THIMO
1 Ici nĩ thimo cia Suleimani,+ mũrũ wa Daudi,+ mũthamaki wa Isiraeli:+
2 Cia gũtũma mũndũ erute* ũũgĩ+ o na ũtaaro;
Cia gũtũma mũndũ ataũkĩrũo nĩ ciugo cia ũũgĩ;
3 Cia gũtũma mũndũ agĩe na ũtaaro+ ũrĩa ũheanaga ũtaũku,
Ũthingu,+ ũhoti wa gũtua matua mega,*+ na ũrũngĩrĩru;*
4 Cia kũhe mũndũ ũrĩa ũtarĩ ũmenyeru ũũgĩ;+
Cia gũtũma mũndũ mwĩthĩ agĩe na ũmenyo na ũhoti wa gwĩciria.+
5 Mũndũ mũũgĩ nĩ athikagĩrĩria na akeruta maũndũ maingĩ makĩria;+
Mũndũ ũrĩ na ũtaũku nĩ agĩaga na ũtongoria wa ũũgĩ+
6 Nĩguo ataũkĩrũo nĩ thimo na ciugo iria nditũ,*
Ciugo cia andũ arĩa ogĩ o na ndaĩ ciao.+
7 Gwĩtigĩra* Jehova nĩkuo kĩambĩrĩria kĩa ũmenyo.+
Irimũ nocio ihũthagia ũũgĩ na ũtaaro.+
10 Mũrũ wakwa, ehia mangĩgeria gũkũheenereria,+ ndũgetĩkanie nao.
11 Mangĩkwĩra atĩrĩ: “Nĩ tũthiĩ nawe.
Nĩ tuohie andũ nĩguo tũite thakame.
Tũgũkomerera twĩhithĩte, tweterere andũ matarĩ na mahĩtia tũmatharĩkĩre hatarĩ gĩtũmi.
12 Tũkũmameria marĩ muoyo o ta ũrĩa Mbĩrĩra* ĩkaga,
Tũmamerie marĩ agima, o ta arĩa maikũrũkaga irima-inĩ.
13 Nĩ tuoei mĩthithũ yao yothe ya goro;
Tũkũiyũria nyũmba citũ na indo cia gũtaha.
14 Nyitanĩra hamwe na ithuĩ,
Na ithuothe nĩ tũkũgayana indo iria tũkũiya o ũndũ ũmwe.”*
15 Mũrũ wakwa, ndũkamarũmĩrĩre.
Ndũkareke magũrũ maku magere njĩra-inĩ yao,+
16 Nĩ gũkorũo magũrũ mao matengʼeraga mageke ũũru;
Mahiũhaga mathiĩ magaite thakame.+
17 Hatarĩ nganja nĩ ũndũ wa tũhũ kwamba neti nyoni ĩkĩonaga.
18 Nĩkĩo acio maikaraga mohetie andũ nĩguo maite thakame;
Makomagĩrĩra mehithĩte nĩguo marute andũ arĩa angĩ mĩoyo.
19 Icio nĩcio njĩra cia andũ arĩa macaragia uumithio ũtarĩ wa kĩhooto,
Ũrĩa ũkaaniina muoyo wa andũ arĩa magĩaga naguo.+
20 Ũũgĩ wa ma+ nĩ wanagĩrĩra barabara-inĩ.+
Ũikaraga ũkĩongagĩrĩra mũgambo waguo ihaaro-inĩ cia mũingĩ.+
21 Nĩ wanagĩrĩra kona-inĩ cia* barabara iria igeragĩrũo mũno.
Uugaga ũũ mĩromo-inĩ ya ihingo cia itũũra:+
22 “Inyuĩ andũ arĩa mũtarĩ ũmenyeru-rĩ, mũgũtũũra mwendete ũhoro ũcio wa kwaga ũmenyeru nginya rĩ?
Inyuĩ anyũrũrania-rĩ, mũgũtũũra mwendete kũnyũrũrania nginya rĩ?
Na inyuĩ irimũ-rĩ, mũgũtũũra mũthũire ũmenyo nginya rĩ?+
23 Ĩtĩkĩrai kũrũngwo nĩ niĩ.*+
Na niĩ nĩ ngũitũrũra roho wakwa nĩ ũndũ wanyu;
Nĩ ngũmũmenyithia ciugo ciakwa.+
24 Tondũ ndetanire, no mũkĩrega kũnjigua,
Ngĩtambũrũkia guoko gwakwa, no gũtirĩ mũndũ warũmbũyagia,+
25 Mwaikarire mũtegũtindanĩra na ũtaaro wakwa wothe
Na mũkĩrega kũrũngwo nĩ niĩ,
26 O na niĩ nĩ ngaamũthekerera rĩrĩa mũkaanyitwo nĩ thĩna;
Nĩ ngaamũnyũrũria rĩrĩa mũgaakorũo nĩ ũndũ ũrĩa mwĩtigagĩra,+
27 Rĩrĩa ũndũ ũrĩa mwĩtigagĩra ũkaamũkora ta kĩhuhũkanio,
Na mwanangĩko wanyu ũkinye ta rũhuho rũnene,
Rĩrĩa mũkaanyitwo nĩ mĩtangĩko na thĩna.
28 Hĩndĩ ĩyo nĩ magaaikara makĩngayagĩra, no ndikaametĩka;
Nĩ makaanjetha na kĩyo, no matikaanyona,+
29 Tondũ nĩ maathũire ũmenyo,+
Na matiathuurire gwĩtigĩra Jehova.+
30 Nĩ maaregire ũtaaro wakwa;
Kũrũngana gwakwa guothe nĩ maakwagĩire gĩtĩo.
31 Nĩ ũndũ ũcio, nĩ makoona moimĩrĩro* ma njĩra yao,+
Na maiyũrũo nĩ maũndũ marĩa o ene mathugundĩte.*
32 Nĩ gũkorũo ũremi wa andũ arĩa matarĩ ũmenyeru nĩ ũkaamoraga,
Na mũhũthia wa irimũ nĩ ũgaaciananga.
2 Mũrũ wakwa, ũngĩtĩkĩra uuge wakwa
Na ũige maathani makwa ta arĩ mũthithũ,+
2 Na njĩra ya gũtega gũtũ gwaku harĩ ũũgĩ+
Na werekerie ngoro yaku harĩ ũhoti wa gũkũũrana maũndũ;+
3 Ningĩ-rĩ, ũngĩtana nĩguo ũheo ũtaũku+
Na wanĩrĩre nĩguo ũheo ũhoti wa gũkũũrana maũndũ;+
4 Wathiĩ na mbere kũũcaria ta ũrĩa betha ĩcaragio,+
Na ũikare ũkĩwethaga ta ũrĩa mĩthithũ mĩhithe yethagwo;+
5 Hĩndĩ ĩyo nĩ ũgũtaũkĩrũo nĩ ũhoro wĩgiĩ gwĩtigĩra Jehova,+
Na ũgĩe na ũmenyo wĩgiĩ Ngai.+
8 Nĩ arangagĩra njĩra cia kĩhooto,
Na nĩ arĩgitagĩra njĩra ya arĩa ake ehokeku.+
9 Hĩndĩ ĩyo nĩ ũgũtaũkĩrũo nĩ ũndũ ũrĩa mũthingu na wa kĩhooto na mwagĩrĩru,
Njĩra yothe ya maũndũ marĩa mega.+
10 Hĩndĩ ĩrĩa ũũgĩ waingĩra ngoro-inĩ yaku+
Na muoyo* waku wakenio nĩ ũmenyo,+
11 Ũhoti wa gwĩciria nĩ ũrĩkũgitagĩra,+
Naguo ũtaũku ũgakũrangĩra,
12 Nĩguo ũkũhonokie kuuma njĩra-inĩ njũru,
Kuuma harĩ mũndũ ũrĩa waragia maũndũ moru,+
13 Kuuma harĩ andũ arĩa matiganaga na njĩra iria nũngĩrĩru
Nĩguo mageragĩre njĩra-inĩ cia nduma,+
14 Kuuma harĩ arĩa makenagĩra gwĩka maũndũ moru,
Acio makenagio nĩ ũũru wa waganu,
15 Arĩa njĩra ciao ikoragwo irĩ njogomu
O acio njĩra yao yothe ĩkoragwo ĩrĩ ya wara.
16 Nĩ ũrĩkũhonokagia kuuma harĩ mũtumia ũrĩa mũremi,*
Kuumana na ciugo njororo* cia mũtumia ũrĩa mwaganu,*+
17 Ũrĩa ũtiganagĩria mũrata* wa ũnyinyi wake+
Na akariganĩrũo nĩ kĩrĩkanĩro kĩa Ngai wake;
18 Nĩ gũkorũo nyũmba yake ĩrikagĩra gĩkuũ-inĩ,
Na njĩra ciake ithiaga kũrĩ arĩa magithĩtio hinya nĩ gĩkuũ.+
19 Arĩa mathiaga kũrĩ we gũtirĩ o na ũmwe ũgaacoka,
Na matigaacoka kuona njĩra cia muoyo rĩngĩ.+
20 Kwoguo rũmĩrĩra njĩra ya andũ arĩa ega
Na ũikare njĩra-inĩ cia arĩa athingu,+
21 Tondũ andũ arĩa arũngĩrĩru no o tu magaatũũra thĩinĩ wa thĩ,
22 No andũ arĩa aganu, nĩ makaaninwo mehere thĩinĩ wa thĩ,+
Na arĩa akunyanĩri nĩ makaarutũrũrũo thĩinĩ wayo.+
3 Mũrũ wakwa, ndũkanariganĩrũo nĩ ũrutani* wakwa,
Na ngoro yaku nĩ ĩrũmagĩrĩre maathani makwa,
2 Tondũ nĩ megũkuongerera matukũ maingĩ
Hamwe na mĩaka ya gũtũũra muoyo na ũgĩe na thayũ.+
3 Ndũkanareke wendo* na wĩhokeku* ikweherere.+
Cioherere ngingo-inĩ yaku;
Ciandĩke kĩhengere-inĩ kĩa ngoro yaku;+
4 Nawe nĩ ũrĩtĩkĩrĩkaga na ũgakorũo na ũtaũku mwega
Maitho-inĩ ma Ngai na ma andũ.+
7 Ndũkanatuĩke mũũgĩ maitho-inĩ maku mwene.+
Wĩtigagĩre Jehova na wĩthemage maũndũ marĩa moru.
8 Ũndũ ũcio nĩ ũrĩhonagia mwĩrĩ* waku
Na ũgacanjamũra mahĩndĩ maku.
9 Tĩithagia Jehova na indo ciaku cia goro,+
Ũmũtĩage na maciaro ma mbere ma* magetha maku mothe;*+
10 Namo makũmbĩ maku nĩ marĩiyũraga biũ,+
11 Mũrũ wakwa, ndũkarege kũrũngwo nĩ Jehova,+
Na rĩrĩa warũngwo nĩwe, ndũkamene ũndũ ũcio,+
12 Nĩ gũkorũo Jehova arũngaga andũ arĩa endete,+
O ta ũrĩa ithe wa mũndũ arũngaga mũriũ ũrĩa akenagio nĩwe.+
13 Gũkena nĩ mũndũ ũrĩa ũgĩaga na ũũgĩ+
Na mũndũ ũrĩa ũgĩaga na ũtaũku;
14 Kũgĩa naguo nĩ kwega gũkĩra kũgĩa na betha,
Na gũkorũo na uumithio waguo nĩ kwega gũkĩra gũkorũo na thahabu.+
15 Nĩ wa bata gũkĩra tũhiga twa goro twa iria-inĩ;*
Gũtirĩ kĩndũ ũngĩĩrirĩria kĩngĩringithanio naguo.
16 Ũtũũro mũraihu ũrĩ guoko-inĩ kwaguo kwa ũrĩo;
Ũtonga na riri irĩ guoko-inĩ kwaguo kwa ũmotho.
17 Njĩra ciaguo nĩ cia gĩkeno,
Na tũcĩra twaguo tuothe nĩ twa thayũ.+
18 Nĩ mũtĩ wa muoyo harĩ arĩa mawĩgwatagĩra,
Na arĩa maũrũmagia biũ marĩĩtagwo andũ akenu.+
19 Jehova aathondekire thĩ na ũũgĩ.+
Aahandire igũrũ akĩrĩrũmia na ũtaũku.+
20 Kũgerera ũmenyo wake maĩ ma kũrĩa kũriku nĩ maagayũkanire
Namo matu nĩ maataatagia ime.+
21 Mũrũ wakwa, ndũkanareke ciehere* maitho-inĩ maku.
Gitagĩra ũũgĩ* na ũhoti wa gwĩciria;
22 Nĩ igaakũhe muoyo
Na ituĩke ithaga rĩa kũgemia ngingo yaku;
23 Nawe ũrĩthiagĩra njĩra-inĩ yaku ũrĩ na thayũ,
26 Tondũ Jehova arĩkoragwo arĩ kĩhumo kĩa mwĩhoko waku;+
Nĩ arĩmenyagĩrĩra kũgũrũ gwaku gũtikanyitwo nĩ mũtego.+
28 Ndũkanere mũndũ ũrĩa ũngĩ atĩrĩ, “Thiĩ, ũũke hĩndĩ ĩngĩ! Nĩ ngaakũhe kĩrĩa ũrenda rũciũ,”
Angĩkorũo no ũhote kũmũhe ihinda-inĩ rĩu.
29 Ndũkanabange gwĩka mũndũ ũrĩa ũngĩ ũũru+
O ũcio ũiguaga arĩ na thayũ agĩikarania nawe.
31 Ndũkanaigue ũiru nĩ ũndũ wa mũndũ ũrĩa wĩkaga maũndũ ma ũhinya+
Kana ũthuure njĩra o na ĩmwe yake,
32 Tondũ Jehova nĩ athũire mũndũ ũrĩ wara,+
No nĩ agĩaga ũrata wa hakuhĩ na arĩa arũngĩrĩru.+
33 Kĩrumi kĩa Jehova gĩkoragwo harĩ nyũmba ya mũndũ ũrĩa mwaganu,+
No nĩ arathimaga mũciĩ wa arĩa athingu.+
35 Arĩa ogĩ nĩ makaagaya gĩtĩo,
No arĩa akĩgu matũũgagĩria gĩconoko.+
4 Ariũ akwa, thikĩrĩriai ũtaaro wa thoguo;+
Tegai matũ nĩguo mũgĩe na ũtaũku,
2 Nĩ gũkorũo nĩ ngũmũhe ũtaaro mwega;
4 Baba aandutire akĩnjĩra atĩrĩ: “Ngoro yaku ĩrorũmia ciugo ciakwa biũ.+
Rũmagĩrĩra maathani makwa nĩguo ũthiĩ na mbere gũtũũra muoyo.+
5 Gĩa na ũũgĩ, gĩa na ũtaũku.+
Ndũkanariganĩrũo, na ndũkanagarũrũke ũtigane na uuge wakwa.
6 Ndũkanatigane naguo, na nĩ ũrĩkũgitagĩra.
Wende, na nĩ ũrĩkũrangagĩra.
7 Ũũgĩ nĩguo ũndũ ũrĩa wa bata makĩria,+ nĩ ũndũ ũcio, gĩa na ũũgĩ,
Na harĩ indo iria ciothe ũkũgĩa nacio, gĩa na ũtaũku.+
8 Ũtĩage mũno, naguo nĩ ũrĩgũtũũgagĩria.+
Nĩ ũrĩkũheaga gĩtĩo tondũ nĩ ũũhĩmbagĩria.+
9 Nĩ ũrĩkũhumbaga thũmbĩ ngʼemu ya mahũa mũtwe;
Nĩ ũrĩkũgemagia na thũmbĩ ya ũthaka.”
10 Mũrũ wakwa, thikĩrĩria na wĩtĩkĩre ciugo ciakwa,
Na mĩaka ya ũtũũro waku nĩ ĩkũingĩha.+
12 Rĩrĩa ũgũthiĩ, makinya maku matirĩhĩngĩcagwo;
Na rĩrĩa watengʼera, ndũrĩhĩngagwo.
13 Rũmia ũtaaro; ndũkanareke ũkweherere.+
Ũgitĩre, nĩ gũkorũo nĩguo muoyo waku.+
14 Ndũkanatonye gacĩra-inĩ ka andũ arĩa aganu,
Na ndũkanagerere njĩra-inĩ ya andũ oru.+
16 Nĩ gũkorũo matingĩhota gũkoma matekĩte ũndũ mũũru.
Matingĩona toro matatũmĩte mũndũ agwe.
17 Marĩaga mũgate wa waganu,
Na makanyua ndibei ya ũhinya.
18 No njĩra ya andũ arĩa athingu ĩhaana ta ũtheri wa rũcinĩ
Ũrĩa ũthiaga ũkĩaraga o nginya mũthenya barigici.+
19 Njĩra ya andũ arĩa aganu ĩtariĩ ta nduma;
Matimenyaga kĩrĩa kĩmahĩngaga.
20 Mũrũ wakwa, tega matũ ũigue ciugo ciakwa;
Thikĩrĩria na kinyi* ciugo ciakwa.
21 Ndũkanareke ciehere maitho-inĩ maku;
Ciige ngoro-inĩ yaku thĩinĩ biũ,+
22 Nĩ gũkorũo icio nĩ muoyo harĩ arĩa magĩaga nacio+
Na nĩ ũgima mwega harĩ mwĩrĩ wao wothe.*
23 Makĩria ma indo iria ciothe ũgitagĩra, gitagĩra ngoro yaku,+
Nĩ gũkorũo thĩinĩ wayo nĩkuo ihumo cia muoyo irĩ.
24 Eheria mĩario ĩtarĩ mĩrũngĩrĩru kuuma harĩ wee,+
Na ũige mĩario ya wara haraya nawe.
27 Ndũkanehũgũre na mwena wa ũrĩo kana wa ũmotho.+
Eheragia magũrũ maku kuuma harĩ ũndũ ũrĩa mũũru.
5 Mũrũ wakwa, tega gũtũ ũigue ũũgĩ wakwa.
Thikĩrĩria na kinyi* ũigue ũtaũku wakwa,+
2 Nĩgetha ũgitagĩre ũhoti waku wa gwĩciria
Na mĩromo yaku ĩrangagĩre ũmenyo.+
3 Tondũ mĩromo ya mũtumia mũremi* ĩtaataga o ta magua ma ũũkĩ,+
Na kanua gake nĩ kanyoroku gũkĩra maguta.+
4 No marigĩrĩrio-inĩ akoragwo arũrĩte o ta mũmera mũrũrũ+
Na akohĩga o ta rũhiũ rwa njora rũnooretwo mĩena yerĩ.+
5 Magũrũ make maikũrũkaga gĩkuũ-inĩ.
Makinya make matongoragia ĩmwe kwa ĩmwe nginya thĩinĩ wa Mbĩrĩra.*
6 Ndeciragia ũhoro wa njĩra ya muoyo.
Orũraga njĩra-inĩ ciake mwene, no ndamenyaga kũrĩa cierekeire.
7 Rĩu ariũ akwa-rĩ, thikĩrĩriai
Na mũtigatiganĩrie maũndũ marĩa ndĩroiga.
8 Ikaraga haraya nake;
Ndũgathiage hakuhĩ na mũromo wa nyũmba yake,+
9 Nĩgetha ndũkaneane gĩtĩo gĩaku kũrĩ andũ angĩ+
Kana ũgethe maũndũ matarĩ ma tha mĩaka-inĩ yaku ĩrĩa ĩtigarĩte;+
10 Nĩguo ageni matikaniine indo ciaku*+
Na indo iria ũnogeire ithiĩ nyũmba-inĩ ya mũndũ wa kũngĩ.
11 Waga gwĩka ũguo, nĩ ũgaacaya mũthia-inĩ wa ũtũũro waku
Rĩrĩa nyama cia mwĩrĩ waku ikahinyĩrĩrĩka o hamwe na mwĩrĩ waku wothe+
12 Nawe uuge atĩrĩ: “Na nĩguo ndathũire ũtaaro!
Na nĩguo ngoro yakwa yamenete kũrũngwo!
13 Ndiathikĩrĩirie mũgambo wa ataarani akwa
Kana ngĩtegera arutani akwa gũtũ.
15 Nyuaga maĩ kuuma irima-inĩ rĩaku mwene
Na ũnyuage maĩ marĩa mathereraga* kuuma gĩthima-inĩ gĩaku mwene.+
16 Ithima ciaku-rĩ, hihi nĩ ciagĩrĩire kũhurunjũka na kũu nja,
Na tũrũũĩ twaku twa maĩ tũhurunjũke ihaaro-inĩ cia mũingĩ?+
17 Reke ikoragwo irĩ ciaku wiki,
No ti ciaku hamwe na ageni.+
18 Itherũkĩro* rĩaku mwene rĩrorathimwo,
Na ũrokenaga hamwe na mũtumia wa wĩthĩ waku,+
19 O ũcio ũhaana ta thwariga thaka ya mũgoma, na mbũri* njega ya irĩma-inĩ.+
Reke nyondo ciake itũmage ũiganĩre mahinda-inĩ mothe.
Ũrokenagio nĩ wendo wake hingo ciothe.+
20 Mũrũ wakwa, nĩ kĩĩ kĩngĩgĩtũma ũkenio nĩ mũtumia mũremi*
21 Nĩ gũkorũo njĩra cia mũndũ nĩ cionagwo nĩ maitho ma Jehova;
Nĩ athuthuragia njĩra ciake ciothe.+
22 Mũndũ ũrĩa mwaganu ategagwo nĩ mahĩtia make mwene,
Na akaanyitwo nĩ mĩkwa ya mehia make mwene.+
23 Agaakua tondũ ndeetĩkĩrire kũrũngwo
Na ahĩtie njĩra tondũ wa ũrimũ wake mũingĩ.
6 Mũrũ wakwa, angĩkorũo nĩ ũneanĩte kĩndũ gĩa kũrũgamĩrĩra thiirĩ wa mũndũ ũngĩ,+
Angĩkorũo nĩ ũgeithĩtie mũgeni na guoko mũkarĩkanĩra ũndũ nake,+
2 Angĩkorũo ũndũ ũrĩa wĩranĩire nĩ ũgũtegete,
Ũkanyitwo nĩ ciugo cia kanua gaku,+
3 Ĩka atĩrĩrĩ mũrũ wakwa, nĩguo wĩteithũre,
Tondũ nĩ ũgwĩte guoko-inĩ kwa mũndũ ũcio:
Thiĩ wĩnyihie na ũthaithe mũndũ ũcio na ihenya.+
4 Ndũkareke maitho maku makome,
Kana imone ciaku icũnge.
5 Wĩteithũre ta thiya kuuma guoko-inĩ kwa mũhĩti,
Ta nyoni kuuma guoko-inĩ kwa mũtegi wa nyoni.
6 Thiĩ kũrĩ thigiriri, wee kĩgũũta gĩkĩ;+
Wĩrorere njĩra ciayo nĩguo ũũhĩge.
7 O na gũtuĩka ndĩkoragwo na mũtongoria, kana mũnene, kana mwathi,
8 Nĩ ĩhaaragĩria irio ciayo hĩndĩ ya ũrugarĩ,+
Na ĩgacokanĩrĩria irio ciayo hĩndĩ ya magetha.
9 Wee kĩgũũta gĩkĩ, ũgũkoma hau nginya rĩ?
Ũrĩũkĩra rĩ ũtigane na toro ũcio waku?
10 Gũkomakoma hanini, gũcũnga hanini,
Gũkũnja moko hanini nĩguo ũhurũke,+
11 Gũgũtũma ũthĩni waku ũũke o ta mũtunyani,
Na wagi waku ũũke ta mũndũ ũrĩ na matharaita.+
12 Mũndũ wa tũhũ na mwaganu athiaga akĩaragia mĩario ĩtarĩ mĩrũngĩrĩru;+
13 Oinagĩra andũ riitho,+ akonanĩrĩria na kũgũrũ, na akorota na ciara ciake.
15 Nĩ ũndũ ũcio, mwanangĩko wake ũgooka aterĩgĩrĩire;
Akoinangwo o rĩmwe ũndũ atangĩhona.+
16 Nĩ harĩ maũndũ matandatũ Jehova athũire;
O na nĩ maũndũ mũgwanja onaga marĩ magigi:
17 Maitho ma mwĩtĩo,+ rũrĩmĩ rũrĩa rũheenanagia,+ na moko marĩa maitaga thakame ĩtarĩ na mahĩtia,+
18 Ngoro ĩrĩa ĩbangaga njama cia waganu,+ na magũrũ marĩa matengʼeraga na ihenya ũũru-inĩ,
19 Mũira wa maheeni ũrĩa ũheenanagia hĩndĩ ciothe,+
Na mũndũ wothe ũhandaga ngũĩ gatagatĩ-inĩ ka andũ a ithe ũmwe.+
21 Ohagĩrĩra maũndũ macio ngoro-inĩ yaku hĩndĩ ciothe;
Mohagĩrĩre ngingo-inĩ yaku.
22 Rĩrĩa ũgũthiĩ, nĩ marĩgũtongoragia;
Rĩrĩa wakoma, nĩ marĩkũrangagĩra;
Na rĩrĩa wokĩra, nĩ marĩkwaragĩria.*
24 Nĩ marĩkũgitagĩra kuuma harĩ mũtumia ũrĩa mũũru,+
25 Ndũkanerirĩrie ũthaka wake ngoro-inĩ yaku+
Kana wĩtĩkĩre akũgucĩrĩrie na maitho make ma kũheenereria,
26 Nĩ gũkorũo mũmaraya atũmaga mũndũ atigwo na mũgate tu,+
No mũtumia wa mũndũ ũngĩ akoragwo akĩhĩta muoyo waku wa goro.
27 Hihi mũndũ no acokanĩrĩrie mwaki gĩthũri-inĩ gĩake na nguo ciake ciage kũhĩa?+
28 Kana hihi mũndũ no agere igũrũ rĩa makara mahiũ na makinya make mage kũhĩa?
29 Ũguo noguo gũthiaga harĩ mũndũ wothe ũkomaga na mũtumia wa mũndũ ũngĩ;
Gũtirĩ mũndũ ũhutagia mũtumia ũcio ũkaaga kũherithio.+
30 Andũ matimenaga mũici
Angĩiya nĩguo arĩe ahũne rĩrĩa arĩ mũhũtu.
31 No rĩrĩa anyitwo, arĩhaga maita mũgwanja;
Aneanaga indo ciothe cia goro cia nyũmba yake.+
32 Mũndũ wothe ũtharagia na mũtumia ndakoragwo na wĩcirio;*
Mũndũ ũrĩa wĩkaga ũguo erehagĩra mwanangĩko we mwene.+
34 Nĩ gũkorũo ũiru nĩ ũtũmaga mũthuri arakare mũno;
Ndagaakorũo na ũcayanĩri hĩndĩ ĩrĩa akerĩhĩria.+
35 Gũtirĩ marĩhi* agetĩkĩra;
Ndakahoorerio, o na ũngĩkorũo na kĩheo kĩnene atĩa.
7 Mũrũ wakwa, rũmagĩrĩra ciugo ciakwa,
Na ũige maathani makwa ta arĩ mũthithũ.+
2 Rũmagĩrĩra maathani makwa nĩguo ũtũũre muoyo;+
Gitagĩra ũrutani* wakwa o ta kĩũma kĩa riitho rĩaku.
3 Moherere ciara-inĩ ciaku;
Maandĩke kĩhengere-inĩ kĩa ngoro yaku.+
4 Ĩra ũũgĩ atĩrĩ, “Wee ũrĩ mwarĩ wa maitũ,”
Na wĩte ũtaũku “mũndũ wa mbarĩ citũ,”
5 Nĩguo ikũgitagĩre kuuma harĩ mũtumia ũrĩa mũremi,*+
Kuuma harĩ mũtumia ũrĩa mwaganu* o na ciugo ciake nyoroku.*+
6 Ndĩ ndirica-inĩ ya nyũmba yakwa,
Nĩ ndacũthĩrĩirie mĩanya-inĩ ya ndirica ngĩrora thĩ,
7 Na rĩrĩa nderoragĩra andũ arĩa mataarĩ na ũũgĩ,*
Nĩ ndonire mwanake ũmwe ũtaarĩ na wĩcirio* gatagatĩ-inĩ ka andũ ethĩ.+
8 Akĩgerera barabara-inĩ hakuhĩ na kona ya kwa mũtumia ũcio,
Na agĩthiĩ erekeire nyũmba-inĩ yake
Kũrĩ hakuhĩ gũtuka na kũgĩa nduma.
11 Nĩ mũtumia mũnegeni na mũngʼathia.+
Gũtirĩ hĩndĩ akindagĩria* mũciĩ.
12 Rĩmwe arĩ nja, rĩrĩa rĩngĩ arĩ ihaaro-inĩ cia mũingĩ,
Ohagĩria andũ kona-inĩ ciothe.+
13 Akĩnyita mwanake ũcio na akĩmũmumunya;
Agĩcoka akĩmwĩra ũũ atekũigua thoni:
14 “No mũhaka ingĩrutire magongona ma ũiguano.+
Ũmũthĩ nĩ hingirie mĩĩhĩtwa yakwa.
15 Na nĩkĩo ndoka gũgũtũnga,
Ndoka gũgũcaria, na nĩ ndakuona!
16 Nĩ njarĩte ũrĩrĩ wakwa macuka marĩa mega,
Ma gatani ya marangi maingĩ kuuma Misiri.+
17 Nĩ njitĩrĩirie ũrĩrĩ wakwa manemane, thubiri, o na mũndarathini.+
18 Ũka twĩnyotore na wendo o nginya rũcinĩ;
Nĩ twĩkenie na wendo mũnene,
19 Nĩ gũkorũo mũthuri wakwa ndarĩ mũciĩ;
Nĩ athiĩte rũgendo kũndũ kũraya.
20 Arathiire akuuĩte mũhuko wa mbeca,
Na agaacoka o mũthenya ũrĩa mweri ũgaakorũo ũrĩ mũgima.”
21 Akĩmũiguithia mũno nginya akĩmũhĩtithia.+
Akĩmũheenereria na mĩario mĩnyoroku.
22 Nake o hĩndĩ ĩyo akĩrũmĩrĩra mũtumia ũcio, o ta ndegwa ĩgĩthiĩ gũthĩnjwo,
O ta kĩrimũ gĩgĩthiĩ kũherithio na ndungu,*+
23 O nginya agathecwo ini nĩ mũguĩ;
O ta nyoni ĩgĩtengʼera ĩtonye mũtego-inĩ, atekũmenya atĩ ũndũ ũcio nĩ ũgũtũma orũo nĩ muoyo wake.+
24 Na rĩu ariũ akwa-rĩ, thikĩrĩriai;
Tegai matũ mũigue ciugo ciakwa.
25 Ndũkanareke ngoro yaku ĩgarũrũke ĩrũmĩrĩre njĩra ciake.
Ndũkanathiĩre njĩra-inĩ ciake,+
26 Nĩ gũkorũo nĩ atũmĩte andũ aingĩ magwe magathira,+
Na andũ arĩa oragĩte nĩ aingĩ mũno.+
27 Nyũmba yake yerekagĩria thĩinĩ wa Mbĩrĩra;*
Ĩthiaga o nginya tũnyũmba twa thĩinĩ twa gĩkuũ.
8 Githĩ ũũgĩ ndũretana?
Na githĩ ũtaũku ndũranĩrĩra na mũgambo waguo?+
2 Ũrĩ kũndũ gũtũũgĩru+ njĩra-inĩ,
Nĩ ũrũgamaga handũ haguo magomano-inĩ ma njĩra.
3 Hakuhĩ na ihingo cia kũingĩra itũũra,
Itonyero-inĩ cia ihingo,
Ũikaraga ũkĩanagĩrĩra na mũgambo mũnene ũkoiga:+
4 “Inyuĩ andũ aya, nĩ inyuĩ ndĩreta;
Ndĩranĩrĩra na mũgambo wakwa njerekeirie kũrĩ andũ othe.*
5 Inyuĩ mũtarĩ na ũmenyeru, mwĩrutei ũtaũku;+
Inyuĩ irimũ ici, gĩai na ngoro ĩrĩ na ũtaũku.
6 Thikĩrĩriai tondũ ũndũ ũrĩa ndĩroiga nĩ wa bata,
Mĩromo yakwa yaragia maũndũ marĩa magĩrĩire;
7 Nĩ gũkorũo kanua gakwa karagia ũhoro wa ma kahooreire,
Na mĩromo yakwa nĩ ĩthũire maũndũ ma waganu.
8 Ciugo cia kanua gakwa ciothe nĩ cia ũthingu.
Gũtirĩ o na kĩmwe kĩogomu kana gĩtarĩ kĩrũngĩrĩru.
9 Ciothe nĩ nũngĩrĩru harĩ arĩa makoragwo na ũtaũku
Na nĩ njagĩrĩru harĩ arĩa magĩĩte na ũmenyo.
10 Thuurai ũtaaro wakwa handũ ha betha,
Na ũmenyo handũ ha thahabu ĩrĩa njega mũno,+
11 Tondũ ũũgĩ nĩ mwega gũkĩra tũhiga twa goro twa iria-inĩ;*
Indo iria ingĩ ciothe cia kwĩrirĩrio itingĩringithanio naguo.
12 Niĩ, o niĩ ũũgĩ, njikaraga hamwe na ũtaũku;
Nĩ ngĩĩte na ũmenyo na ũhoti wa gwĩciria.+
13 Gwĩtigĩra Jehova nĩ gũthũũra maũndũ moru.+
Nĩ thũire mwĩtũũgĩrio, na mwĩtĩo,+ njĩra ya waganu, o na mĩario mĩũru.+
15 Nĩ ũndũ wakwa-rĩ, athamaki nĩ mathiaga na mbere gwathana,
Nao anene makaheana mawatho ma ũthingu.+
16 Nĩ ũndũ wakwa-rĩ, anene nĩ mathiaga na mbere gwathana,
Nao arĩa marĩ igweta magatuanĩra ciira na njĩra ya ũthingu.
17 Nĩ nyendete arĩa manyendete,
Na arĩa manjaragia nĩ marĩnyonaga.+
18 Ũtonga o na riri ikoragwo harĩ niĩ,
Ũtonga wa gũtũũra* o hamwe na ũthingu.
19 Maciaro makwa nĩ mega gũkĩra thahabu, o na thahabu ĩrĩa therie,
Na uumithio wakwa nĩ mwega gũkĩra betha ĩrĩa njega mũno.+
20 Ngeraga njĩra-inĩ ya ũthingu,
Gatagatĩ ka njĩra cia kĩhooto;
21 Andũ arĩa manyendete ndĩmaheaga igai rĩa goro,
Na ngaiyũria makũmbĩ mao.
22 Jehova aanyũmbire ndĩ kĩambĩrĩria kĩa njĩra yake,+
Ndĩ wa mbere biũ harĩ maũndũ ma tene mũno marĩa aahingirie.+
23 Ndahandirũo kuuma mahinda ma tene,+
Kuuma o kĩambĩrĩria, kuuma mahinda ma mbere ya thĩ gũkorũo kuo.+
25 Mbere ya irĩma kũhandwo harĩa irĩ,
Mbere ya tũrĩma kũhandwo, nĩrĩo ndaciarirũo,
26 Rĩrĩa ataathondekete thĩ na mĩgũnda yayo
Kana ngũmba cia mbere cia tĩri wa thĩ.
27 Rĩrĩa aahaarĩirie igũrũ,+ niĩ ndarĩ kuo;
Rĩrĩa aacorire mũhaka* gatagatĩ ka matu na iria,+
28 Hĩndĩ ĩrĩa aarũmirie matu marĩa marĩ igũrũ,
Rĩrĩa aathondekire matherũkĩro ma kũndũ kũrĩa kũriku,
29 Rĩrĩa eekĩrĩire iria watho
Atĩ maĩ ma rĩo matikanakĩre harĩa athanĩte,+
Rĩrĩa aathondekire* mĩthingi ya thĩ,
Nĩ niĩ aakenagĩra mũno+ mũthenya o mũthenya;
Nĩ ndakenaga ndĩ mbere yake hĩndĩ ciothe;+
31 Nĩ ndakenagio nĩ thĩ yake ya gũtũũrũo,
Na kĩrĩa kĩangenagia mũno nĩ ariũ a andũ.*
32 Na rĩu ariũ akwa-rĩ, thikĩrĩriai;
Gũkena nĩ andũ arĩa marũmagĩrĩra njĩra ciakwa.
33 Thikĩrĩriai ũtaaro+ nĩguo mũũhĩge,
Na mũtikanaũtiganĩrie.
34 Gũkena nĩ mũndũ ũrĩa ũũthikagĩrĩria
Na njĩra ya gũkaga tene* mĩrango-inĩ yakwa o mũthenya,
Na gwetagĩrĩra hakuhĩ na itugĩ cia mũrango wakwa;
35 Tondũ mũndũ ũrĩa ũgĩĩte na niĩ nĩ akoona muoyo,+
Na nĩ etĩkĩrĩkaga nĩ Jehova.
36 No ũrĩa ũtatindanagĩra na niĩ nĩ ngero egeraga we mwene,
Na arĩa mathũire nĩ gĩkuũ mendete.”+
9 Ũũgĩ wa ma nĩ wakĩte nyũmba yaguo;
Nĩ wacũhĩtie* itugĩ ciaguo mũgwanja.
3 Nĩ ũtũmĩte ndungata ciaguo cia airĩtu
Igetane irĩ kũndũ gũtũũgĩru itũũra-inĩ ciuge:+
4 “Mũndũ wothe ũtarĩ na ũmenyeru nĩ atonye gũkũ.”
Eraga mũndũ ũrĩa ũtarĩ wĩcirio* atĩrĩ:
5 “Ũkai mũrĩe mũgate wakwa
Na mũnyue ndibei ĩrĩa ndukanĩtie.
6 Tiganai na ũhoro ũcio wanyu wa kwaga ũmenyeru* nĩguo mũtũũre muoyo;+
Thiĩi mũrũngĩrĩirie njĩra-inĩ ya ũtaũku.”+
7 Mũndũ ũrĩa ũtaaraga mũnyũrũrania egĩĩragĩra gĩconoko,+
Na ũrĩa wothe ũrũngaga mũndũ mwaganu nĩ arĩonaga ũũru.
8 Ndũkanarũnge mũnyũrũrania, tondũ nĩ egũgũthũũra.+
Rũnga mũndũ mũũgĩ, nake nĩ egũkwenda.+
9 Taara mũndũ mũũgĩ, nake nĩ ekũũhĩga makĩria.+
Ruta mũndũ mũthingu, nake nĩ ekuongerera maũndũ marĩa erutĩte.
11 Nĩ gũkorũo matukũ maku nĩ makaaingĩha nĩ ũndũ wakwa,+
Na wongererũo mĩaka ũtũũro-inĩ waku.
12 Ũngĩtuĩka mũũgĩ, wee nĩwe ũkũgunĩka nĩ ũndũ wa ũũgĩ ũcio,
No ũngĩkorũo ũrĩ mũnyũrũrania, nowe wiki ũgũcokererũo nĩ ũndũ ũcio.
13 Mũtumia mũkĩgu nĩ mũnegeni.+
Ndarĩ ũmenyo na gũtirĩ ũndũ oĩ.
14 Aikaraga thĩ mũromo-inĩ wa nyũmba yake
Agaikarĩra gĩtĩ kũndũ kũrĩa gũtũũgĩru itũũra-inĩ,+
15 Agetaga arĩa marahĩtũka,
Arĩa marathiĩ marorete mbere njĩra-inĩ akameera ũũ:
16 “Mũndũ wothe ũtarĩ na ũmenyeru nĩ atonye gũkũ.”
Eraga mũndũ ũrĩa ũtarĩ wĩcirio* atĩrĩ:+
17 “Maĩ ma kũiya nĩ marĩ cama,
Na irio cia kũrĩĩrũo hitho-inĩ nĩ njega.”+
18 No mũndũ ũcio ndamenyaga atĩ arĩa magithĩtio hinya nĩ gĩkuũ marĩ kũu,
Atĩ ageni a mũtumia ũcio marĩ kũndũ kũrĩa kũriku thĩinĩ wa Mbĩrĩra.*+
10 Thimo cia Suleimani.+
Mwana mũũgĩ atũmaga ithe akene+
No mwana mũkĩgu atũmaga nyina agĩe na kĩeha.
2 Mĩthithũ yumanĩte na waganu ndĩkoragwo na ũguni,
No ũthingu nĩguo ũhonokagia mũndũ kuuma gĩkuũ-inĩ.+
3 Jehova ndagaatũma mũndũ mũthingu ahũte,+
No arĩa aganu nĩ arĩmaimaga kĩrĩa meriragĩria.
5 Mwana ũrĩa ũhũthagĩra ũtaũku acokanagĩrĩria irio hĩndĩ ya ũrugarĩ,
No mwana ũrĩa wĩkaga maũndũ ma thoni akoragwo toro hĩndĩ ya magetha.+
6 Irathimo ikoragwo mũtwe-inĩ wa mũndũ ũrĩa mũthingu,+
No kanua ka mũndũ ũrĩa mwaganu kahithaga maũndũ ma ũhinya.
7 Kĩririkano kĩa* mũndũ ũrĩa mũthingu nĩ gĩkaarathimwo,+
No rĩĩtwa rĩa andũ arĩa aganu nĩ kũbutha rĩkaabutha.+
8 Mũndũ ũkoragwo na ngoro ĩrĩ na ũũgĩ nĩ etĩkĩraga motaaro,*+
No mũndũ ũrĩa waragia maũndũ ma ũrimũ nĩ akaarangĩrĩrio thĩ.+
9 Mũndũ ũrĩa ũthiaga na wĩkindĩru arĩthiaga arĩ na thayũ,+
No ũrĩa wogomagia njĩra ciake nĩ akaamenyeka.+
10 Mũndũ ũrĩa uunaga riitho rĩake na wara atũmaga kũgĩe na kĩeha,+
Na mũndũ ũrĩa waragia maũndũ ma ũrimũ nĩ akaarangĩrĩrio thĩ.+
11 Kanua ka mũndũ ũrĩa mũthingu nĩ kĩhumo kĩa muoyo,+
No kanua ka mũndũ ũrĩa mwaganu kahithaga maũndũ ma ũhinya.+
12 Rũmena nĩruo rũcogagĩra ngũĩ,
No wendo nĩ ũhumbagĩra mehia mothe.+
13 Ũũgĩ ũkoragwo mĩromo-inĩ ya mũndũ ũrĩa ũrĩ na ũtaũku,+
15 Ũtonga wa* mũndũ mũtongu nĩ itũũra rĩake rĩrĩ na ũgitĩri.
Mwanangĩko wa andũ arĩa athĩni nĩ ũthĩni wao.+
16 Mawĩra ma mũndũ ũrĩa mũthingu matongoragia muoyo-inĩ;
No maciaro ma mũndũ ũrĩa mwaganu matongoragia mehia-inĩ.+
17 Mũndũ ũrĩa wathĩkagĩra ũtaaro nĩ njĩra ya muoyo,*
No ũrĩa ũtetĩkagĩra kũrũngwo nĩ ahĩtithagia andũ arĩa angĩ.
18 Mũndũ ũrĩa ũhithaga rũmena rwake nĩ maheeni aragia,+
Na mũndũ ũrĩa ũtheremagia maũndũ ma njambanio* nĩ mũkĩgu.
19 Hĩndĩ ĩrĩa ciugo ciaingĩha, mehia matingĩĩthemwo,+
No mũndũ ũrĩa ũgiragĩrĩria mĩromo yake akoragwo na ũũgĩ.+
20 Rũrĩmĩ rwa mũndũ ũrĩa mũthingu rũtariĩ ta betha ĩrĩa njega biũ,+
No ngoro ya mũndũ ũrĩa mwaganu ndĩrĩ bata mũnene.
21 Mĩromo ya mũndũ ũrĩa mũthingu nĩ ĩhũnagia* andũ aingĩ,+
No andũ arĩa akĩgu makuaga nĩ kwaga wĩcirio.+
23 Gwĩka maũndũ ma thoni nĩ ta mũthaako harĩ mũndũ ũrĩa mũkĩgu,
No ũũgĩ nĩ wa mũndũ ũrĩa ũkoragwo na ũtaũku.+
24 Mũndũ ũrĩa mwaganu nĩ agaakorũo nĩ ũndũ ũrĩa etigagĩra;
No andũ arĩa athingu nĩ makaahingĩrio merirĩria mao.+
25 Rĩrĩa kĩhuhũkanio kĩahĩtũka, mũndũ ũrĩa mwaganu ndakoragwo kuo rĩngĩ,+
No mũndũ ũrĩa mũthingu atũũraga atariĩ ta mũthingi tene na tene.+
26 O ta thiki ĩrĩ magego-inĩ, na ndogo ĩrĩ maitho-inĩ,
No taguo kĩgũũta gĩtariĩ harĩ mũndũ ũrĩa ũgĩtũmaga.*
27 Gwĩtigĩra Jehova nĩ gũtũmaga matukũ ma ũtũũro wa mũndũ mongerereke,+
No mĩaka ya andũ arĩa aganu nĩ ĩkaanyihio.+
28 Kĩĩrĩgĩrĩro kĩa andũ arĩa athingu kĩrehaga gĩkeno,+
No kĩĩrĩgĩrĩro kĩa andũ arĩa aganu nĩ gĩgaathira.+
29 Njĩra ya Jehova nĩ mwĩgitio harĩ mũndũ ũrĩa ũtarĩ ũcuke,+
No nĩ mwanangĩko harĩ arĩa mekaga maũndũ moru.+
31 Kanua ka mũndũ ũrĩa mũthingu karagia* ũũgĩ,
No rũrĩmĩ rũrĩa rwaragia maũndũ moru nĩ rũkaaniinwo.
32 Mĩromo ya mũndũ ũrĩa mũthingu nĩ ĩmenyaga maũndũ marĩa mega,
No kanua ka andũ arĩa aganu karagia maũndũ moru.
11 Ratiri itarĩ cia wĩhokeku* nĩ kĩndũ kĩrĩ magigi harĩ Jehova,
3 Wĩkindĩru wa andũ arĩa arũngĩrĩru nĩguo ũmatongoragia,+
No ũhinga wa arĩa akunyanĩri nĩ ũkaamaniina.+
4 Ũtonga ndũgaakorũo* na ũguni mũthenya wa marakara,+
No ũthingu nĩguo ũkaahonokia mũndũ kuuma gĩkuũ-inĩ.+
5 Ũthingu wa mũndũ ũrĩa ũtarĩ ũcuke ũtũmaga njĩra yake ĩrũngare,
No mũndũ ũrĩa mwaganu akaagwa nĩ ũndũ wa waganu wake mwene.+
6 Ũthingu wa andũ arĩa arũngĩrĩru nĩ ũkaamahonokia,+
No arĩa akunyanĩri makaanyitwo nĩ merirĩria mao ene.+
7 Rĩrĩa mũndũ mwaganu akua, kĩĩrĩgĩrĩro gĩake nĩ gũthira gĩthiraga;
Na maũndũ marĩa erĩgagĩrĩra kuuma kũrĩ ũhoti wake, o namo nĩ mathiraga.+
8 Mũndũ ũrĩa mũthingu ahonokagio kuuma harĩ mĩtangĩko,
Nake ũrĩa mwaganu agacoka ithenya rĩake.+
9 Mũregenyũki* arehagĩra mũndũ ũrĩa ũngĩ mwanangĩko na kanua gake,
No andũ arĩa athingu mahonokagio nĩ ũndũ wa ũmenyo.+
10 Wega wa mũndũ ũrĩa mũthingu nĩ ũtũmaga itũũra rĩkene,
Na rĩrĩa andũ arĩa aganu mathira, andũ nĩ managĩrĩra nĩ gũkena.+
11 Itũũra nĩ rĩtũũgagĩrio nĩ ũndũ wa kĩrathimo kĩa andũ arĩa arũngĩrĩru,+
No kanua ka arĩa aganu nĩ kũrĩananga karĩanangaga.+
12 Ũrĩa wothe ũtakoragwo na wĩcirio* nĩ anyararaga* mũndũ ũrĩa ũngĩ,
No mũndũ ũrĩa ũkoragwo na ũtaũku wa ma nĩ gwĩkirĩra ekiragĩra.+
14 Hĩndĩ ĩrĩa gũtarĩ na ũtongoria wa ũũgĩ, andũ nĩ magũaga,
15 Ũrĩa ũrũgamagĩrĩra thiirĩ* wa mũgeni hatarĩ nganja nĩ akona ũũru,+
No ũrĩa wĩthemaga* kũgeithania na guoko nĩguo arĩkanĩre ũndũ arĩkoragwo na thayũ.
18 Mũndũ ũrĩa mwaganu agĩaga mũcara wa maheeni,+
No mũndũ ũrĩa ũhandaga ũthingu amũkagĩra irĩhi rĩa ma.+
19 Mũndũ ũrĩa ũrũgamaga ehandĩte nĩ ũndũ wa ũthingu nĩ akona muoyo,+
No ũrĩa ũtengʼeranagia na maũndũ moru nĩ gũkua agaakua.
20 Andũ arĩa matarĩ arũngĩrĩru ngoro nĩ kĩndũ kĩrĩ magigi harĩ Jehova,+
No arĩa njĩra yao ĩtarĩ na ũcuke nĩ mamũkenagia.+
21 Gĩa na ma na ũndũ ũyũ:* Mũndũ ũrĩa mwaganu ndakaaga kũherithio,+
No ciana cia ũrĩa mũthingu nĩ ikaahonoka.
22 O ta gĩcũhĩ gĩa thahabu iniũrũ-inĩ rĩa ngũrũe,
Nĩguo mũtumia mũthaka ũrĩa ũtarĩ wĩcirio ahaana.
23 Merirĩria ma arĩa athingu marehaga maũndũ mega,+
No kĩrĩa andũ arĩa aganu merĩgagĩrĩra kĩrehaga marakara.
24 Kũrĩ mũndũ ũheanaga na ũtaana* nake akagĩa na indo nyingĩ makĩria;+
Ũngĩ nake aimanaga indo iria ciagĩrĩire kũheanwo, no agatuĩka mũthĩni.+
25 Mũndũ ũrĩa mũtaana nĩ arĩgaacagĩra,*+
Na ũrĩa ũheaga arĩa angĩ maĩ ma kũnyua o nake nĩ arĩheagwo maĩ ma kũnyua.+
26 Andũ nĩ marĩrumaga mũndũ ũrĩa ũregaga kũmenderia ngano,*
No nĩ marĩrathimaga ũrĩa ũmendagĩria.
27 Ũrĩa ũcaragia na kĩyo gwĩka wega akoragwo agĩcaria gwĩtĩkĩrĩka,+
No ũrĩa ũcaragia gwĩka ũũru, hatarĩ nganja ũũru ũcio noguo ũrĩmũkoraga.+
29 Mũndũ wothe ũrehagĩra nyũmba yake thĩna* akaagaya rũhuho,+
Nake mũndũ ũrĩa kĩrimũ agaatuĩka ndungata ya mũndũ ũrĩa ũrĩ na ũũgĩ wa ngoro.
31 Angĩkorũo mũndũ ũrĩa mũthingu thĩinĩ wa thĩ nĩ aheagwo marĩhi-rĩ,
Na githĩ ũrĩa mwaganu na ũrĩa mwĩhia matingĩkĩrĩhwo o na makĩria!+
2 Mũndũ mwega nĩ etĩkĩrĩkaga nĩ Jehova,
No mũndũ ũrĩa ũbangaga njama cia waganu We amũtuagĩra atĩ nĩ mwĩhia.+
3 Gũtirĩ mũndũ ũkoragwo na ũgitĩri nĩ ũndũ wa gwĩka maũndũ ma waganu,+
No arĩa athingu gũtirĩ hĩndĩ makaamunywo.
4 Mũtumia ngatha nĩ thũmbĩ harĩ mũthuri wake,+
No mũtumia ũrĩa wĩkaga maũndũ ma thoni nĩ ta handũ habuthu mahĩndĩ-inĩ ma mũthuri wake.+
5 Methugunda ma andũ arĩa athingu nĩ ma kĩhooto,
No ũtongoria wa arĩa aganu nĩ wa maheeni.
6 Ciugo cia arĩa aganu itariĩ ta thũ yohetie nĩguo ĩtharĩkĩre na yũragane,*+
No kanua ka arĩa arũngĩrĩru nĩ kamahonokagia.+
7 Rĩrĩa andũ aganu meherio, matikoragwo ho rĩngĩ,
No nyũmba ya arĩa athingu ĩrĩikaraga ĩrũgamĩte.+
8 Mũndũ agaathagĩrĩrio nĩ ũndũ wa ũũgĩ wa kanua gake,+
No ũrĩa ũtarĩ mũrũngĩrĩru ngoro nĩ arĩnyararagwo.+
10 Mũndũ mũthingu nĩ arũmbũyagia nyamũ ciake cia mũciĩ,*+
No andũ arĩa aganu-rĩ, o na ũcayanĩri wao nĩ ciĩko itarĩ cia tha.
11 Mũndũ ũrĩa ũrĩmaga mũgũnda wake nĩ arĩhũnaga irio,+
No ũrĩa ũthingataga maũndũ ma tũhũ ndakoragwo na wĩcirio.*
12 Mũndũ mwaganu aiguaga ũiru nĩ ũndũ wa kĩrĩa andũ angĩ oru manyitĩte,
No mũri wa andũ arĩa athingu nĩ ũrutaga maciaro.
13 Mũndũ ũrĩa wĩkaga maũndũ moru ategagwo nĩ mĩario yake mwene ya wĩhia,+
No ũrĩa mũthingu nĩ ahonokaga thĩna-inĩ.
14 Mũndũ nĩ ahũnagio nĩ maũndũ mega moimanĩte na maciaro ma kanua gake,*+
Na wĩra wa moko make nĩ ũrĩmũrĩhaga.
17 Mũndũ ũrĩa ũrutaga ũira arĩ na wĩhokeku nĩ aragia ma,*
No mũira ũtarĩ wa ma aragia maheeni.
19 Mĩromo ĩrĩa yaragia ma ĩgũtũũra tene na tene,+
No rũrĩmĩ rũrĩa rũheenanagia rũikaraga o kahinda kanini.+
20 Maheeni makoragwo ngoro-inĩ ya arĩa mabangaga maũndũ moru,
No arĩa mataaranaga ũhoro wa thayũ nĩ makoragwo na gĩkeno.+
22 Mĩromo ĩrĩa ĩheenanagia nĩ kĩndũ kĩrĩ magigi harĩ Jehova,+
No andũ arĩa mekaga maũndũ na wĩhokeku nĩ mamũkenagia.
23 Mũndũ mũũgĩ nĩ ahithaga maũndũ marĩa oĩ,
No ngoro ya kĩrimũ ĩitũrũraga ũrimũ wakĩo.+
25 Mĩtangĩko ĩrĩ ngoro-inĩ ya mũndũ nĩ ĩtũmaga ngoro ĩritũhĩrũo,*+
No kiugo kĩega nĩ gĩtũmaga ĩcanjamũke.+
26 Mũndũ ũrĩa mũthingu nĩ athuthuragia kũndũ gwake gwa kũrĩithia,
No njĩra ya andũ arĩa aganu nĩ ĩmahĩtithagia.
27 Kĩgũũta gĩtitengʼeragia nyamũ nĩguo kĩone irio,+
No kĩyo nĩ mũthithũ wa bata harĩ mũndũ.
28 Njĩra ya ũthingu ĩtongoragia muoyo-inĩ;+
Gacĩra-inĩ kayo gũtikoragwo na gĩkuũ.
2 Mũndũ nĩ arĩrĩaga kĩndũ kĩrĩa kĩega kiumanĩte na maciaro ma kanua gake,*+
No andũ arĩa makunyanagĩra meriragĩria maũndũ ma ũhinya.
3 Mũndũ ũrĩa ũmenyagĩrĩra kanua gake* nĩ muoyo wake agitagĩra,+
No mũndũ ũrĩa ũtumũraga mĩromo yake biũ nĩ akaanangĩka.+
4 Kĩgũũta nĩ gĩkoragwo na merirĩria makĩo, no gĩtikoragwo na kĩndũ,+
No mũndũ ũrĩa ũrĩ kĩyo nĩ arĩhingagĩrio biũ maũndũ marĩa eriragĩria.*+
5 Mũndũ ũrĩa mũthingu nĩ athũire maheeni,+
No ciĩko cia andũ arĩa aganu irehaga thoni na gĩconoko.
6 Ũthingu nĩ ũgitagĩra mũndũ ũrĩa njĩra yake ĩtarĩ ũcuke,+
No waganu nĩ ũgũithagia mũndũ ũrĩa mwĩhia.
7 Nĩ kũrĩ mũndũ wĩtuaga gĩtonga, no ndakoragwo na kĩndũ;+
Nĩ kũrĩ ũngĩ wĩtuaga mũthĩni, no akoragwo na ũtonga mũingĩ.
11 Ũtonga ũrĩa wonekaga na ihenya* nĩ ũkaanyiha,+
No ũtonga wa mũndũ ũrĩa ũcokanagĩrĩria tũnini tũnini* nĩ ũkaaingĩha.
12 Ũndũ ũrĩa wĩrĩgĩrĩirũo ũngĩtĩrio nĩ ũtũmaga ngoro ĩrware,+
No ũndũ ũrĩa wĩrirĩirio ũngĩkinyanĩra nĩ mũtĩ wa muoyo.+
13 Mũndũ o wothe ũnyararaga ũrutani* ndagaakorũo na moimĩrĩro mega,+
No mũndũ ũrĩa ũtĩĩte rĩathani nĩ akaaheo kĩheo.+
15 Ũtaũku mũnene nĩ ũtũmaga mũndũ etĩkĩrĩke,
No njĩra ya andũ arĩa makunyanagĩra ĩrĩ moritũ maingĩ.
18 Mũndũ o wothe ũtatindanagĩra na ũtaaro nĩ athĩnaga na akanyitwo nĩ gĩconoko,
No mũndũ ũrĩa wĩtĩkagĩra kũrũngwo nĩ arĩtũũgagĩrio.+
19 Ũndũ ũrĩa ũrerirĩrio wakinyanĩra nĩ ũkoragwo na cama harĩ mũndũ,+
No andũ arĩa akĩgu nĩ mathũire gũtigana na maũndũ moru.+
20 Mũndũ ũrĩa ũtwaranaga na andũ arĩa ogĩ nĩ arĩũhĩgaga,+
No mũndũ ũrĩa ũthiaga thiritũ na irimũ nĩ arĩonaga ũũru.+
22 Mũndũ ũrĩa mwega nĩ atigagĩra ciana cia ciana ciake igai,
No ũtonga wa mũndũ ũrĩa mwĩhia ũigagĩrũo mũndũ ũrĩa mũthingu.+
23 Mũgũnda ũrĩa mũrĩme wa mũthĩni nĩ ũrutaga irio nyingĩ,
Ĩndĩ no ũhaatwo weherio* nĩ wagi wa kĩhooto.
25 Mũndũ ũrĩa mũthingu arĩaga na akaniina mĩĩto yake ya kũrĩa,+
No nda ya mũndũ ũrĩa mwaganu ndĩkoragwo na kĩndũ.+
14 Mũtumia ũrĩa mũũgĩ kũna nĩ gwaka akaga nyũmba yake,+
No ũrĩa mũkĩgu amĩmomoraga na moko make mwene.
2 Mũndũ ũrĩa ũthiaga na mĩthiĩre ya ũrũngĩrĩru nĩ etigĩrĩte Jehova,
No ũrĩa ũthiaga na njĩra cia wara* nĩ amũnyararĩte.
3 Rũthanju rwa mwĩtĩo rũkoragwo kanua-inĩ ga kĩrimũ,
No mĩromo ya andũ arĩa ogĩ nĩ ĩrĩmagitagĩra.
4 Kũndũ kũrĩa gũtarĩ ngʼombe mũharatĩ ũkoragwo ũrĩ mũtheru,
No hinya wa ndegwa nĩ ũrehaga magetha maingĩ.
5 Mũira mwĩhokeku ndaheenanagia,
No mũira wa maheeni aheenanagia hĩndĩ ciothe.+
6 Mũndũ wa kĩnyũrũri acaragia ũũgĩ no ndawonaga,
No ũmenyo nĩ wonekaga na njĩra hũthũ harĩ mũndũ ũrĩa ũrĩ na ũtaũku.+
7 Ikara haraya na kĩrimũ,
Tondũ ndũkuona ũmenyo mĩromo-inĩ yakĩo.+
8 Nĩ ũndũ wa ũũgĩ-rĩ, mũndũ mũũgĩ nĩ ataũkagĩrũo nĩ njĩra ĩrĩa aragerera,
9 Irimũ cionaga gũkorũo ihĩtĩtie* ta arĩ o ithaako,+
No harĩ andũ arĩa arũngĩrĩru, nĩ hakoragwo na wendi wa kũiguithania.*
10 Ngoro nĩyo ĩmenyaga ruo rwayo,
Na gũtirĩ mũndũ ũngĩ ũngĩnyitanĩra nayo gĩkeno-inĩ kĩayo.
11 Nyũmba ya andũ arĩa aganu nĩ ĩkaanangwo,+
No hema ya andũ arĩa arũngĩrĩru nĩ ĩkaagaacĩra.
13 O na hĩndĩ ya gũtheka, ngoro no ĩkorũo na ruo,
Na gĩkeno no kĩrĩkĩrĩrie na kĩeha.
14 Mũndũ ũrĩa mũremi ngoro-inĩ nĩ arĩgethaga moimĩrĩro ma mĩthiĩre yake,+
No mũndũ ũrĩa mwega nĩ agĩaga na ngerenwa ya maũndũ marĩa ekaga.+
16 Mũndũ mũũgĩ nĩ emenyagĩrĩra na agatigana na ũndũ mũũru,
No ũrĩa mũkĩgu ndamakagio nĩ ũndũ na akoragwo eĩtĩkĩtie mũno.
17 Mũndũ ũrĩa ũrakaraga na ihenya ekaga maũndũ na ũrimũ,+
No mũndũ ũrĩa wĩcũranagia maũndũ* nĩ athũirũo.
19 Andũ arĩa oru no mũhaka makaainamĩrĩra andũ arĩa ega,
Nao arĩa aganu nĩ makaainamĩrĩra ihingo-inĩ cia andũ arĩa athingu.
20 Mũndũ mũthĩni amenagwo nginya nĩ andũ arĩa marigainie nake,+
No mũndũ ũrĩa mũtongu akoragwo na arata aingĩ.+
21 Mũndũ ũrĩa ũnyararaga mũndũ ũrĩa ũngĩ nĩ kwĩhia ehagia,
No ũrĩa ũcayagĩra arĩa matarĩ hinya nĩ akoragwo na gĩkeno.+
22 Na githĩ andũ arĩa mabangaga maũndũ moru matirĩhĩtagia njĩra?
No arĩa mendaga gwĩka wega nĩ marĩamũkagĩra wendo* o na wĩhokeku.+
23 Wĩra o wothe mũritũ nĩ ũkoragwo na ũguni,
No mĩario mĩtheri ĩrehaga wagi.+
24 Ũtonga wa andũ arĩa ogĩ nĩguo thũmbĩ yao;
No ũrimũ wa andũ arĩa akĩgu no ũrimũ mũtheri.+
25 Mũira wa ma nĩ ahonokagia mĩoyo,
No mũira ũtarĩ wa ma aheenanagia hĩndĩ ciothe.
26 Gwĩtigĩra Jehova nĩ gũtũmaga mũndũ akorũo na mwĩhoko mũrũmu,+
Na nĩ gũgaatuĩka rĩũrĩro harĩ ciana ciake.+
27 Gwĩtigĩra Jehova nĩ itherũkĩro rĩa muoyo,
Nĩ kũgarũraga mũndũ kuuma mĩtego-inĩ ya gĩkuũ.
28 Kĩrĩndĩ kĩnene nĩkĩo riri wa mũthamaki,+
No mwathani ũtarĩ na andũ a gwatha nĩ mwanangĩku.
29 Mũndũ ũrĩa ũtahiũhaga kũrakara akoragwo na ũtaũku mũnene,+
No ũrĩa ũtarĩ ũkirĩrĩria onanagia ũrimũ wake.+
31 Ũrĩa ũhinyagĩrĩria mũndũ ũtarĩ hinya nĩ Mũũmbi wake arumaga,+
No ũrĩa ũcayagĩra arĩa athĩni nĩ Mũũmbi wao agoocithagia.+
32 Mũndũ ũrĩa mwaganu arĩgũithagio nĩ ũũru wake mwene,
No ũrĩa mũthingu nĩ arĩonaga rĩũrĩro nĩ ũndũ wa wĩkindĩru wake.+
33 Ũũgĩ ũikaraga ũhooreire ngoro-inĩ ya mũndũ ũrĩa ũkoragwo na ũtaũku,+
Ĩndĩ gatagatĩ-inĩ ka andũ arĩa akĩgu no nginya wĩmenyithanie.
34 Ũthingu nĩ ũtũũgagĩria rũrĩrĩ,+
No mehia nĩ gĩconoko harĩ kĩrĩndĩ kĩa andũ.
35 Mũthamaki nĩ akenagio nĩ ndungata ĩrĩa ĩkaga maũndũ na ũtaũku,+
No erekagĩria mangʼũrĩ make kũrĩ ndungata ĩrĩa ĩkaga maũndũ ma thoni.+
2 Rũrĩmĩ rwa andũ arĩa ogĩ rũhũthagĩra ũmenyo na njĩra njega,+
No kanua ka arĩa akĩgu gaitũrũraga ũrimũ.
6 Nyũmba ya mũndũ mũthingu ĩkoragwo na mũthithũ mũnene,
8 Igongona rĩa andũ arĩa aganu nĩ kĩndũ kĩrĩ magigi harĩ Jehova,+
No mahoya ma andũ arĩa arũngĩrĩru nĩ mamũkenagia.+
10 Ũtaaro wonekaga ũrĩ mũũru* harĩ mũndũ ũrĩa ũrora njĩra,+
No mũndũ wothe ũthũire kũrũngwo nĩ agaakua.+
11 Mbĩrĩra* na kũndũ kũrĩa kwa mwanangĩko* nĩ kuonagwo wega biũ nĩ Jehova.+
Githĩ ndakĩonaga o na makĩria ngoro cia andũ!+
12 Mũndũ wa kĩnyũrũri ndendete mũndũ ũrĩa ũramũrũnga.+
Ndacaragia ũtaaro kũrĩ andũ arĩa ogĩ.+
13 Ngoro ĩrĩ na gĩkeno nĩ ĩtũmaga gĩthiithi gĩcanjamũke,
No ruo rwa ngoro nĩ rũhehenjaga roho.+
15 Matukũ mothe ma mũndũ ũranyamarĩka nĩ moru,+
No mũndũ ũrĩ na ngoro njanjamũku* akoragwo na ndĩa hĩndĩ ciothe.+
18 Mũndũ wa kũrakara na ihenya atũmaga kũgĩe na ngũĩ,+
No mũndũ ũtahiũhaga kũrakara nĩ ahooragĩria ngarari.+
19 Njĩra ya kĩgũũta ĩtariĩ ta rũgiri rwa mĩigua,+
No njĩra ya andũ arĩa arũngĩrĩru nĩ ta barabara njaraganu.+
21 Ũrimũ nĩ gĩkeno harĩ mũndũ ũtarĩ wĩcirio,*+
No mũndũ ũrĩ na ũtaũku athiaga na mbere arũngĩrĩirie.+
23 Mũndũ nĩ akenaga rĩrĩa aheana macokio marĩa magĩrĩire,*+
Na kiugo kĩarĩtio ihinda rĩrĩa rĩagĩrĩire-rĩ, kaĩ nĩ kĩega-ĩ!+
24 Njĩra ya muoyo ĩthiaga yambatĩte harĩ mũndũ ũrĩa ũrĩ na ũtaũku,+
27 Mũndũ ũrĩa wonaga uumithio ũtarĩ wa kĩhooto arehagĩra nyũmba yake thĩna,*+
No mũndũ ũrĩa ũthũire mahaki nĩ egũthiĩ na mbere gũtũũra muoyo.+
28 Ngoro ya mũndũ mũthingu nĩ ĩĩcũranagia ĩtanacokia,*+
No kanua ka andũ arĩa aganu gaitũrũraga maũndũ moru.
29 Jehova akoragwo haraihu mũno na andũ arĩa aganu,
No nĩ aiguaga mahoya ma andũ arĩa athingu.+
31 Mũndũ ũrĩa ũthikagĩrĩria ũtaaro ũrĩa ũrehaga muoyo
Aikaraga hamwe na andũ arĩa ogĩ.+
32 Mũndũ wothe ũregaga ũtaaro nĩ athũire muoyo wake,+
33 Gwĩtigĩra Jehova nĩ kũrutaga mũndũ kũgĩa na ũũgĩ,+
Na mbere ya kũgĩa riri nĩ gũkoragwo na wĩnyihia.+
4 Jehova nĩ atũmaga indo ciothe ihingie muoroto wake,
O na andũ arĩa aganu nĩ ũndũ wa mũthenya ũrĩa wa ũũru.+
5 Mũndũ wothe ũrĩ ngoro ya mwĩtĩo nĩ kĩndũ kĩrĩ magigi harĩ Jehova.+
Gĩa na ma atĩ* ndakaaga kũherithio.
6 Kũgerera wendo* o na wĩhokeku, mahĩtia nĩ mahumbagĩrũo,+
Na nĩ ũndũ wa gwĩtigĩra Jehova, mũndũ nĩ agarũrũkaga agatigana na maũndũ moru.+
7 Rĩrĩa Jehova akenio nĩ njĩra cia mũndũ,
Nĩ atũmaga nginya thũ cia mũndũ ũcio ikorũo na thayũ hamwe nake.+
9 Mũndũ no athugunde njĩra yake ngoro-inĩ yake,
No Jehova nĩwe ũtongoragia makinya make.+
10 Matua matongoretio nĩ roho* nĩmo magĩrĩire gũkorũo mĩromo-inĩ ya mũthamaki;+
Ndagĩrĩirũo kuogomia kĩhooto o na rĩ.+
11 Ithimi na ratiri cia kĩhooto ciumaga kũrĩ Jehova;
Ithimi ciothe iria irĩ thĩinĩ wa mũhuko nĩ wĩra wake.+
12 Mĩtugo ya waganu nĩ kĩndũ kĩrĩ magigi harĩ mũthamaki,+
Nĩ gũkorũo gĩtĩ kĩa ũnene gĩikaraga kĩrũmĩte nĩ ũndũ wa ũthingu.+
13 Mĩario ya ũthingu nĩ ĩkenagia athamaki.
Nĩ mendete mũndũ ũrĩa waragia na wĩhokeku.+
15 Ũtheri wa ũthiũ wa mũthamaki nĩ ũrehaga muoyo;
Gwĩtĩkĩrĩka nĩwe nĩ ta itu rĩa mbura ĩrĩa ĩkũragia irio.+
16 Kũgĩa na ũũgĩ nĩ kwega gũkĩra kũgĩa na thahabu!+
Kaba gũthuura kũgĩa na ũtaũku gũkĩra kũgĩa na betha.+
17 Barabara ya andũ arĩa athingu nĩ ĩĩthemaga maũndũ marĩa moru.
Mũndũ wothe ũmenyagĩrĩra njĩra yake nĩ muoyo wake agitagĩra.+
18 Mwĩtĩo ũũkaga mbere ya kũgwa,
Na roho wa mwĩtũũgĩrio ũgoka mbere ya kũhĩngwo.+
19 Kaba gũkorũo ũrĩ mwĩnyihia* gatagatĩ-inĩ ka andũ arĩa ahooreri+
Gũkĩra kũgayana indo cia gũtahwo cia andũ arĩa etĩi.
20 Mũndũ ũrĩa wonanagia ũtaũku ũndũ-inĩ mũna nĩ arĩgaacagĩra,*
Na gũkena nĩ mũndũ ũrĩa wĩhokaga Jehova.
21 Mũndũ ũrĩa mũũgĩ ngoro-inĩ arĩĩragwo arĩ na ũtaũku,+
22 Ũtaũku nĩ itherũkĩro rĩa muoyo harĩ arĩa makoragwo naguo,
No irimũ iherithagio nĩ ũrimũ wacio.
23 Ngoro ya mũndũ mũũgĩ nĩ ĩheaga kanua gake ũtaũku+
Na ĩgatũma mĩario yake ĩkorũo ĩrĩ ya kũgucĩrĩria.
25 Kũrĩ njĩra yonekaga ĩrĩ njagĩrĩru harĩ mũndũ,
No marigĩrĩrio-inĩ ĩtongoragia gĩkuũ-inĩ.+
26 Mĩĩto ya kũrĩa ya mũruti wĩra nĩ ĩtũmaga arute wĩra na kĩyo
Nĩ gũkorũo ngʼaragu yake nĩ ĩmũtindĩkagĩrĩria* gũthiĩ na mbere.+
28 Mũndũ wa thogothogo* nĩ atũmaga kũgĩe nyamũkano,+
Na mũcambania nĩ atigithũkanagia arata a hakuhĩ.+
29 Mũndũ ũrĩa wĩkaga maũndũ ma ũhinya aheenagĩrĩria ũrĩa ũngĩ
Na akamũtongoria njĩra-inĩ ĩrĩa ĩtagĩrĩire.
30 Oinaga riitho akĩbanga maũndũ moru.
Anyitithanagia mĩromo yake agĩka ũũru.
32 Nĩ kaba mũndũ ũrĩa ũtahiũhaga kũrakara+ gũkĩra mũndũ ũrĩ hinya,
Na nĩ kaba mũndũ ũrĩa ũgiragĩrĩria marakara make* gũkĩra mũndũ ũrĩa wĩgwatagĩra itũũra.+
2 Ndungata ĩrĩ na ũtaũku nĩ ĩgaatha mũrũ wa mwathi wayo ũrĩa wĩkaga maũndũ ma thoni;
Nĩ ĩkaamũkĩra igai o ta ĩrĩ ũmwe wa ariũ a mwathi wayo.
3 Nyũngũ nĩ ya gũtheria betha narĩo riiko nĩ rĩa gũtheria thahabu,+
No Jehova nĩwe mũthuthuria wa ngoro.+
4 Mũndũ mwaganu ategaga gũtũ aigue mĩario ya gũtuurithia,
Nake mũndũ wa maheeni athikagĩrĩria rũrĩmĩ rũrĩa rwaragia maũndũ moru.+
5 Mũndũ o wothe ũnyũrũragia mũthĩni nĩ Mũũmbi wake arumaga,+
Na ũrĩa ũkenaga rĩrĩa mũndũ ũngĩ ona ũũru ndakaaga kũherithio.+
7 Mĩario mĩrũngĩrĩru* ndĩagagĩrĩra kĩrimũ.+
Na githĩ ũrĩa ũrathana* ndagaga kwagĩrĩrũo o na makĩria nĩ mĩario ya maheeni!+
9 Mũndũ wothe wohanagĩra* mahĩtia nĩ wendo acaragia,+
No mũndũ ũrĩa ũikaraga agĩcokagĩra ũndũ nĩ atigithũkanagia arata a hakuhĩ.+
10 Kũrũngwo nĩ gũkoragwo na ũguni mũnene harĩ mũndũ ũrĩa ũrĩ na ũtaũku+
Gũkĩra kũringa mũndũ mũkĩgu maita igana rĩmwe.+
11 Mũndũ mũũru acaragia o ũrĩa angĩrema,
No mũtũmwo ũtarĩ tha nĩwe ũgaatũmwo nĩguo amũherithie.+
12 Kaba gũcemania na nduba ĩtunyĩtwo twana twayo,
Gũkĩra gũcemania na mũndũ mũkĩgu na ũrimũ wake.+
13 Mũndũ o wothe angĩrĩha wega na ũũru,
Ũũru ndũkehera nyũmba-inĩ yake.+
15 Mũndũ ũrĩa weheragĩria mũndũ mwaganu mahĩtia na ũrĩa ũtuagĩra mũndũ mũthingu atĩ nĩ ahĩtĩtie+
—Eerĩ nĩ kĩndũ kĩrĩ magigi harĩ Jehova.
16 Harĩ na ũguni ũrĩkũ mũndũ ũrĩa mũkĩgu gũkorũo na ũhoti wa kũgĩa na ũũgĩ
17 Mũrata wa ma onanagia wendo hingo ciothe,+
Na aciarĩtwo atuĩke mũrũ wa nyina na mũndũ hĩndĩ ya mĩtangĩko.+
18 Mũndũ ũtarĩ wĩcirio* ageithanagia na guoko na agetĩkĩra
Kũruta kĩndũ gĩa kũrũgamĩrĩra thiirĩ mũndũ ũrĩa marigainie arĩ ho.+
19 Ũrĩa wendete ngũĩ nĩ endete mehia.+
Mũndũ o wothe ũraihagia kĩhingo gĩake na igũrũ erehagĩra mwanangĩko.+
20 Mũndũ ũrĩa ũtarĩ mũrũngĩrĩru ngoro ndagaacagĩra,*+
Na ũrĩa waragia ndeto cia maheeni nĩ anangĩkaga.
21 Mũndũ ũrĩa ũtuĩkaga ithe wa mwana mũkĩgu nĩ arĩkoragwo na kĩeha;
Na ithe wa mwana ũrĩa ũtarĩ wĩcirio ndakoragwo na gĩkeno.+
24 Mũndũ ũrĩ na ũtaũku aikaraga arorete ũũgĩ,
No maitho ma mũndũ ũrĩa mũkĩgu morũraga nginya ituri cia thĩ.+
26 Kũherithia mũndũ ũrĩa mũthingu ti ũndũ mwega,
Na kũhũũra andũ arĩa atĩĩku iboko ti ũndũ mwagĩrĩru.
28 O na kĩrimũ kĩngĩikara gĩkirĩte kĩrĩonagwo kĩrĩ na ũũgĩ,
Na mũndũ ũrĩa ũtumagia mĩromo yake arĩonagwo arĩ na ũtaũku.
18 Mũndũ wothe wĩyamũranagia na arĩa angĩ athingataga merirĩria make ma mwĩyendo;
2 Mũndũ mũkĩgu ndakenagio nĩ ũtaũku;
Endaga kũguũria kĩrĩa kĩrĩ ngoro-inĩ yake.+
3 Rĩrĩa guoka mũndũ mwaganu, kĩnyũrũri o nakĩo nĩ gĩũkaga,
Na ũhoro wa kwaga gĩtĩo ũũkaga hamwe na gĩconoko.+
4 Ciugo cia kanua ka mũndũ nĩ ta maĩ mariku.+
Itherũkĩro rĩa ũũgĩ nĩ ta karũũĩ karatherera.
5 Ti wega gũkorũo na kĩmenyano kwerekera mũndũ ũrĩa mwaganu+
Kana kũima mũndũ ũrĩa mũthingu kĩhooto.+
7 Kanua ka mũndũ mũkĩgu nĩko mwanangĩko wake,+
Na mĩromo yake nĩ mũtego harĩ muoyo wake.
8 Ciugo cia mũcambania itariĩ ta cienyũ cia irio irĩ na cama;*+
Imeragio igaikũrũka o nginya nda thĩinĩ.+
9 Mũndũ wothe kĩgũũta wĩra-inĩ wake
Nĩ mũrũ wa nyina na ũrĩa ũrehaga mwanangĩko.+
10 Rĩĩtwa rĩa Jehova nĩ nyũmba ndaya na igũrũ na nũmu.+
Mũndũ mũthingu atengʼeraga akaingĩra thĩinĩ wayo akona ũgitĩri.*+
11 Ũtonga wa mũndũ mũtongu nĩ itũũra rĩake rĩrĩ na ũgitĩri;
Meciria-inĩ make onaga ũhaana ta rũthingo rwa kũmũgitĩra.+
12 Mbere ya kũgwa, ngoro ya mũndũ nĩ ĩkoragwo na mwĩtĩo,+
Na mbere ya kũgĩa riri nĩ gũkoragwo na wĩnyihia.+
14 Roho wa mũndũ no ũmũtiirĩrĩre rĩrĩa arĩ mũrwaru,+
15 Ngoro ya mũndũ ũrĩ na ũtaũku nĩ ĩgĩaga na ũmenyo,+
Na gũtũ kwa andũ ogĩ nĩ gũcaragia ũrĩa kũngĩgĩa na ũmenyo.
16 Kĩheo kĩa mũndũ nĩ kĩmũhingũragĩra njĩra;+
Nĩ kĩmũteithagia gũkinyĩra andũ arĩa marĩ igweta.
19 Mũndũ kũiguithia mũrũ wa ithe rĩrĩa arakarĩte nĩ ũndũ mũritũ gũkĩra kwĩgwatĩra itũũra rĩrĩ na ũgitĩri,+
Na nĩ kũrĩ ngucanio itariĩ ta mĩgamba ya handũ hairigĩre.+
21 Rũrĩmĩ nĩ rũrĩ ũhoti wa kũrehe gĩkuũ kana muoyo;+
Andũ arĩa mendete kũrũhũthĩra nĩ marĩrĩaga maciaro maruo.+
23 Mũndũ mũthĩni nĩ athaithanaga rĩrĩa araria,
No mũndũ mũtongu acokagia arĩ na ũũru.
24 Nĩ kũrĩ arata makoragwo mehaarĩirie kũhehenjana,+
No nĩ kũrĩ mũrata ũnyitanaga na mũndũ gũkĩra mũrũ wa nyina.+
3 Ũrimũ wa mũndũ nĩguo ũthũkagia njĩra yake,
Nayo ngoro yake ĩkarakarĩra Jehova.
4 Ũtonga nĩ ũgucagĩrĩria arata aingĩ,
No mũndũ ũrĩa mũthĩni atiganagĩrio nginya nĩ mũratawe.+
6 Andũ aingĩ nĩ macaragia ũrĩa mangĩtĩkĩrĩka harĩ mũndũ ũrĩ igweta,*
Na mũndũ wothe akoragwo arĩ mũrata wa mũndũ ũrĩa ũheanaga iheo.
Amathingataga akĩenda kũmahoya ũndũ, no gũtirĩ o na ũmwe ũmũcokagĩria.
8 Mũndũ wothe ũgĩaga na wĩcirio* nĩ endete muoyo wake.+
Mũndũ wothe wĩigagĩra ũtaũku ta arĩ mũthithũ nĩ agaacagĩra.*+
9 Mũira wa maheeni ndakaaga kũherithio,
Na mũndũ ũrĩa ũitũrũraga maheeni nĩ agaathira.+
10 Ti ũndũ mwagĩrĩru harĩ kĩrimũ gũtũũra mũtũũrĩre wa kwĩgangara;
Na githĩ ti ũndũ ũtarĩ mwagĩrĩru o na makĩria ndungata gwathaga anene!+
12 Marakara ma mũthamaki matariĩ ta mũraramo wa mũrũthi,*+
No gwĩtĩkĩrĩka harĩ we nĩ ta ime rĩrĩ nyeki-inĩ.
14 Nyũmba na ũtonga igayagwo kuuma kũrĩ maithe,
No mũtumia mũũgĩ oimaga kũrĩ Jehova.+
15 Ũgũũta ũrehaga toro mũnene,
Na mũndũ wa gwĩkururia nĩ arĩhũtaga.+
16 Mũndũ ũrĩa ũmenyagĩrĩra rĩathani nĩ muoyo wake amenyagĩrĩra;+
Na mũndũ ũrĩa ũtatindanagĩra na njĩra ciake nĩ agaakua.+
19 Mũndũ ũrĩa ũrakaraga na ihenya nĩ aherithagio;
Ũngĩgeria kũmũteithũra, ũrĩbataraga gwĩka ũguo maita maingĩ.+
20 Thikagĩrĩria ũtaaro na wĩtĩkagĩre kũrũngwo,+
Nĩgetha ũgaatuĩka mũndũ mũũgĩ ũtũũro-inĩ waku wa thutha.+
21 Ngoro ya mũndũ nĩ ĩkoragwo na mĩbango mĩingĩ,
No muoroto wa Jehova nĩguo ũgũtooria.+
22 Ũndũ ũrĩa wa kwĩrirĩrio harĩ mũndũ nĩ wendo wake mwĩhokeku;+
Na nĩ kaba gũkorũo ũrĩ mũthĩni gũkĩra gũkorũo ũrĩ mũndũ wa maheeni.
23 Gwĩtigĩra Jehova gũtongoragia muoyo-inĩ;+
Mũndũ ũrĩ na guoya ũcio arĩkoragwo na ũhurũko mwega, gũtarĩ ũũru ũngĩmũkora.+
24 Kĩgũũta kĩrikagia guoko gwakĩo mbakũri-inĩ ya iruga,
Ĩndĩ o na gĩtiĩringithagia gũgũcokia kanua-inĩ.+
25 Ringa mũndũ wa kĩnyũrũri,+ nĩguo mũndũ ũtarĩ ũmenyeru agĩe na ũũgĩ,+
Na ũrũnge mũndũ ũrĩa ũkoragwo na ũtaũku, nĩguo ongerere ũmenyo wake.+
26 Mũndũ ũrĩa wĩkaga ithe maũndũ moru na akaingata nyina
Nĩ mwana wa kũrehe thoni na gĩconoko.+
27 Mũrũ wakwa, ũngĩtiga gũthikagĩrĩria ũtaaro,
Nĩ ũkũũra njĩra ũtigane na ciugo cia ũmenyo.
2 Guoya ũrĩa mũthamaki atũmaga andũ magĩe naguo ũtariĩ ta mũraramo wa mũrũthi;*+
Mũndũ wothe warahũraga marakara ma mũthamaki aigaga muoyo wake ũgwati-inĩ.+
4 Mũndũ mũgũũta ndarĩmaga hĩndĩ ya heho,
Nĩ ũndũ ũcio hĩndĩ ya magetha nĩ kũhoya arĩhoyaga irio tondũ ndarĩ na kĩndũ.*+
5 Methugunda ma ngoro ya mũndũ matariĩ* ta maĩ marĩ irima iriku,
No mũndũ ũrĩ na ũtaũku nĩ amatahaga.
6 Andũ aingĩ nĩ moigaga atĩ nĩ marĩ wendo mwĩhokeku,
No rĩrĩ, nũũ ũngĩona mũndũ mwĩhokeku?
7 Mũndũ mũthingu athiaga na wĩkindĩru wake.+
Gũkena nĩ ciana ciake iria ciũkaga* thutha wake.+
8 Rĩrĩa mũthamaki aikarĩra gĩtĩ kĩa ũnene gũtuanĩra ciira,+
Eheragia maũndũ mothe moru na maitho make.+
10 Mahiga ma gũthima matarĩ ma wĩhokeku na ithimi cia maheeni*
—Cierĩ nĩ kĩndũ kĩrĩ magigi harĩ Jehova.+
11 O na mwana* nĩ amenyekaga kũgerera ciĩko ciake,
Akamenyeka kana mĩtugo yake nĩ mĩtheru na kana nĩ mĩagĩrĩru.+
12 Gũtũ kũrĩa kũiguaga na riitho rĩrĩa rĩonaga
—Cierĩ nĩ Jehova waciũmbire.+
13 Ndũkende toro, nĩgetha ndũgatuĩke mũthĩni.+
Ikaraga ũhingũrĩtie maitho, na nĩ ũrĩrĩaga mũgate ũkahũna.+
14 Mũgũri oigaga atĩrĩ: “Kĩndũ gĩkĩ ti kĩega, kĩndũ gĩkĩ ti kĩega!”
Agacoka agathiĩ kwĩraha.+
15 Kũrĩ na thahabu, o na tũhiga tũingĩ twa goro twa iria-inĩ,*
No mĩromo ĩrĩa ĩrĩ na ũmenyo nĩ kĩndũ kĩa goro.+
16 Oya nguo ya mũndũ angĩkorũo arutĩte kĩndũ gĩa kũrũgamĩrĩra thiirĩ wa mũgeni;+
Oya kĩndũ gĩa kũrũgamĩrĩra thiirĩ kuuma kũrĩ we angĩkorũo arũgamĩrĩire thiirĩ wa mũtumia wa kũngĩ.*+
17 Mũgate wonekete na njĩra ya maheeni nĩ ũrĩ cama harĩ mũndũ,
No thutha-inĩ kanua gake kaiyũraga mũthanga.+
20 Mũndũ wothe ũrumaga ithe na nyina,
Tawa wake nĩ ũkaahorio rĩrĩa gũkaagĩa nduma.+
21 Igai rĩrĩa rĩonekete na ũkoroku kĩambĩrĩria-inĩ
Mũthia-inĩ rĩtigaakorũo rĩrĩ kĩrathimo.+
22 Ndũkanoige atĩrĩ: “Nĩ ngwĩrĩhĩria ũũru ũyũ!”+
Wĩrĩgagĩrĩre Jehova,+ nake nĩ egũkũhonokia.+
23 Mahiga ma gũthima matarĩ ma wĩhokeku* nĩ kĩndũ kĩrĩ magigi harĩ Jehova,
Na ratiri ya maheeni ti njega.
24 Makinya ma mũndũ matongoragio nĩ Jehova;+
Mũndũ-rĩ, angĩhota atĩa gũtaũkĩrũo nĩ njĩra yake mwene?*
25 Nĩ mũtego mũndũ kũhiũha kuuga atĩrĩ, “Kĩndũ gĩkĩ nĩ kĩamũre!”+
Agacoka gwĩcũrania thutha-inĩ igũrũ rĩgiĩ mwĩhĩtwa wake.+
27 Mĩhũmũ ya mũndũ nĩyo tawa wa Jehova,
Ũthuthuragia ũmũndũ wake wa thĩinĩ biũ.
28 Wendo* na wĩhokeku nĩ igitagĩra mũthamaki;+
Atũũragia gĩtĩ gĩake kĩa ũnene nĩ ũndũ wa wendo mwĩhokeku.+
21 Ngoro ya mũthamaki ĩtariĩ ta tũrũũĩ twa maĩ moko-inĩ ma Jehova.+
Amĩtongoragia o kũrĩa guothe ekwenda.+
3 Gwĩka ũndũ ũrĩa wagĩrĩire na wa kĩhooto
Nĩ gũkenagia Jehova gũkĩra kũruta igongona.+
4 Maitho ma mwĩtĩo na ngoro ĩrĩ na mwĩgaatho
Nĩcio tawa ũrĩa ũtongoragia andũ arĩa aganu, na nĩ mehia.+
5 Mĩbango ya mũndũ ũrĩ kĩyo hatarĩ nganja nĩ ĩrehaga ũgaacĩru,*+
No arĩa othe mahĩkĩkaga gwĩka maũndũ nĩ mathĩnaga.+
7 Ũhinya wa andũ arĩa aganu nĩ ũkaamahaata mehere,+
Tondũ nĩ maregaga gwĩka maũndũ na kĩhooto.
8 Njĩra ya mũndũ ũrĩ na mahĩtia nĩ njogomu,
No ciĩko cia mũndũ ũrĩa ũtarĩ ũcuke nĩ nũngĩrĩru.+
11 Rĩrĩa mũndũ wa kĩnyũrũri aherithio, andũ arĩa matarĩ ũmenyeru nĩ magĩaga na ũũgĩ,
Na hĩndĩ ĩrĩa mũndũ mũũgĩ amũkĩra ũtaũku, nĩ agĩaga na ũmenyo.*+
12 Ũrĩa Mũthingu nĩ eroragĩra nyũmba ya mũndũ ũrĩa mwaganu;
Eheragia andũ arĩa aganu agatũma manangĩke.+
13 Mũndũ wothe ũhingaga gũtũ gwake ndakaigue kĩrĩro kĩa mũndũ ũrĩa ũtarĩ hinya
We mwene nĩ agaakaya no ndagetĩkwo.+
14 Kĩheo kĩheanĩtwo na hitho nĩ kĩhooragĩria marakara,+
Na ihaki ihithe* rĩkahooreria mangʼũrĩ manene.
15 Nĩ ũndũ wa gĩkeno harĩ mũndũ ũrĩa mũthingu gwĩka maũndũ na kĩhooto,+
No nĩ ũndũ mũũru mũno harĩ arĩa mekaga maũndũ moru.
16 Mũndũ ũrĩa weheraga njĩra-inĩ ya ũtaũku
Akaahurũka hamwe na arĩa magithĩtio hinya nĩ gĩkuũ.+
17 Mũndũ ũrĩa wendete ikeno nĩ agaatuĩka mũthĩni;+
Mũndũ ũrĩa wendete ndibei na maguta ndagaatonga.
18 Mũndũ ũrĩa mwaganu atuĩkaga irĩhi rĩa gũkũũra mũndũ ũrĩa mũthingu,
Na mũndũ ũrĩa ũkunyanagĩra nĩ agaatuĩka irĩhi rĩa gũkũũra mũndũ ũrĩa mũrũngĩrĩru.+
20 Mũthithũ wa goro na maguta cionekaga thĩinĩ wa nyũmba cia andũ arĩa ogĩ,+
No mũndũ ũrĩa mũkĩgu nĩ gũitanga aitangaga* kĩrĩa arĩ nakĩo.+
21 Mũndũ wothe ũthingataga ũthingu na wendo mwĩhokeku
Nĩ akaagĩa na muoyo, ũthingu, na riri.+
22 Mũndũ mũũgĩ no ahambe igũrũ rĩa* itũũra rĩa andũ marĩ na hinya
Na anange hinya ũrĩa makoragwo mehokete.+
23 Mũndũ ũrĩa ũmenyagĩrĩra kanua gake na rũrĩmĩ rwake
Nĩ eyeheragia thĩna-inĩ.+
24 Mũndũ wa kwĩĩkĩrĩra, mũndũ wa kwĩraha, icio nĩcio ciugo iria ihũthagĩrũo harĩ
Mũndũ ũrĩa wĩkaga maũndũ na mwĩtĩo atekũmakio nĩ ũndũ.+
25 Maũndũ marĩa mũndũ mũgũũta eriragĩria nĩ marĩtũma akue,
Tondũ moko make nĩ maregaga kũruta wĩra.+
26 Mũthenya wothe eriragĩria indo makĩria arĩ na mũkoroko,
No mũndũ ũrĩa mũthingu nĩ aheanaga, atekũimana.+
27 Igongona rĩa mũndũ ũrĩa mwaganu nĩ kĩndũ kĩrĩ magigi.+
Na githĩ rĩtikĩrĩ magigi o na makĩria hĩndĩ ĩrĩa arĩrutĩte arĩ na muoroto mũũru!*
29 Mũndũ ũrĩa mwaganu ndakoragwo na thoni ũthiũ-inĩ wake,+
30 Gũtirĩ ũũgĩ, kana ũtaũku, o na kana ũtaaro harĩ kũregana na Jehova.+
22 Kaba gũthuura rĩĩtwa rĩega* handũ ha ũtonga mũnene;+
Kũheo gĩtĩo* nĩ kwega gũkĩra betha na thahabu.
2 Gĩtonga na mũthĩni makoragwo na ũndũ ũyũ ũhaanaine:*
Jehova nĩwe wamombire eerĩ.+
3 Mũndũ mũũgĩ onaga ũgwati akehitha,
No arĩa matarĩ na ũmenyeru mathiaga o na mbere magacemania na maũndũ moru.
4 Moimĩrĩro ma wĩnyihia na gwĩtigĩra Jehova
Nĩ ũtonga na riri na muoyo.+
5 Mĩigua na mĩtego ĩkoragwo njĩra-inĩ ya mũndũ ũrĩa ũtarĩ mũrũngĩrĩru,
No ũrĩa wonaga muoyo wake wĩ wa bata aikaraga haraya nayo.+
8 Mũndũ wothe ũhandaga maũndũ matarĩ ma ũthingu agethaga mathĩna,+
Na rũthanju rwa marakara make nĩ rũgaakinya mũthia.+
11 Mũndũ ũrĩa wendete ngoro theru na waragia mĩario ya ũtugi
Nĩ arĩtuĩkaga mũrata wa mũthamaki.+
12 Maitho ma Jehova nĩ magitagĩra ũmenyo,
No nĩ angʼaũranagia ciugo cia mũndũ ũrĩa mũkunyanĩri.+
13 Kĩgũũta kiugaga atĩrĩ: “Nja kwĩ na mũrũthi!
Nĩ ngũũragĩrũo kĩhaaro-inĩ kĩa mũingĩ gatagatĩ!”+
14 Kanua ka atumia arĩa aremi* nĩ irima iriku.+
Ũrĩa ũtuĩrĩirũo nĩ Jehova atĩ arĩ na mahĩtia agũaga thĩinĩ warĩo.
15 Ũrimũ ũkoragwo wohanĩtio ngoro-inĩ ya mwana,*+
No rũthanju rwa kũrũnga nĩ rũrĩweheragia ũgakorũo haraya nake.+
16 Ũrĩa ũtunyaga andũ arĩa athĩni nĩguo ongerere ũtonga wake+
Na ũrĩa ũheaga andũ arĩa atongu iheo
Nĩ gũthĩna agaathĩna.
17 Tega gũtũ gwaku ũthikĩrĩrie ciugo cia andũ arĩa ogĩ,+
Nĩguo ngoro yaku ĩrũmagĩrĩre ũmenyo wakwa,+
18 Tondũ nĩ ũndũ mwega ũcigage ngoro-inĩ yaku thĩinĩ,+
Nĩguo ciothe ikoragwo mĩromo-inĩ yaku hingo ciothe.+
19 Nĩgetha mwĩhoko waku ũkoragwo harĩ Jehova-rĩ,
Ndĩrakũhe ũmenyo ũmũthĩ.
20 Na githĩ ndikwandĩkĩire,
Ngakũhe ũtaaro na ũmenyo,
21 Nĩguo ngũrute ciugo cia ma na cia kwĩhokeka,
Nĩgetha ũcoke na ũhoro ũtarĩ na mahĩtia harĩ ũrĩa wagũtũmire?
22 Ndũkanatunye mũndũ mũthĩni atĩ tondũ nĩ mũthĩni,+
Na ndũkanahehenjere mũndũ ũrĩa ũtarĩ hinya kĩhingo-inĩ gĩa itũũra,+
23 Nĩ gũkorũo Jehova we mwene nĩ arĩmatetagĩra+
Na nĩ akaaniina mĩoyo ya andũ arĩa mamatunyaga.
24 Ndũgathiage thiritũ na mũndũ ũrĩa ũrakaraga na ihenya
Kana ũnyitanĩre na mũndũ wa mangʼũrĩ,
25 Nĩguo ndũkanerute njĩra ciake
Wĩingĩrie mũtego-inĩ.+
26 Ndũgakoragwo gatagatĩ-inĩ ka andũ arĩa mageithanagia na guoko makarĩkanĩra ũndũ,
O acio marutaga kĩndũ gĩa kũrũgamĩrĩra mathiirĩ.+
27 Angĩkorũo ndũrĩ na kĩndũ gĩa kũrĩha,
Ũgaatunywo ũrĩrĩ waku o ũũkomeire!
28 Ndũkanathaamie mũtĩ wa tene wa mũhaka
Ũrĩa maithe manyu ma tene maahandire.+
29 Hihi nĩ wonete mũndũ mũũgĩ wĩra-inĩ wake?
Ũcio arĩrũgamaga mbere ya athamaki;+
Ndarĩrũgamaga mbere ya andũ matarĩ igweta.
23 Rĩrĩa waikara thĩ kũrĩanĩra na mũthamaki,
Wĩcũranagie mũno kĩrĩa kĩrĩ mbere yaku;
3 Ndũkeriragĩrie irio ciake njega,
Tondũ nĩ irio cia kũheenereria.
4 Ndũkenogagie ũgĩetha ũtonga.+
Tiga gwĩka ũguo na wonanie ũtaũku.*
5 Waikia riitho rĩaku harĩ guo, ndũgũkorũo ho,+
Tondũ hatarĩ nganja nĩ ũkũmera mathagu o ta nderi na ũmbũke ũthiĩ rĩera-inĩ.+
6 Ndũkarĩage irio cia mũndũ mũkarĩ;*
Ndũkeriragĩrie irio ciake njega,
7 Tondũ atariĩ ta mũndũ ũikaraga agĩtaraga.
Akwĩraga ũũ: “Rĩa na ũnyue,” no ngoro yake ndĩkoragwo hamwe nawe.
8 Nĩ ũgaatahĩka kĩrĩa ũrĩte
Na ndeto njega iria warĩtie ikorũo irĩ cia tũhũ.
10 Ndũkanathaamie mũtĩ wa tene wa mũhaka+
Kana ũingĩrĩre mũgũnda wa ciana iria itarĩ maithe.
12 Ngoro yaku nĩ ĩthikagĩrĩrie ũtaaro
Na gũtũ gwaku gũthikagĩrĩrie ciugo cia ũmenyo.
Ũngĩmũhũũra na rũthanju, ndangĩkua.
14 Nĩ wagĩrĩirũo kũmũhũũra na rũthanju,
Nĩgetha ũmũhonokie kuuma harĩ Mbĩrĩra.*
17 Ndũkanareke ngoro yaku ĩigue ũiru nĩ ũndũ wa andũ arĩa ehia,+
No wĩtigagĩre Jehova mũthenya wothe,+
18 Tondũ weka ũguo, nĩ ũgaakorũo na ihinda rĩega rĩũkĩte+
Na kĩĩrĩgĩrĩro gĩaku gĩtigaathira.
19 Mũrũ wakwa, thikĩrĩria nĩguo ũũhĩge,
Na werekerie ngoro yaku njĩra-inĩ ĩrĩa yagĩrĩire.
20 Ndũgakoragwo gatagatĩ-inĩ ka andũ arĩa manyuaga ndibei nyingĩ,+
Gatagatĩ-inĩ ka andũ arĩa makorokagĩra nyama,+
21 Tondũ mũndũ ũrĩa mũrĩĩu na ũrĩa mũkoroku nĩ gũthĩna mathĩnaga+
Naguo toro nĩ ũhumbaga mũndũ matangari.
22 Thikagĩrĩria thoguo ũcio wagũciarire,
Na ndũkananyarare maitũguo atĩ tondũ nĩ mũkũrũ.+
24 Ithe wa mũndũ mũthingu hatarĩ nganja nĩ arĩkenaga;
Mũndũ o wothe ũtuĩkaga ithe wa mwana* mũũgĩ nĩ arĩkenaga nĩ ũndũ wake.
25 Thoguo na maitũguo nĩ marĩkenaga,
Na mũtumia ũrĩa wagũciarire nĩ arĩkoragwo na gĩkeno.
26 Mũrũ wakwa, nengera ngoro yaku,
Na ũreke maitho maku makenagĩre njĩra ciakwa.+
28 Aikaraga ohetie o ta mũtunyani;+
Atũmaga mũigana wa arũme arĩa matarĩ ehokeku wongerereke.
29 Nũũ ũkoragwo na haaro? Nũũ ũkoragwo na mĩtangĩko?
Nũũ ũkoragwo na ngũĩ? Nũũ ũkoragwo na mateta?
Nũũ ũkoragwo na nguraro hatarĩ gĩtũmi? Nũũ ũkoragwo atunĩhĩte maitho?
31 Ndũkarorage ũtune wa ndibei
Rĩrĩa ĩrakenga ĩrĩ gĩkombe-inĩ na rĩrĩa ĩramerũka o kahora,
32 Tondũ marigĩrĩrio-inĩ ĩrũmaga o ta nyoka,
Na ĩkaruta thumu o ta nyoka ĩrĩ thumu.
33 Maitho maku marĩonaga maũndũ mataramenyeka,
Na ngoro yaku ĩkaria maũndũ moru.+
34 Na ũrĩkoragwo ũtariĩ ta mũndũ ũkomete iria-inĩ gatagatĩ,
O ta mũndũ ũkomete igũrũ rĩa gĩtugĩ kĩa meri.
35 Ũriugaga atĩrĩ: “Nĩ mangũtha, no ndinaigua ngĩgũthwo.*
Nĩ mahũũra, no ndinamenya ngĩhũũrũo.
Hihi ndĩrĩũkĩra rĩ?+
Nĩ ngwenda kũnyua ndibei ĩngĩ.”*
24 Ndũkanaigue ũiru nĩ ũndũ wa andũ arĩa mekaga maũndũ moru,
Na ndũkanerirĩrie thiritũ yao,+
2 Tondũ ngoro yao ĩĩcũranagia maũndũ ma ũhinya,
Na mĩromo yao ĩkaria ũhoro wa kũrehera andũ mathĩna.
5 Mũndũ mũũgĩ nĩ akoragwo na hinya,+
Na ũmenyo nĩ ũteithagia mũndũ kuongerera hinya wake.
6 Ũtongoria wa ũũgĩ nĩ ũrĩgũteithagia kũrũa mbaara yaku,+
7 Kĩrimũ gĩtingĩhota kũgĩa na ũũgĩ wa ma;+
Gĩtikoragwo na ũndũ wa kuuga kĩhingo-inĩ gĩa itũũra.
8 Mũndũ wothe ũbangaga maũndũ moru
Arĩtagwo njorua ya gũthugunda maũndũ moru.+
11 Honokia arĩa maratwarũo gĩkuũ-inĩ,
Na ũgirĩrĩrie arĩa maratũgũga merekeire gĩthĩnjĩro.+
13 Mũrũ wakwa, rĩa ũũkĩ, tondũ nĩ mwega;
Ũũkĩ uumĩte magua-inĩ nĩ ũrĩ mũrĩo ũkĩũcama.
14 Ũndũ ũmwe na ũguo, menya atĩ ũũgĩ nĩ mwega harĩ wee.*+
Ũngĩwona, nĩ ũgaakorũo na ihinda rĩega rĩũkĩte
Na kĩĩrĩgĩrĩro gĩaku gĩtigaathira.+
15 Ndũkanaikare wohetie hakuhĩ na nyũmba ya mũndũ mũthingu ta mũndũ mwaganu;
Na ndũkanathũkie handũ hake ha kũhurũka.
16 Nĩ gũkorũo mũndũ mũthingu no agwe maita mũgwanja, o agĩũkĩraga,+
No andũ arĩa aganu mahĩngagwo nĩ mathĩna magatoorio.+
17 Rĩrĩa thũ yaku yagwa, ndũgakenage,
Na rĩrĩa yahĩngwo-rĩ, ndũkarekage ngoro yaku ĩkene.+
18 Tondũ Jehova nĩ ekuona na arakare,
Na eherie marakara make kuuma harĩ thũ ĩyo.+
19 Ndũgatangĩke* nĩ ũndũ wa andũ arĩa mekaga maũndũ moru;
Ndũkaigue ũiru nĩ ũndũ wa andũ arĩa aganu,
20 Tondũ mũndũ wothe wĩkaga maũndũ moru ndarĩ na mwĩhoko wa mahinda mokĩte;+
Tawa wa andũ arĩa aganu nĩ ũkaahorio.+
21 Mũrũ wakwa, wĩtigĩre Jehova na mũthamaki.+
Nũũ ũĩ mwanangĩko ũrĩa acio eerĩ* makaamarehera?+
23 Ciugo ici o nacio nĩ cia andũ arĩa ogĩ:
Gũkorũo na mũthutũkanio ciira-inĩ ti ũndũ mwega.+
24 Mũndũ wothe wĩraga ũrĩa mwaganu atĩrĩ, “Wee ũrĩ mũthingu,”+
Nĩ arĩrumagwo nĩ ikundi cia andũ na agokĩrĩrũo nĩ ndũrĩrĩ.
26 Andũ nĩ marĩmumunyaga mĩromo ya mũndũ ũrĩa ũcokagia ũhoro arĩ na wĩhokeku.*+
28 Ndũkanarute ũira mũũru wĩgiĩ mũndũ ũrĩa ũngĩ hatarĩ gĩtũmi.+
Ndũkanahũthĩre mĩromo yaku kũheenia arĩa angĩ.+
30 Ndahĩtũkĩire mũgũnda-inĩ wa mũndũ kĩgũũta,+
Mũgũnda-inĩ wa mĩthabibũ wa mũndũ ũrĩa ũtarĩ wĩcirio.*
31 Ngĩona atĩ waiyũrĩte ria;
Tĩri wahumbĩrĩtwo nĩ thabai,
Na rũthingo rwaguo rwa ihiga nĩ rwamomokete.+
32 Ngĩĩrorera ũndũ ũcio na ngĩwĩcũrania ngoro-inĩ yakwa;
Ngĩwona na ngĩĩruta ũndũ ũyũ:*
33 Gũkomakoma hanini, gũcũnga hanini,
Gũkũnja moko hanini nĩguo ũhurũke,
34 Gũgũtũma ũthĩni waku ũũke o ta mũtunyani,
Na wagi waku ũũke ta mũndũ ũrĩ na matharaita.+
25 Ici o nacio nĩ thimo cia Suleimani,+ iria ciakobirio na igĩcokanĩrĩrio nĩ andũ a Hezekia+ mũthamaki wa Juda:
3 O ta ũrĩa igũrũ rĩraihĩte na igũrũ, nayo thĩ ĩkarika,
No taguo ngoro ya athamaki ĩtangĩtuĩrĩka.
4 Eheria gĩko kuuma harĩ betha,
Nayo ĩkuuma ĩrĩ theru biũ.+
5 Eheria mũndũ ũrĩa mwaganu kuuma harĩ mũthamaki,
Nakĩo gĩtĩ gĩake kĩa ũnene nĩ gĩkwĩhanda wega na njĩra ya ũthingu.+
7 Tondũ nĩ kaba we akwĩre atĩrĩ, “Ũka haha,”
Gũkĩra agũconorithie mbere ya mũndũ ũrĩ igweta.+
8 Ndũkanahiũhe gũtwara ciira igooti-inĩ,
Tondũ rĩrĩ, ũgeeka atĩa thutha-inĩ mũndũ ũcio ũngĩ angĩgũconorithia?+
10 Nĩguo mũndũ ũrĩa ũrathikĩrĩria ndagagũconorithie
Na ũtheremie ũhoro mũũru* ũtangĩcoka kweherio.
11 O ta matunda ma thahabu marĩ mbakũri-inĩ cia betha
No taguo kiugo kĩrĩa kĩarĩtio hĩndĩ ĩrĩa yagĩrĩire gĩtariĩ.+
12 O ta mindira ya thahabu na ithaga rĩa thahabu ĩrĩa njega
No taguo mũtaarani mũũgĩ atariĩ harĩ gũtũ kũrĩa gwĩtĩkagĩra gũthikĩrĩria.+
13 O ta ũhehu wa mbarabu mũthenya wa magetha
No taguo mũtũmwo mwĩhokeku atariĩ harĩ arĩa mamũtũmĩte,
Tondũ nĩ acanjamũraga mwathi wake.+
14 O ta matu na rũhuho iria itarehaga mbura
No taguo mũndũ ũrĩa wĩrahaga igũrũ rĩgiĩ kĩheo gĩtarĩ kĩheane* atariĩ.+
16 Ũngĩona ũũkĩ-rĩ, rĩa o ũrĩa ũrabatara,
Nĩ gũkorũo ũngĩrĩa mũingĩ mũno, no ũũtahĩke.+
17 Ndũgathiage kaingĩ mũciĩ kwa mũndũ ũrĩa ũngĩ,
Nĩguo ndakanogio nĩwe na agũthũũre.
18 O ta njũgũma ya mbaara na rũhiũ rwa njora na mũguĩ mũũgĩ
No taguo mũndũ ũrĩa ũrutaga ũira wa maheeni wĩgiĩ mũndũ ũngĩ atariĩ.+
19 O ta igego riunĩku kana kũgũrũ kũrathua
No taguo kwĩhoka mũndũ ũtarĩ wa kwĩhokeka* hĩndĩ ya thĩna gũtariĩ.
20 O ta mũndũ ũrĩa ũrutaga nguo mũthenya wa heho
Na o ta thiki ĩitĩrĩirio igata-inĩ
No taguo mũndũ ũrĩa ũinagĩra mũndũ ũrĩ na ngoro nditũ nyĩmbo atariĩ.+
23 Rũhuho rwa mwena wa rũgongo rũrehaga mbura,
Naruo rũrĩmĩ rwa njukũ rũrehaga marakara ũthiũ-inĩ.+
26 O ta itherũkĩro rĩa maĩ rĩrĩ na ndoro na gĩthima gĩthũkangie
No taguo mũndũ mũthingu ũrĩa wĩrekagĩrĩria harĩ* mũndũ mwaganu atariĩ.
28 O ta itũũra rĩanangĩku, rĩtarĩ na rũthingo,
Noguo mũndũ ũrĩa ũtangĩhota kũgirĩrĩria marakara make* atariĩ.+
26 O ta mbarabu hĩndĩ ya ũrugarĩ na mbura hĩndĩ ya magetha,
No taguo gĩtĩo gĩtagĩrĩire mũndũ mũkĩgu.+
2 O ta ũrĩa nyoni ĩkoragwo na gĩtũmi gĩa kũũra na thũngũrũrũ ĩgakorũo na gĩtũmi gĩa kũũmbũka,
No taguo kĩrumi gĩtangĩũka hatarĩ na gĩtũmi kĩega.*
4 Ndũgacokagĩrie mũndũ mũkĩgu kũringana na ũrimũ wake,
Nĩgetha ndũkae kũhaana take.*
5 Cokagĩria mũndũ mũkĩgu kũringana na ũrimũ wake,
Nĩgetha ndagecirie atĩ nĩ mũũgĩ.+
6 O ta mũndũ ũrĩa wonjagia kũgũrũ gwake mwene na akegera ngero*
No taguo mũndũ ũrĩa wĩhokagĩra mũndũ mũkĩgu maũndũ atariĩ.
8 O ta kuoherera ihiga kĩgũtha-inĩ,
No taguo kũhe mũndũ mũkĩgu riri gũtariĩ.+
9 O ta mũmera wa mĩigua ũrĩ guoko-inĩ kwa mũrĩĩu,
No taguo thimo ĩtariĩ ĩrĩ kanua-inĩ ka andũ akĩgu.
10 O ta mũikia wa mĩguĩ ũrĩa ũtihagia mũndũ o wothe,
No taguo ũrĩa ũheanaga wĩra kũrĩ mũndũ mũkĩgu kana ehĩtũkĩri atariĩ.
11 O ta ngui ĩrĩa ĩcokagĩrĩra matahĩko mayo,
Mũndũ ũrĩa mũkĩgu acokagĩra ũrimũ wake.+
12 Hihi nĩ wonete mũndũ wĩciragia atĩ nĩ mũũgĩ?+
Kwĩ na kĩĩrĩgĩrĩro kĩnene harĩ mũndũ mũkĩgu gũkĩra mũndũ ũcio.
13 Kĩgũũta kiugaga atĩrĩ: “Barabara-inĩ kwĩ na mũrũthi,
Kũrĩ na mũrũthi mwĩthĩ kĩhaaro-inĩ kĩa mũingĩ!”+
14 Mũrango ũikaraga ũkĩgarũrũkaga ihocio-inĩ ciaguo,
Nakĩo kĩgũũta ũrĩrĩ-inĩ wakĩo.+
15 Kĩgũũta kĩrikagia guoko gwakĩo mbakũri-inĩ ya iruga,
Ĩndĩ gĩkanoga mũno gũgũcokia kanua-inĩ.+
16 Kĩgũũta gĩĩciragia atĩ nĩ kĩũgĩ
Gũkĩra andũ mũgwanja arĩa maheanĩte macokio ma ũũgĩ.
18 O ta mũgũrũki ũrĩa ũikagia icinga cia mwaki, mĩguĩ, na gĩkuũ*
19 No taguo mũndũ atariĩ ũrĩa ũheenagia mũndũ ũrĩa ũngĩ agacoka akoiga, “No itherũ nyuma narĩo!”+
20 Harĩa hatarĩ na ngũ, mwaki nĩ kũhora ũhoraga,
Na harĩa hatarĩ mũcambania, ngũĩ nĩ ithiraga.+
21 O ta makara mekĩrĩtwo harĩ mangĩ marakana, na ngũ ciĩkĩrĩtwo mwaki-inĩ,
No taguo mũndũ wa ngũĩ akagĩrĩria haaro.+
22 Ciugo cia mũcambania itariĩ ta cienyũ cia irio irĩ na cama;*
Imeragio igaikũrũka o nginya nda thĩinĩ.+
23 O ta betha ĩhakĩtwo igũrũ rĩa gĩcere kĩa nyũngũ
24 Mũndũ ũrĩa ũthũire arĩa angĩ ahithaga ũndũ ũcio na mĩromo yake,
No thĩinĩ wake akoragwo ahithĩte maheeni.
25 O na angĩaria ciugo cia ũtugi, ndũkamwĩtĩkie,
Tondũ thĩinĩ wa ngoro yake kũrĩ na maũndũ mũgwanja marĩ magigi.*
26 O na gũtuĩka rũmena rwake rũhithĩtwo nĩ maheeni,
Ũũru wake nĩ ũkoimbũranio kĩũngano-inĩ.
27 Mũndũ ũrĩa wenjaga irima nĩwe ũkaagwa thĩinĩ warĩo,
Na mũndũ wothe ũgaragaragia ihiga akarĩeheria, nĩwe rĩgaacokerera.+
28 Rũrĩmĩ rũrĩa rũheenanagia nĩ rũthũire arĩa mahehenjagwo nĩruo,
Nako kanua ga kĩgaathi karehaga mwanangĩko.+
2 Reke mũndũ ũngĩ* akũgaathĩrĩrie, no ti kanua gaku mwene;
3 Ihiga nĩ iritũ na mũthanga o naguo nĩ mũritũ,
No kũrakario nĩ kĩrimũ nĩ kũritũ gũkĩra icio cierĩ.+
4 Mangʼũrĩ matirĩ tha na marakara matariĩ ta mũiyũro,
No rĩrĩ, nũũ ũngĩhota gwĩtiiria ũiru?+
5 Kũrũnga mũndũ ũtekũhithĩrĩra nĩ kwega gũkĩra wendo mũhithanie.+
7 Mũndũ mũhũnu nĩ aregaga* ũũkĩ wa magua-inĩ,
No mũndũ mũhũtu, o na kĩndũ kĩrũrũ aiguaga kĩrĩ na cama.
8 O ta nyoni ĩrĩa ĩtiganagĩria* gĩtara kĩayo,
No taguo mũndũ ũrĩa ũtiganagĩria mũciĩ wake atariĩ.
9 Maguta na ũbumba nĩ itũmaga ngoro ĩkene;
Na noguo ũrata mwega ũrĩa uumanĩte na ũtaaro wa kuuma ngoro wĩkaga.+
10 Ndũkanatiganĩrie mũrata waku kana mũrata wa thoguo,
Na ndũkanaingĩre kwa mũrũ wa nyũkwa mũthenya ũrĩa ũũru ũgaagũkora;
Kaba mũndũ wa itũũra ũrĩa ũrĩ hakuhĩ gũkĩra mũrũ wa nyina na mũndũ ũrĩa ũrĩ kũraihu.+
12 Mũndũ mũũgĩ onaga ũgwati akehitha,+
No arĩa matarĩ na ũmenyeru mathiaga o na mbere magacemania na maũndũ moru.
13 Oya nguo ya mũndũ angĩkorũo arutĩte kĩndũ gĩa kũrũgamĩrĩra thiirĩ wa mũgeni;
Oya kĩndũ gĩa kũrũgamĩrĩra thiirĩ kuuma kũrĩ we angĩkorũo arũgamĩrĩire thiirĩ wa mũtumia wa kũngĩ.*+
14 Mũndũ angĩrathima mũndũ ũrĩa ũngĩ na mũgambo mũnene rũcinĩ tene,
Ũndũ ũcio ũrĩonagwo ũrĩ kĩrumi harĩ we.
15 Mũtumia wa ngũĩ* atariĩ ta nyũmba ĩroira ĩtegũtigithĩria hĩndĩ ya mbura.+
16 Mũndũ ũrĩa ũngĩhota kũmũgirĩrĩria no ahote kũgirĩrĩria rũhuho
Na no ahote gũkumbatĩria maguta na guoko gwake kwa ũrĩo.
18 Mũndũ ũrĩa ũrũmbũyagia mũkũyũ nĩ akaarĩa maciaro maguo,+
Na ũrĩa ũrũmbũyagia mwathi wake nĩ agaatĩithio.+
19 O ta ũrĩa mũndũ onaga ũthiũ wake maĩ-inĩ,
No taguo ngoro ya mũndũ yonanagia ũrĩa ya mũndũ ũngĩ ĩhaana.
20 Mbĩrĩra na kũndũ kũrĩa kwa mwanangĩko* itiiganagia,+
O na maitho ma mũndũ gũtirĩ hĩndĩ maiganagia.
21 O ta ũrĩa nyũngũ ĩrĩ ya gũtheria betha narĩo riiko nĩ rĩa gũtheria thahabu,+
No taguo mũndũ ageragio nĩ kũgaathĩrĩrio kũrĩa agaathagĩrĩrio nakuo.*
23 Nĩ wagĩrĩirũo kũmenya wega ũrĩa rũũru rwaku rũhaana.
Rũmbũyagia* ngʼondu ciaku na njĩra njega,+
25 Nyeki nduru ĩthiraga, gũkoimĩra nyeki ĩngĩ,
Nayo mĩmera ya irĩma-inĩ ĩgacokanĩrĩrio.
26 Tũtũrũme nĩ tũkũheaga gĩa kwĩhumba,
Nacio thenge igakũhe marĩhi ma mũgũnda.
27 Na nĩ kũrĩkoragwo na iria rĩiganu rĩa mbũri rĩa gũkũhe irio,
Rĩa kũhe famĩlĩ yaku, ona gũtũũria ngombo ciaku cia airĩtu.
28 Andũ arĩa aganu moraga gũtarĩ mũndũ ũramathingata,
2 Rĩrĩa kwagĩa na mehia* thĩinĩ wa bũrũri, gũkoragwo na anene aingĩ, ũmwe thutha wa ũrĩa ũngĩ,+
No mũndũ ũrĩ na ũtaũku na ũmenyo nĩ ateithagĩrĩria mũnene gũikara ihinda iraya.+
3 Mũndũ mũthĩni ũrĩa ũhinyagĩrĩria andũ arĩa matarĩ hinya+
Atariĩ ta mbura ĩrĩa ĩhaataga irio ciothe ĩgaciniina.
4 Andũ arĩa matiganaga na watho magoocaga ũrĩa mwaganu,
No arĩa marũmagĩrĩra watho nĩ marakaraga nĩ ũndũ wao.+
5 Andũ aganu matingĩtaũkĩrũo nĩ kĩhooto,
No andũ arĩa macaragia Jehova nĩ mataũkagĩrũo nĩ maũndũ mothe.+
6 Nĩ kaba mũndũ mũthĩni ũthiaga na wĩkindĩru
Gũkĩra mũndũ mũtongu ũrĩ na mĩthiĩre mĩũru.+
7 Mwana ũrĩ na ũtaũku nĩ arũmagĩrĩra watho,
No ũrĩa ũthiaga thiritũ na andũ akoroku nĩ aconorithagia ithe.+
8 Mũndũ ũrĩa wongagĩrĩra ũtonga wake na njĩra ya gũkombithia nĩguo one maciaro+ na uumithio
Aũcokanagĩrĩria nĩ ũndũ wa mũndũ ũrĩa ũiguagĩra athĩni tha.+
10 Mũndũ ũrĩa ũhĩtithagia andũ arĩa arũngĩrĩru agatũma marũmĩrĩre njĩra njũru akaagwa irima-inĩ rĩake we mwene,+
No andũ arĩa matarĩ ũcuke nĩ makaagaya maũndũ mega.+
11 Mũndũ mũtongu akoragwo arĩ mũũgĩ maitho-inĩ make mwene,+
No mũndũ mũthĩni ũrĩ na ũtaũku nĩ amũmenyaga wega.+
12 Hĩndĩ ĩrĩa andũ athingu mahootana, nĩ kũgĩaga na riri mũnene,
No rĩrĩa andũ aganu magĩa na ũnene, andũ nĩ kwĩhitha mehithaga.+
13 Mũndũ ũrĩa ũhumbagĩra mehia make ndagaacagĩra,+
No ũrĩa ũmoimbũraga na agatigana namo nĩ aiguagĩrũo tha.+
14 Gũkena nĩ mũndũ ũrĩa wĩhũgaga hingo ciothe,*
No mũndũ ũrĩa ũmagia ngoro yake nĩ agũaga thĩna-inĩ.+
15 O ta mũrũthi ũrararama na nduba ĩhaarĩirie gũtharĩkĩra
No taguo mũndũ mwaganu ũrĩa wathaga andũ matarĩ hinya atariĩ.+
16 Mũtongoria ũtarĩ na ũtaũku nĩ ahũthagĩra hinya wake ũũru,+
No ũrĩa ũthũire uumithio ũtarĩ wa kĩhooto nĩ araihagia ũtũũro wake.+
17 Mũndũ ũritũhĩirũo nĩ ihĩtia rĩa ũiti wa thakame nĩ ũndũ wa kũruta mũndũ muoyo atũũraga oraga o nginya agaathiĩ mbĩrĩra-inĩ.*+
Gũtikanagĩe mũndũ ũkũmũteithia.
18 Mũndũ ũrĩa ũkoragwo na mĩthiĩre ĩtarĩ na ũcuke nĩ akaahonokio,+
No ũrĩa njĩra ciake irĩ njogomu akaagwa o rĩmwe.+
19 Mũndũ ũrĩa ũrĩmaga mũgũnda wake arĩkoragwo na irio nyingĩ,
No mũndũ ũrĩa ũthingataga maũndũ ma tũhũ arĩiyũragwo nĩ ũthĩni.+
20 Mũndũ mwĩhokeku nĩ arĩamũkagĩra irathimo nyingĩ,+
No ũrĩa wendaga gũtonga na ihenya ndangĩtũũra atarĩ ũcuke.+
21 Ti wega gũkorũo na kĩmenyano;+
Ĩndĩ mũndũ no eke ũndũ mũũru nĩ ũndũ wa kĩenyũ kĩa mũgate.
22 Mũndũ wa gũcumĩkĩra* nĩ eriragĩria ũtonga,
Atekũmenya atĩ ũthĩni nĩguo ũrĩmũkinyĩrĩra.
23 Mũndũ ũrĩa ũrũngaga mũndũ ũngĩ+ nĩ endagwo nĩwe thutha-inĩ+
Gũkĩra mũndũ ũrĩa ũmũgaathagĩrĩria na rũrĩmĩ rwake.
24 Mũndũ wothe ũtunyaga ithe na nyina agacoka akoiga ũũ, “Ũguo ti ũũru,”+
Nĩ wa thiritũ ĩmwe na mũndũ ũrĩa ũrehaga mwanangĩko.+
26 Mũndũ ũrĩa wĩhokaga ngoro yake mwene nĩ mũkĩgu,+
No mũndũ ũrĩa ũthiaga na njĩra ya ũũgĩ nĩ akaahonoka.+
27 Mũndũ ũrĩa ũheaga athĩni gũtirĩ kĩndũ arĩagaga,+
No mũndũ ũrĩa ũmahingagĩra maitho nĩ arĩnyitagwo nĩ irumi nyingĩ.
28 Rĩrĩa andũ aganu magĩa na ũnene, mũndũ nĩ kwĩhitha ehithaga,
No rĩrĩa mathira, andũ arĩa athingu nĩ mongererekaga.+
2 Rĩrĩa andũ athingu maingĩha, andũ nĩ gũkena makenaga,
No rĩrĩa mũndũ mwaganu atuĩka mũtongoria, andũ nĩ gũcaya macayaga.+
3 Mũndũ ũrĩa wendete ũũgĩ nĩ atũmaga ithe akene,+
No ũrĩa ũthiaga thiritũ na arĩa mahũũraga ũmaraya nĩ aitangaga ũtonga wake.+
4 Mũthamaki ũrĩa ũhũthagĩra kĩhooto nĩ atũmaga bũrũri wĩhande,+
No mũndũ ũrĩa wendete mahaki atũmaga wanangĩke.
5 Mũndũ ũrĩa ũgaathagĩrĩria mũndũ ũngĩ gũkĩria njano
Akoragwo akĩambĩra magũrũ make neti.+
7 Mũndũ mũthingu nĩ arũmbũyagia ihooto cia arĩa athĩni,+
No mũndũ mwaganu ndatindanagĩra na ũndũ ta ũcio.+
9 Mũndũ mũũgĩ angĩkararania na kĩrimũ,
Gũkoragwo na inegene na kĩnyũrũri, no gũtirĩ moimĩrĩro mega monekaga.+
10 Andũ arĩa mendete gũita thakame nĩ mathũire mũndũ wothe ũtarĩ ũcuke,+
Na nĩ macaragia ũrĩa mangĩruta andũ arĩa arũngĩrĩru muoyo.*
12 Mũtongoria angĩthikĩrĩria maheeni,
Ndungata ciake ciothe ituĩkaga andũ aganu.+
13 Mũndũ mũthĩni na ũrĩa ũhinyanagĩrĩria makoragwo na ũndũ ũyũ ũhaanaine:*
Jehova nĩwe ũheaga maitho mao eerĩ ũtheri.*
14 Mũthamaki angĩtuĩra arĩa athĩni ciira na kĩhooto,+
Gĩtĩ gĩake kĩa ũnene gĩikaraga kĩĩhandĩte hĩndĩ ciothe.+
15 Rũthanju* na kũrũngwo nĩ itũmaga mũndũ agĩe na ũũgĩ,+
No mwana wa kũrekererio nĩ aconorithagia nyina.
16 Rĩrĩa andũ aganu mongerereka, mehia nĩ mongererekaga,
No arĩa athingu nĩ makerorera andũ acio makĩgwa.+
17 Rũngaga mũrũguo, nake nĩ arĩtũmaga ũgĩe na ũhurũko;
Na nĩ arĩtũmaga ũgĩe na gĩkeno kĩnene.+
18 Kũndũ gũtakoragwo na kĩoneki,* andũ mekaga maũndũ matekwĩgirĩrĩria,+
No gũkena nĩ arĩa marũmagĩrĩra watho.+
19 Ndungata ndĩrekaga ciugo theri imĩrũnge,
Nĩ gũkorũo o na gũtuĩka nĩ ĩtaũkagĩrũo, ndĩathĩkaga.+
20 Hihi nĩ wonete mũndũ ũhiũhaga kwaria?+
Kwĩ na kĩĩrĩgĩrĩro kĩnene harĩ kĩrimũ gũkĩra mũndũ ũcio.+
21 Ndungata ĩngĩtũnio kuuma ũnyinyi wayo,
Thutha-inĩ ĩgaatuĩka mũndũ ũtarĩ ngatho.
22 Mũndũ ũhiũhaga kũrakara atũmaga kũgĩe na ngũĩ;+
Mũndũ wothe ũkoragwo na mwerekera wa kũrakara nĩ ehagia maita maingĩ.+
24 Mũrata wa mũici nĩ kwĩmena emenete.*
Ahota kũigua rĩĩtana rĩa kũruta ũira,* no gũtirĩ ũndũ oigaga.+
27 Mũndũ ũtahũthagĩra kĩhooto nĩ kĩndũ kĩrĩ magigi harĩ andũ arĩa athingu,+
No mũndũ ũrĩa njĩra yake ĩrĩ nũngĩrĩru nĩ kĩndũ kĩrĩ magigi harĩ mũndũ ũrĩa mwaganu.+
30 Ĩno nĩ ndũmĩrĩri ya bata ĩrĩa ĩrĩ ciugo-inĩ cia Aguri mũrũ wa Jake, ĩrĩa eerire Ithieli, akĩra Ithieli na Ukali.
2 Niĩ njagĩte ũmenyo gũkĩra mũndũ ũngĩ o wothe,+
Na ndirĩ na ũtaũku ũrĩa mũndũ agĩrĩirũo gũkorũo naguo.
3 Niĩ ndiĩrutĩte ũũgĩ,
Na ndirĩ na ũmenyo wa Ũrĩa Mũtheru Mũno.
4 Nũũ ũrĩ wambata igũrũ agĩcoka agĩikũrũka?+
Nũũ wanacokanĩrĩria rũhuho hĩ-inĩ cia moko make meerĩ?
Nũũ wanohania maĩ nguo-inĩ yake?+
Nũũ wathondekire* ituri ciothe cia thĩ?+
Etagwo atĩa, nake mũrũwe etagwo atĩa—angĩkorũo nĩ ũĩ?
5 Uuge wothe wa Ngai nĩ mũtheru.+
We nĩ ngo harĩ arĩa moragĩra harĩ we.+
7 Nĩ harĩ maũndũ merĩ ndĩrakũhoya.
Ndũkage kũhingĩria maũndũ macio itanakua.
8 Eheria ũhoro ũtarĩ wa ma o na maheeni haraihu na niĩ.+
Ndũkahe ũthĩni kana ũtonga.
Ningĩ ndũkareke nduĩke mũthĩni o nginya njiye, njonorithie* rĩĩtwa rĩa Ngai wakwa.
10 Ndũkanacambie ndungata harĩ mwathi wayo,
Ndĩkanae gũkũruma nawe woneke ũrĩ na mahĩtia.+
11 Nĩ kũrĩ rũciaro rũrumaga ithe
Na rũtirathimaga nyina.+
13 Nĩ kũrĩ rũciaro rũkoragwo na maitho marĩ na mwĩtĩo mũno
Na maitho maruo maroraga marĩ na mwĩtũũgĩrio mũnene!+
14 Nĩ kũrĩ rũciaro rũkoragwo na magego matariĩ ta hiũ cia njora
Na thĩa ciaruo itariĩ ta tũhiũ twa gũthĩnja;
Rũtamburaga arĩa matarĩ na hinya thĩinĩ wa thĩ
Hamwe na arĩa athĩni gatagatĩ-inĩ ka andũ.+
15 Thambara ikoragwo na airĩtu erĩ managĩrĩra makoiga atĩrĩ, “Tũhei! Tũhei!”
Nĩ kũrĩ indo ithatũ itaiganagia,
O na nĩ inya iria itarĩ hĩndĩ ciugaga, “Nĩ ndaigania!”
17 Riitho rĩrĩa rĩnyũrũragia ithe na rĩkanyarara wathĩki harĩ nyina+
—Mahuru ma mũkuru-inĩ nĩ makaarĩkũũra,
Nacio ciana cia nderi nĩ ikaarĩrĩa.+
18 Nĩ kũrĩ maũndũ matatũ ma magegania mũno harĩ niĩ,*
O na nĩ mana itataũkagĩrũo nĩmo:
19 Mũthiĩre wa nderi ĩrĩ igũrũ,
Mũthiĩre wa nyoka ĩrĩ igũrũ rĩa rwaro rwa ihiga,
Mũthiĩre wa meri iria-inĩ,
Na mũthiĩre wa mũndũrũme rĩrĩa arĩ na mũirĩtu.
20 Ũũ nĩguo mũtumia mũtharia ekaga:
Arĩaga na akehuura kanua;
Agacoka akoiga atĩrĩ, “Gũtirĩ ũndũ mũũru njĩkĩte.”+
21 Nĩ kũrĩ maũndũ matatũ matũmaga thĩ ĩthingithe
O na nĩ mana marĩa ĩtangĩhota gwĩtiiria:
22 Rĩrĩa ngombo yatuĩka mũthamaki,+
Rĩrĩa kĩrimũ kĩagĩa na irio nyingĩ,
23 Rĩrĩa mũtumia ũrĩa ũthũirũo* ahikio,
Na rĩrĩa ndungata ya mũirĩtu yoya ithenya rĩa* mũtumia ũrĩa ũmĩathaga.+
29 Nĩ kũrĩ indo ithatũ ikoragwo na mũkinyĩre ũragucĩrĩria,
O na nĩ inya igucagĩrĩria rĩrĩa irathiĩ:
30 Mũrũthi, nyamũ ĩrĩa ĩrĩ hinya mũno harĩ iria ingĩ,
Na gũtirĩ mũndũ yeheragĩra;+
31 Ngui ĩrĩa ĩhĩtaga; thenge;
Na mũthamaki arĩ na mbũtũ yake.
32 Angĩkorũo nĩ wĩtũũgĩrĩtie na njĩra ya ũrimũ+
Kana angĩkorũo nĩ ũthugundĩte gwĩka ũguo,
Humbĩra kanua gaku na guoko.+
33 Nĩ gũkorũo o ta ũrĩa kũhũũra* iria kũrutaga thiagĩ
Nakuo kũhihinya iniũrũ gũkaruta thakame,
No taguo gũthogotha marakara kũrehaga ngũĩ.+
31 Ici nĩ ciugo cia Mũthamaki Lemueli, ndũmĩrĩri nditũ ĩrĩa nyina aamũheire nĩguo amũtaare:+
2 Ngũkwĩra atĩa, wee mũrũ wakwa,
Ngũkwĩra atĩa, wee mwana* wa nda yakwa,
4 Atĩrĩrĩ Lemueli, ti ũndũ mwagĩrĩru harĩ athamaki,
Ti ũndũ mwagĩrĩru harĩ athamaki kũnyuaga ndibei
O na ti ũndũ mwagĩrĩru harĩ arĩa marathana kũũria atĩrĩ, “Ndibei yakwa ĩrĩ kũ?”+
5 Nĩguo matikanyue mariganĩrũo nĩ ũrĩa watho uugĩte
Na mogomie ihooto cia andũ arĩa matarĩ hinya.
7 Reke manyue mariganĩrũo nĩ ũthĩni wao;
Na matige kũririkana mathĩna mao rĩngĩ.
8 Arĩrĩria arĩa matangĩhota kwĩyarĩrĩria;
Tetera ihooto cia arĩa othe marathira.+
9 Marĩrĩrie na ũtuanĩre ciira na ũthingu;
Tetera ihooto cia andũ arĩa matarĩ hinya na arĩa athĩni.+
א [Aleph]
10 Mũtumia ngatha-rĩ,* nũũ ũngĩmuona?+
Thogora wake nĩ mũnene mũno gũkĩra wa tũhiga twa goro twa iria-inĩ.*
ב [Beth]
11 Mũthuri wake amwĩhokete kuuma ngoro,
Na gũtirĩ kĩndũ kĩa bata mũthuri ũcio agaga.
ג [Gimel]
12 Ekagĩra mũthuri wake maũndũ mega, no ti moru,
Matukũ-inĩ mothe ma ũtũũro wake.
ד [Daleth]
13 Nĩ acaragia guoya wa ngʼondu na gatani;
Nĩ akenagĩra kũruta wĩra na moko make.+
ה [He]
14 Atariĩ ta meri cia mũhũũri biacara,+
Arehaga irio ciake kuuma kũndũ kũraya.
ו [Waw]
15 Ningĩ okagĩra kũrĩ o ũtukũ,
Akahe andũ a nyũmba yake irio
Na ndungata ciake cia airĩtu agacihe rwĩga rwacio.+
ז [Zayin]
16 Ecũranagia ũhoro wa mũgũnda na akaũgũra;
Ahandaga mũgũnda wa mĩthabibũ kuumana na wĩra wake we mwene.*
ח [Heth]
ט [Teth]
18 Nĩ onaga atĩ wĩra wake wa kuonjorithia nĩ ũrĩ uumithio;
Tawa wake ndũhoraga ũtukũ.
י [Yod]
19 Moko make manyitaga mũtĩ wa kuoherera rũrigi,
Na makanyita mũtĩ wa kuogotha ndigi.+
כ [Kaph]
20 Nĩ atambũrũkagia rũhĩ rwake nĩ ũndũ wa mũndũ ũrĩa ũtarĩ hinya,
Na nĩ akumbatũraga moko make nĩ ũndũ wa ũrĩa mũthĩni.+
ל [Lamed]
21 Ndatangĩkaga nĩ ũndũ wa andũ a nyũmba yake rĩrĩa kwagĩa mbarabu,
Nĩ gũkorũo andũ othe a nyũmba yake nĩ mehumbĩte nguo cia ũrugarĩ.*
מ [Mem]
22 Nĩwe wĩtumagĩra macuka ma ũrĩrĩ.
Nguo ciake nĩ cia gatani na ndigi cia rangi wa papũ.
נ [Nun]
23 Mũthuri wake nĩ oĩkaine wega ihingo-inĩ cia itũũra,+
Kũrĩa aikaraga thĩ hamwe na athuri* a bũrũri.
ס [Samekh]
24 Nĩ athondekaga na akendia nguo cia gatani*
Na akenderia ahũũri biacara mĩcibi.
ע [Ayin]
25 Ehumbĩte hinya na riri,
Na etagĩrĩra ihinda rĩrĩa rĩũkĩte arĩ na ũmĩrĩru.*
פ [Pe]
צ [Tsade]
27 Nĩ aroraga mawĩra ma mũciĩ wake,
Na ndarĩaga mũgate wa ũgũta.+
ק [Qoph]
28 Ciana ciake irũgamaga ikoiga nĩ mũrathime;
Mũthuri wake arũgamaga akamũgaathĩrĩria.
ר [Resh]
29 Nĩ kũrĩ atumia aingĩ ngatha,*
No wee—wee nĩ ũmakĩrĩte othe.
ש [Shin]
30 Ũgemu no ũkorũo ũrĩ wa maheeni, naguo ũthaka ũkorũo ũrĩ wa kahinda kanini,*+
No mũtumia ũrĩa wĩtigĩrĩte Jehova nĩ arĩgaathagĩrĩrio.+
ת [Taw]
31 Mũheagei ngerenwa nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa ekaga,*+
Namo mawĩra make nĩ mamũgaathagĩrĩrie ihingo-inĩ cia itũũra.+
Ũkk., “amenye.”
Kana “ũndũ ũrĩa wa kĩhooto.”
Kana “kĩhooto.”
Kana “ngerekano.”
Kana “Gũtĩa.”
Kana “watho.”
Kana “Sheoli,” ũguo nĩ kuuga, mbĩrĩra ya mũhaano kũrĩa akuũ makomete. Rora Ũthathaũri wa Ciugo.
Kana “tũgũkorũo na mũhuko ũmwe.”
Ũkk., “kĩongo-inĩ kĩa.”
Kana “Garũrũkai rĩrĩa ndamũrũnga.”
Ũkk., “makaarĩa maciaro.”
Kana “mabangĩte.”
Kana “ũũgĩ ũrĩa ũrĩ ũguni.”
Kĩhibirania, ne′phesh. Rora Ũthathaũri wa Ciugo.
Ũkk., “mũgeni.” No kũhoteke nĩ ũrĩa wamũranĩtio na Ngai nĩ ũndũ wa mĩthiĩre mĩũru.
Kana “cia kũheenereria.”
Ũkk., “wa kũngĩ.” No kũhoteke nĩ ũrĩa wamũranĩtio na Ngai nĩ ũndũ wa mĩthiĩre mĩũru.
Kana “mũthuri.”
Kana “ũrĩa ũtũũragia wĩkindĩru.”
Kana “watho.”
Kana “wendo mwĩhokeku.”
Kana “ũhoro wa ma.”
Ũkk., “ndũgetiiranagie na.”
Ũkk., “mũkonyo.”
Kana “kĩrĩa kĩega biũ harĩ.”
Kana “uumithio waku wothe.”
Kana “ihihĩro cia ndibei.”
Kana “ndibei ya mũhihano.”
Rora Ũthathaũri wa Ciugo.
No kũhoteke nĩ ngumo cia Ngai iria igwetetwo mĩhari-inĩ ĩyo ĩrĩ igũrũ.
Kana “ũũgĩ ũrĩa ũrĩ ũguni.”
Kana “gũkaagũtha kĩndũ.”
Kana “arĩa magĩrĩire gwĩkĩrũo.”
Kana “guoko gwaku kũrĩ na ũhoti.”
Kana “watho.”
Kana “mũrũ wa ma.”
Ũkk., “Tega gũtũ gwaku ũigue.”
Ũkk., “nyama ciothe cia mwĩrĩ wao.”
Kana “maitho maku marakenga.”
Kana hihi, “Wĩcũranie biũ igũrũ rĩa.”
Ũkk., “Tega gũtũ gwaku.”
Ũkk., “mũgeni.” Rora Thi 2:16.
Kana “Sheoli,” ũguo nĩ kuuga, mbĩrĩra ya mũhaano kũrĩa akuũ makomete. Rora Ũthathaũri wa Ciugo.
Kana “hinya waku.”
Ũkk., “Gatagatĩ-inĩ ga kĩrĩndĩ na kĩũngano.”
Kana “matheru.”
Kana “Kĩhumo kĩa maĩ.”
Kana “thiya.”
Ũkk., “mũgeni.” Rora Thi 2:16.
Ũkk., “wa kũngĩ.” Rora Thi 2:16.
Kana “watho.”
Kana “marĩgũtaaraga.”
Ũkk., “wa kũngĩ.” Rora Thi 2:16.
Kana “akoragwo na ngoro ĩtarĩ na ũtaũku.”
Kana “ũkũũri.”
Kana “watho.”
Ũkk., “mũgeni.” Rora Thi 2:16.
Ũkk., “wa kũngĩ.” Rora Thi 2:16.
Kana “cia kũheenereria.”
Kana “ũmenyeru.”
Kana “warĩ na ngoro ĩtarĩ na ũtaũku.”
Kana “Arĩ na nguo ya.”
Ũkk., “Magũrũ make matikindagĩria.”
Kana “bĩngũ.”
Kana “Sheoli,” ũguo nĩ kuuga, mbĩrĩra ya mũhaano kũrĩa akuũ makomete. Rora Ũthathaũri wa Ciugo.
Ũkk., “kũrĩ ariũ a andũ.”
Rora Ũthathaũri wa Ciugo.
Kana “ũũgĩ ũrĩa ũrĩ ũguni.”
Kana “Ngumo cia gũtiganĩrũo.”
Kana “Ndaciarirũo kũgerera ruo ta rwa mũtumia akĩgĩa mwana.”
Ũkk., “gĩthiũrũrĩ.”
Kana “aaigire watho wa.”
Kana “andũ.”
Kana “Na njĩra ya gũikara eiguĩte.”
Kana “ũrengete.”
Ũkk., “Nĩ athĩnjĩte thĩnjo yake.”
Kana “ũkoragwo na ngoro ĩtarĩ na ũtaũku.”
Kana “Tiganai na arĩa matarĩ ũmenyeru.”
Kana “ũkoragwo na ngoro ĩtarĩ na ũtaũku.”
Kana “Sheoli,” ũguo nĩ kuuga, mbĩrĩra ya mũhaano kũrĩa akuũ makomete. Rora Ũthathaũri wa Ciugo.
Kana “Ngumo ya.”
Ũkk., “maathani.”
Kana “ũkoragwo na ngoro ĩtarĩ na ũtaũku.”
Kana “Kĩndũ kĩrĩa kĩa goro kĩa.”
Kana hihi, “arĩ njĩra-inĩ ya muoyo.”
Kana “mũhuhu.”
Kana “ĩtongoragia.”
Kana “kĩeha; moritũ.”
Kana “ũkĩandĩkĩte.”
Kana “gaciaraga maciaro ma.”
Kana “cia kũheenania.”
Kana “ihiga igima rĩa gũthima.”
Kana “arĩa matarĩ eĩkĩrĩri.”
Kana “Indo cia goro itigaakorũo.”
Kana “Mũndũ ũtetigĩrĩte Ngai.”
Kana “ũkoragwo na ngoro ĩtarĩ na ũtaũku.”
Kana “amenaga.”
Ũkk., “ũrĩa mwĩhokeku roho-inĩ.”
Ũkk., “nĩ ahumbagĩra ũndũ.”
Kana “ũhonokio.”
Kana “ũrutaga kĩndũ gĩa kũrũgamĩrĩra thiirĩ.”
Ũkk., “ũthũire.”
Kana “mwega.”
Kana “Mũndũ ũrĩ wendo mwĩhokeku.”
Kana “nĩ muoyo wake ekaga wega.”
Kana “gĩconoko.”
Kana “O na guoko kũngĩnyitana na guoko.”
Ũkk., “ũhurunjaga.”
Ũkk., “nĩ arĩnoragio.”
Kana “cairi.”
Kana “gĩconoko.”
Kana “ciohagĩria nĩguo cite thakame.”
Ũkk., “mũgate.”
Kana “muoyo wa nyamũ yake ya mũciĩ.”
Kana “akoragwo na ngoro ĩtarĩ na ũtaũku.”
Kana “mĩario yake.”
Kana “mũthenya o ro ũcio.”
Ũkk., “nĩ ahumbagĩra.”
Ũkk., “ũndũ wa ũthingu.”
Kana “ĩtũmaga atangĩke.”
Kana “mĩario yake.”
Kana “maũndũ marĩa aroiga.”
Ũkk., “nĩ arĩnoragio.”
Ũkk., “matiguaga ciugo cia kũmakũũma.”
Ũkk., “ũkenaga.”
Kana “arĩa maciiraga marĩ hamwe.”
Kana “Ũtonga ũrĩa uumanĩte na maũndũ ma tũhũ.”
Ũkk., “ũcokanagĩrĩria na guoko.”
Kana “kiugo.”
Kana “Watho.”
Kana “ahaatwo eherio.”
Kana “ũtaaro wake; iherithia rĩake.”
Kana hihi, “o hĩndĩ ĩyo.”
Kana “njogomu.”
Kana hihi, “arĩa akĩgu maheenagia arĩa angĩ na.”
Kana “kũrũnga maũndũ.”
Kana “nĩ hakoragwo na wendi mwega.”
Kana “ũmenyeru.”
Kana “mũndũ ũrĩa ũhũthagĩra ũhoti wa gwĩciria.”
Kana “matarĩ ũmenyeru.”
Kana “wendo mwĩhokeku.”
Kana “ũgima mwega.”
Kana “Rũrĩmĩ rwa kũhonania.”
Ũkk., “ĩhehenjaga roho.”
Kana “maciaro ma.”
Kana “ũrĩ na ruo.”
Kana “Sheoli,” ũguo nĩ kuuga, mbĩrĩra ya mũhaano kũrĩa akuũ makomete. Rora Ũthathaũri wa Ciugo.
Kana “na Abadoni.”
Kana “gathingataga.”
Kana “njega.”
Kana “gũtukanĩrũo.”
Ũkk., “ya gũtuĩrũo.”
Kana “ũkoragwo na ngoro ĩtarĩ na ũtaũku.”
Ũkk., “akenagio nĩ macokio ma kanua gake.”
Kana “Sheoli,” ũguo nĩ kuuga, mbĩrĩra ya mũhaano kũrĩa akuũ makomete. Rora Ũthathaũri wa Ciugo.
Kana “gĩconoko.”
Kana “nĩ ĩĩciragia mũno ũrĩa ĩgũcokia; nĩ ĩĩciragia ĩtanaria.”
Kana “Gĩthiithi gĩkengu nĩ gĩtũmaga.”
Ũkk., “nĩ ũnoragia mahĩndĩ.”
Ũkk., “ngoro.”
Ũkk., “Mĩbango ya ngoro nĩ ya mũndũ.”
Kana “macokio marĩa magĩrĩire.” Ũkk., “macokio ma rũrĩmĩ.”
Ũkk., “theru.”
Ũkk., “maroho.”
Ũkk., “Garagarĩria Jehova mawĩra maku.”
Kana “O na guoko kũngĩnyitana na guoko.”
Kana “wendo mwĩhokeku.”
Kana “moimĩte kũrĩ Ngai.”
Kana “amethemaga.”
Ũkk., “mwĩnyihia roho-inĩ.”
Kana “arĩonaga maũndũ mega.”
Kana “Na cama wa mĩromo nĩ ũhotaga.”
Kĩhibirania, ne′phesh. Rora Ũthathaũri wa Ciugo.
Ũkk., “kanua gake nĩ kamũtindĩkagĩrĩria.”
Kana “Ũrĩa ũthugundaga maũndũ moru.”
Kana “riri.”
Ũkk., “ũrĩa wathaga roho wake.”
Kana “ũhooreru.”
Ũkk., “magongona.”
Kana “maithe.”
Kana “ariũ ao.”
Kana “mĩega.”
Kana “ũrĩa ũrĩ igweta.”
Kana “nĩ ihiga rĩrĩa rĩtũmaga mũndũ etĩkĩrĩke.”
Ũkk., “ũhumbagĩra.”
Kana “nĩ ta kũhingũrĩra maĩ mahingĩrĩrie.” Ũkk., “kũrekereria maĩ.”
Kana “Na ndarĩ na wĩcirio?”
Kana “ũkoragwo na ngoro ĩtarĩ na ũtaũku.”
Kana “ndonaga maũndũ mega.”
Kana “nĩ njega harĩ kũhonia.”
Kana “nĩ ũtũmaga mahĩndĩ maniare.”
Ũkk., “ihaki kuuma gĩthũri-inĩ.”
Ũkk., “marũrũ.”
Ũkk., “ahooreire roho-inĩ.”
Kana “kũnyarara anyararaga.”
Kana “ũũgĩ ũrĩa ũrĩ ũguni.”
Kana “ta indo cia kũmerio na mũkoroko.”
Ũkk., “akoywo na igũrũ,” ũguo nĩ kuuga, akaga gũkinyĩrĩka.
Kana “gũkua ngoro biũ?”
Kana “amũhũnge mahũri.”
Ũkk., “gũkamũrania.”
Kana “mĩario yake.”
Ũkk., “ũhĩkĩkaga na magũrũ make.”
Kana “mũndũ mũtaana.”
Ũkk., “ũgĩaga na ngoro.”
Kana “nĩ arĩonaga maũndũ mega.”
Ũkk., “kũhĩtũkĩrĩra.”
Kana “mehia.”
Kana “mũrũthi mwĩthĩ wa njamba.”
Kana “wa mateta.”
Kana “nĩ akaamũhe kĩheo.”
Kana “ndũkerirĩrie.”
Kana “mũrũthi mwĩthĩ wa njamba.”
Kana hihi, “Hĩndĩ ya magetha nĩ akaamatha no gũtirĩ kĩndũ akona.”
Kana “mĩoroto ya ngoro ya mũndũ ĩtariĩ.”
Ũkk., “ariũ ake arĩa mokaga.”
Kana “Mahiga merĩ ma gũthima mataiganaine na ibaba igĩrĩ cia gũthima itaiganaine.”
Kana “kamwana.”
Rora Ũthathaũri wa Ciugo.
Kana “mũndũ wa kũngĩ.”
Kana “Kũhoya ũtaaro.”
Kana “ĩrũme.”
Kana “mũndũ ũgucagĩrĩria na mĩromo yake.”
Kana “Mahiga merĩ ma gũthima mataiganaine.”
Kana “njĩra ĩrĩa agĩrĩirũo kũgera?”
Kana “Wendo mwĩhokeku.”
Kana “ikumuthaga.”
Kana “mĩoroto.”
Kana “ũguni.”
Kana hihi, “harĩ arĩa maracaria gĩkuũ.”
Kana “wa mateta.”
Kana “nĩ amenyaga ũrĩa egwĩka.”
Ũkk., “ihaki rĩrĩ gĩthũri-inĩ.”
Kana “wa mateta.”
Ũkk., “nĩ kũmeria ameragia.”
Kana “no atoorie.”
Kana “arĩ na mĩtugo ya thoni!”
Ũkk., “egũtũũra aragia tene na tene.”
Kana “nĩwe ũrũmagia njĩra yake.”
Kana “ngumo njega.” Ũkk., “rĩĩtwa.”
Ũkk., “Gwĩtĩkĩrĩka.”
Ũkk., “macemanagia hamwe.”
Kana “kamwana; mũndũ mwĩthĩ.”
Ũkk., “Ũrĩa ũrĩ na riitho rĩega.”
Kana “Maciira.”
Ũkk., “ageni.” Rora Thi 2:16.
Kana “kamwana; mũndũ mwĩthĩ.”
Kana “Wĩgiragĩrĩrie.”
Kĩhibirania, ne′phesh. Rora Ũthathaũri wa Ciugo.
Kana “merirĩria manene ma kũrĩa.”
Kana hihi, “Tigana na ũtaũku waku mwene.”
Kana “cia mũndũ o wothe ũrĩ na riitho rĩũru.”
Ũkk., “Mũkũũri.”
Kana “kamwana; mũndũ mwĩthĩ.”
Kana “Sheoli,” ũguo nĩ kuuga, mbĩrĩra ya mũhaano kũrĩa akuũ makomete. Rora Ũthathaũri wa Ciugo.
Ũkk., “Higo-inĩ ciakwa.”
Kana “Wĩgĩĩre na.”
Kana “mũrũ.”
Ũkk., “wa kũngĩ.” Rora Thi 2:16.
Kana “arĩa magomanaga nĩguo magerie.”
Kana “ndinaigua ruo.”
Kana “Nĩ ngũmĩcaria rĩngĩ.”
Kana “Famĩlĩ.”
Kana “ũgaacĩru; ũhonokio.”
Kana “Njama cia kĩrimũ.”
Kana “hĩndĩ ya thĩna.”
Kana “mĩoroto.”
Kana “ũroraga muoyo waku.”
Kana “nĩ ũrĩ cama harĩ muoyo waku.”
Kana “Ndũgacinwo nĩ marakara.”
Kana “arĩa mendaga kũgarũrithia maũndũ.”
Acio eerĩ nĩ Jehova na mũthamaki.
Kana hihi, “Gũcokia ũhoro na njĩra nũngĩrĩru nĩ ta kũmumunya mũndũ.”
Kana “famĩlĩ.”
Kana “Nĩ ngwĩrĩhĩria harĩ we.”
Kana “ũrĩ na ngoro ĩtarĩ na ũtaũku.”
Ũkk., “Ngĩtaarũo:”
Kana “hitho cia andũ angĩ.”
Kana “mũhuhu mũũru.”
Ũkk., “kĩheo kĩa maheeni.”
Kana “rũhooreri.”
Kana hihi, “mũkunyanĩri.”
Ũkk., “mũndũ ũrĩa ũgũthũire.”
Ũguo nĩ kuuga, gũtũma mũndũ ũcio ororoe na atige kũũmia ngoro.
Kana “wa mateta.”
Kĩhibirania, ne′phesh. Rora Ũthathaũri wa Ciugo.
Kana “ũiguithanagia na.” Ũkk., “ũtũgũgaga mbere ya.”
Kana “ũrĩa ũtangĩhota gwatha roho wake.”
Kana hihi, “No taguo kĩrumi gĩtagĩrĩire gĩtakinyanagĩra.”
Kana “Nĩguo ndũkae kwĩiganania nake.”
Ũkk., “akanyua ũhinya.”
Kana “maranigina.”
Kana hihi, “akeingĩria thĩinĩ wa.”
Kana “mĩguĩ ĩrĩa ĩrehaga gĩkuũ.”
Kana “ta indo cia kũmerio na mũkoroko.”
Ũkk., “mĩromo ya kĩgaathi.”
Kana “Tondũ ngoro yake nĩ kĩndũ kĩrĩ magigi biũ.”
Ũkk., “ũngĩciara.”
Ũkk., “mũgeni.”
Ũkk., “mũndũ wa kũngĩ.”
Kana hihi, “na ũhinga; na kwĩringĩrĩria.”
Ũkk., “arangagĩrĩria.”
Kana “yũmbũkaga ĩgatiga.”
Kana “mũndũ wa kũngĩ.”
Kana “wa mateta.”
Ũkk., “ũthiũ wa mũratawe.”
Kana “Sheoli na Abadoni.”
Kana “No taguo kũgaathĩrĩrio kuonanagia ũrĩa mũndũ atariĩ.”
Kana “cairi.”
Kana “Igaga ngoro yaku harĩ.”
Kana “thũmbĩ ngʼemie.”
Kana “mũrũthi ũtarĩ mũkũrũ.”
Kana “ũkararia.”
Kana “ũtagaga gwĩtigĩra Ngai.”
Kana “irima-inĩ.”
Kana “mũkoroku.”
Kana hihi, “Mũndũ mwĩtĩi.”
Ũkk., “nĩ arĩnoragio.”
Kana “ũregaga kũgarũrĩra.”
Kana hihi, “No ũrĩa mũrũngĩrĩru nĩ acaragia ũrĩa ekũgitĩra muoyo wake.”
Kana “ũrĩa wothe araigua na thĩinĩ.” Ũkk., “roho wake wothe.”
Ũkk., “macemanagia hamwe.”
Ũguo nĩ kuuga, nĩ amaheaga muoyo.
Kana “Ũtaaro; Iherithia.”
Kana “kĩoneki kĩa ũrathi; ũguũrio.”
Kana “nĩ amenete muoyo wake.”
Kana “mwĩhĩtwa wĩgiĩ kĩrumi.”
Kana “kũrehagĩra mũndũ.”
Kana hihi, “meyendithagĩrĩria harĩ.” Ũkk., “macaragia ũthiũ wa.”
Ũkk., “wahandire.”
Kana “tharĩkĩre.”
Ũkk., “mai maruo.”
Kana “Sheoli,” ũguo nĩ kuuga, mbĩrĩra ya mũhaano kũrĩa akuũ makomete. Rora Ũthathaũri wa Ciugo.
Kana “makĩrĩte ũhoti wakwa wa gũtaũkĩrũo.”
Kana “ũrĩa ũtendetwo.”
Kana “yeheria.”
Kana “njũgĩ mũno.”
Ũkk., “ti andũ marĩ hinya.”
Kana “itoore.”
Ũkk., “ti andũ marĩ hinya.”
Kana “ciĩgayanĩtie ikundi.”
Kana “Gĩthenyũka.”
Kana “gũthũca.”
Kana “mũrũ.”
Kana “mũrũ.”
Kana “mwega-rĩ.”
Rora Ũthathaũri wa Ciugo.
Kana “kuumana na kĩrĩa athũkũmĩte.” Ũkk., “kuumana na maciaro ma moko make.”
Ũkk., “ehotoraga hinya njohero.”
Ũkk., “igĩrĩ igĩrĩ.”
Athuri arĩa meehokeirũo maũndũ.
Kana “nguo cia thĩinĩ.”
Kana “athekaga nĩ ũndũ wa mũthenya wa ihinda rĩrĩa rĩũkĩte.”
Kana “Ũrutani wa wendo; Watho wa wendo mwĩhokeku.”
Kana “ega.”
Kana “ũrĩ wa tũhũ.”
Ũkk., “Mũheagei kuumana na maciaro ma moko make.”