1, 2. Inki diambu bankengi ya nziunga me monaka na mabundu mingi?

NKENGI mosi ya nziunga vandaka kusolula ti kimvuka ya bankuluntu. Na ntwala ya kusukisa masolo, yandi talaka bo mpi wilaka bo mawa sambu na kisalu ya ngolo yina bo ke salaka, nkutu bankaka na kati na bo vandaka bambuta yina yandi lendaka kubinga batata. Yandi yulaka bo nde: “Bampangi bankuluntu, keti beno me pesa bampangi formasio yina lenda sadisa bo na kubaka mikumba na dibundu?” Bankuluntu yai yibukaka nde na mbala ya nsuka yina nkengi ya nziunga lutaka na dibundu na bo, yandi siamisaka bo na kupesa bampangi formasio. Yo yina, nkuluntu mosi pesaka mvutu nde, “Na kutuba masonga, beto me sadisa kibeni ve bampangi.” Bankuluntu ya nkaka mpi ndimaka mambu yina yandi tubaka.

² Kana nge kele nkuluntu, nge lenda bakisa mambu yina salamaka na nima. Bankengi ya nziunga na nsi-ntoto ya mvimba me monaka nde na mabundu mingi, bampangi fwete baka formasio sambu bo sadisa mpi na kugungula mameme mbote-mbote, bo vanda batoko to bambuta. Kansi kupesa formasio kele pete ve. Sambu na nki?

3. (a) Inki mutindu Masonuku ke monisa nde kupesa bampangi formasio kele mfunu, mpi sambu na nki beto yonso fwete tula dikebi na diambu yai? (Tala noti na nsi ya lutiti.) (b) Sambu na nki bankuluntu ya nkaka lenda mona nde kupesa bampangi formasio kele mpasi?

³ Bankuluntu ke bakisaka nde kupesa bampangi formasio kele mfunu.a Bo ke zabaka mpi nde, kana bampangi mingi me baka formasio bo ta sadisa dibundu na kuvanda ngolo na kimpeve. (Tanga Yezaya 60:22.) Diaka, bo ke bakisaka nde Ndinga ya Nzambi ke siamisaka bo na “kulonga bantu ya nkaka.” (Tanga 2 Timoteo 2:2.) Ata mpidina, bonso bankuluntu yina beto tubilaka na luyantiku, nkuluntu mosi lenda mona nde kupesa bampangi formasio kele mpasi. Sambu bankuluntu fwete lungisa bampusa ya mabuta na bo, kusala kisalu ya kinsuni, kulungisa mukumba na bo na dibundu, mpi kusala mambu ya nkaka ya dibundu yina fwete salama nswalu, bo lenda mona nde bo kele diaka ve ti ntangu ya kupesa bampangi formasio. Yo yina, bika beto tadila, sambu na nki kupesa bampangi formasio kele mfunu.

KUPESA BAMPANGI FORMASIO KELE MFUNU

4. Sambu na nki bankuluntu ya nkaka ke yindulaka nde kupesa bampangi formasio kele ve diambu yina bo fwete sala nswalu?

⁴ Sambu na nki bankuluntu ya nkaka ke monaka nde bo kele ve ti ntangu ya kupesa bampangi formasio? Ziku bankaka ke yindulaka nde, ‘Kupesa formasio kele mfunu, kansi yo kele ve diambu yina bo fwete sala na nswalu yonso, sambu bo kele ti mambu ya nkaka yina bo fwete sala nswalu. Ata beto me pesa ve formasio yina nswalu, dibundu ta landa kaka na kutambula mbote.’ Ata bankuluntu ke vandaka ti mambu ya nkaka yina ke lombaka nde bo sala yo nswalu, kusukinina na kupesa bampangi formasio lenda vanda kigonsa sambu na dibundu.

5, 6. Inki dilongi beto lenda baka na mafuta yina shofere fwete tula na motere, mpi nki mutindu beto lenda fwanisa yo ti kupesa bampangi formasio?

⁵ Yindula fioti na mbandu yai: Shofere ke zabaka nde sambu motere ya kamio kusala mbote, yandi fwete tula mafuta ya mpa mbala na mbala. Ata mpidina, yandi lenda yindula nde kima ya kuluta mfunu kele kutula ntete mazuti, sambu ata yandi me yingisa ve mafuta, kamio ta landa na kutambula; kansi kana yandi me tula ve mazuti kamio ta tambula diaka ve. Kansi kigonsa kele na wapi? Kana shofere ke sukinina na kutula mafuta na motere, kilumbu kele motere ta beba, mpi yandi ta basisa mbongo mingi sambu na kuyidika yo. Mbandu yai ke longa beto nki?

⁶ Bankuluntu ke vandaka ti bisalu mingi yina bo fwete sala nswalu; kana bo sala yo ve nswalu, kimpeve ya dibundu lenda beba. Yo yina, bonso shofere yina fwete tula dikebi na kutula mazuti na kamio, bankuluntu fwete “zikisa mambu ya kuluta mfunu.” (Bafil. 1:10) Kansi, kupesa bampangi formasio kele mfunu bonso kutula mafuta na motere. Sambu bankuluntu ke vandaka ti mambu mingi yina bo fwete sala nswalu-nswalu, bo lenda yindula nde bo kele ve ti ntangu ya kupesa bampangi formasio. Kansi, kana bankuluntu ke sukinina na kupesa formasio ya me fwana, dibundu ta vanda ve ti bampangi ya me fwana sambu na kulungisa bampusa na yo.

7. Inki beto lenda tuba sambu na bankuluntu yina ke pesaka bampangi formasio?

⁷ Ya kieleka, bankuluntu fwete yindula ve nde kupesa formasio kele diambu yina bo ta sala na nima. Bankuluntu yina ke pesaka bampangi formasio kele bakapita ya mayele mpi bo ke vandaka lusakumunu sambu na mabundu. (Tanga 1 Piere 4:10.) Inki mambote dibundu ke bakaka?

SADILA NTANGU MBOTE

8. (a) Inki ke pusaka bankuluntu na kulonga bampangi ya nkaka? (b) Inki mukumba bankuluntu yina me kwendaka kupesa maboko na bisika ya nkaka kele na yo? (Tala lupangu “Mukumba Mosi ya Nene.”)

⁸ Bankuluntu yina kele ti eksperiansi mingi ke ndimaka na masonga yonso nde, ntangu nkuluntu ke kumaka mbuta, yandi ke lungisaka diaka ve mukumba na yandi na kikesa yonso mutindu yandi vandaka kulungisa yo na ntwala. (Mika 6:8) Diaka, bankuluntu fwete vila ve nde ‘ntangu mpi mambu ya kukonda kukana’ lenda nata nsoba na bikesa yina bo ke salaka sambu na kulungisa mukumba na bo na dibundu. (Lon. 9:11, 12; Yak. 4:13, 14) Sambu bankuluntu ke zolaka Nzambi mpi ke kudiyangisaka sambu na mambote ya bansadi ya Yehowa, bo ke salaka ngolo sambu na kulonga batoko mambu yina bo me longukaka.​—Tanga Nkunga 71:17, 18.

9. Sambu na nki kupesa bampangi formasio kele mfunu mingi?

⁹ Inki mutindu bankuluntu yina ke pesaka bampangi formasio kele diaka lusakumunu sambu na dibundu? Bo ke sadisaka dibundu na kuvanda ngolo na kimpeve. Inki mutindu? Ntangu bankuluntu ke pesa bampangi formasio, dibundu ke zwaka bampangi yina lenda sadisa mameme na kuvanda ngolo mpi kuzinga na bumosi banda bubu yai tii na nsungi ya mpasi ya nene yina ke kwisa. (Ezek. 38:10-12; Mika 5:5, 6) Yo yina banda bubu yai, beto ke lomba bankuluntu na kukotisa manaka ya kupesa bampangi formasio na kati ya mikumba yina bo ke lungisaka.

10. Bankuluntu fwete sala nki sambu na kupesa bampangi formasio?

¹⁰ Ya kieleka, ntangu bankuluntu ke kudipesaka na mambu ya nkaka ya dibundu, yo ke bakaka bo ntangu mingi mpi ke lembisaka bo. Ata mpidina, bo fwete yidika mpi ntangu sambu na kupesa bampangi formasio. (Lon. 3:1) Kusala mpidina kele mutindu ya mbote ya kusadisa dibundu na kuvanda ngolo.

YIDIKA NTIMA YA LONGOKI

11. (a) Inki ke yitukisa na kutadila bandongisila yina bankuluntu ya bansi mingi sadilaka sambu na kusadisa bampangi? (b) Na kutadila Bingana 15:22, sambu na nki yo kele mfunu na kutadila bangindu ya bankuluntu yina?

¹¹ Ntama mingi ve, bo yulaka kimvuka mosi ya bankuluntu yina me sadisaka bampangi mingi na kuyela na kimpeve, mambu yina bo salaka sambu na kusadisa bampangi yina.b Ata mambu yina bankuluntu yai salaka swaswanaka, bandongisila yina bo pesaka vandaka mutindu mosi. Diambu yai ke monisa nde, formasio ya me simbama na Biblia ke sadisaka bampangi ya “bisika yonso na konso dibundu,” kaka mutindu yo vandaka na bilumbu ya ntumwa Polo. (1 Bak. 4:17) Na disolo yai, beto ta tadila bangindu yina bankuluntu yai sadilaka. (Bing. 15:22) Sambu na kukumisa disolo yai pete, beto ta binga bankuluntu yina ke pesa formasio “balongi” mpi bampangi yina ke baka formasio “balongoki.”

12. Na ntwala ya kupesa formasio, balongi fwete sala nki mpi sambu na nki?

¹² Longi fwete yidika ntima ya longoki na ntwala ya kupesa yandi formasio. Mutindu musadi-bilanga ke bundulaka ntoto na ntwala ya kukuna bankeni, longi fwete yidika ntima ya longoki mpi kusikisa yandi na mambu ya mbote yina yandi ke salaka na ntwala ya kulonga yandi mambu ya mpa. Sambu na kuyidika ntima ya balongoki, balongi ke landaka mbandu ya profete mosi ya ntama. Inki mayele profete yina sadilaka?

13-15. (a) Inki mukumba Yehowa pesaka profete Samuele? (b) Inki mutindu Samuele lungisaka mukumba yina? (Tala kifwanisu yina kele na luyantiku ya disolo.) (c) Sambu na nki bubu yai mbandu ya Samuele fwete pesa bankuluntu malongi?

¹³ Bamvula kuluta 3 000 me luta, Yehowa zabisaka Samuele, profete mosi ya mbuta nde: “Mbasi na ntangu yo yai mono ta [tindila] nge muntu ya dikanda ya Benyamini; nge tula yandi ntotila ya bantu na mono Israele.” (1 Sam. 9:15, 16) Samuele bakisaka nde mukumba na yandi ya kutwadisa dikanda ya Izraele kumaka na nsuka, sambu Yehowa ponaka muntu ya nkaka yina fwete yinga yandi. Ziku Samuele kudiyulaka nde: ‘Inki mutindu mono lenda sadisa muntu yango na kuvanda ti makuki ya kulungisa mukumba na yandi?’ Yandi yindululaka na diambu yina mpi bakisaka mambu yina yandi fwete sala.

¹⁴ Kilumbu yina landaka, ntangu Samuele monaka Saule, Yehowa zabisaka Samuele nde: “Muntu ya mono tubilaka nge, yandi yai.” Ebuna, Samuele sadilaka bangidika yina yandi bakaka. Yandi bingisaka Saule na kudia. Yandi nataka Saule ti bantu na yandi na kisika mosi yina yandi yidikaka; kuna, yandi pesaka bo bisika ya mbote ya kuvanda mpi madia ya kitoko, ebuna yandi tubaka nde: “Dia kisika mosi ti bantu yai . . . sambu mono bumbilaka nge yo sambu na ntangu yo yai.” Na nima, Samuele nataka Saule na nzo na yandi mpi bo vandaka kusolula na nzila. Samuele vandaka na mfunu ya kusadila mbote ntangu yina sambu, na nima ya kudia, Saule vandaka na kiese mpi vandaka kudiwa mbote na mutindu bo vandaka kutambula kumosi. Yo yina, yandi nataka Saule na ludi ya nzo. Na ntangu yina ya kitoko ya nkokila, Samuele ‘landaka kusolula ti Saule kuna na zulu ya ludi ya nzo na yandi’ tii ntangu bo kwendaka kulala. Na kilumbu ya zole, Samuele tulaka Saule mafuta, yambaka yandi mpi pesaka yandi bantuma mingi. Na nima, Samuele zabisaka Saule na kukwenda, sambu yandi zabaka nde yandi yidikaka ntima ya Saule mbote sambu na mukumba yina vandaka kuvingila yandi.—1 Sam. 9:17-27; 10:1.

¹⁵ Kutula muntu mafuta sambu yandi kuma ntotila ya dikanda kele ve kiteso mosi ti kusadisa muntu sambu yandi kuma nkuluntu to nsadi ya kisalu. Ata mpidina, bankuluntu lenda baka malongi ya mfunu na mayele yina Samuele sadilaka. Bika beto tadila mambu zole yina yandi salaka.

BALONGI YA LUZOLO YA MBOTE MPI BANDUKU YA KIELEKA

16. (a) Inki mutindu Samuele kudiwaka ntangu bantu ya Izraele lombaka ntotila mosi yina fwete yala bo? (b) Inki mutindu Samuele lungisaka mukumba na yandi ya kutula Saule mafuta?

¹⁶ Sala yo na zola yonso, kansi ve ti baketi-keti. Na mbala ya ntete yina Samuele waka nde bantu ya Izraele ke sosa ntotila yina fwete yala bo, yandi waka mpasi na ntima mpi kudiwaka bonso nde bo me vweza yandi. (1 Sam. 8:4-8) Yandi sepelaka ve na kusala mambu yina bantu ya Izraele lombaka yandi, yo yina Yehowa zabisaka yandi mbala tatu na kusala mambu yina bo lombaka. (1 Sam. 8:7, 9, 22) Ata Samuele waka mpasi na ntima, yandi bikaka ve nde susi kupusa yandi na kuwila muntu yina ta yinga yandi kimpala. Ntangu Yehowa zabisaka yandi na kutula Saule mafuta, yandi lemfukaka na zola yonso, kukonda baketi-keti.

17. Inki mutindu bubu yai bankuluntu ke landaka mbandu ya Samuele, mpi nki mambote bo ke bakaka?

¹⁷ Bonso Samuele, bubu yai bankuluntu yina me salaka mingi, ke pesaka bampangi formasio na zola yonso. (1 Pie. 5:2) Bankuluntu yai ke monaka ve mbi na kukabula mikumba na bo ti bampangi yina bo me pesa formasio. Ntangu mpangi yina bo me pesa formasio ke lungisa mbote mukumba yina bo me pesa yandi mpi ke kudipesa na luzolo yonso, bankuluntu ke wilaka yandi ve kimpala to kumona yandi bonso mbeni. Kansi, bo ke tadilaka yandi bonso “[nduku] ya kisalu,” mpi dikabu ya mbalu sambu na dibundu. (2 Bak. 1:24; Baeb. 13:16) Diaka, bankuluntu yai ke vandaka na kiese na kumona mpangi yina bo pesaka formasio ke sadila makuki na yandi sambu na kusadisa dibundu!​—Bis. 20:35.

18, 19. Inki mutindu nkuluntu lenda yidika ntima ya longoki, mpi sambu na nki yo kele mfunu?

¹⁸ Vanda nduku, kansi longi mpamba ve. Ntangu Samuele kutanaka ti Saule, Samuele lendaka kutula Saule mafuta mbala mosi, mpi kukabwana ti yandi. Kansi, kusala mutindu yina zolaka ve kusadisa Saule. Samuele yidikaka ntima ya Saule malembe-malembe. Na nima ya kudia madia mosi ya kitoko, kulutisa ntangu ya mbote, kusolula mingi mpi kupema, Samuele monaka nde ntangu lungaka sambu na kutula Saule mafuta.

¹⁹ Mutindu mosi mpi, na ntwala ya kupesa formasio, longi fwete lutisaka ntangu mingi ti longoki mpi kukumisa longoki nduku na yandi. Mambu yina nkuluntu lenda sala sambu na kuta kinduku ti longoki ke swaswana na kutadila nsi na bo to mutindu na bo ya kuzinga. Ata mpidina, na konso kisika yina nge ke zinga, kana nge ke lutisa ntangu mingi ti longoki, nge ke zabisa yandi na mutindu mosi buna nde, “Nge kele mfunu sambu na mono.” (Tanga Baroma 12:10.) Ya kieleka, longoki ta sepela mingi na dikebi ya zola yina nge ke tudila yandi.

20, 21. (a) Inki mutindu nge lenda zaba longi ya mbote? (b) Inki beto ta tadila na disolo ya ke landa?

²⁰ Bankuluntu fwete simba nde longi ya mbote ke tomisaka kaka ve mutindu na yandi ya kulonga, kansi yandi ke zolaka mpi bantu yina yandi ke longa. (Fwanisa ti Yoane 5:20.) Longoki ta bakisa pwelele bikalulu ya longi ya mbote mpi yo ta vanda ti bupusi ya mbote na formasio yina longi ke pesa. Yo yina, bankuluntu, ntangu beno ke pesa bampangi formasio, beno vanda kaka ve balongi kansi mpi banduku.​—Bing. 17:17; Yoa. 15:15.

²¹ Na nima ya kuyidika ntima ya longoki, nkuluntu fwete pesa longoki formasio na zola yonso. Inki bametode yandi lenda sadila? Disolo yina ke landa ta pesa mvutu na ngiufula yai.

1. (a) Banda ntama, bansadi ya Nzambi me bakisaka nki na yina me tala kupesa bampangi formasio, mpi nki mutindu beto ke tadilaka yo bubu yai? (b) Inki beto ta tadila na disolo yai?

BANDA ntama, bansadi ya Nzambi me bakisaka nde kupesa bampangi formasio kele mfunu. Abrahami “bingaka bantu” yina yandi pesaka formasio ya bitumba sambu na kugulusa Loti, mpi bo gulusaka yandi. (Kuy. 14:14-16) Na bilumbu ya Ntotila Davidi, bantu yina vandaka kuyimba na nzo ya Nzambi bakaka formasio yina sadisaka bo na ‘kuzaba kuyimba bankunga mbote-mbote,’ mpi bo vandaka kukumisa Yehowa. (1 Bans. 25:7) Bubu yai, beto ke nwanaka mvita ya kimpeve ti Satana mpi bantu na yandi. (Baef. 6:11-13) Diaka, beto ke salaka bikesa sambu na kupesa Yehowa lukumu. (Baeb. 13:15, 16) Yo yina, bonso bansadi ya Nzambi ya ntama, beto ke vandaka na mfunu ya kubaka formasio sambu na kununga na mambu yai yonso. Na dibundu, Yehowa me pesaka bankuluntu mukumba ya kupesa bampangi formasio. (2 Tim. 2:2) Inki bametode bankuluntu yina me salaka bamvula mingi ke sadilaka sambu na kupesa bampangi formasio na dibundu?

SADISA LONGOKI NA KUYELA NA KIMPEVE

2. Na ntwala ya kupesa longoki formasio, inki nkuluntu lenda sala mpi sambu na nki?

² Beto lenda fwanisa nkuluntu ti musadi-bilanga. Na ntwala ya kukuna bankeni, musadi-bilanga ke tulaka ntete mafuku (fumier) na ntoto, sambu ntoto kubasisa mbutu ya mbote. Mutindu mosi mpi, na ntwala ya kulonga mpangi mambu ya mpa, nge lenda tadila ti yandi baverse ya Biblia yina ta yidika ntima na yandi na kusadila mbote formasio yina nge ke zola kupesa yandi.​—1 Tim. 4:6.

3. (a) Inki mutindu nkuluntu lenda sadila bangogo ya Yezu yina kele na Marko 12:29, 30 ntangu yandi ke solula ti longoki? (b) Inki lenda vanda bupusi ya kisambu yina nkuluntu ke sala sambu na mambote ya longoki?

³ Sambu na kuzaba kana longoki ke sepelaka kibeni ti mambu ya kimpeve, nge lenda yula yandi nde: ‘Inki mutindu kieleka me sobaka luzingu na nge?’ Ngiufula yina lenda sadisa beno na kutubila kikuma yina bansadi ya Yehowa ke kudipesaka ya mvimba na kisalu ya Yehowa. (Tanga Marko 12:29, 30.) Na nsuka ya masolo na beno, nge lenda samba sambu na kulomba Yehowa na kupesa longoki mpeve santu yina ta sadisa yandi na formasio yina yandi ke baka. Mpangi yina nge ke pesa formasio ta vanda na kiese kibeni ntangu yandi ke widikila kisambu yina nge ke sala sambu na mambote na yandi!

4. (a) Pesa bambandu ya masolo ya Biblia yina lenda yedisa kimpeve ya longoki. (b) Inki lukanu bankuluntu ke vandaka na yo ntangu bo ke pesa bampangi formasio?

⁴ Na luyantiku ya formasio, tadila masolo ya Biblia yina lenda sadisa longoki na kuvanda ti luzolo ya kubaka formasio, kuvanda muntu yina bo lenda tudila ntima, mpi kuvanda muntu ya kudikulumusa. (1 Bant. 19:19-21; Neh. 7:2; 13:13; Bis. 18:24-26) Bikalulu yai kele mfunu kaka mutindu fumier ke vandaka mfunu na ntoto yina bo ke zola kukuna bankeni. Yo ta sadisa yandi na kuyela nswalu na kimpeve. Jean-Claude, nkuluntu mosi na France ke tuba nde: “Ntangu mono ke pesaka bampangi formasio, lukanu na mono ya ntete ke vandaka ya kusadisa bo na kuyela na kimpeve. Mono ke sosaka mabaku yina beto lenda tanga ti bo mikapu ya nkaka ya Biblia sambu na ‘kukangula meso’ na bo sambu bo ‘mona mambu ya kuyituka’ yina kele na Ndinga ya Nzambi.” (Nk. 119:18) Inki mutindu nkuluntu lenda sadisa kibeni longoki na kuyela na kimpeve?

SADISA LONGOKI NA KUDITUDILA BALUKANU

5. (a) Sambu na nki yo kele mfunu na kusolula ti longoki na yina me tala balukanu ya kimpeve? (b) Sambu na nki bankuluntu fwete pesa mpi batoko formasio? (Tala noti na nsi ya lutiti.)

⁵ Yula longoki nde ‘Inki kele balukanu na nge ya kimpeve?’ Kana yandi kele ve ti balukanu ya pwelele na mabanza, sadisa yandi na kuditudila lukanu mosi yina yandi ta vanda ti makuki ya kulungisa. Zabisa yandi balukanu ya kimpeve yina nge kuditudilaka mpi monisa yandi kiese yina nge waka ntangu nge lungisaka yo. Kusala mpidina ke sadisaka kibeni. Victor, yina kele nkuluntu mpi mupasudi-nzila na Afrika ke tuba nde: “Ntangu mono vandaka toko, nkuluntu mosi yulaka mono bangiufula mosi ya mayele sambu na kuzaba balukanu na mono. Bangiufula yina sadisaka mono na kuyindulula na kisalu na mono ya kusamuna.” Bankuluntu yina me salaka bamvula mingi me monisaka mpi nde yo kele mfunu na kuyantika kupesa bampangi formasio ntangu bo kele batoko, mpi kupesa bo bisalu na dibundu na kutadila bamvula na bo. Ntangu bo ta kuma bambuta, formasio yina ta sadisa bo na kutula dikebi na bo kaka na balukanu ya kimpeve mpi yo ta tanina bo na mambu yina lenda sosa kukatula dikebi na bo na balukanu ya kimpeve yina bo me kuditudilaka.​—Tanga Nkunga 71:5, 17.a

6. Inki kele mutindu mosi yina Yezu vandaka kupesa bampangi formasio?

⁶ Kana nge ke tendudila longoki mambu yina yandi fwete sala mpi kikuma yina yandi fwete sala yo, nge ta yedisa mpusa na yandi ya kusadila Yehowa. Ntangu nge ke monisa yandi bikuma yina, nge ke landa mbandu ya Yezu, Longi ya Nene. Mu mbandu, na ntwala nde Yezu kupesa bantumwa ntuma ya kukumisa bantu balongoki, yandi tendudilaka bo kikuma yina bo fwete lemfuka. Yandi tubaka nde: “Nzambi me pesaka mono kiyeka yonso na zulu mpi na ntoto.” Ebuna yandi yikaka nde: “Beno kwenda mpi beno kumisa bantu ya makanda yonso balongoki.” (Mat. 28:18, 19) Inki mutindu nge lenda landa mbandu ya Yezu ntangu nge ke pesa bampangi formasio?

7, 8. (a) Inki mutindu bankuluntu ke landaka mbandu ya Yezu ntangu bo ke pesaka formasio? (b) Sambu na nki kusikisa longoki kele mfunu? (c) Inki bangindu bankuluntu lenda sadila ntangu bo ke pesa bampangi formasio? (Tala lupangu “Mutindu ya Kupesa Bampangi Formasio.”)

⁷ Ntangu nge ke pesa mpangi kisalu, sadila Biblia sambu na kumonisa yandi mfunu ya kisalu yango. Kana nge sala mpidina, nge ta longa yandi mutindu ya kusadila minsiku ya Biblia. Mu mbandu, kana nge ke lomba mpangi na kutula bunkete na Nzo ya Kimfumu, nge lenda sadila Tito 2:10 sambu na kumonisa yandi nde kisalu yina yandi ke sala ta “tomisa malongi ya Ngulusi na beto, Nzambi.” Diaka, sadisa longoki na kubakisa nde bampangi na dibundu ta baka mambote ya kisalu yina yandi ke sala. Kusolula ti yandi mpidina ta sadisa yandi na kutula dikebi ya mingi na bampangi yina yandi ke sadisa kansi ve na bansiku yina ke lomba yandi na kusala yo. Yandi ta vanda na kiese ntangu yandi ta mona bampangi ya dibundu ke baka mambote ya kisalu yina yandi me sala.

⁸ Diaka, sikisa longoki na mutindu yandi ke sala bikesa ya kusadila bangindu na nge. Sambu na nki? Mutindu ndunda yina ke mena ke vandaka na mfunu nde bo losila yo masa, longoki mpi ke vandaka na mfunu nde bo sikisa yandi.​—Fwanisa ti Matayo 3:17.

MPASI YA NKAKA

9. (a) Inki mpasi bankuluntu ya nkaka ke kutanaka ti yo na yina me tala kupesa bampangi formasio? (b) Sambu na nki batoko ya nkaka ke tulaka ve kieleka na kisika ya ntete na luzingu na bo?

⁹ Bankuluntu yina ke zingaka na bansi ya kutoma ke kutanaka ti mpasi ya nkaka: kusiamisa bampangi yina kele ti bamvula banda 20 tii na 30 na kudipesa mingi na mambu ya dibundu. Beto yulaka bankuluntu ya bansi kiteso ya 20 yina me salaka bamvula mingi na kutubila kikuma yina batoko ya nkaka ke sepelaka ve na kubaka mikumba. Bamvutu na bo ke monisa nde, batoko ya nkaka zwaka ve bantu yina fwete siamisa bo na kubaka balukanu ya kimpeve. Na ndambu ya nkaka, batoko ya nkaka kuditudilaka balukanu ya kimpeve, kansi bibuti na bo siamisaka bo na kusala banzo-nkanda ya nda! Batoko ya mutindu yai zwaka ve muntu ya lenda sadisa bo na kutula kieleka na kisika ya ntete na luzingu na bo.​—Mat. 10:24.

10, 11. (a) Inki mutindu nkuluntu lenda sadisa mpangi na kusoba mabanza na yandi? (b) Inki baverse nkuluntu lenda sadila ntangu yandi ke solula ti mpangi yango, mpi sambu na nki? (Tala noti na nsi ya lutiti.)

¹⁰ Kana mpangi mosi ke kudipesa ve na mambu ya kimpeve, kusoba mabanza na yandi ke bakaka ntangu mingi mpi yo ke lombaka kumonisila yandi ntima-nda. Mutindu musadi-bilanga ke yidikaka banti ya ndunda yina me kwenda na lweka sambu yo yela mbote, nge mpi lenda sadisa bampangi na kusoba mabanza na bo mpi na kundima mikumba na dibundu. Kansi, inki mutindu nge lenda sala yo?

¹¹ Kumisa mpangi yina nge ke pesa formasio nduku na nge. Monisa yandi nde yandi kele mfunu na dibundu. Na mabaku ya nkaka, sadila baverse ya Biblia yina lenda sadisa yandi na kuyindulula na lusilu yina yandi salaka nde yandi ta sadila Yehowa. (Lon. 5:4; Yez. 6:8; Mat. 6:24, 33; Luka 9:57-62; 1 Bak. 15:58; 2 Bak. 5:15; 13:5) Nge lenda yula yandi nde: ‘Ntangu nge bakaka mbotika, inki diambu nge silaka Yehowa?’ Simba ntima na yandi na nsadisa ya ngiufula yai: ‘Inki vandaka mawi ya Yehowa kilumbu nge bakaka mbotika?’ (Bing. 27:11) ‘Inki vandaka mawi ya Satana kilumbu yina?’ (1 Pie. 5:8) Zaba nde baverse ya Biblia yina nge me pona mbote-mbote lenda simba kibeni ntima ya mpangi.​—Tanga Baebreo 4:12.b

BALONGOKI, BENO MONISA KWIKAMA

12, 13. (a) Inki kikalulu ya mbote Elisa monisilaka longi na yandi? (b) Inki mutindu Yehowa sakumunaka Elisa sambu na kwikama na yandi?

¹² Inki beto ta tuba sambu na batoko yina kele na mfunu ya lusadisu? Inki ta sadisa beno na kubaka mambote ya formasio yina beno ke baka? Bika beto tadila mwa mambu yina longoki mosi kutanaka na yo.

¹³ Bamvula kiteso ya 3 000 me luta, profete Eliya lombaka Elisa, yina vandaka toko, na kukuma nsadi na yandi. Na mbala-mosi, Elisa ndimaka mpi na kwikama yonso yandi kumaka kusadisa mbuta-muntu Eliya na bisalu ya fioti-fioti. (2 Bant. 3:11) Na nima ya bamvula 6 ya formasio, Elisa bakisaka nde kisalu ya Eliya na Izraele kumaka na nsuka. Na ntangu yina, Eliya lombaka Elisa, nsadi yina yandi pesaka formasio ya mbote, na kulanda yandi diaka ve. Kansi, Elisa tubaka mbala tatu nde: “Mono ta bika nge ve.” Yandi bakaka lukanu ya kulanda longi na yandi kisika yonso yina yandi ke kwenda. Yo yina, Yehowa sakumunaka Elisa sambu na kwikama na yandi mpi pesaka yandi dibaku ya kumona mutindu Eliya tombukaka na zulu na mutindu mosi ya kuyituka.​—2 Bant. 2:1-12.

14. (a) Inki mutindu balongoki lenda landa mbandu ya Elisa bubu yai? (b) Sambu na nki yo kele mfunu nde longoki kumonisa kwikama?

¹⁴ Inki mutindu longoki lenda landa mbandu ya Elisa bubu yai? yandi fwete ndima kukonda kusukinina bisalu yina bo ke pesa yandi, ata yo kele ya fioti-fioti. Yandi fwete sala kinduku ti longi na yandi, mpi kumonisa nde yandi ke sepelaka na bikesa yina longi ke salaka sambu na mambote na yandi. Kikalulu ya longoki lenda monisa longi na mutindu mosi buna nde: “Mono ta bika nge ve.” Kuluta yonso, longoki fwete lungisa kisalu yina bo me pesaka yandi na kwikama yonso. Kusala mpidina kele mfunu sambu ntangu longoki ke monisa kwikama mpi ke sala mambu yina ta sala nde bo kuma kutudila yandi ntima, bankuluntu ta bakisa nde Yehowa me sola yandi sambu na kulungisa mikumba ya nkaka na dibundu.​—Nk. 101:6; tanga 2 Timoteo 2:2.

MONISA LUZITU

15, 16. (a) Inki mutindu Elisa monisilaka longi na yandi luzitu? (Tala kifwanisu yina kele na luyantiku ya disolo.) (b) Inki mambu Elisa salaka yina ndimisaka baprofete ya nkaka na kutudila yandi ntima?

¹⁵ Disolo ya Elisa ke monisa mpi mutindu bampangi lenda monisila bankuluntu luzitu. Ntangu Eliya kwendaka ti Elisa na kutala kimvuka ya baprofete na Yeriko, bo kwendaka na nzila ya Nzadi ya Yordani. Ebuna, “Elia bakaka kazaka na yandi, yandi kangaka yo, ebuna yandi bulaka yo na masa; masa kabanaka na ndambu zole.” Na nima ya kusabuka masa, bo landaka ‘kusolula na nzila.’ Ya kieleka, Elisa yindulaka ve nde yandi me zaba mambu yonso. Tii kilumbu Eliya bikaka yandi, Elisa vandaka kusadila mpi kundima mambu yonso yina longi na yandi vandaka kulonga yandi. Na nima, Eliya tombukaka na mupepe ya ngolo. Ntangu Elisa vutukaka na nzadi ya Yordani, yandi bulaka kazaka ya Eliya na masa mpi tubaka nde: “Wapi Mfumu Nzambi, Nzambi ya Elia?” Ebuna, masa kabwanaka na ndambu zole.​—2 Bant. 2:8-14.

¹⁶ Keti nge me mona ve nde kimangu ya ntete yina Elisa salaka kele kiteso mosi ti kimangu ya nsuka yina Eliya salaka? Sambu na nki yo fwete benda dikebi na beto? Ziku, Elisa yindulaka ve nde sambu yandi me kuma ti kiyeka, yandi fwete soba mambu na mbala mosi. Elisa landaka bitambi ya Eliya, mpi yo monisaka nde yandi zitisaka longi na yandi. Yo ndimisaka baprofete ya nkaka nde yandi kele muntu yina bo lenda tudila ntima. (2 Bant. 2:15) Na bamvula 60 yina Elisa salaka bonso profete, Yehowa sadilaka yandi sambu na kusala bimangu mingi kuluta yina Eliya salaka. Inki dilongi balongoki lenda baka na mbandu na yandi?

17. (a) Inki mutindu balongoki lenda landa mbandu ya Elisa bubu yai? (b) Na nima ya bamvula, inki mutindu Yehowa lenda sadila balongoki yina ke monisa kwikama?

¹⁷ Kuyindula ve nde sambu nge me baka mukumba na dibundu, nge fwete soba na mbala mosi mutindu ya kutwadisa mambu. Nsoba ke salamaka na dibundu na kutadila bampusa ya dibundu mpi mutindu organizasio ke tambusa mambu, kansi ve na kutadila bampusa ya bantu yina kele ti mukumba. Bisalu ya Elisa ndimisaka baprofete ya nkaka nde yandi kele muntu ya me fwana, mpi yandi monisaka luzitu na mutindu yandi landaka bitambi ya Eliya. Nge mpi lenda ndimisa bampangi nde nge kele muntu yina bo lenda tudila ntima mpi nge ta monisa nde nge ke zitisa bankuluntu yina pesaka nge formasio kana nge ke landa bitambi na bo. (Tanga 1 Bakorinto 4:17.) Na nima ya bamvula, sambu nge ke baka eksperiansi, nge lenda soba mambu ya nkaka kana yo me fwana sambu na kusadisa dibundu na kutambula kumosi ti organizasio ya Yehowa. Bonso Elisa, kwikama na nge lenda sala nde Yehowa kusadila nge na kusala mambu mingi ya nene kuluta balongi na nge.​—Yoa. 14:12.

18. Sambu na nki kupesa bampangi formasio kele mfunu bubu yai?

¹⁸ Beto ke tula kivuvu nde mambu ya beto me tubila na disolo yai mpi yina me luta ta pusa bankuluntu yonso na kupesa bampangi formasio. Bika nde bampangi kundima formasio yai na kiese yonso mpi kusadila yo na mayele yonso sambu na kutanina mameme ya Yehowa. Kusala mpidina ta kumisa mabundu yonso ngolo, mpi yo ta sadisa konso muntu na kubikala ya kwikama na mambu ya nene yina ke kwisa.