GĨCUNJĨ KĨA WĨRUTI GĨA 8
Thingata Thayũ na Njĩra ya Gũtooria Ũiru
“Nĩ tũthingatagei maũndũ marĩa mangĩrehe thayũ na maũndũ ma gwaka arĩa angĩ.”—ROM. 14:19.
RWĨMBO NA. 113 Thayũ Witũ
GĨCUNJĨ-INĨ GĨKĨa
1. Ũiru wahutirie famĩlĩ ya Jusufu na njĩra ĩrĩkũ?
O NA GŨTUĨKA Jakubu nĩ eendete ariũ ake othe, nĩ eendete Jusufu, ũrĩa warĩ na mĩaka 17 o na makĩria. Hihi ariũ a ithe na Jusufu mooire ũndũ ũcio atĩa? Maakũririe ũiru kũmwerekera, na ũiru ũcio ũgĩtũma mamũthũũre. Gũtirĩ ũndũ Jusufu eekĩte ũngĩaheire ariũ a ithe gĩtũmi gĩa kũmũthũũra. O na kũrĩ ũguo, nĩ maamwendirie ũkombo-inĩ na makĩheenia ithe atĩ mũriũ wake ũrĩa eendete mũno nĩ ooragĩtwo nĩ nyamũ njũru ya gĩthaka. Ũiru nĩ watũmire mathũkie thayũ wa famĩlĩ na magĩtuurithia ngoro ya ithe.—Kĩam. 37:3, 4, 27-34.
2. Kũringana na Agalatia 5:19-21, ũiru nĩ ũgwati nĩkĩ?
2 Thĩinĩ wa Maandĩko, ũirub ũgwetetwo hamwe na “ciĩko cia kĩĩmwĩrĩ” iria irehaga gĩkuũ, iria ingĩtũma mũndũ age gũkaagaya Ũthamaki wa Ngai. (Thoma Agalatia 5:19-21.) Ũiru nĩguo kĩhumo kĩa ngumo njũru ta rũmena, ngũĩ, na marakara manene.
3. Tũkwarĩrĩria maũndũ marĩkũ gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ?
3 Ngerekano ĩyo ya ariũ a ithe na Jusufu nĩ yonanagia ũrĩa ũiru ũngĩthũkia ũrata o hamwe na thayũ thĩinĩ wa famĩlĩ. O na gũtuĩka tũtingĩka ta ũrĩa ariũ a ithe na Jusufu meekire, ithuothe tũtirĩ akinyanĩru na ngoro citũ nĩ iheenanagia. (Jer. 17:9) Na nĩkĩo gĩtũmaga rĩmwe twĩkore tũkĩigua ũiru kwerekera andũ arĩa angĩ. Rekei twambe twarĩrĩrie ngerekano imwe cia gũtũkaania kuuma Bibilia-inĩ, iria igũtũteithia kuona ũrĩa ũiru ũngĩkũra thĩinĩ wa ngoro citũ. Nĩ tũgũcoka twarĩrĩrie ũrĩa tũngĩka nĩguo tũtoorie ũiru na tũthingate thayũ.
ŨIRU ŨNGĨREHWO NĨ KĨĨ?
4. Afilisti maaiguĩrĩire Isaaka ũiru nĩkĩ?
4 Ũtonga wa kĩĩmwĩrĩ. Isaaka aarĩ mũndũ mũtongu, na ũndũ ũcio ũgĩtũma Afilisti mamũiguĩre ũiru. (Kĩam. 26:12-14) O na nĩ maathikire ithima iria Isaaka aahũthagĩra kũhe ngʼondu na ngʼombe ciake maĩ. (Kĩam. 26:15, 16, 27) O ta Afilisti, andũ amwe ũmũthĩ nĩ makũragia ũiru kwerekera andũ arĩa marĩ na indo nyingĩ cia kĩĩmwĩrĩ kũmakĩra. To kwĩrirĩria meriragĩria indo cia andũ arĩa angĩ no mendaga nginya kũmatunya.
5. Atongoria a ndini a Kĩyahudi maaiguagĩra Jesu ũiru nĩkĩ?
5 Kwendwo nĩ andũ aingĩ. Atongoria a ndini a Kĩyahudi nĩ maaiguagĩra Jesu ũiru tondũ nĩ eendetwo nĩ andũ aingĩ. (Mat. 7:28, 29) Jesu aatũmĩtwo nĩ Ngai na aarutanaga ũhoro wa ma. O na kũrĩ ũguo, atongoria acio nĩ maatheremagia maũndũ ma maheeni, ma gũthũkĩria Jesu rĩĩtwa. (Mar. 15:10; Joh. 11:47, 48; 12:12, 13, 19) Ũndũ ũcio ũratũhe mũkaana ũrĩkũ? No mũhaka tũrũe na mwerekera o wothe wa kũiguĩra ũiru andũ arĩa marĩ na ngumo itũmaga mendwo nĩ andũ thĩinĩ wa kĩũngano. Handũ ha ũguo, twagĩrĩirũo kwĩrutanĩria kwĩgerekania na ngumo ciao njega.—1 Kor. 11:1; 3 Joh. 11.
6. Diotrefe oonanirie atĩ aarĩ na ũiru na njĩra ĩrĩkũ?
6 Maũndũ marĩa mũndũ ehokeirũo kĩũngano-inĩ. Karine-inĩ ya mbere, Diotrefe nĩ aaiguagĩra ũiru arĩa maatongoragia kĩũngano-inĩ gĩa Gĩkristiano. Eendaga “gũkoragwo arĩ wa mbere” gatagatĩ-inĩ ka andũ kĩũngano-inĩ. Kwoguo agĩtheremia maũndũ maingĩ moru megiĩ mũtũmwo Johana o hamwe na arũme angĩ maatongoragia thĩinĩ wa kĩũngano nĩguo andũ mamagĩre gĩtĩo. (3 Joh. 9, 10) O na gũtuĩka tũtingĩka ta Diotrefe, o na ithuĩ no tũkũrie ũiru kwerekera mwarĩ kana mũrũ wa Ithe witũ wĩhokeirũo wĩra tũrerĩgagĩrĩra kũheo, makĩria angĩkorũo nĩ tũiguaga ta tũngĩhota kũhingia wĩra ũcio na njĩra njega o na makĩria.
Ngoro citũ nĩ ta tĩri, na ngumo citũ njega nĩ ta mahũa mathaka. No ũiru no ũringithanio na ria. Ũiru no ũgirĩrĩrie tũkũrie ngumo njega ta wendo, ũcayanĩri, na ũtugi (Rora kĩbungo kĩa 7)
7. Ũiru ũngĩkorũo na moimĩrĩro marĩkũ harĩ ithuĩ?
7 Ũiru no ũringithanio na ria. Rĩrĩa ũiru wakũra thĩinĩ wa ngoro citũ, nĩ ũndũ mũritũ kũũkũũra. Ngumo njũru ta mwĩtĩo na mwĩyendo, nĩ itũmaga ũiru ũkũre na ihenya o na makĩria. Ũiru no ũgirĩrĩrie tũkũrie ngumo njega ta wendo, ũcayanĩri, na ũtugi. Rĩrĩa tuona ũiru ũgĩkũra ngoro-inĩ citũ, twagĩrĩirũo kũũkũũra o na ihenya. Hihi tũngĩtooria ũiru na njĩra ĩrĩkũ?
KŨRIA WĨNYIHIA NA KŨIGANĨRA
Tũngĩtooria atĩa ũiru ũcio ũhaana ta ria? Kũgerera ũteithio wa roho mũtheru wa Ngai, no tũkũũre mwerekera wa ũiru na handũ ha ũguo tũkũrie ngumo njega ta wĩnyihia na kũiganĩra (Rora kĩbungo gĩa 8-9)
8. Nĩ ngumo irĩkũ ingĩtũteithia gũtooria ũiru?
8 No tũtoorie ũiru, na njĩra ya gũkũria wĩnyihia na kũiganĩra. Rĩrĩa twakũria ngumo icio njega, ũiru ndũrĩkoragwo na mweke wa gũkũra ngoro-inĩ citũ. Wĩnyihia nĩ ũrĩtũteithagia kwaga kwĩĩciria gũkĩria njano. Mũndũ mwĩnyihia ndonaga ta arĩ we mwagĩrĩru gũkĩra andũ arĩa angĩ. (Gal. 6:3, 4) Mũndũ ũrĩ na ngumo ya wĩnyihia nĩ akenagio nĩ kĩrĩa arĩ nakĩo na nderingithanagia na andũ arĩa angĩ. (1 Tim. 6:7, 8) Mũndũ ũrĩ na ngumo ya wĩnyihia na kũiganĩra, nĩ akenaga hĩndĩ ĩrĩa mũndũ ũngĩ amũkĩra kĩndũ kĩega.
9. Kũringana na Agalatia 5:16 na Afilipi 2:3, 4, roho mũtheru ũngĩtũteithia gwĩka atĩa?
9 Nĩ tũrabatara ũteithio wa roho mũtheru wa Ngai nĩguo twĩtheme mwerekera wa ũiru na handũ ha ũguo, tũkũrie ngumo ta wĩnyihia na kũiganĩra. (Thoma Agalatia 5:16; Afilipi 2:3, 4.) Roho mũtheru wa Jehova nĩ ũrĩtũteithagia gũthuthuria methugunda maitũ ma thĩinĩ biũ o hamwe na mĩoroto itũ. Kũgerera ũteithio wa Jehova, no tũhote kweheria meciria o mothe moru, na handũ hamo tũkorũo na meciria mega ma gũtwaka. (Thab. 26:2; 51:10) Rekei twĩcirie ngerekano ya Musa na Paulo, arũme maahotire gũtooria mwerekera wa ũiru.
Mwanake mwĩthĩ athiĩte kũrĩ Musa na Joshua kuuga atĩ kũrĩ arũme erĩ kambĩ-inĩ mareka ta anabii. Joshua akeera Musa amakaanie, no Musa akarega. Handũ ha gwĩka ũguo, akeera Joshua atĩ nĩ arakena kuona atĩ Jehova nĩ aheete arũme acio erĩ roho Wake. (Rora kĩbungo gĩa 10)
10. Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũngĩageririe Musa? (Rora mbica ngothi-inĩ.)
10 Musa aarĩ na ũnene igũrũ rĩa andũ a Jehova, no ndaarekire ũiru ũtũme agirĩrĩrie andũ arĩa angĩ makinyĩre mweke ta wake. Kwa ngerekano, hĩndĩ ĩmwe Jehova nĩ ooire roho ũmwe ũrĩa Musa aarĩ naguo, na akĩhe gakundi ka arũme Aisiraeli arĩa maarũgamĩte hema-inĩ ya gũtũnganwo. Kahinda kanini thutha ũcio, Musa nĩ aaiguire atĩ arũme erĩ arĩa mataathiĩte hema-inĩ ĩyo o nao nĩ maahetwo roho mũtheru na makambĩrĩria gwĩka ta anabii. Musa eekire atĩa rĩrĩa Joshua aamwĩrire akaanie athuri acio erĩ? Musa ndaaiguire ũiru nĩ ũndũ wa mweke ũcio athuri acio erĩ maahetwo nĩ Jehova. Handũ ha ũguo, Musa aakenire hamwe nao. (Ndar. 11:24-29) Nĩ ũndũ ũrĩkũ tũngĩĩruta kuumana na Musa?
Athuri a kĩũngano mangĩrũmĩrĩra atĩa kĩonereria kĩa wĩnyihia kĩa Musa? (Rora kĩbungo gĩa 11-12)c
11. Athuri a ciũngano mangĩrũmĩrĩra kĩonereria kĩa Musa na njĩra ĩrĩkũ?
11 Angĩkorũo wĩ mũthuri wa kĩũngano-rĩ, hihi nĩ ũrĩ worio ũmenyerie mũndũ ũngĩ wĩra ũrĩa wĩhokeirũo na wendete? Kwa ngerekano, no gũkorũo nĩ ũkenagĩra gũtongoria Wĩruti wa Mũrangĩri o kiumia. Angĩkorũo wĩ mwĩnyihia ta Musa, ndũngĩigua ta wagĩrũo bata ũngĩũrio ũmenyerie mũrũ wa Ithe witũ ũngĩ, ũrĩa thutha wa ihinda ũkaahũthĩrũo kũruta wĩra ũcio. Handũ ha ũguo, nĩ ũgũkena gũteithia mũrũ wa Ithe witũ ũcio.
12. Akristiano aingĩ ũmũthĩ monanagia kũiganĩra na wĩnyihia na njĩra irĩkũ?
12 Ta wĩcirie ũndũ ũngĩ ariũ a Ithe witũ arĩa akũrũ marahiũrania naguo. Kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ, nĩ matungatĩte marĩ atabarĩri thĩinĩ wa ciama cia athuri. No makinyia mĩaka 80, nĩ matigaga wĩra ũcio meyendeire. Arori a mũthiũrũrũko arĩa makinyia mĩaka 70 nĩ matigaga wĩra ũcio na magetĩkĩra wĩra ũngĩ maheo marĩ na wĩnyihia. Mĩaka-inĩ ya ica ikuhĩ, andũ aingĩ arĩa maatungataga Betheli nĩ moimĩte kuo na makaheo mawĩra mangĩ. Aarĩ na ariũ a Ithe witũ acio ehokeku matiguaga mathũũrĩte arĩa rĩu mehokeirũo mawĩra marĩa maarutaga.
13. Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũngĩatũmire Paulo aiguĩre ũiru atũmwo arĩa 12?
13 Mũtũmwo Paulo nake nĩ kĩonereria kĩega kĩa mũndũ woonanirie ngumo ya wĩnyihia na kũiganĩra. Paulo ndaaheire ũiru mweke wa gũkũra. Aarĩ na kĩyo ũtungata-inĩ, no arĩ na wĩnyihia ooigire: “Nĩ niĩ mũnini mũno harĩ atũmwo, na ndiagĩrĩire gwĩtwo mũtũmwo.” (1 Kor. 15:9, 10) Atũmwo arĩa 12 maarĩ na Jesu ũtungata-inĩ wake gũkũ thĩ, no Paulo aatuĩkire Mũkristiano thutha wa Jesu gũkua na kũriũkio. O na gũtuĩka nĩ aamũrirũo atuĩke “mũtũmwo kũrĩ andũ a ndũrĩrĩ,” Paulo ndaagĩire mweke wa gũtuĩka ũmwe wa atũmwo arĩa 12. (Rom. 11:13; Atũm. 1:21-26) Handũ ha kũiguĩra ũiru arũme acio 12 nĩ ũndũ wa ũrata wa hakuhĩ ũrĩa maakeneire hamwe na Jesu, Paulo nĩ aaiganĩire nĩ mweke ũrĩa aarĩ naguo.
14. Nĩ ũndũ ũrĩkũ tũrĩkaga angĩkorũo nĩ tũiganĩire na tũrĩ enyihia?
14 Tũngĩkoragwo tũiganĩire na tũrĩ enyihia, nĩ tũrĩonanagia nĩ tũtĩĩte andũ arĩa Jehova ehokeire maũndũ o ta Paulo. (Atũm. 21:20-26) Jehova nĩ atigĩrĩire atĩ kũrĩ na arũme aamũre arĩa matongoragia kĩũngano gĩa Gĩkristiano. O na gũtuĩka ti akinyanĩru, Jehova amonaga marĩ “iheo.” (Ef. 4:8, 11) Hĩndĩ ĩrĩa twatĩa arũme acio aamũre, na twarũmĩrĩra ũtongoria wao tũrĩ na wĩnyihia, nĩ tũkuhagĩrĩria Jehova na tũgakenera thayũ na Akristiano arĩa angĩ.
‘THINGATAGA MAŨNDŨ MARĨA MANGĨREHE THAYŨ’
15. Twagĩrĩirũo gwĩka atĩa?
15 Thayũ ndũngĩkũra handũ harĩ na ũiru. Twagĩrĩirũo gũkũũra ũiru thĩinĩ wa ngoro citũ na twĩtheme kũhanda ũiru thĩinĩ wa arĩa angĩ. No mũhaka twĩke maũndũ macio merĩ nĩgetha ‘tũthingate maũndũ marĩa mangĩrehe thayũ na maũndũ ma gwaka arĩa angĩ,’ o ta ũrĩa Jehova athanĩte. (Rom. 14:19) Nĩ atĩa tũngĩka tũteithie arĩa angĩ matoorie ũiru na tũngĩka atĩa nĩguo tũthingate thayũ?
16. Tũngĩteithia andũ arĩa angĩ gũtooria ũiru na njĩra irĩkũ?
16 Mwerekera na ciĩko citũ no ikorũo na ũgucania mũnene harĩ andũ arĩa angĩ. Thĩ yendaga tũkorũo na “mwĩyonanio wa indo” iria tũrĩ nacio. (1 Joh. 2:16) No mwerekera ũcio ũrehaga ũiru. No twĩtheme gũtũma andũ arĩa angĩ makũrie ũiru na njĩra ya gwĩthema kwaragia kaingĩ ũhoro wĩgiĩ indo iria tũrĩ nacio kana iria tũrabanga kũgũra. Njĩra ĩngĩ tũngĩĩthema gũtũma andũ arĩa angĩ makũrie ũiru nĩ ũrĩa twĩkaga rĩrĩa twehokerũo maũndũ kĩũngano-inĩ. Gũikara tũkĩaragĩrĩria maũndũ marĩa twĩhokeirũo, nĩ ta gũthondeka tĩri mũnoru ũrĩa ũngĩtũma andũ arĩa angĩ makũrie ũiru. Mũgarũ na ũguo, hĩndĩ ĩrĩa tuonania atĩ nĩ tũrakenio nĩ andũ arĩa angĩ kuuma ngoro na tũkamacokeria ngatho nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa marahingia, nĩ tũtũmaga maigue maiganĩire na tũgakũria ũrũmwe na thayũ thĩinĩ wa kĩũngano.
17. Ariũ a ithe na Jusufu maahotire gwĩka atĩa, na nĩkĩ?
17 No tũtoorie mbaara ya kũrũa na ũiru. Ta wĩcirie rĩngĩ ngerekano ya ariũ a ithe na Jusufu. Mĩaka mĩingĩ thutha wa kũhinyĩrĩria Jusufu, nĩ maamũkorire Misiri. Mbere ya Jusufu emenyithanie harĩ o, nĩ aamageririe nĩguo amenye kana nĩ maacenjetie. Nĩ aahaarĩirie iruga, na iruga-inĩ rĩu akĩhe Benjamini ũrĩa warĩ mũnyinyi biũ irio nyingĩ gũkĩra ariũ a ithe. (Kĩam. 43:33, 34) No gũtirĩ ũira o wothe wonanagia atĩ ariũ a ithe nĩ moonanirie ũiru kwerekera Benjamini. Handũ ha ũguo, nĩ moonanirie atĩ nĩ maarũmbũyagia Benjamini o hamwe na ithe Jakubu. (Kĩam. 44:30-34) Tondũ ariũ a ithe na Jusufu nĩ maatooretie ũiru, nĩ maateithĩrĩirie gũcokia thayũ thĩinĩ wa famĩlĩ yao. (Kĩam. 45:4, 15) O ũndũ ũmwe na ũguo, tũngĩeheria mwerekera o wothe wa ũiru, nĩ tũgũteithia gũtũũria thayũ thĩinĩ wa famĩlĩ o hamwe na kĩũngano.
18. Kũringana na Jakubu 3:17, 18, nĩ ũndũ ũrĩkũ ũkũhaanĩka tũngĩthondeka handũ hega harĩ na thayũ?
18 Jehova endaga tũtoorie ũiru na tũthingate thayũ. No mũhaka twĩrutanĩrie kũhingia maũndũ macio merĩ. O ta ũrĩa gĩcunjĩ gĩkĩ kĩonania, nĩ tũkoragwo na mwerekera wa kũigua ũiru. (Jak. 4:5) Thĩ ĩrĩa ĩtũthiũrũrũkĩirie ĩkĩraga andũ ngoro gũkorũo na ũiru. No tũngĩkũria wĩnyihia, kũiganĩra, na tũgacokagia ngatho, tũtikũhe ũiru mweke. Tweka ũguo, tũgũthondeka handũ hega harĩa maciaro ma ũthingu mangĩkũra.—Thoma Jakubu 3:17, 18.
RWĨMBO NA. 130 Ohanagĩrai
a Ithondeka rĩa Jehova rĩkoragwo na thayũ. No thayũ ũcio no ũthũkio, tũngĩreka mwerekera wa ũiru ũkũre thĩinĩ witũ. Gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ, nĩ tũkwarĩrĩria maũndũ marĩa matũmaga andũ magĩe na ũiru. Ningĩ nĩ tũkwarĩrĩria ũrĩa tũngĩtooria mwerekera ũcio mũũru, na ũrĩa tũngĩthingata thayũ.
b GŨTAARĨRIA KIUGO: O ta ũrĩa Bibilia ĩtaarĩirie, ũiru ũtũmaga mũndũ erirĩrie kĩndũ kĩa mũndũ ũngĩ na ende nginya kũmũtunya kĩndũ kĩu arĩ nakĩo.
c GŨTAARĨRIA MBICA: Mũcemanio-inĩ wa kĩama gĩa athuri, mũthuri wa kĩũngano mũkũrũ ũrĩa ũtongoragia Wĩruti wa Mũrangĩri akorio amenyerie mũthuri wa kĩũngano mwĩthĩ wĩra ũcio. O na gũtuĩka mũrũ wa Ithe witũ ũcio mũkũrũ nĩ endete wĩra wake, akanyita mbaru itua rĩa athuri na akamenyeria mũrũ wa Ithe witũ ũcio mwĩthĩ na njĩra ya kũmũhe motaaro angĩhũthĩra na akamũcokeria ngatho kuuma ngoro.