1, 2. (a) Inki mambu ya kuyituka Ezekiele salaka? (Tala kifwanisu ya luyantiku ya kapu.) (b) Mambu yina yandi salaka vandaka kumonisa nki?

BANSANGU ya me tala mambu ya kuyituka ya profete Ezekiele me panzana nswalu kibeni na kati ya Bayuda yina ke zinga na kimpika na ntoto ya Babilone. Na nsungi ya mposo mosi, yandi vandaka kukuka ve kusala mpi kutuba ata kima mosi na kati ya bantu yina vandaka na kimpika, kansi na nima, yandi telamaka na mbala mosi mpi kudikangilaka na nzo na yandi. Ntangu yai ya bampangi na yandi ke tala ti kuyituka, Ezekiele me basika diaka, me lokuta briki, me tula yo na ntwala na yandi, mpi me sala kifwanisu na zulu na yo. Na nima, kukonda kutuba ata kima, Ezekiele me yantika kutunga kibaka mosi ya fioti.—Ezek. 3:10, 11, 15, 24-26; 4:1, 2.

² Bantu yina vandaka kutala vandaka kukuma mingi, ziku bo kudiyulaka nde, ‘Mambu yai yonso ke tendula nki?’ Kaka na nima, Bayuda yina vandaka na kimpika bakisaka mbote-mbote nde mambu ya kuyituka yina Ezekiele salaka vandaka kutubila mambu ya mpasi yina ta monisa makasi ya lunungu ya Yehowa Nzambi. Mambu yango vandaka inki? Inki mutindu yo vandaka ti bupusi na dikanda ya ntama ya Izraele? Yo ke tendula nki sambu na bansadi ya kieleka ya Nzambi bubu yai?

“Baka Briki Mosi . . . Baka Ble . . . Baka Mbele Mosi ya Bitumba ya Makasi”

3, 4. (a) Inki mambu tatu ya ndola ya Nzambi Ezekiele monisaka? (b) Inki mutindu Ezekiele monisaka mutindu bo ta ziunga Yeruzalemi?

³ Pene-pene ya 613 N.T.B., Yehowa songaka Ezekiele na kumonisa na nsadisa ya bidimbu mambu tatu ya me tala ndola yina Nzambi ta pesa Yeruzalemi. Mambu yango vandaka: kuziunga mbanza, bampasi ya bantu na yo, mpi kufwa ya mbanza ti ya bantu na yo.a Beto tadila mbote-mbote mambu yai tatu.

⁴ Kuziunga Yeruzalemi. Yehowa songaka Ezekiele nde: “Baka briki mosi mpi tula yo na ntwala na nge. . . . Ziunga yo.” (Tanga Ezekiele 4:1-3.) Briki vandaka kumonisa mbanza Yeruzalemi, kansi Ezekiele vandaka kumonisa basoda ya Babilone yina Yehowa sadilaka. Yehowa songaka mpi Ezekiele na kutunga kibaka mosi ya fioti, na kusala mwa ngumba na nziunga na yo, mpi na kusala bima ya kubukila bakielo. Na nima, bo songaka yandi na kutula bima yai na nziunga ya briki yina. Bima yai vandaka kumonisa bisadilu ya bitumba yina bambeni ya Yeruzalemi ta sadila ntangu bo ta ziunga mbanza mpi ta nwanisa yo. Sambu na kumonisa ngolo ya bambeni yina vandaka bonso kibende, bo lombaka Ezekiele na kutula nzungu to “kikalungu ya kibende” na kati-kati na yandi ti mbanza. Na nima, yandi tulaka ‘luse na yandi na mpila nde yo talana ti’ mbanza. Mambu yai vandaka “kidimbu sambu na nzo ya Izraele” mpi yo vandaka kumonisa nde mambu ya kuyituka zolaka kusalama. Yehowa ta sadila bambeni sambu na kuziunga Yeruzalemi, mbanza ya kuluta mfunu ya bansadi ya Nzambi, kisika tempelo ya Nzambi vandaka!

5. Tubila mutindu Ezekiele monisaka mambu yina ta kumina bantu ya Yeruzalemi.

⁵ Bampasi ya bantu ya Yeruzalemi. Yehowa songaka Ezekiele nde: “Baka ble, orze, madesu ya nene, madesu ya fioti, mpondo, ti ble ya mutindu ya nkaka,” ‘sala yo mampa,’ mpi ‘tesa mpi dia bashekele 20 [kiteso ya bagrame 230] ya madia konso kilumbu.’ Na nima, Yehowa tubaka nde: “Mono ke zenga kima ya ke pesaka . . . madia.” (Ezek. 4:9-16) Na nsonga yai, Ezekiele vandaka diaka ve kumonisa basoda ya Babilone; kansi, yandi kumaka kumonisa bantu ya Yeruzalemi. Mambu yina Ezekiele salaka monisaka nde ntangu bo ta ziunga mbanza, yo ta sala nde madia kuvanda diaka ve mingi na mbanza. Na ntangu yina, bo ta sadila bima ya kuyituka sambu na kusala mampa, mpi yo ke monisa nde bantu ta dia bima yonso yina bo ta mona. Nzala ta vanda ngolo nki mutindu? Ezekiele songaka bantu yina vandaka na kimpika mambu yai ya me tala bantu ya Yeruzalemi: “Batata yina kele na kati na nge ta dia bana na bo, mpi bana ta dia batata na bo.” Na nsuka, bantu mingi ta mona mpasi sambu na “batolo-tolo ya nzala ya ke nataka na lufwa,” mpi bantu “ta konda.”—Ezek. 4:17; 5:10, 16.

6. (a) Inki mikumba zole Ezekiele lungisaka na ntangu mosi? (b) Ntuma ya Nzambi ya ‘kutula nsuki na kilo, mpi ya kukabisa yo na bandambu tatu’ vandaka kumonisa nki?

⁶ Kufwa ya Yeruzalemi mpi ya bantu na yo. Na kitini ya nsonga ya mbikudulu yai, Ezekiele lungisaka mikumba zole na mbala mosi. Ya ntete, Ezekiele monisaka mambu yina Yehowa zolaka kusala. Yehowa songaka yandi nde: “Baka mbele ya bitumba ya makasi nge zengila yo mandefo ti nsuki na nge yonso.” (Tanga Ezekiele 5:1, 2.) Diboko ya Ezekiele yina vandaka kusadila mbele ya bitumba vandaka kumonisa diboko ya Yehowa—ndola na yandi—yina yandi pesaka na nzila ya basoda ya Babilone. Ya zole, Ezekiele monisaka mambu yina Bayuda zolaka kukutana ti yo. Yehowa songaka yandi nde: ‘Zenga mandefo ti nsuki na nge yonso.’ Kuzenga nsuki yonso vandaka kumonisa mutindu bo ta nwanisa mpi ta fwa Bayuda. Diaka, ntuma ya ‘kutula nsuki na kilo, mpi ya kukabisa yo na ndambu tatu’ vandaka kumonisa nde Yehowa ta pesa Yeruzalemi ndola na luzolo yonso mpi mbote-mbote kibeni.

7. Sambu na nki Yehowa songaka Ezekiele na kukabisa nsuki na bandambu tatu mpi na kusadila konso ndambu mambu na mutindu ya kuswaswana?

⁷ Sambu na nki Yehowa songaka Ezekiele na kukabisa nsuki yina yandi zengaka na bandambu tatu mpi na kusadila konso ndambu mambu na mutindu ya kuswaswana? (Tanga Ezekiele 5:7-12.) Ezekiele yokaka ndambu mosi ya nsuki na yandi “na kati ya mbanza” sambu na kumonisa bantu yina vandaka kutala yandi nde bantu ya nkaka ya Yeruzalemi ta fwa na kati ya mbanza. Ezekiele bulaka ndambu mosi ya nsuki na yandi na mbele “na nziunga ya mbanza” sambu na kumonisa nde bantu ya nkaka ta fwa na nganda ya mbanza. Yandi panzaka ndambu ya nsuka ya nsuki na mupepe sambu na kumonisa nde bantu ya nkaka diaka ta panzana na makanda, kansi “mbele ya bitumba” ta ‘landa bo.’ Yo vanda na konso kisika yina bantu yina ta guluka ta kwenda kuzinga, bo ta vanda ve na ngemba.

8. (a) Nsonga ya Ezekiele vandaka kupesa nki kivuvu? (b) Inki mutindu mambu ya mbikudulu ya me tala “mwa ndambu” ya nsuki lunganaka?

⁸ Kansi, nsonga ya mbikudulu ya Ezekiele vandaka mpi kupesa kivuvu. Sambu na nsuki yina Ezekiele zengaka, Yehowa songaka yandi nde: ‘Baka mwa ndambu mpi dimba yo na bansongi ya lele na nge.’ (Ezek. 5:3) Ntuma yina vandaka kumonisa nde bo ta tanina Bayuda fioti yina ta panzana na kati ya makanda. Bantu ya nkaka na kati ya “mwa ndambu” yina ta vanda na kati ya bantu yina vandaka na kimpika yina ta vutuka na Yeruzalemi na nima ya bamvula 70 ya kimpika na Babilone. (Ezek. 6:8, 9; 11:17) Keti mambu ya mbikudulu yai lunganaka? Ee. Mwa bamvula na nima ya kimpika ya Babilone, profete Agai tubaka nde Bayuda ya nkaka yina panzanaka vutukaka na Yeruzalemi. Bo vandaka “bambuta yina monaka nzo ya ntete,” disongidila, tempelo ya Salomo. (Esd. 3:12; Agai 2:1-3) Yehowa taninaka lusambu ya bunkete kaka mutindu yandi silaka. Kapu 9 ya mukanda yai ta tubila mambu mingi ya me tala mutindu Nzambi ta vutula lusambu ya bunkete.—Ezek. 11:17-20.

Mbikudulu Yai Ke Longa Beto Nki Sambu na Mambu Yina Ta Salama?

9, 10. Mambu yina Ezekiele salaka ke yibusa beto nki mambu ya mfunu yina Ndinga ya Nzambi ke tubilaka sambu na bilumbu ke kwisa?

⁹ Mambu yina Ezekiele salaka ke yibusa beto mambu ya mfunu yina Ndinga ya Nzambi ke tubilaka sambu na bilumbu ke kwisa. Inki kele mwa mambu yango? Mutindu yo salamaka na Yeruzalemi ya ntama, Yehowa ta sadila baluyalu sambu na kusala mambu ya kuyituka—kunwanisa mabundu yonso ya luvunu yina kele na ntoto. (Kus. 17:16-18) Kaka mutindu kufwa ya Yeruzalemi vandaka “mpasi mosi ya me swaswana ti bampasi ya nkaka,” mutindu mosi “mpasi ya nene” ti bitumba ya Armagedoni ta vanda mambu yina “me bwaka ntete ve.”—Ezek. 5:9; 7:5; Mat. 24:21.

¹⁰ Ndinga ya Nzambi ke monisa nde bantu mingi yina ke pesaka maboko na mabundu ya luvunu ta fwa ve ntangu bo ta fwa mabundu ya luvunu. Sambu bantu yina ta guluka ta vanda na boma, bo ta vukana ti bantu yonso ya nkaka sambu na kusosa kisika ya kubumbana. (Zek. 13:4-6; Kus. 6:15-17) Mambu yina ta kumina bo ke yibusa beto mambu yina kuminaka bantu ya Yeruzalemi ya ntama yina gulukaka ntangu bo fwaka yo mpi panzanaka “na mupepe.” Mutindu beto monaka yo na paragrafe 7, ata bo gulukaka na ntangu yina, Yehowa basisaka “mbele ya bitumba sambu na kulanda” bo. (Ezek. 5:2) Mutindu mosi, mbele ya bitumba ya Yehowa ta landa bantu yina ta guluka ntangu bo ta fwa mabundu ya luvunu na bisika yonso ya kubumbana yina bo ta tina. Bo ta fwa bo na Armagedoni ti bantu yonso yina kele bonso bankombo.—Ezek. 7:4; Mat. 25:33, 41, 46; Kus. 19:15, 18.

11, 12. (a) Kubakisa mbikudulu ya Ezekiele ya me tala kuziunga Yeruzalemi ke pusa beto na kutadila kisalu ya kusamuna nki mutindu bubu yai? (b) Ziku nki nsoba ta salama na kisalu na beto mpi na nsangu yina beto ke longaka?

¹¹ Kubakisa mbikudulu yai ke pusa beto na kutadila mpi na kusala kisalu ya kusamuna nki mutindu? Yo ke pusa beto na kusala yonso bubu yai sambu na kusadisa bantu na kukuma bansadi ya Yehowa. Sambu na nki? Sambu ntangu ya me bikala sambu na ‘kukumisa bantu ya makanda yonso balongoki’ kele fioti. (Mat. 28:19, 20; Ezek. 33:14-16) Ntangu “nti” (to baluyalu) ta yantika kunwanisa mabundu, beto ta longa diaka ve nsangu ya luguluku. (Ezek. 7:10) Na yina me tala kuzabisa nsangu ya mbote, beto ta kuma ‘bababa,’ kaka mutindu Ezekiele kumaka baba, to yambulaka kuzabisa nsangu, na nsungi mosi ya kisalu na yandi. (Ezek. 3:26, 27; 33:21, 22) Ya kieleka, na nima ya kufwa ya mabundu ya luvunu, bantu “ta sosa [kibeni] mbona-meso na mbikudi mosi,” kansi bo ta songa bo ve mambu ya bo fwete sala sambu na kuguluka. (Ezek. 7:26) Ntangu ya kuzaba mambu yai mpi ya kukuma balongoki ya Kristu ta vanda me luta.

¹² Ata mpidina, kisalu na beto ya kulonga ta suka ve. Sambu na nki? Sambu na nsungi ya mpasi ya nene, ziku beto ta yantika kulonga nsangu mosi ya lusambisu yina ta vanda bonso mvula ya nene ya matadi. Nsangu yina ta monisa pwelele nde nsuka ya nsi-ntoto yai ya mbi me kwisila bantu.—Kus. 16:21.

“Tala Yo Ke Kwisa!”

13. Sambu na nki Yehowa songaka Ezekiele na kulala na diboko na yandi ya kimama mpi na nima na diboko na yandi ya kitata?

¹³ Katula kutubila mutindu bo ta fwa Yeruzalemi, Ezekiele tubilaka mpi ntangu yina yo ta salama. Yehowa songaka Ezekiele na kulala bilumbu 390 na diboko na yandi ya kimama mpi bilumbu 40 na diboko na yandi ya kitata. Konso kilumbu vandaka kumonisa mvula mosi. (Tanga Ezekiele 4:4-6; Kut. 14:34) Ziku Ezekiele vandaka ve kusala nsonga yina kilumbu ya mvimba konso kilumbu; yo vandaka kumonisa kibeni mvula yina bo ta fwa Yeruzalemi. Yo ke monana nde bamvula 390 ya kifu ya Izraele yantikaka na mvu 997 N.T.B., mvula yina kimfumu ya makanda 12 kabwanaka na bitini zole. (1 Bant. 12:12-20) Ziku bamvula 40 ya masumu ya Yuda yantikaka na mvu 647 N.T.B, mvula yina bo pesaka Yeremia kisalu ya kiprofete sambu na kukebisa kimfumu ya Yuda mbote-mbote na yina me tala kufwa na yo. (Yer. 1:1, 2, 17-19; 19:3, 4) Yo yina, bansungi yina zole zolaka kusuka na mvu 607 N.T.B., mvula yina bo bwisaka mpi bo fwaka Yeruzalemi, kaka mutindu Yehowa tubilaka yo.b

14. (a) Inki mutindu Ezekiele ndimaka nde Yehowa ke salaka kibeni mambu na ntangu yina yandi me tulaka? (b) Inki mambu salamaka na ntwala ya kufwa ya Yeruzalemi?

¹⁴ Na ntangu yina bo songaka Ezekiele mbikudulu ya bilumbu 390 mpi ya bilumbu 40, ziku yandi bakisaka kibeni ve mvula yina bo ta fwa Yeruzalemi. Ata mpidina, mwa bamvula na ntwala ya kufwa ya Yeruzalemi, yandi vandaka kukebisa Bayuda mbala na mbala nde Yehowa ta pesa bo ndola. Yandi vandaka kutuba nde: “Ntangu yai nsuka me kwisila nge.” (Tanga Ezekiele 7:3, 5-10.) Ntembe kele ve nde Ezekiele zabaka nde Yehowa ta sala mambu na ntangu yina yandi me tulaka. (Yez. 46:10) Ezekiele tubilaka mpi mambu yina ta salama na ntwala ya kufwa ya Yeruzalemi: “Mpasi ta kwisa na zulu ya mpasi.” Mambu yai ta sala nde kukabwana kukota na kati ya bantu, ya mabundu, mpi ya luyalu.—Ezek. 7:11-13, 25-27.

15. Inki mambu ya mbikudulu ya Ezekiele yantikaka kulungana banda na mvu 609 N.T.B.?

¹⁵ Bamvula fioti na nima, ntangu Ezekiele zabisaka nsangu ya kubwa ya Yeruzalemi, mbikudulu yantikaka kulungana. Na mvu 609 N.T.B., bo songaka Ezekiele nde bo yantikaka kunwanisa Yeruzalemi. Na ntangu yina, bo bulaka mpungi sambu na kubingisa bantu na kunwanina mbanza na bo, kansi mutindu Ezekiele tubilaka yo, ‘ata muntu mosi ve kwendaka na bitumba.’ (Ezek. 7:14) Bantu ya Yeruzalemi vukanaka ve sambu na kunwanisa bantu ya Babilone. Ziku Bayuda ya nkaka yindulaka nde Yehowa ta gulusa bo. Yehowa gulusaka bo ntangu bantu ya Asiria sosaka kubotula Yeruzalemi mpi wanzio mosi fwaka basoda na bo mingi. (2 Bant. 19:32) Kansi ntangu yai, ata wanzio mosi ve sadisaka bo. Ntangu fioti na nima, mbanza yina bo ziungaka kumaka bonso “nzungu ya kulambila” yina bo tulaka “na tiya,” mpi bo kangaka bantu na yo bonso “bitini ya misuni” na kati ya nzungu. (Ezek. 24:1-10) Bo fwaka Yeruzalemi na nima ya kuziunga yo bangonda 18.

“Beno Fulusa Sambu na Beno Mosi Bimvwama na Zulu”

16. Inki mutindu beto lenda monisa nde beto ke ndimaka nde Yehowa ke lungisaka kibeni mambu na ntangu yina yandi me tulaka?

¹⁶ Kitini ya mbikudulu yai ya Ezekiele ke longa beto nki? Keti yo ke wakana ti nsangu ya beto ke longaka mpi mutindu bantu ke yambaka nsangu yango? Yehowa me ponaka ntangu yina yandi ta fwa mabundu ya luvunu—mpi yandi ta monisa diaka nde yandi ke salaka kibeni mambu na ntangu yina yandi me tulaka. (2 Pie. 3:9, 10; Kus. 7:1-3) Beto me zaba kibeni ve ntangu mambu yai ta salama. Kansi, bonso Ezekiele, beto ke landaka kulungisa ntuma ya Yehowa ya kukebisa bantu mbala na mbala nde: “Ntangu yai nsuka me kwisila nge.” Sambu na nki beto fwete tubila mingi nsangu yai? Beto fwete sala yo sambu na kikuma mosi yina pusaka Ezekiele na kusala yo.c Bantu mingi yina yandi zabisaka mbikudulu ya Nzambi ya me tala kubwa ya Yeruzalemi ndimaka ve. (Ezek. 12:27, 28) Kansi na nima, Bayuda ya nkaka yina vandaka na kimpika na Babilone monisaka nde bo vandaka ti ntima ya mbote, mpi vutukaka na bwala na bo. (Yez. 49:8) Mutindu mosi, bantu mingi bubu yai ke ndimaka ve nde nsi-ntoto yai ta fwa. (2 Pie. 3:3, 4) Ata mpidina, na ntwala nde ntangu yina bantu fwete ndima nsangu ya Nzambi kukuma na nsuka, beto fwete sadisa bantu ya ntima ya mbote na kuzwa nzila yina ke nataka na luzingu.—Mat. 7:13, 14; 2 Bak. 6:2.

17. Inki mambu beto ta mona na mpasi ya nene?

¹⁷ Mbikudulu ya Ezekiele ke yibusa beto mpi nde ntangu bo ta nwanisa mabundu ya luvunu, bantu na yo ta ‘kwenda ve na bitumba’ sambu na kunwanina yo. Kansi, ntangu bo ta bakisa nde bo ke pesa ve mvutu na lusadisu yina bo ke lomba ntangu bo ke tuba nde, “Mfumu, Mfumu,” “maboko na bo yonso ta kuma pete-pete mpi ta lela” mpi “matekita” ta simba bo. (Ezek. 7:3, 14, 17, 18; Mat. 7:21-23) Bo ta sala diaka nki? (Tanga Ezekiele 7:19-21.) Yehowa ke tuba nde: “Bo ta losa arza na bo na babala-bala.” Mambu yai ya me tala bantu ya Yeruzalemi ya ntama ke monisa mpi mambu yina ta salama na mpasi ya nene. Na ntangu yina, bantu ta bakisa nde mbongo lenda gulusa bo ve na mpasi yina ke kwisa.

18. Mbikudulu ya Ezekiele me longa beto nki na yina me tala mambu yina beto fwete tula na kisika ya ntete?

¹⁸ Keti nge me bakisa mambu yina kitini ya mbikudulu yai ya Ezekiele ke longa beto? Yo ke tadila mambu yina beto fwete tula na kisika ya ntete. Tadila mambu yai: Bantu ya Yeruzalemi sobaka kibeni mambu yina yo lombaka nde bo tula na kisika ya ntete kaka na nima ya ntangu yina bo bakisaka nde nsuka kwisilaka mbanza na bo, nde luzingu na bo kumaka na kigonsa, mpi nde bima ya kinsuni lendaka ve kugulusa bo. Bo losaka bima na bo ya kinsuni mpi bo yantikaka kusosa “mbona-meso na mbikudi mosi”—kansi yo vandaka diaka ve ntangu ya kusoba. (Ezek. 7:26) Na kuswaswana ti bo, beto me zaba kibeni nde nsuka ya nsi-ntoto yai ya mbi me kwisila beto. Yo yina, lukwikilu na beto na balusilu ya Nzambi ke pusaka beto na kutula mambu ya mfunu na kisika ya ntete na luzingu. Yo ke salaka nde beto kudipesa na kusosa bimvwama ya kimpeve, yina ke vandaka mfunu ntangu yonso mpi yina beto ta losa ve ata fioti “na babala-bala.”—Tanga Matayo 6:19-21, 24.

19. Inki mutindu bansangu ya mbikudulu ya Ezekiele ke tadila beto bubu yai?

¹⁹ Na bunkufi, na nki mutindu mambu ya mbikudulu ya Ezekiele na yina me tala kubwa ya Yeruzalemi ke tadila beto bubu yai? Yo ke yibusa beto nde ntangu ya me bikala sambu na kusadisa bantu sambu bo kuma bansadi ya Nzambi kele fioti. Yo yina, beto ke salaka na nswalu yonso kisalu ya kukumisa bantu balongoki. Beto ke sepelaka mingi ntangu bantu yina kele ntima-mbote ke yantikaka kusambila Yehowa, Tata na beto. Kansi, beto ke landaka kupesa lukebisu yai ya Ezekiele pesaka bantu ya bilumbu na yandi ata na bantu yina ke ndimaka ve nsangu na beto nde: “Ntangu yai nsuka me kwisila nge.” (Ezek. 3:19, 21; 7:3) Kaka na ntangu yina, beto ke landaka kutudila Yehowa ntima mpi kutula lusambu ya bunkete na kisika ya ntete na luzingu na beto.—Nk. 52:7, 8; Bing. 11:28; Mat. 6:33.

1, 2. (a) Na nki mutindu Izraele vandaka bonso dimeme na kati ya bibulu? (Tala kifwanisu ya luyantiku ya kapu.) (b) Bantu ya Izraele ti bantotila na bo vandaka kupesa nzila na nki mambu?

BAMVULA mingi, Izraele vandaka bonso dimeme mosi na kati ya bibulu. Bantu ya Amoni, ya Moabi, mpi ya Edomi vandaka kunwanisa Izraele na ndilu na yo ya esti. Bantu ya Filistia yina vandaka bambeni ya Izraele bamvula mingi, kwendaka kuzinga na ndambu ya westi. Mbanza Tire vandaka na nordi, yo vandaka mbanza yina vandaka ti kimvwama mpi ngolo mingi na yina me tala mambu ya mumbongo. Dikanda ya ntama ya Ezipte vandaka na sudi ya Izraele; Farao yina vandaka nzambi mpi ntotila muntu vandaka kuyala yo.

² Ntangu bantu ya Izraele vandaka kutudila Yehowa ntima, yandi vandaka kutanina bo na bambeni. Kansi mbala na mbala, bansadi na yandi mpi bantotila na bo vandaka kubika nde makanda yina vandaka na nziunga kupusa bo na kusala mambu ya mbi. Ntotila Ahabi kele na kati ya bantu yina bikaka nde bantu ya nkaka kupusa bo na kukolama. Yandi zingaka na ntangu mosi ti ntotila Yehoshafati ya Yuda mpi yandi yalaka kimfumu ya makanda kumi ya Izraele. Yandi kwelaka mwana-nkento ya ntotila ya Sidoni yina vandaka kuyala mbanza Tire yina vandaka ti bimvwama mingi. Yezabele, nkento yango, siamisaka kibeni lusambu ya Baale na Izraele mpi pusaka bakala na yandi na kubebisa lusambu ya bunkete na mutindu ya mbi kibeni.—1 Bant. 16:30-33; 18:4, 19.

3, 4. (a) Ezekiele yantikaka kuzabisa nsangu ya me tala nki dikanda? (b) Inki bangiufula beto ta tadila?

³ Yehowa kebisaka bansadi na yandi na yina me tala bampasi ya bo ta kutana ti yo kana bo kolama. Ntangu yai, ntima-nda na yandi kumaka na nsuka. (Yer. 21:7, 10; Ezek. 5:7-9) Na mvu 609 N.T.B., basoda ya Babilone vutukaka na mbala ya tatu na Ntoto ya Lusilu. Bamvula kiteso ya kumi lutaka banda bo nwanisaka yo na mbala ya nsuka. Ntangu yai, bo ta bwisa bibaka ya Yeruzalemi mpi ta fwa bantu yina kolamaka na Nebukadenezare. Ntangu bo yantikaka kuziunga mbanza mpi ntangu bambikudulu ya Ezekiele yantikaka kulungana mbote-mbote, Ezekiele yantikaka kuzabisa mambu yina ta kumina makanda yina vandaka na nziunga ya Ntoto ya Lusilu.

⁴ Yehowa monisaka Ezekiele nde bambeni ya Yuda ta vanda na kiese ntangu bo ta fwa Yeruzalemi mpi bo ta niokula bantu yina ta guluka. Kansi makanda yina vandaka kuvweza zina ya Yehowa mpi kuniokula bansadi na yandi to kupusa bo na kusala mambu ya mbi ta baka kibeni ndola. Inki mambu ya mfunu beto ke longuka na kuwakana ya Izraele ti makanda yina? Mpi nki mutindu bambikudulu ya Ezekiele sambu na makanda ke pesa beto kivuvu bubu yai?

Bampangi ya Izraele Yina Vandaka “Kuvweza [Bo] Ngolo”

5, 6. Inki bangwisana bantu ya Amoni vandaka na yo ti bantu ya Izraele?

⁵ Bantu ya Amoni, ya Moabi, mpi ya Edomi vandaka kibeni bampangi ya Izraele. Ata bo vandaka bampangi mpi katukaka na dibuta mosi, makanda yai vandaka bambeni ya bansadi ya Nzambi banda ntama mpi bo vandaka “kuvweza [bo] ngolo.”—Ezek. 25:6.

⁶ Tadila mbandu ya bantu ya Amoni. Bo katukaka na Loti mwana-mpangi ya Abrahami na nzila ya mwana na yandi ya nkento ya nsuka. (Kuy. 19:38) Ndinga na bo vandaka ti kuwakana ya ngolo ti Kiebreo, yo yina ziku bansadi ya Nzambi vandaka kubakisa yo. Sambu bo vandaka bampangi, Yehowa songaka bantu ya Izraele na kunwanisa ve bantu ya Amoni. (Kul. 2:19) Kansi na bilumbu ya bazuzi, bantu ya Amoni vukanaka ti Egloni ntotila ya Moabi sambu na kumonisa Izraele mpasi. (Baz. 3:12-15, 27-30) Na nima, ntangu Saule kumaka ntotila, bantu ya Amoni nwanisaka Izraele. (1 Sam. 11:1-4) Mpi na bilumbu ya ntotila Yehoshafati, bo vukanaka diaka ti basoda ya Moabi sambu na kunwanisa Ntoto ya Lusilu.—2 Bans. 20:1, 2.

7. Inki mutindu bantu ya Amoni vandaka kusadila bisoni na bo bantu ya Izraele mambu?

⁷ Bantu ya Moabi mpi katukaka na Loti kansi na nzila ya mwana na yandi ya nkento ya ntete. (Kuy. 19:36, 37) Yehowa songaka bantu ya Izraele na kudikotisa ve na bitumba ti Moabi. (Kul. 2:9) Kansi bantu ya Moabi monisaka ve ntima-mbote. Na kisika ya kusadisa bisoni na bo yina katukaka na kimpika na Ezipte, bo sosaka kukanga bo nzila ya kukota na Ntoto ya Lusilu. Balaki ntotila ya Moabi sadilaka Balami sambu na kusinga bantu ya Izraele, mpi Balami longaka Balaki mutindu ya kupusa babakala ya Izraele na kusala mansoni mpi kusambila biteki. (Kut. 22:1-8; 25:1-9; Kus. 2:14) Na nsungi ya bamvula mingi bantu ya Moabi landaka kuniokula bampangi na bo, tii na bilumbu ya Ezekiele.—2 Bant. 24:1, 2.

8. Sambu na nki Yehowa tubaka nde bantu ya Edomi vandaka bampangi ya bantu ya Izraele, kansi bantu ya Edomi salaka nki?

⁸ Bantu ya Edomi katukaka na Ezau dipasa ya Yakobi. Kuwakana na kati ya bantu ya Izraele ti ya Edomi vandaka ngolo kibeni, yo yina Yehowa vandaka kubinga bo bampangi. (Kul. 2:1-5; 23:7, 8) Ata mpidina, bantu ya Edomi vandaka kunwanisa Izraele banda na ntangu bo basikaka na kimpika tii na ntangu bo fwaka Yeruzalemi na mvu 607 N.T.B. (Kut. 20:14, 18; Ezek. 25:12) Na ntangu yina, bantu ya Edomi sepelaka ve kaka na bampasi ya Izraele, mpi sukaka ve kaka na kupusa bantu ya Babilone na kufwa Yeruzalemi, kansi bo vandaka mpi kukanga nzila na bantu ya Izraele yina vandaka kutina mpi kupesa bo na maboko ya mbeni.—Nk. 137:7; Obad. 11, 14.

9, 10. (a) Inki kuminaka bantu ya Amoni, ya Moabi mpi ya Edomi? (b) Inki bambandu ke monisa nde bantu ya makanda yai yonso ve vandaka bambeni ya bantu ya Izraele?

⁹ Yehowa pesaka ndola na bampangi yai ya Izraele na mutindu bo sadilaka bansadi na yandi mambu. Yandi tubaka nde: “Mono ta pesa . . . bantu ya Amoni na bantu ya Esti bonso kima na bo, mpidina bantu ta yibuka ve bantu ya Amoni na kati ya makanda.” Yandi tubaka diaka nde: “Mono ta pesa ndola na kati ya Moabi, ebuna bo ta zaba nde mono kele Yehowa.” (Ezek. 25:10, 11) Bamvula kiteso ya tanu na nima ya kubwa ya Yeruzalemi, bambikudulu yai yantikaka kulungana ntangu bantu ya Babilone bedisaka Amoni mpi Moabi. Sambu na Edomi, Yehowa tubaka nde yandi “ta katula muntu ti bitwisi na kati na yo” mpi nde yandi “ta sala nde yo bikala ya mpamba.” (Ezek. 25:13) Kaka mutindu Nzambi tubaka, nsuka-nsuka Amoni, Moabi mpi Edomi fwaka.—Yer. 9:25, 26; 48:42; 49:17, 18.

¹⁰ Kansi, bantu ya makanda yai yonso ve vandaka bambeni ya bansadi ya Nzambi. Mu mbandu, Seleki muntu ya Amoni mpi Yitma muntu ya Moabi vandaka na kati ya basoda ya ngolo ya ntotila Davidi. (1 Bans. 11:26, 39, 46; 12:1) Diaka Ruti muntu ya Moabi kumaka nsadi ya kwikama ya Yehowa.—Ruti 1:4, 16, 17.

11. Kuwakana yina Izraele salaka ti Amoni, Moabi, mpi Edomi ke longa beto nki?

¹¹ Inki malongi beto ke baka na kuwakana yina Izraele salaka ti makanda yai? Ya ntete, ntangu bantu ya Izraele landaka bupusi ya mbi ya bampangi na bo, bo kumaka kusambila banzambi ya luvunu, mu mbandu Baale ya bwala Peore nzambi ya bantu ya Moabi mpi Moleki nzambi ya bantu ya Amoni. (Kut. 25:1-3; 1 Bant. 11:7) Mambu ya mutindu mosi lenda kumina beto. Bampangi ya dibuta yina kele ve Bakristu lenda pusa beto na kusala mambu yina ke wakana ve ti bansiku ya Nzambi. Mu mbandu, bo lenda bakisa ve sambu na nki beto ke salaka ve nkinsi ya Paki ya Lufutumuku, ke pesanaka ve bakado na Noël to ke salaka ve mambu ya nkaka ya bantu mingi ke salaka yina ke wakana ti balukwikilu ya mabundu ya luvunu. Ata bangindu na bo kele mbi ve, bo lenda pusa beto na kufwa bansiku ya Nzambi ata na ntangu fioti. Kansi, yo kele mfunu kibeni na kubika ve ata fioti nde bupusi yai kubwisa beto! Mutindu disolo ya bantu ya Izraele ke monisa yo, kana beto ke fwa bansiku ya Nzambi ata ya fioti, beto ta bebisa kinduku na beto ti yandi.

12, 13. Inki mambu ya mpasi beto lenda kutana ti yo, kansi nki lenda salama kana beto ke bikala ya kwikama?

¹² Beto lenda baka dilongi ya nkaka na mambu yina bantu ya Amoni, ya Moabi, mpi ya Edomi salaka bantu ya Izraele. Bantu ya dibuta na beto yina kele ve Bakristu lenda niokula beto ngolo kibeni. Yezu kebisaka beto nde bantangu ya nkaka nsangu yina beto ke longaka ta tula “kukabwana, na kati ya mwana-bakala ti tata na yandi mpi mwana-nkento ti mama na yandi.” (Mat. 10:35, 36) Yehowa songaka bantu ya Izraele na kuvanda ve bambeni ya bampangi na bo mpi beto ke sosaka ve kunwanisa bantu ya dibuta na beto yina kele ve Bakristu. Kansi beto fwete yituka ve kana bo ke niokula beto.—2 Tim. 3:12.

¹³ Ata bantu ya dibuta na beto ke buyisa ve na mutindu ya pwelele lusambu ya Yehowa, beto fwete bika ve nde bo vanda ti bupusi ya mingi na luzingu na beto kuluta Yehowa. Sambu na nki? Sambu Yehowa me fwana na kubaka kisika ya ntete na bantima na beto. (Tanga Matayo 10:37.) Diaka, kana beto ke landa kuvanda ya kwikama na Yehowa, bantu ya nkaka ya mabuta na beto lenda vanda bonso Seleki, Yitma mpi Ruti mpi bo lenda vukana ti beto na lusambu ya bunkete. (1 Tim. 4:16) Na nima, bo mpi ta vanda na kiese ya kusadila Nzambi mosi kaka ya kieleka mpi kubaka mambote ya zola mpi lutaninu na yandi.

Bambeni ya Yehowa Bakaka “Bandola ya Ngolo”

14, 15. Inki mutindu bantu ya Filistia vandaka kusadila bantu ya Izraele mambu?

¹⁴ Bantu ya Filistia katukaka na kisanga ya Kreta mpi kwendaka kuzinga na ntoto yina Yehowa silaka na nima na kupesa na Abrahami mpi na bantekolo na yandi. Abrahami mpi Izaki salaka mambu ti bantu yai. (Kuy. 21:29-32; 26:1) Na ntangu yina bantu ya Izraele kotaka na Ntoto ya Lusilu, bantu ya Filistia vandaka dikanda mosi ya ngolo yina vandaka ti basoda ya ngolo. Bo vandaka kusambila banzambi ya luvunu, mu mbandu Baale-zebubi mpi Dagoni. (1 Sam. 5:1-4; 2 Bant. 1:2, 3) Bantangu ya nkaka, bantu ya Izraele vandaka kuvukana ti bo sambu na kusambila banzambi yina.—Baz. 10:6.

¹⁵ Sambu na kukonda kwikama ya Izraele, Yehowa bikaka nde bantu ya Filistia kuyala bansadi na yandi bamvula mingi. (Baz. 10:7, 8; Ezek. 25:15) Bo vandaka kuniokula kibeni bantu ya Izraelea mpi kufwa bo mingi. (1 Sam. 4:10) Kansi ntangu bantu ya Izraele vandaka kubalula ntima mpi kuvutukila Yehowa, yandi vandaka kugulusa bo. Yandi basisaka bantu bonso Samsoni, Saule mpi Davidi sambu na kugulusa bansadi na yandi. (Baz. 13:5, 24; 1 Sam. 9:15-17; 18:6, 7) Diaka mutindu Ezekiele tubaka, bantu ya Filistia bakaka “bandola ya ngolo” ntangu bantu ya Babilone mpi na nima bantu ya Grese nwanisaka insi na bo.—Ezek. 25:15-17.

16, 17. Inki malongi beto ke baka na kuwakana yina Izraele salaka ti bantu ya Filistia?

¹⁶ Inki malongi beto ke baka na kuwakana yina Izraele salaka ti bantu ya Filistia? Bansadi ya Yehowa ya bilumbu na beto me kutanaka ti bampasi na bansi ya nkaka ya kuluta ngolo yina me yalaka bantu. Na kuswaswana ti Izraele, beto ke salaka ngolo na kubikala kibeni ya kwikama na Yehowa. Ata mpidina, bantangu ya nkaka yo lenda monana nde bambeni ya lusambu ya bunkete ke na kununga. Mu mbandu, na luyantiku ya mvu-nkama ya 20, luyalu ya États-Unis sosaka kubuyisa kisalu ya bansadi ya Yehowa mpi yo zengilaka bantu yina vandaka kutwadisa organizasio na yandi nkanu ya bamvula mingi na boloko. Na nsungi ya mvita ya zole ya nsi-ntoto ya mvimba, Nazi, kimvuka mosi na Allemagne, sosaka kumanisa bansadi ya Nzambi na insi na bo, tulaka mingi na kati na bo na boloko mpi fwaka bankaka. Na nima ya mvita yina, Union soviétique salaka kampanie ya bamvula mingi sambu na kunwanisa Bambangi ya Yehowa, bo vandaka kutinda bampangi na beto na bacamp ya bo ke sadisaka bantu bisalu ya ngolo to bo vandaka kunata bo na bisika ya ntama ya insi.

¹⁷ Baluyalu lenda landa kubuyisa kisalu ya kusamuna, kutula bansadi ya Nzambi na boloko mpi nkutu kufwa bankaka na kati na beto. Keti mambu yai fwete pesa beto boma to kupusa beto na kuvidisa lukwikilu? Ve! Yehowa ta tanina bansadi na yandi ya kwikama. (Tanga Matayo 10:28-31.) Beto me monaka dezia mutindu baluyalu ya ngolo mpi ya nku me vilaka, ata mpidina Bambangi ya Yehowa ke landa kaka na kukuma mingi. Kubika fioti, baluyalu yonso ya bana ya bantu ta suka mutindu bantu ya Filistia sukaka, bo ta zaba kibeni nde Yehowa kele Nzambi. Diaka bonso bantu ya Filistia, bo ta vanda diaka ve!

‘Kimvwama ya mingi’ Ke Nataka Ve Lutaninu ya Mvula na Mvula

18. Inki mambu vandaka kusalama na Tire?

¹⁸ Mbanza ya ntama ya Tireb vandaka kisika mosi yina mambu ya mumbongo vandaka kusalama mingi na ntangu ya ntama. Na westi, Tire vandaka ti banzila mingi na ndambu ya Nzadi-Mungwa ya Mediterane yina bamaswa ya mumbongo vandaka kuluta. Na esti, Tire vandaka ti banzila yina vandaka kuvukisa yo na bisika na yo ya ntama. Na nsungi ya bamvula mingi, Tire vandaka kuyika bimvwama mingi na bimvwama yina yo vandaka na yo, yina vandaka kukatuka na bisika yai ya ntama. Bantu ya Tire yina vandaka kusala mumbongo kumaka kibeni bamvwama, yo yina bo vandaka kudimona bonso bamfumu.—Yez. 23:8.

19, 20. Inki luswaswanu kele na kati ya bantu ya Tire mpi bantu ya Gibeoni?

¹⁹ Na nsi ya luyalu ya Davidi mpi Salomo, Izraele vandaka ti kinduku ya ngolo ti bantu ya Tire, yina pesaka bisadilu mpi bantu ya ke salaka bisalu ya maboko sambu na kutunga nzo ya Davidi mpi na nima tempelo ya Salomo. (2 Bans. 2:1, 3, 7-16) Bantu ya Tire monaka dikanda ya Izraele ntangu bantu na yo vandaka kibeni ya kwikama na Yehowa mpi yandi vandaka kusakumuna bo. (1 Bant. 3:10-12; 10:4-9) Yindula fioti dibaku yina bantu mingi ya Tire vandaka na yo ya kulonguka na kuzaba lusambu ya bunkete, ya kuzaba Yehowa, mpi ya kumona mambote yina ke katukaka na kusadila Nzambi ya kieleka!

²⁰ Ata bo vandaka ti dibaku yai, bantu ya Tire landaka kudipesa mingi na kusosa bima ya kinsuni. Bo landaka ve mbandu ya bantu ya Gibeoni, mbanza mosi ya ngolo ya Kanana, yina waka kaka mambu ya kuyituka yina Yehowa salaka mpi bakaka lukanu ya kukuma bansadi na yandi. (Yoz. 9:2, 3, 22–10:2) Ya kieleka, nsuka-nsuka bantu ya Tire telaminaka bansadi ya Nzambi mpi nkutu bo tekaka bankaka na kimpika.—Nk. 83:2, 7; Yoe. 3:4, 6; Amo. 1:9.

21, 22. Inki mambu kuminaka Tire mpi sambu na nki?

²¹ Na nzila ya Ezekiele, Yehowa songaka bambeni yai nde: “Mono ke nwanisa nge, O Tire, mpi mono ta nata makanda mingi na kukwisa kunwanisa nge, mutindu nzadi-mungwa ke nataka bitembo na yo. Bo ta bebisa bibaka ya Tire mpi ta buka banzo-zulu na yandi, ebuna mono ta katula mfututu mpi ta kumisa yandi ditadi ya ke sema, ya kukonda kufika.” (Ezek. 26:1-5) Sambu na kuvanda na lutaninu, bantu ya Tire vandaka kutula ntima na bimvwama na bo, yina bo vandaka kuyindula nde yo ta natila bo lutaninu ya mutindu mosi ti mbanza na bo yina vandaka ti bibaka ya nda ya bametre 46 yina vandaka na kati ya bamasa. Yo lombaka nde bo tula dikebi na lukebisu yai ya Salomo: “Kimvwama ya mvwama kele mbanza na yandi ya ngolo; yo kele bonso kibaka ya lutaninu na mabanza na yandi.”—Bing. 18:11.

²² Ntangu bantu ya Babilone mpi na nima bantu ya Grese lungisaka mbikudulu ya Ezekiele, bantu ya Tire bakisaka nde bimvwama ya mbanza mpi bibaka na yo lendaka ve kutanina bo. Na nima ya kufwa Yeruzalemi, bantu ya Babilone kwisaka kunwanisa Tire, mpi bo nungaka yo na nima ya kunwana bamvula 13. (Ezek. 29:17, 18) Diaka, na mvu 332 N.T.B., Alesandre ya Nene lungisaka kitini mosi ya mfunu mingi ya bambikudulu ya Ezekiele.c Basoda na yandi vukisaka bima yina bikalaka na kitini ya mbanza Tire yina vandaka ve na kati ya bamasa mpi bo losaka matadi, bima yina bo salaka na mabaya, mpi ntoto na masa sambu na kusala nzila yina nataka bo tii na kitini na yo yina vandaka na kati ya bamasa. (Ezek. 26:4, 12) Alesandre fwaka bibaka ya mbanza, botulaka bima na yo, fwaka basoda mpi bantu mingi, mpi tekaka bantu mingi na kimpika. Bantu ya Tire zabaka kibeni nde Yehowa kele Nzambi ntangu bo bakisaka nde ‘kimvwama ya mingi’ ke pesaka ve lutaninu ya mvula na mvula.—Ezek. 27:33, 34.

23. Inki dilongi beto lenda baka na mambu yina kuminaka bantu ya Tire?

²³ Inki dilongi beto ke baka na mambu yina kuminaka bantu ya Tire? Beto fwete bika ve ata fioti nde “kiyeka ya kimvwama ya ke kusaka” kupusa beto na kutula ntima na bima ya kinsuni, disongidila kumona yo bonso kibaka ya lutaninu. (Mat. 13:22) Beto lenda sala ve “bonso bampika sambu na Nzambi mpi sambu na Kimvwama.” (Tanga Matayo 6:24.) Kaka bantu yina ke sadilaka Yehowa na moyo na bo ya mvimba ke vandaka kibeni na lutaninu. (Mat. 6:31-33; Yoa. 10:27-29) Bambikudulu ya ke tubila nsuka ya nsi-ntoto yai ta lungana mbote-mbote kibeni kaka mutindu bambikudulu ya me tala Tire lunganaka. Na ntangu yina, bantu yina ke tulaka ntima na bimvwama ta zaba kibeni nde Yehowa kele Nzambi ntangu yandi ta fwa mambu ya mumbongo ya nsi-ntoto yai ya lukasi.

Luyalu ya Politiki Vandaka “Kitini ya Dititi”

24-26. (a) Sambu na nki Yehowa bingaka Ezipte “kitini ya dititi”? (b) Inki mutindu ntotila Sidikiya buyaka lutwadisu ya Yehowa mpi nki kuminaka yandi?

²⁴ Banda na ntwala ya bilumbu ya Yozefi tii na ntangu yina bantu ya Babilone fwaka Yeruzalemi, Ezipte vandaka ti bupusi ya ngolo na mambu ya politiki na Ntoto ya Lusilu. Sambu Ezipte vandaka insi mosi yina zingaka mingi, yo vandaka kumonana bonso nde yo kele ngolo bonso nti mosi ya ntama ya kuyela. Kansi, na ntwala ya Yehowa, yo vandaka ngolo ve ata fioti, yo vandaka bonso “kitini ya dititi.”—Ezek. 29:6.

²⁵ Sidikiya ntotila yina kolamaka ndimaka ve mambu yai sambu na Ezipte. Na nzila ya profete Yeremia, Yehowa siamisaka Sidikiya na kulemfuka na ntotila ya Babilone. (Yer. 27:12) Nkutu Sidikiya diaka ndefi na zina ya Yehowa nde yandi ta kolama ve na Nebukadenezare. Kansi na nima, yandi landaka ve lutwadisu ya Yehowa, lungisaka ve lusilu yina yandi salaka sambu na Nebukadenezare, mpi lombaka lusadisu ya Ezipte sambu na kunwanisa bantu ya Babilone. (2 Bans. 36:13; Ezek. 17:12-20) Kansi, bantu ya Izraele yina tulaka ntima na ngolo ya politiki ya Ezipte kudinatilaka bampasi mingi. (Ezek. 29:7) Ziku Ezipte vandaka kumonana ngolo bonso “mbisi ya nene ya boma.” Ata mpidina, Yehowa tubaka nde yandi ta kanga yo mutindu mizombi ke kangaka bangandu ya nzadi Nile, yandi ta “tula ndobo na bambwanga” na yo mpi ta fwa yo. Yandi salaka mutindu yai ntangu yandi tindaka bantu ya Babilone sambu na kunwanisa Ezipte.—Ezek. 29:3, 4, 9-12, 19.

²⁶ Inki kuminaka Sidikiya yina kolamaka? Sambu yandi kolamaka na Yehowa, Ezekiele tubaka nde ‘mfumu yai ya mbi’ ta vidisa kimfumu na yandi mpi nde bo ta fwa luyalu na yandi. Kansi, Ezekiele zabisaka mpi nsangu ya ke pesa kivuvu. (Ezek. 21:25-27) Yehowa songaka yandi nde ntotila mosi ya dibuta ya Davidi, yina kele ti “nswa ya me fwana,” ta baka kiti ya kimfumu. Na kapu ya ke landa ya mukanda yai, beto ta mona nani vandaka ntotila yango.

27. Inki dilongi beto ke baka na kuwakana yina Izraele salaka ti Ezipte?

²⁷ Inki dilongi beto ke baka na kuwakana yina Izraele salaka ti bantu ya Ezipte? Bubu yai bansadi ya Yehowa fwete tula ve ntima na baluyalu ya politiki, disongidila kuyindula nde baluyalu yai ta nata lutaninu ya mvula na mvula. Beto fwete vanda “ve bantu ya nsi-ntoto” ata na mabanza na beto. (Yoa. 15:19; Yak. 4:4) Baluyalu ya politiki lenda monana ngolo, kansi bonso Ezipte ya ntama, yo kele ngolo ve ata fioti bonso kitini ya dititi. Yo ta vanda kibeni kukonda mayele kana beto ke tula kivuvu na beto na bantu yina ke fwaka na kisika ya kutula kivuvu na Nzambi nkwa-ngolo yonso!—Tanga Nkunga 146:3-6.

Makanda “Ta Zaba”

28-30. Inki luswaswanu kele na kati ya mutindu yina makanda “ta zaba” Yehowa mpi mutindu beto ke zaba Yehowa?

²⁸ Na mukanda ya Ezekiele, Yehowa ke tuba mbala mingi nde makanda “ta zaba nde mono kele Yehowa.” (Ezek. 25:17) Mambu yai lunganaka kibeni na ntangu ya ntama ntangu Yehowa pesaka bambeni ya bansadi na yandi ndola. Kansi yo ta lungana mbote-mbote kibeni na bilumbu na beto. Na nki mutindu?

²⁹ Bonso bansadi ya Nzambi na ntangu ya ntama, beto ke zinga na kati ya makanda yina ke monaka beto bonso mameme ya me konda lutaninu. (Ezek. 38:10-13) Mutindu beto ta mona yo na Kapu 17 mpi 18 ya mukanda yai, kubika fioti makanda ta nwanisa bansadi ya Nzambi ngolo kibeni. Kansi ntangu bo ta sala yo, bo ta zaba kibeni ntendula ya luyalu ya kieleka. Bo ta zaba kibeni nde Yehowa kele Mfumu, disongidila bo ta zaba luyalu na yandi, ntangu yandi ta fwa bo na bitumba ya Armagedoni.—Kus. 16:16; 19:17-21.

³⁰ Kansi, Yehowa ta tanina mpi ta sakumuna beto. Sambu na nki? Sambu beto ke monisaka bubu yai nde beto me zaba yandi na mutindu beto ke tudilaka yandi ntima, ke lemfukilaka yandi, mpi ke pesaka yandi lusambu ya bunkete yina yandi me fwana na kubaka.—Tanga Ezekiele 28:26.

1, 2. Na kutadila Ezekiele 47:1-12, nki mambu Ezekiele ke mona mpi ke longuka? (Tala kifwanisu ya luyantiku ya kapu.)

EZEKIELE ke mona diambu ya nkaka ya kuyituka na mbona-meso na yandi ya tempelo: Masa ke basika na kisika ya santu mpi ke kulumuka! Yindula mutindu Ezekiele ke tala mpila masa yina kele mpembe bonso kristale ke kulumuka. (Tanga Ezekiele 47:1-12.) Masa yango ke katuka na kielo ya kisika ya santu mpi ke kulumuka malembe-malembe; na nima yo ke basika na lupangu ya tempelo pene-pene ya kielo yina kele na esti. Wanzio yina ke tambwisa Ezekiele me nata yandi ntama ti tempelo mpi yandi ke tesa nda ya masa yango ntangu bo ke tambula. Wanzio yina ke lomba Ezekiele mbala na mbala na kusabuka masa yango, mpi Ezekiele ke bakisa nde masa yango ke kuma mudindu nswalu kibeni, mpi ntangu fioti na nima yo me kuma masa ya nene yina yandi lendaka kusabuka kaka kana yandi me kasa!

² Ezekiele me bakisa nde nzadi yina ke kwenda kubwa na Nzadi-Mungwa ya Kufwa mpi yo ke manisa mungwa na yo, ke pesa luzingu na masa na yo ya kufwa bisika yonso yina masa ya nzadi ke kutana ti yo, mpi yo ke sala nde masa kubuta bambisi mingi. Na balweka ya nzadi, Ezekiele ke mona banti ya mitindu yonso yina ke yela. Konso ngonda, banti yango ke butaka bambuma ya mbote ya kudia, mpi yo ke basisaka matiti yina ke belulaka. Yindula mutindu Ezekiele kumaka ti ngemba mpi kivuvu na ntima ntangu yandi monaka mambu yai yonso. Kitini yai ya mbona-meso ya tempelo vandaka kutendula nki sambu na Ezekiele mpi Bayuda yina vandaka na kimpika? Mpi yo ke tendula nki sambu na beto bubu yai?

Nzadi ya Mbona-Meso Vandaka Kutendula Nki Sambu na Bayuda Yina Vandaka na Kimpika?

3. Sambu na nki Bayuda ya ntangu ya ntama bakisaka nde nzadi ya mbona-meso ya Ezekiele vandaka ya kifwani?

³ Bayuda ya ntangu ya ntama bakisaka kibeni nde nzadi ya mbona-meso vandaka ya kifwani. Mbala ya nkaka verse yai yibusaka bo mbikudulu ya ke tubila mutindu Nzambi ta vutula bansadi na yandi yina profete Yoele sonikaka ziku bamvula kuluta 200 na ntwala. (Tanga Yoele 3:18.) Ntangu Bayuda yina vandaka na kimpika tangaka mambu yai ya Yoele sonikaka na nsadisa ya mpeve santu, bo vandaka ve kuvingila nde bangumba ‘kunokisa vinu ya sukadi’ to nde bangumba ya fioti ‘kufuluka ti miliki’; bo vandaka kuvingila mpi ve nde nto ya masa ‘kubasika na nzo ya Yehowa.’ Mutindu mosi, ziku Bayuda bakisaka nde nsangu ya mbona-meso yina profete Ezekiele vandaka kuzabisa vandaka kutubila nzadi ya kifwani.a Ebuna, inki nsangu Yehowa zolaka kuzabisa? Biblia ke sadisa beto na kubakisa mambu ya nkaka ya mbona-meso yai. Na bunkufi, beto ta tadila mambu tatu ya pwelele mpi ya ke pesa kikesa yina kele na mbikudulu yai.

4. (a) Ziku nzadi ya mbona-meso ya Ezekiele pusaka Bayuda na kuvingila nki balusakumunu ya Yehowa? (b) Sambu na nki bangogo “nzadi” mpi “masa” yina Biblia ke sadila ke ndimisa beto nde Yehowa ta sakumuna bansadi na yandi? (Tala lupangu “Banzadi ya Balusakumunu Yina Ke Katuka na Yehowa.”)

⁴ Nzadi ya balusakumunu. Mbala mingi Biblia ke sadilaka banzadi mpi masa sambu na kutubila balusakumunu ya Yehowa yina ke pesaka luzingu. Ezekiele monaka nzadi mosi ke basika na tempelo mpi ke kulumuka, yo yina ziku mbona-meso yai pusaka bansadi ya Yehowa na kuyindula nde bo ta baka balusakumunu na yandi ya kimpeve yina ke pesaka luzingu kana bo ke kangama kaka na lusambu ya bunkete. Inki balusakumunu? Bo zolaka kubaka diaka malongi ya kimpeve yina banganga-nzambi zolaka kulonga bo. Sambu bo kumaka kupesa diaka bimenga na tempelo, bo lendaka kundima diaka nde Nzambi me lolula masumu na bo. (Ezek. 44:15, 23; 45:17) Yo yina, bo lendaka diaka kukuma bunkete, bonso nde bo me yobila masa ya bunkete yina vandaka kubasika na tempelo.

5. Inki mutindu nzadi ya mbona-meso ke ndimisa beto nde balusakumunu ta vanda ntangu yonso mingi sambu na bantu yonso?

⁵ Keti balusakumunu zolaka kuvanda mingi ntangu yonso sambu na bantu yonso? Mbona-meso yai ke pesa kikesa sambu yo ke monisa mutindu masa yina vandaka ntete fioti kumaka nene na ntangu fioti! (Ezek. 47:3-5) Ntalu ya Bayuda yina vutukaka na bwala na bo lendaka kukuma mingi; ata mpidina, balusakumunu ya Yehowa zolaka kulungisa mambu yina bo vandaka na yo mfunu. Nzadi vandaka kumonisa balusakumunu ya mingi kibeni!

6. (a) Mbona-meso yai ke pesa beto nki lusilu ya ke pesa kikesa? (b) Mbona-meso yai pesaka mpi nki lukebisu? (Tala noti na nsi ya lutiti.)

⁶ Masa ya ke pesaka luzingu. Mbona-meso ya Ezekiele ke tuba nde nzadi yina vandaka kubwa na Nzadi-Mungwa ya Kufwa, mpi yo vandaka kupesa bitini na yo ya nene luzingu. Kuvila ve nde masa vandaka kupesa bambisi mingi luzingu yina beto lenda fwanisa ti ntalu ya bambisi yina kele na Nzadi-mungwa ya Nene, to Nzadi-Mungwa ya Mediterane. Yo vandaka nkutu ti kompani mosi ya vandaka kusala kisalu ya kuloba na lweka ya Nzadi-Mungwa ya Kufwa yina vandaka na kati ya bambanza zole yina vandaka ntama kibeni. Wanzio vandaka kutuba nde: “Bima yonso ta zinga konso kisika yina masa yina ke kwenda.” Keti yo ke tendula nde masa yina vandaka kubasika na nzo ya Yehowa zolaka kukuma na bitini yonso ya Nzadi-Mungwa ya Kufwa? Ve. Wanzio tendulaka nde masa ya ke pesaka luzingu ta kuma ve na bisika ya nkaka ya poto-poto. Bisika yai “bo ta yambula yo na mungwa.”b (Ezek. 47:8-11) Yo yina mbikudulu yai vandaka kutubila lusilu mosi ya ke pesa kikesa yina ke monisa nde lusambu ya bunkete ta pesa diaka bantu luzingu mpi ta sala nde bo vanda na mavimpi ya mbote. Kansi bo pesaka mpi lukebisu yai: Bantu yonso ve zolaka kundima balusakumunu ya Yehowa mpi bo yonso ve zolaka kubeluka.

7. Inki kivuvu banti ya mbona-meso yina vandaka na lweka ya nzadi pesaka Bayuda yina vandaka na kimpika?

⁷ Banti sambu na kudia mpi kubelula. Ebuna banti yina vandaka na balweka ya nzadi? Yo vandaka kuyika kitoko ya mbona-meso yai. Yo vandaka mpi kumonisa mfunu ya mbona-meso. Ya kieleka, Ezekiele ti bantu ya bwala na yandi waka kiese ntangu bo yindulaka bambuma ya kitoko yina banti yai zolaka kubuta konso ngonda! Mbona-meso yai ya kitoko vandaka kundimisa bo nde Yehowa zolaka kudisa bo na kimpeve. Inki diaka? Kuvila ve nde matiti ya banti yina “ta vanda . . . sambu na kubelula.” (Ezek. 47:12) Yehowa zabaka nde nsuka-nsuka, Bayuda yina katukaka na kimpika ta vanda na mfunu ya kubeluka na kimpeve, yo yina yandi silaka na kusala mambu yai. Bambikudulu ya nkaka ya ke tubila mutindu Nzambi vutulaka lusambu ya bunkete ke monisa mutindu yandi salaka yo, mutindu Kapu 9 ya mukanda yai tubilaka yo.

8. Inki ke monisa nde mbona-meso ya Ezekiele zolaka kulungana na mutindu ya nene?

⁸ Mutindu beto monaka yo na Kapu 9 ya mukanda yai, Bayuda yina katukaka na kimpika bakaka kaka mwa balusakumunu na kulungana ya bambikudulu yai. Bayuda bo mosi bantu salaka nde bo baka ve balusakumunu yonso. Yehowa lendaka ve kusakumuna bo mingi sambu mbala mingi bo vandaka kuvutukila bikalulu na bo ya mbi, kukolama mpi kuyambula lusambu ya bunkete. Bayuda ya kwikama vandaka kuwa mpasi ya mingi sambu na bikalulu ya mbi ya bampangi na bo. Ata mpidina, bansadi ya kwikama ya Yehowa zabaka nde balusilu na yandi ta lungana kaka mpi nde yo ke lunganaka ntangu yonso. (Tanga Yozue 23:14.) Yo yina, mbona-meso ya Ezekiele zolaka kulungana kilumbu mosi na mutindu ya nene. Kansi nki ntangu?

Nzadi Ke Kulumuka Bubu Yai!

9. Inki ntangu mbona-meso ya tempelo ya Ezekiele ke lungana na mutindu ya nene?

⁹ Mutindu beto tubilaka yo na Kapu 14 ya mukanda yai, mbona-meso ya tempelo ya Ezekiele ke lungana na mutindu ya nene na “kitini ya nsuka ya bilumbu,” ntangu yina Nzambi me tombulaka kibeni lusambu ya bunkete. (Yez. 2:2) Inki mutindu kitini yai ya mbona-meso ya Ezekiele ke na kulungana bubu yai?

10, 11. (a) Inki balusakumunu ya kele bonso nzadi beto ke baka bubu yai? (b) Inki mutindu balusakumunu ya Yehowa ke kuma mingi sambu na kulungisa bampusa mingi ya bantu na bilumbu yai ya nsuka?

¹⁰ Nzadi ya balusakumunu. Masa yina ke basika na nzo ya Yehowa mpi ke kulumuka ke yibusa beto nki balusakumunu ya beto ke baka bubu? Ya kieleka, yo ke yibusa beto mambu yonso ya kimpeve ya Yehowa ke pesaka beto yina ke natilaka beto mambote. Kima ya kuluta mfunu kele ngolo yina kimenga ya Yezu kele na yo ya kukumisa beto bunkete, mpi yo ke sadisaka sambu Nzambi kulolula masumu na beto. Beto lenda fwanisa mpi bakieleka ya bunkete ya Ndinga ya Nzambi ti masa ya bunkete ya ke pesaka luzingu. (Baef. 5:25-27) Inki mutindu beto ke bakaka balusakumunu yina bubu?

¹¹ Na 1919, bansadi ya Yehowa vandaka fioti kibeni, mpi bo vandaka na kiese ya kubaka madia ya kimpeve yina bo vandaka na yo mfunu. Na bamvula yina landaka, ntalu na bo landaka kukuma mingi. Bubu yai, bansadi ya Nzambi kele kuluta bamilio nana. Keti bamasa ya bunkete ya kieleka ya Biblia ke landa kaka na kukulumuka? Ee! Beto kele kibeni ti bantendula ya bakieleka mingi ya kimpeve. Ya kieleka, na bamvula me luta, bansadi ya Nzambi zwaka bamilio ya ba Biblia, ya mikanda, ya bazulunalu, ya tumikanda, mpi ya batrakiti. Bonso nzadi ya mbona-meso yina Ezekiele monaka, masa ya bunkete ya bakieleka ya Biblia ke kuma nene nswalu sambu na kulungisa bampusa mingi ya bantu yina kele ti nzala ya mambu ya kimpeve na ntoto ya mvimba. Banda ntama, bo ke niemaka mikanda na beto ya ke tendulaka Biblia. Mpi bubu yai, na nzila ya site Internet jw.org, mikanda yai kele mpi na Internet na bandinga kuluta 900! Inki mutindu bamasa yai ya kieleka ya Biblia ke sadisaka bantu ya ntima-masonga?

12. (a) Inki mutindu nsangu ya kieleka ke pesa bantu luzingu mpi sante ya kimpeve? (b) Inki lukebisu ya mfunu mbona-meso yai ke pesa beto bubu yai? (Tala mpi noti na nsi ya lutiti.)

¹² Masa ya ke pesaka luzingu. Bo songaka Ezekiele nde: “Bima yonso ta zinga konso kisika yina masa yina ke kwenda.” Yindula mutindu nsangu ya kieleka ke kulumuka na bantu yonso yina me kotaka na paladisu na beto ya kimpeve. Bakieleka ya Biblia me simbaka bantima ya bantu mingi mpi me sadisaka bo na kuvanda ti lukwikilu ya ngolo na Yehowa. Kansi, mbona-meso yango vandaka kuzabisa mpi lukebisu yai ya mfunu: Bantu yonso ve ta ndima kieleka yai. Bonso bisika yina ya poto-poto ya Nzadi-Mungwa ya Kufwa ya mbona-meso ya Ezekiele, kele ti bantu yina bantima na bo ke ndimaka ve kieleka ya Biblia mpi ke buyaka kusadila yo.c Beto fwete sala ve ata fioti mambu ya mutindu yai!—Tanga Kulonga 10:16-18.

13. Banti ya mbona-meso ke longa beto nki bubu yai?

¹³ Banti sambu na kudia mpi kubelula. Keti banti ya mbona-meso yina kele na balweka ya nzadi kele ti malongi ya ke pesa beto kikesa bubu yai? Ee! Kuvila ve nde banti yina vandaka kubuta konso ngonda bambuma ya mpa ya kitoko, mpi matiti na yo vandaka kubelula. (Ezek. 47:12) Mambu yai ke yibusa beto nde beto ke sadilaka Nzambi yina ke zolaka kudisa beto mpi kubelula beto na mutindu mosi ya kuluta mfunu, disongidila na kimpeve. Bubu yai, bantu ke bela mpi ke niokwama na nzala ya kimpeve. Kansi, yindula madia yina Yehowa ke pesaka beto. Keti na nima ya kulonguka zulunalu na beto mosi, to na nima ya kuyimba nkunga ya nsuka na lukutakanu ya nene to ya distrike, to na nima ya kutala video mosi to JW télédiffusion, nge me tubaka dezia nde kuvanda ti madia yai ya kimpeve kele kibeni lusakumunu? Beto ke diaka kibeni mbote. (Yez. 65:13, 14) Keti madia ya kimpeve ke sadisaka beto na kuvanda ti sante ya mbote na kimpeve? Bandongisila ya mbote ya kele na Ndinga ya Nzambi yina beto ke bakaka, ke sadisaka beto na kutina mansoni, lukasi, mpi kukonda lukwikilu. Yehowa me yidikaka mpi mambu sambu na kusadisa Bakristu na kunwana ti maladi ya kimpeve yina masumu ya nene ke nataka. (Tanga Yakobo 5:14.) Ya kieleka, beto ke bakaka balusakumunu kaka mutindu banti ya mbona-meso ya Ezekiele monisaka yo.

14, 15. (a) Na mbona-meso ya Ezekiele, bisika ya poto-poto yina belukaka ve ke longa beto nki? (b) Inki mutindu nzadi ya mbona-meso ya Ezekiele ke natila beto mambote bubu yai?

¹⁴ Diaka, bisika yina ya poto-poto yina masa ya nzadi belulaka ve ke longa beto diambu mosi ya mfunu. Beto fwete kanga ve ata fioti balusakumunu ya Yehowa nzila ya kukulumuka na luzingu na beto. Yo ta vanda mpasi kibeni kana beto beluka ve bonso bantu mingi na nsi-ntoto yai ya ke bela. (Mat. 13:15) Kansi, beto ke vandaka na kiese ya kubaka mambote ya balusakumunu ya nzadi. Ntangu beto ke nwaka bamasa ya bunkete ya kieleka ya Ndinga ya Nzambi, ntangu beto ke zabisaka bakieleka yango na bantu ya nkaka na kisalu ya kusamuna, ntangu beto ke bakaka lutwadisu, kikesa, mpi lusadisu ya zola ya bankuluntu yina mpika ya kwikama ke longaka, yo ke yibusaka beto nzadi ya mbona-meso ya Ezekiele. Nzadi yai ke pesaka luzingu mpi ke belulaka bisika yonso yina yo ke kwendaka!

¹⁵ Ebuna, inki mutindu mbona-meso yai ya nzadi ta lungana na bilumbu ke kwisa? Mutindu beto ta mona yo, nzadi ta kulumuka mingi kibeni na Paladisu yina ke kwisa.

Mambu Yina Mbona-Meso Ta Tendula na Paladisu

16, 17. (a) Inki mutindu masa ya luzingu ta kuma nene kibeni na Paladisu? (b) Inki mutindu beto ta baka mambote ya nzadi ya balusakumunu na Paladisu?

¹⁶ Keti nge ke kudimonaka na Paladisu, na kati ya banduku mpi bantu ya dibuta, nge ke sepela mingi ti luzingu? Kulonguka mbona-meso ya nzadi ya Ezekiele lenda sadisa nge na kubakisa yo mbote-mbote. Inki mutindu? Beto tadila diaka mambu tatu ya mfunu ya mbona-meso yai.

¹⁷ Nzadi ya balusakumunu. Nzadi yai ya kifwani ta kuma nene kibeni na mutindu mosi buna na Paladisu, sambu yo ta natila bantu mambote ya kimpeve mpi ya kinsuni. Na nsungi ya Luyalu ya Bamvula Funda ya Yezu, Kimfumu ya Nzambi ta sadisa bantu ya kwikama na kubaka mambote mingi kibeni na kimenga ya Yezu. Bo ta kuma malembe-malembe bantu ya kukuka! Maladi, minganga, balupitalu, mpi mukanda yina bo ke sadilaka sambu na kubaka lusansu (assurance maladie) ta vanda diaka ve! Masa yai ya luzingu ta kulumuka sambu na bamilio ya bantu yina ta guluka na Armagedoni, disongidila “kimvuka mosi ya nene ya bantu” yina ta luta na “mpasi ya nene.” (Kus. 7:9, 14) Ata balusakumunu ya ntete ya nzadi yina ta kulumuka ta yitukisa, yo ta vanda fioti kana beto fwanisa yo ti balusakumunu yina ta kwisa na nima. Mutindu mbona-meso ya Ezekiele ke monisa yo, nzadi yina ta kuma nene sambu na kulungisa bampusa ya mingi.

18. Inki mutindu “nzadi ya masa ya luzingu” ta kuma masa ya nene kibeni na nsungi ya Luyalu ya Bamvula Funda?

¹⁸ Masa ya ke pesaka luzingu. Na nsungi ya Luyalu ya Bamvula Funda, “nzadi ya masa ya luzingu” ta kuma nene. (Kus. 22:1) Bantu mingi kibeni ta futumuka mpi bo ta vanda ti dibaku ya kuzinga mvula na mvula na Paladisu! Balusakumunu ya Yehowa yina Kimfumu na yandi ta nata ta pesa mpi luzingu na bantu mingi yina me fwaka, bayina me vandaka banda ntama kukonda ngolo na mfututu. (Yez. 26:19) Keti bantu yonso yina ta futumuka ta bikala na luzingu mvula na mvula?

19. (a) Inki ke monisa nde bamasa ya mpa ya kieleka ya Nzambi ta vanda na Paladisu? (b) Inki mutindu bo ta ‘yambula’ bantu ya nkaka “na mungwa” na bilumbu ke kwisa?

¹⁹ Konso muntu fwete pona. Bo ta kangula barulo ya mpa na nsungi yina. Yo yina, bakieleka ya mpa, mpi bantuma ya mpa ya kimpeve ta vanda na kati ya bamasa ya ke pesaka kikesa yina Yehowa ta pesa. Ya kieleka, kuyindula kivuvu yai ke pesa kiese! Ata mpidina, bantu ya nkaka ta buya kulemfuka na bantuma yina ya mpa, bo ta pona kukolama na Yehowa. Ziku bantu ya nkaka ta kolama na nsungi ya Luyalu ya Bamvula Funda, kansi bo ta pesa bo ve nzila ya kubebisa ngemba ya Paladisu. (Yez. 65:20) Beto lenda yibuka mbona-meso ya Ezekiele, mpi kuyindula bisika yina ya poto-poto yina vandaka ve kubuta, sambu bo ‘yambulaka yo na mungwa.’ Yo kele buzoba kibeni sambu na bantu yina ke buyaka na ntu-ngolo yonso kunwa masa ya mfunu ya ke pesaka luzingu! Na nima ya Luyalu ya Bamvula Funda, kimvuka mosi ya bantu yina ta kolama ta vukana ti Satana. Bantu yonso yina ta buya luyalu ya lunungu ya Yehowa ta baka ndola ya mutindu mosi, disongidila lufwa ya kimakulu.—Kus. 20:7-12.

20. Inki mambu ya Nzambi ta yidikila beto na Luyalu ya Bamvula Funda ke yibusa beto banti yina Ezekiele monaka?

²⁰ Banti sambu na kudia mpi kubelula. Yehowa ke zolaka ve nde ata muntu mosi na kati na beto kuvidisa dibaku ya kuzinga mvula na mvula. Sambu na kusadisa beto na kubaka dibaku yai ya kitoko yina yandi ke pesa beto, yandi ta yidikila beto diaka bima yina kele mutindu mosi ti banti yina Ezekiele monaka na mbona-meso. Na Paladisu, beto ta baka mambote ya Yehowa na kinsuni mpi na kimpeve. Na zulu, Yezu Kristu ti bantotila 144 000 ta yala Bamvula Funda. Sambu bo ta sala bonso banganga-nzambi, bantotila yai 144 000 ta sadisa bantu na kubaka mambote ya kimenga ya Kristu mpi na kukuma bantu ya kukuka. (Kus. 20:6) Mambu yai yina ta sadisa bo na kubeluka na kinsuni mpi na kimpeve ke yibusa beto banti yina Ezekiele monaka na balweka ya nzadi, banti yina ke butaka bambuma ya mbote mpi yina matiti na yo ke belulaka. Mbona-meso ya Ezekiele ke wakana mpi ti mbikudulu ya nkaka ya kitoko yina ntumwa Yoane sonikaka. (Tanga Kusonga 22:1, 2.) Matiti ya banti yina Yoane monaka kele “sambu na kubelula makanda.” Bamilio ya bantu ya kwikama ta baka mambote na bisalu ya kinganga-nzambi ya bantotila 144 000.

21. Inki bupusi kuyindula mbona-meso ya nzadi ya Ezekiele kele ti yo na luzingu na nge, mpi nki beto ta tadila na bakapu ya ke landa? (Tala lupangu “Masa ya Fioti Me Kuma Masa ya Nene!”)

²¹ Ntangu nge ke yindula nzadi ya mbona-meso ya Ezekiele, keti ntima na nge ke fuluka ve na ngemba mpi kivuvu? Beto ke vingila bantangu ya mbote kibeni! Mpi yindula fioti: bamvula mingi me luta, Yehowa tubilaka bambikudulu mingi sambu yo sadisa beto na kumona mutindu Paladisu ta vanda; yandi ke binga beto na ntima-nda yonso na kuvanda kuna sambu na kumona mutindu mambu yina yandi silaka na bambikudulu ta lungana na mutindu ya nene. Keti nge ta vanda kuna? Nge lenda kudiyula kana nge ta vanda kibeni ti kisika na Paladisu. Beto tadila ntangu yai mutindu bakapu ya nsuka ya mbikudulu ya Ezekiele ke pesa beto kivuvu.