Sambu na nki Yehowa Lombaka Bansadi na Yandi na Kukwela Kaka Bantu yina Ke Sambilaka Yandi?
Na ndambu ya nkaka, Yehowa zabaka nde Satana vandaka kuzola nde bansadi na yandi kubanda kusambila banzambi ya nkaka. Yo yina yandi pesaka bo lukebisu nde bantu yina ke sambilaka yandi ve “ta nata bana na [bo] ya babakala na kuyambula kulanda [yandi] sambu na kusadila banzambi ya nkaka.” Bo vandaka na kigonsa ya nene. Kana dikanda ya Izraele kubwa mpi bo yantika kusadila banzambi ya nkaka, Yehowa ta sakumuna bo diaka ve mpi ta tanina bo diaka ve. Mpidina, bambeni na bo lenda niokula bo kukonda mpasi. Kana mambu kusalama mutindu yina, inki mutindu Mesia yina Nzambi silaka ta basika na dikanda yai? Yo kele pwelele nde Satana vandaka kusosa nde bantu ya Izraele kukwela bantu yina vandaka ve kusambila Yehowa.
Kukwela “Kaka na Mfumu” Keti Yo Kele Kaka Mfunu?
Kansi na Biblia, Yehowa me pesaka beto ntuma ya kukwela kaka na Mfumu. Sambu na nki? Sambu yandi me zaba mambu yina kele mbote sambu na bansadi na yandi. Yandi ke sosaka kaka ve kutanina bansadi na yandi na bampasi yina lenda basika kana bo ke landa nzila ya mbi, kansi yandi ke zolaka mpi nde bo zinga na kiese. Na bilumbu ya Nehemia, ntangu Bayuda mingi kwelaka bantu yina vandaka ve kusambila Yehowa, Nehemia yibusaka bo mbandu ya mbi ya Salomo. ‘Nzambi zolaka Salomo, kansi bankento ya banzenza pusaka Salomo na kusala disumu.’ (Neh. 13:23-26) Nzambi me pesaka mpi bansadi na yandi ya bilumbu na beto ntuma ya kukwela kaka bantu yina ke sambilaka yandi na kwikama sambu na mambote na bo mosi. (Nk. 19:8-11; Yez. 48:17, 18) Bakristu ya kieleka ke monisilaka Nzambi ya zola ntonda mpi ke tudilaka yandi ntima na mutindu yandi ke twadisaka bo. Ntangu bo ke lemfukilaka yandi, bo ke ndimaka nde yandi kele Mfumu ya Luyalanganu ya Mvimba.—Bing. 1:5.
Keba na Banduku na Nge na Bilumbu Yai ya Nsuka
12 Bakristu yina ke zola kukwela fwete keba na bantu yina ta vanda bankwelani na bo. Ndinga ya Nzambi ke kebisa beto nde: “Beno vukana ve ti bantu yina ke kwikilaka ve. Sambu na nki kuwakana kele na kati ya lunungu mpi kufwa bansiku? To nki kuwakana kele na kati ya nsemo mpi mudidi?” (2 Bakorinto 6:14) Biblia ke lombaka bansadi ya Nzambi na kukwela “kaka na Mfumu,” disongidila kukwela kaka muntu yina me kudipesaka na Yehowa, me bakaka mbotika mpi ke zitisaka bansiku ya Yehowa. (1 Bakorinto 7:39) Kana nge kwela muntu yina ke zolaka Yehowa, yandi ta sadisa nge na kubikala ya kwikama na Nzambi.
Bimvwama ya Kimpeve
Yehowa Ke Pesaka Beto Bima ya Beto Ke Vandaka na Yo Mfunu Konso Kilumbu
4 Kisambu ya beto ke salaka sambu na madia ya konso kilumbu fwete yibusa beto mpi nde beto kele na mfunu ya madia ya kimpeve konso kilumbu. Ata yandi waka nzala mingi na nima ya kubuya madia bilumbu mingi, Yezu kupukumukaka ve ntangu Satana kulombaka yandi na kubalula matadi yo kuma mampa. Yandi tubaka nde: “Bo sonikaka na Mukanda ya Nzambi nde: ‘Muntu ke zingaka kaka ve sambu na mampa ya yandi ke diaka, kansi yandi ke zingaka mpi sambu na mambu yina yonso ya Nzambi ke tubaka.’” (Matayo 4:4) Na verse yai, Yezu kuvutukilaka bangogo yina profete Moize kutubilaka bantu ya Izraele nde: “[Yehowa] salaka mpi na mpila nde beno wa nzala. Ebuna yandi pesaka beno bima yai mana na kudia; mana yina vandaka madia ya beno ti bankaka na beno vandaka me dia ntete ve. Yandi salaka mpidina sambu na kusonga beno nde, bantu ke zingaka kaka ve sambu na madia kansi bo ke zingaka mpi sambu na mambu yonso ya Nzambi ke tubaka.” (Kulonga 8:3) Mutindu Yehowa vandaka kupesa bantu ya Izraele mana kusadisaka bo na kuzwa madia ya kinsuni mpamba ve kansi na kubaka mpi malongi ya kimpeve. Dilongi ya ntete kele nde Yehowa kulombaka bo na “kulokuta madia yina me fwana sambu na kilumbu yina.” Ntangu bo vandaka kulokuta mingi kuluta yina bo fwete dya na kilumbu yina, mana yina vandaka kubikala vandaka kukuma nsudi mpi kufuluka baniama. (Kubasika 16:4, 20) Kansi diambu yai vandaka kusalama ve na kilumbu ya sambanu ntangu Nzambi vandaka kulomba bo na kulokuta mana ya bilumbu zole sambu na kubumba yina bo vandaka kudia na Sabata. (Kubasika 16:5, 23, 24) Mana vandaka kuyibusa bo mpenza nde bo fwete lemfukaka mpi nde, kima vandaka kusimba luzingu na bo kuvandaka madia mpamba ve, kansi mpi “mambu yonso ya Nzambi ke tubaka.”
YUNI 28–YULI 4
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | KULONGA 9-10
“Nki Yehowa Nzambi na Nge Ke Lomba Nge?”
w09-F 1/10 10 § 3-4
Inki Yehowa Ke Lomba Beto?
Inki Lenda pusa beto na kulemfukila Yehowa na luzolo yonso? Moize ke tubila kikuma mosi: ‘Wa Yehowa Nzambi na nge boma.’ (Verse 12) Boma yango kele ve ya kubanga nde yandi ta pesa beto ndola, kansi yo ke tendula kuzitisa yandi mingi kibeni mpi kulemfuka na bansiku na yandi. Kana beto ke zitisa Nzambi mingi, beto ta tina kusala mambu yina ta pesa yandi mpasi mpi beto ta lemfukila yandi na luzolo yonso.
Kansi inki fwete pusa beto kibeni na kulemfukila Yehowa? Moize ke tuba nde: ‘Zola yandi [Yehowa], sadila Yehowa Nzambi na nge na ntima na nge ya mvimba mpi na moyo na nge ya mvimba.’ (Verse 12) Kuzola Nzambi ke lombaka kusala mingi katula kuvanda ti mawi yina ya zola. Mukanda mosi ke tuba nde: “Bangogo ya Ki-ebreo yina bo me sadila sambu na kubalula mawi ke tendulaka mpi bantangu ya nkaka mambu yina mawi yango ke pusaka muntu na kusala.” Mukanda yina ke tuba diaka nde kuzola Nzambi ke tendula “kusala mambu na zola” sambu na yandi. Na bangogo ya nkaka, kana beto ke zolaka kibeni Nzambi, beto ta sala mambu na mutindu yina beto me zaba nde yo ta sepedisa yandi.—Bingana 27:11.
w09-F 1/10 10 § 6
Inki Yehowa Ke Lomba Beto?
Kulemfukila Yehowa na luzolo yonso ta natila beto mambote. Moize sonikaka nde: “Zitisa bantuma . . . yina mono ke pesa nge bubu yai sambu na mambote na nge mosi.” (Verse 13) Ya kieleka, mambu yonso yina Yehowa ke lombaka ke vandaka sambu na mambote na beto. Yo kele ya masonga sambu Biblia ke tuba nde: “Nzambi kele zola.” (1 Yoane 4:8) Yo yina, Yehowa ke pesaka beto bansiku kaka sambu na mambote na beto. (Yezaya 48:17) Kana beto ke sala mambu yina Yehowa ke lomba beto, beto ta vanda ve ti basusi banda bubu mpi na nsi ya Kimfunu na yandi, beto ta baka mambote ya mvula na mvula.
Keti Nge Lenda ‘Kwenda Kibeni Pene-Pene na Nzambi”?
2 Abrahami salaka kinduku ya mutindu yai. Yehowa bingaka mfumu yai ya dikanda nde “nduku na mono.” (Yezaya 41:8) Ya kieleka, Yehowa kumisaka Abrahami nduku na yandi. Abrahami vandaka ti bangwisana yai ya ngolo ti Yehowa sambu yandi “tulaka lukwikilu na Yehowa.” (Yakobo 2:23) Bubu yai mpi, Yehowa ke sosaka mabaku ya “kupusana” pene-pene ya bantu yina ke sadilaka yandi na zola yonso. (Kulonga 10:15) Ndinga na yandi ke siamisa beto nde: “Beno kwenda pene-pene na Nzambi, mpi yandi ta kwisa pene-pene na beno.” (Yakobo 4:8) Bangogo yai ke pesa beto emvitasio mpi lusilu.
Bimvwama ya Kimpeve
it-1-F 115
Anaki
Bantu yina vandaka bantu ya nda. Bo vandaka kuzinga na bangumba ya Kanana mpi na bisika ya nkaka yina vandaka pene-pene ti nzadi, mingi-mingi na Esti. Na ntangu mosi buna, bantu yai tatu ya lukumu Ahimani, Sheshai mpi Talmai ya vandaka na dibuta ya Anaki vandaka kuzinga na Ebroni. (Kut 13:22) Ba-ebreo 12 yina kwendaka kutala insi monaka sambu na mbala ya ntete bana ya Anaki na Ebroni. Bantu 10 yina vandaka na kati ya bantu 12 yina kwendaka kutala insi pesaka bantu ya Izraele nsangu mosi ya pesaka bo boma sambu na bantu yai. Bantu yina 10 tubaka nde bana yai ya Anaki vandaka bana yina Banefilimi butaka na ntwala nde Mvula ya Ngolo kunoka na ntoto. Ntangu Ba-ebreo vandaka kuditesa ti bo, Ba-ebreo vandaka kumonana bonso “bampasu.” (Kut 13:28-33; Kul 1:28) Mutindu bana yai ya Anaki vandaka nda salaka nde kana bo ke zola kutubila bantu ya Emi mpi bantu ya Refayimi, bo vandaka mpi bantu ya nda. Mbala ya nkaka, bo basisaka kingana yai na kutadila ngolo yina bo vandaka ti yo: “Nani lenda telama na ntwala ya bana ya Anaki?”—Kul 2:10, 11, 20, 21; 9:1-3.